'Er komt wel degelijk een stuk idealisme bij
Ah we langer wachten zijn alle zieken straks dood
'Wonderboy' Joep van den Nieuwenhuyzen wil Sovjetbedrijf overnemen
Onzekerheid en hoop
aan de aids-infolijn
GIRO 5850
REPORTAGE)
ZATERDAG 14 APRIL 199» ZA
Het achterste van zijn tone wil Joep van den Nieuwenhuyzen nog niet laten zien. De 33-jarige golden
boy van de Nederlandse zakenwereld probeert als eerste westerse kapitalist een Sovjet-onderneming
te privatiseren. Hoeveel geld is daarmee gemoeid? Van den Nieuwenhuyzen blikt even naar het plafond
in de ontvangsthal van het puur socialistisehe vakantieverblijf dat hem is toegewezen. "Ach. precies
weet ik het niet. Een paar miljoen dollar, denk ik".
Joep van den Nieuwenhuyzen is het prototype van de jonge succesvolle zakenman, altijd op zoek naar
nieuwe, winstbelovende mogelijkheden. En achter de perestrojka-horizon gloort de enorme Sovjet-af
zetmarkt. Van den Nieuwenhuyzen wil die veroveren, net zoals hij in Nederland is begonnen. De
schoonzoon van horeca-gigant van der Valk wil een voor Sovjet-begrippen kleine onderneming, het ma
chine- en apparatcnbedrljf Cemasj met 2000 man personeel, overnemen. Dat moet het steunpunt wor
den voor het 'succes van onze groep' in de Sovjetunie.
MOSKOU Donderdagmiddag arriveert Van den Nieu
wenhuyzen in Moskou. Per op het laatste moment gehuurd
zakenvliegtuigje. Het eigen privé-toestel had een defecte
motor, vandaar. Een slecht voorteken?
Van den Nieuwenhuyzen, president van de Begeman-
groep die actief is in de voedingstechnologie, lijdt er niet
echt onder. Energiek en opgewekt springt hij uit de be
drijfsautobus die hem van het vliegveld naar een vakantie
kolonie voor het personeel van het Moskouse openbaar mi
nisterie aan de rivier de Istra heeft gebracht. In zijn kielzog
Bert Bijl, die voorbestemd is adjunct-directeur te worden
van de nieuwe Russische loot aan de Begeman-stam.
En niet te vergeten de drie meegereisde verslaggevers.
Joep, zoals hij door iedereen wordt aangesproken, heeft het
prima geregeld. De NRC draagt zijn koffer naar het Mos
kouse onderkomen, Nieuwe Revu het kostuum en het Bre
dase dagblad De Stem de eigen bagage.
door
Hans Geleijnse
Van den Nieuwenhuyzens avon
tuur in de Sovjetunie heeft een sim
pel ogende opzet: Cemasj moet uit
staatshanden worden gehaald met
Nederlands kapitaal dat zichzelf te
rugverdient. Het voorstel van de
Begeman-groep aan het almachtige
staatsplanbureau Gosplan is om de
activa (gebouwen, machines, etc.)
onder te brengen in een vennoot
schap, te financieren door de Bege-
man-groep. 49 of 50 procent van het
bedrag wordt omgezet in aandelen
voor de werknemers, die dus mede-
eigenaar worden.
De andere helft geldt als borg
voor een roebel-lening bij de Russi
sche staatsbank. "Met het aflossen
uit de bedrijfswinst van de lening
vermindert ook de borgstelling.
Ons risico is dus gering: als er door
wat voor omstandigheden dan ook
iets zou gebeuren, is onze borg vei
lig", legt hij uit. Probleem is nog wel
de verhouding tussen de harde va
luta van de borgsom en de (niet con-
vertibele) roebel. "Daar moet inder
daad nog over worden onderhan
deld", zegt hij. "Maar een groot ob
stakel lijkt me dit niet omdat er
geen sprake is van echte convertibi
liteit".
Idealisme
Van den Nieuwenhuyzen weet zijn
revolutionaire plan goed te verko
pen. Aan de lunch met de beoogde
Russische directeur van de nieuwe
onderneming, Vladimir Trifonov,
vakbondsfunctionaris Michael
Latsjenko, Gosplan-expert Sjevski,
ke voorstel geheel aangepast i
actualiteit. We hopen nu van Gos
plan te horen dat het slechts een
kwestie van tijd is en niet of het wel
of niet kan", zegt hij.
Sjevski, een dankbaar model
voor een karikatuur van de dikke
apparatsjik, weet dat te waarderen.
"Alleen een zeer dapper persoon
kan op deze manier de perestrojka
ondersteunen", is zijn antwoord.
Van den Nieuwenhuyzen later:
"Vergis je niet. Er komt hier wel de
gelijk een stuk idealisme bij. Ons
bedrijf zal zich werpen op machines
en transportmiddelen voor de voed
selindustrie. Het belangrijkste pro
bleem is hier toch dat van het voed
sel. Het is er, maar het moet effi
ciënt worden geproduceerd en ge
distribueerd. Volle winkels, daar
mee staat of valt de perestrojka".
Winst
Van den Nieuwenhuyzen toont zich
een overtuigd aanhanger van pe
restrojka. "De westerse regeringen
zouden veel meer moeten doen om
deze politiek te steunen", meent hij.
"De voedselvoorziening is de basis.
Als die goed op poten wordt gezet is
de kans op ontevredenheid, op een
contra-revolutie, het kleinst".
Cemasj moet zijn bijdrage gaan
leveren via omvorming van de pro-
duktielijn. De cementwagens van
de oorspronkelijke bouwonderne
ming moeten bijvoorbeeld worden
omgetoverd in transportmiddelen
voor voedingsstoffen. Verpak
kingsmateriaal, ook een activiteit
van de Begeman-groep, is een ander
onderdeel. Voor die omschakeling
van bouw- en machinefabriek naar
foodprocessing-industrie, zoals dat
heet, is nog wel een forse investe
ring nodig. Van den Nieuwenhuy
zen: "Met een miljoen dollar kom je
een eind".
De Nederlandse zakenman is, als
Gosplan en het apparaat meewer
ken, de eerste kapitalist die een
Sovjet-bedrijf weet te privatiseren.
Direct winstmaken is er niet bij.
"Nee, dat kun je hier vergeten. Het
gaat echt om een stuk idealisme",
verzekert hij. Even later, wat dro
merig: "Als dit een succes wordt,
kunnen we over langere termijn
ook aan verkoop aan het buitenland
denken. Dan bestaat er voor ons be
drijf natuurlijk een zekere voor
keur. In de toekomst kan dit echt
rendement opleveren".
Alles staat of valt met de toestem
ming van het apparaat. Op het mo
ment dat we met Van den Nieuwen
huyzen praten moet het doorslagge
vende gesprek met een van de grote
mannen van Gosplan, vice-presi
dent Gribov, nog komen.
Van den Nieuwenhuyzen is vol
vertrouwen en volstrekt niet van
zijn stuk te brengen met verwijzin
gen naar de uitspraken van Leonid
Abalkin, economisch architect van
perestrojka. "Geen meerderheids
Een overdekte markt in Moskou. De werkelijkheid is heel wat minder rooskleurig als de foto doet vermoeden: "Het belangrijkste probleem is hier toch
dat van het voedsel. Volle winkels, daarmee staat of valt de perestrojka". <foto a
belang voor buitenlandse onderne
mingen in Sovjet-bedrijven", verze
kerde hij deze week. En de eerste
vijfjaar geen convertibiliteit van de
roebel. Fijntjes herinnert hij eraan
dat Abalkin ook heeft gesproken
over kleinschalige experimenten
met aandelen. "Wij kunnen zo'n
testcase zijn", voorziet hij. "Een be
drijf naar westers model, binnen het
Gosplan-kader".
En passant levert hij ook het re
cept voor de omschakeling van de
hele Sovjet-economie op het vrije
marktmechanisme. "Onmiddellijke
convertibiliteit van de roebel kan
niet. Abalkin heeft gelijk: je moet
eerst een markteconomie hebben.
Daarvoor is nodig dat eerst de infla
tietijdbom wordt ontmanteld. En
die tijdbom zijn de spaartegoeden,
geschat op zo'n 736 miljard roebel.
Dat geld moet de staat binnenhalen
door privatisering van de produk-
tiemiddelen, zoals ik dat nu in het
klein wil. Pas daarna is het mogelijk
van de roebel een vrij inwisselbare
munt te maken".
Personeel
Een van de zwakke plekken in Van
den Nieuwenhuyzens plan lijkt het
personeel. Westerse zakenlieden
klagen steen en been over inzet, ini
tiatiefloosheid en vakbekwaam
heid. Het is een van de oorzaken,
wordt gezegd, van het gebrek aan
succes van joint-ventures tussen
Sovjet- en buitenlandse bedrijven.
Van de 2400 ondernemingen die op
deze leest zijn geschoeid is slechts
twintig procent operationeel en
maar twee procent rendabel.
De Nederlander wuift dit be
zwaar weg. "Ik heb met het perso
neel gesproken. Op vijf procent na
staat iedereen achter ons plan. En
het zijn allemaal zeer goed ge
schoolde mensen".
Van gebrek aan motivatie wil hij
helemaal niet horen. "De mensen
worden mede-eigenaar van het be
drijf", zegt hü ter verklaring. Bo
vendien komt er beloning naa i
prestatie. "Bij winstgevende pro j
duktie gaan de lonen omhoog. Eij 1
als de roebellening is afbetaald kaïj i
er dividend op de aandelen worden
uitbetaald. En we zullen zeker pro
beren dat voor een deel in harde va 1
luta te doen".
Kapitalist Joep heeft in elk geva]
één verdediger van de belangen van
het proletariaat voor de volle hon
derd procent in de knip. De jeugdi 1
ge vakbondsman Latsjenko ziet de
gouden bergen al. "Het personeel
staat er helemaal achter. Werkeri
voor goed geld, met goed materiaal)
prima research, dat is toch de i
droom van iedere werknemer?"
Professor Buck overtuigd dat aidspatiënt binnenkort kan genezen
TILBURG - Prof. dr. H.M. Buck uit Tilburg kent geen twij
fel: hij heeft het middel gevonden om de ziekte aids te be
strijden. Over een jaar of twee kunnen de eerste patiënten
naar de dokter om een reddende injectie te halen.
Natuurlijk, er is nog praktische problemen die moeten
worden opgelost en er zijn nog proeven nodig om de wer
king van het middel op dieren en mensen uit te proberen,
maar dat is slechts een kwestie van tijd. Buck is ervan over
tuigd dat hij de sleutel in handen heeft tot het medicijn
waar de hele wereld op wacht.
door
Theo Haerkens
Terwijl de felicitatietelegrammen
zich opstapelen en zijn echtgenote
het ene boeket na het andere binnen
brengt, vertelt de Tilburgse hoogle
raar over zijn werk in zijn laborato
rium aan de Technische Universi
teit Eindhoven. Sinds de bekend
making van het opzienbarende
nieuws, donderdag, heeft hij niet
anders gedaan. De telefoon staat
nog steeds niet stil en een ijlings op
getrommelde monteur installeert
een antwoordapparaat om de fami
lie tijdens de paasdagen tenminste
enkele uren rust te gunnen.
Buck, een organisch chemicus,
werkte al eer. jaar of vijf aan een me
thode om genetisch materiaal in een
cel te veranderen. Hij slaagde erin
bij coli-bacteriën stukjes uit het
DNA, de drager van erfelijke eigen
schappen, uit te schakelen. De me
thode was zo goed dat hij tevoren
kon bepalen welk deel. "In de jaren
zeventig en tachtig hebben we hier
voor de basis gelegd en wat we toen
ontdekten is overal in de weten
schappelijke wereld geaccepteerd".
Leukemie
Nog maar zo'n anderhalf jaar gele
den was het onderzoek zo ver gevor
derd dat Buck met zijn team van vijf
a zes medewerkers een praktische
toepassing zag voor de kennis en
vaardigheid die ze zich hadden ei
gen gemaakt. "We begonnen ons
toen te richten op de bestrijding van
leukemie en aids, die immers alle
bei ontstaan door beschadiging van
het erfelijk materiaal in de cel, het
DNA".
De echte doorbraak diende zich
aan toen de Tilburgse hoogleraar
via een televisie-programma hoorde
van het werk van de Amsterdamse
hoogleraar dr J. Goudsmit. "Hij
deed fundamenteel onderzoek naar
virussen en onderzocht hoe ze ont
staan, hoe agressief ze zijn en waar
door ze afsterven". Buck realiseer- DNA, het erfelijk materiaal in de cel
de zich dat die kennis van wezenlijk en parasiteert daarop, waardoor
belang was om het HIV-virus te be- mensen ziek worden, verzwakken
strijden, dat aids veroorzaakt. en uiteindelijk sterven. Een injectie
Het virus verbindt zich met het met kunstmatig, zogenaamd gemo-
AMSTERDAM (GPD) - Onze
kerheid en hoop overheersten
gisteren de gesprekken op de
Aids-informatielijn. Het was veel
drukker dan anders, op een 'ge
wone' dag, al viel het de vrijwilli
gers nog mee na alle publicitaire
opwinding van donderdag en gis
teren.
Arno en Ronald waren de jon
gens die gisteren aan de nadere
kant van het nummer 020-245005
de bellers met vragen opvingen.
Het telefoonnummer was spe
ciaal opengesteld vanwege de
verwachte golf van nieuwsgierig
heid onder sero'positieven en
aidspatienten. Tussen 's middags
drie uur en 's avonds negen, toen
de lijn dicht ging, hebben de twee
vrijwilligers enkele tientallen
mensen aan de lijn gehad. "Hoe
veel er precies hebben gebeld
weet je natuurlijk niet. Het zijn
toch meestal gesprekken waar
mee je niet in vijf minuten klaar
bent, een uur is gauw vol", zegt
Arno.
Ronald: "Iedereen is natuurlijk
ontzettend benieuwd wat dit voor
hun betekent. Alleen maar posi
tief is dat natuurlijk niet. Veel
mensen hebben er een extra stuk
onzekerheid bij gekregen door
dat nog onbekend is of het echt
helpt".
De twee vrijwilliger? van de
HIV-vereniging Nederland willen
niet op specifieke problemen en
gevoelens van de bellers ingaan.
Ze vinden dat dat tot hun privacy
behoort. Arno: "De mensen heb
ben recht op een absoluut discre
te behandeling en ze verwachten
dat ook van ons. In grote lijnen
kun je ook zelf wel bedenken
waar hun vragen over gaan en wat
onze antwoorden zijn. Veel is er
in feite nog niet bekend".
dificeerd DNA, voorkomt dat dat
gebeurt "omdat deze omhelzing in
niger is, dan wat er gebeurt volgens
de natuurlijke weg. Het virus maakt
zo minder kans".
Schoenmaker
Het was dus zaak een brug te slaan
naar de kennis van Goudsmit. Buck
is zeer te spreken over die samen
werking. En hij steekt zijn irritatie
over opmerkingen van de TNO-on-
derzoeker en aids-expert H. Schel-
lekens niet onder stoelen of banken.
"Die vervelende Schellenkens gaat
ervan uit dat een schoenmaker zich
bij zijn leest moet houden. Hij vindt
dat ik als organisch chemicus niets
weet van virussen en dat ik me daar
ook niet mee moet bemoeien".
De hoogleraar, die twintig jaar ge
leden zijn carrière begon als schei
kundeleraar op het plaatselijk lyce
um, wil van kritiek op zijn vinding
niet horen. Aidsspecialisten als dr.
Couthino van de GGD in Amster
dam en prof. E. Roscam Abbing,
voorzitter van de Nationale Com
missie Aidsbestrijding, spreken van
"een stap in de goede richting",
maar wijzen erop dat dat nog niet
betekent dat de methode in praktijk
)k werkt. "Ik weet natuurlijk ook
\.el dat nog aan een aantal voor
waarden voldaan moet zijn, voor de
ze methode op grote schaal kan
worden toegepast", zegt Buck met
lichte ergernis in zijn stem. "Maar
de mensen hier zijn toch allemaal
een beetje Thomasachtig: zë willen
eerst resultaten zien voor ze gelo-
Science
Toch zijn de kanttekeningen van
deskundigen in ons land niet in
staat zijn vreugde te bederven. Het
Amerikaanse wetenschappelijke
tijdschrift Science heeft zijn artikel
over deze ontdekking gepubliceerd
en dat zegt genoeg. "Het was er erg
over te spreken". Science publi
ceert wekelijks tien artikelen van
top-onderzoekers en dat gebeurt
pas als tal van deskundigen er hun
licht over hebben laten schijnen.
De onderzoeker geniet ervan dat
hij met zijn team "de wereld voor
geweest is". Immers, Amerikaanse
onderzoekers zaten op hetzelfde
spoor. "En toch hebben wij met ons
kleine team gewonnen: onze stof is'
veel selectiever dan die van de Ame
rikanen, ook al beschikten zij over
Buck: "We heb
ben niets te ver
liezen, we moe
ten gewoon
doorgaan".
(foto GPD)
meer onderzoekers".
De omvang van zijn team is vol
gens Buck niet het belangrijkst: "Je
kunt wel tachtig man bij elkaar zet
ten. Nee, het gaat om de juiste com
binatie van kennis". Het team van
Buck was verantwoordelijk voor de
aanmaak van kunstmatig DNA en
Goudsmit en de zijnen zochten uit
op welke plaatsen in het natuurlijk
DNA de stof het best kon worden
toegepast.
De Tilburgse hoogleraar heeft nu
wel ongeveer bereikt waar iedere
wetenschapper van droomt. Alleen
de Nobelprijs kan die prestatie nog
meer glans geven. Dat betekent
echter niet dat Buck van plan is op
zijn lauweren te gaan rusten. "Ik
ben nu zestig en ik ga gewoon door,
ook als ik straks 65 ben". De onder
zoeker verwacht dat hij het kunst
matig DNA nog verder kan perfec
tioneren evenals de werking ervan.
En hij benadrukt nogmaals het
grote belang van zijn werk. "We
moeten doorzetten. We hebben
niets te verliezen. Als we te lang
wachten en zeggen dat er pas over"
tien jaar een medicijn is tegen aids,
zijn alle mensen dood die nu ziek
zijn".
Institut Pasteur:
hoofd koel houden
over ontdekking
PARIJS (ANP) - "We moeten ons
hoofd koel houden. Dergelijke ex
perimenten vinden over de hiele we
reld tegelijkertijd plaats en het is af
wachten wat laboratoriumervaring
in de praktijk oplevert". Dat is de.
reactie van profesoor Luc Montaig-
nier van het Institut Pasteur in Pa
rijs, de man die het aids-virus als
eerste heeft geïsoleerd.
Het instituut reageerde daarmee
gisteren op de ontdekking van de
Nederlandse professoren Buck en
Goudsmit van een middel om via
genetische weg de voortgang van
aids te stoppen.
In Marseille heeft prof. Cherman,
samen met Montaignier de ontdek
ker van het aids-virus, twee dagen j
geleden eveneens een produkt ont-
dekt om de ziekte te stoppen. Het is
logisch dat rondom een uitvinding
van deze grootte enige terughou
dendheid bestaat: er liggen via de
chemische en farmaceutische in
dustrie miljoenen, zoniet miljarden
guldens winst voor de uiteindelijke
uitvinder in het verschiet.
Montaignier heeft evenwel laten
weten de twee Nederlandse hoogle
raren te kennen en hun werk uiterst
te nemen.
steunt jaarlijks
±450 kleinschalige
sociale projekten in
de Derde Wereld.
|te amersfoort. banknr. 70.70.70.147 p
