Kerkleden vaak enige'bijbel' die buurt heeft'
'Dit geeft me een gelukkig gevoel'
Evangelist Hendriks werkt aan bewustwording in Leidse hervormde gemeente:
ZATERDAG 14 APRIL 1990
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 19
LEIDEN Kerkmensen
moeten zich er beter van be
wust worden hoe er op hen
gelet wordt. "In de buurt zijn
de gemeenteleden de enige
'bijbel' die de mensen kun
nen lezen", zegt Wim Hen
driks, als hervormd evange
list werkzaam in diverse
Leidse wijken. Het zojuist
verschenen verslag van zijn
activiteiten in het afgelopen
jaar heeft hij dan ook de titel
meegegeven: 'Pleidooi voor
huis-, tuin- en keukenevan
gelisatie'.
door
Wim Schrijver
In zijn jaarverslag maakt Hen
driks melding van een landelijk on
derzoek onder 1400 mensen die re
cent tot geloof waren gekomen. Op
de vraag hoe zij 'de weg tot Christus
of naar de gemeente' hadden gevon
den, antwoordde bijna negentig
procent dat vrienden of familie hen
op het spoor hadden gezet. Het 'suc
ces' van de inspanningen van de
predikanten viel daarbij in het niet
(zo'n vijf procent), om van de resul
taten van evangelisatiecampagnes
maar te zwijgen (een half procent).
"Wanneer je in de bijbel over de
eerste christengemeenten leest, dan
blijken deze niet zozeer gegroeid te
zijn door grote evangelisatie-acties,
maar dank zij het feit dat de kerk
een missionaire gemeente was.
Doordat 'Jan met de pet' en de sla
ger op de hoek op een heel eenvou
dige manier uiting gaven aan hun
overtuiging", aldus de hervormde
evangelist. "Het kerkgebouw is in
onze tijd niet meer wervend, maar
de mensen in die kerk kunnen dat
wel zijn. Want zij gaan met anderen
Hij is sinds 1986 werkzaam in de
hervormde wijken Kooiwijk-Pniël
en Marewijk, oftewel: in de binnen
stad, Leiden-noord, de Kooi en de
zeeheldenbuurt. De evangelist is
aangesteld door de Inwendige Zen-
dingsbond (IZB), de afdeling van de
behoudende Gereformeerde Bond
in de Hervormde Kerk, die zich spe
ciaal richt op Nederland. Dit in te
genstelling tot de Gereformeerde
Zendingsbond (GZB), de zusteror
ganisatie die werkers uitzendt naar
alle delen van de wereld.
Hendriks was voorheen tien jaar
lang als docent natuur- en schei
kunde werkzaam in Schoonhoven
en Capelle aan den IJssel. In zijn
vrije tijd evangeliseerde hij vaak on
der jongeren en bracht hij bezoek
jes aan mensen 'op de rand van de
kerk', maar op een bepaald moment
waagde hij de grote stap. "Ja, je zou
het een soort roepingsgevoel kun
nen noemen. Want wij hadden hele
maal niets met Leiden, het was voor
ons een volstrekt onbekende
plaats".
Gezond
"Ik heb gesolliciteerd, omdat ik wil
de weten wat het inhield. Wat 'evan
gelist' betekende was voor mij toen
net zo onbekend als dat voor de
meeste mensen is. Van het één
kwam toen het ander", aldus Hen
driks, die een theologische vorming
heeft gehad. Hij is door de IZB 'uit
geleend' aan de Leidse gemeente,
waar hij, als gebruikelijk, is verbon
den aan een wijk met een gerefor
meerde bondssignatuur (Marekerk)
en een aangrenzende wijkgemeen-
te.
Naar zo'n combinatie van twee
wijken wordt gestreefd, "om het
brede kerkelijke draagvlak vorm te
geven". Hendriks is niet ongeluk
kig met deze opzet. Hoewel zelf af
komstig uit de gereformeerde
bondshoek, weet hij dat de traditio
nele vorm van de diensten in de Ma
rekerk, rand- en buitenkerkelijken
weinig aanspreekt. "Zo'n evensong
(een korte samenkomst met veel
zang) in de Hooglandse Kerk trekt
ook mensen die anders nooit ko
men", stelt de evangelist vast.
Voor de Leidse gemeente is Hen
driks de eerste full-time evangelist.
Hoewel hij zeer gelukkig is met de
ongeveer veertig medewerkers die
hem terzijde staan, beaamt hij dat
veel kerkmensen nog moeten wen
nen aan het gegeven van een open,
missionaire gemeente. Of zoals
gevleugeld gezegde een paar jaar
geleden in bepaalde kerkelijke
kringen luidde: 'Een gezonde ge
meente, is een gezonden gemeente'.
"Het is een kwestie van visie",
legt Hendriks uit "Niet iedereen
hoeft evangelist te worden, maar
wel kan ieder getuigen van Jezus
Christus". Naast alle negatieve ver
halen over de leegloop van de kerk,
denkt hij dat er "nog geweldige kan
sen" zijn. "De kerk is nog steeds de
grootste vrijwilligersorganisatie.
Maar je moet daarvoor natuurlijk
wel bewust zijn van de grote moge
lijkheden die je nog hebt".
Pastoraat
Hendriks zet uiteen dat het karakter
van zijn werk anders is dan van bij
voorbeeld het gereformeerd Pasto
raal Buurtenwerk in Leiden. "Met
het buurtenwerk wil men in feite
een beetje anoniem aansluiten bij
Hendriks: "Studenten zijn vaak verrast dat we op de stoep staan. Zij
het werk in buurthuizen en als er
een relatie is ontstaan, dan wordt de
kerkelijke gemeente erbij betrok
ken. Vanuit de IZB bewandelen we
een andere weg: het accent ligt op
de kerkelijke gemeente. Daar zijn
onze wortels".
De evangelist ziet het tot zijn eer
ste taak om de gemeenteleden de
ogen te openen voor het feit dat er in
de wijk "een grotere nood is dan al
leen een financiële of emancipatori
sche". Hendriks doelt op de sociale
en geestelijke problemen. "Mensen
zijn soms zo eenzaam, dat ze de zin
van het leven niet meer zien". Voor
hem komt het er op aan de gemeen
te in te schakelen. "Het werk mag
niet alleen op jouw persoon rusten".
Zo wijst hij in zijn jaarverslag op
i vergeten groep".
de waarde van de huiskamer-ge
spreksgroepen, die hier en daar zijn
ontstaan. Hendriks schrijft: "In de
ze kleine territoriaal georganiseerde
groepen kan het groepspastoraat
groeien; hetzelfde geldt voor het
buurtdiaconaat.
De lage drempel
van de huiskamer van 'Mien op
nummer 75' stimuleert de deelne
mers anderen mee te nemen. Ik
vind het spijtig en onverklaarbaar
waarom er niet meer mensen aan
deze groepsbijeenkomsten deelne-
Deze groepjes zijn ontstaan naar
aanleiding van de actie 'Tot uw
dienst', waarbij inmiddels het leeu-
wedeel van 3200 geregistreerde
'pastorale eenheden' (adressen) zijn
bezocht. Het gaat hierbij om men
sen die als hervormd te boek staan,
maar die uit het blikveld van de
kerk zijn geraakt. "De dominee en
de ambtsdragers hebben in de regel
al de handen vol aan het bezoeken
van de kerkelijk meelevenden".
Bezoekjes
Via die bezoekjes proberen Hen
driks en zijn medewerkers er achter
te komen "hoe wij dienstverlenend
in de wijk bezig kunnen zijn". Tege
lijk besteedt de evangelist ook veel
tijd aan de toerusting van de ge
meenteleden, want bij de ontmoe
tingen bij de deur kunnen "fijnge
voeligheid en leiding van de Heilige
Geest niet gemist worden", is zijn
overtuiging. Ook moet geleerd wor
den "vrijmoedig te getuigen".
Hendriks: "Onder die pastorale
eenheden bevinden zich bijvoor
beeld honderden studenten en ka
merbewoners. Vaak blijkt dat je
dan slechts de mogelijkheid hebt
voor één gesprek. Een tweede kans
krijg je niet, dus je moet 'm zo goed
mogelijk benutten". Hij voegt er
aan toe: "Overigens zijn ze vaak ver
rast dat we op de stoep staan. Stu
denten zijn een vergeten groep. De
Studentenecclesia gaat ook niet on
gevraagd bij mensen op bezoek".
Bejaardenmiddagen, kinderclub-
werk, persoonlijke hulp op allerlei
vlak, kerktelefoon zodat mensen
thuis de diensten kunnen meema
ken of een autodienst van huis
naar kerkgebouw en terug. Dat zijn
zo wat concrete zaken die de 'Tot
uw dienst'-actie heeft opgeleverd.
"Omdat wij hier in een beginsitua
tie zitten, hebben wij ons eerst op de
randkerkelijke hervormden ge
richt. Maar over enige tijd zullen wij
ook verder kijken dan de kaarten
bak van de kerk".
In zijn contacten begint Hendriks
niet meteen over de kerk: "Ik val
daarmee niet met de deur in huis,
maar noem het pas in de derde of
vierde zin. Want wij hebben dan wel
een boodschap die gehoord wil wor
den, je moet met het spreken over
de kerk ook niet direct een drempel
opwerpen". "Zijn ervaring is dat er
heel wat weerstanden bestaan.
"Meestal zijn die gebaseerd op ver
halen van ouders. En dan gaat het
over mensen die in de week niet uit
dragen, wat ze 's zondags belijden.
Schijnheiligen dus".
Sommigen hebben dat ook aan
den lijve ondervonden, "maar soms
begint iemand nog over het 'armen-
kerkje', dat op de plaats heeft ge
staan van de Bethlehemkerk, en
dan hebben we het dus over de vori
ge eeuw. En, inderdaad, de kerk
heeft in het verleden ook vaak de
kant van de rijken gekozen. Ook in
Leiden. Dan probeer je in alle toon
aarden te verkondigen dat de kerk
verandert is. Dat het nog steeds om
dezelfde kern gaat, maar dat er an
ders vorm aan gegeven wordt".
Een kerk die de daad bij het
Woord voegt, verwerft goodwill,
weet Hendriks. "Je moet zorgen dat
je er bent. Dat de mensen weten: zé
laten me niet vallen". Ter illustratie
vertelt hij: "Er is iemand die regel
matig bij een zieke vrouw blijft ko
men, terwijl haar omgeving zegt:
'Dat je dat doet, ze is zo sacherijnig
als ze groot is'. Kijk, zo kun je heel
simpel wat voor mensen beteke-
AMSTERDAM (GPD) - "Ik
ben blij dat ik nog wat werk
zaamheden voor het Bijbels
Museum kan blijven doen.
Als dat niet zo was ben ik
bang, dat het gauw met me ge
beurd zou zijn". Zo'n uit
spraak van Freek Putto valt
best te begrijpen als men weet
dat hij maar liefst vijf jaar
heeft gewerkt aan de tempel
van Salomo, die nu staat te
prijken op de zolderverdie
ping van het Bijbels Museum
aan de Herengracht in Am
sterdam. Het fraaie kunst
werk wordt opgenomen' in
een expositie die onlangs is
geopend.
Maker Salomo's tempel uit nieuwe expositie Bijbels Museum:
door
Bert Pol
De tempel van koning Salomo
die Putto heeft ontworpen, is een
reconstructie van het model dat
rabbijn Jehuda Leon in de zeven-
tiende eeuw vervaardigde. Dit
bouwwerk is verloren gegaan,
maar de bibliotheek Rosenthalia-
na in Amsterdam is in het bezit
van enkele boekjes van de rabbijn
waarin een nauwkeurige be
schrijving staat van het model,
zoals dat door Leon indertijd is
gemaakt. Ook is in genoemde bi
bliotheek een affiche te vinden
waarop het model staat afge
beeld.
Waar Leons model is gebleven,
is tot nu een raadsel gebleven.
Wel is bekend dat hij een bijbaan
tje moest zoeken als leraar, omdat
hij als geestelijke blijkbaar te wei
nig verdiende. In die periode
Putto bij het
grote model van
de tempel: "In
het begin dacht
ik weieens:
waar ben ik aan
begonnen?"
heeft hij zijn 'tempelwerk' ge
daan. Hoe hij precies te werk ging
is gelukkig bewaard gebleven in
'Rosenthaliana'. Aan de hand
daarvan ging Putto aan de slag.
Dat hij aan een omvangrijke taak
was begonnen realiseerde hij zich
eigenlijk pas goed, toen hij met
dit moeilijke karwei was gestart.
"In het begin dacht ik weieens,
waar ben ik aan begonnen en
waar zal het eindigen", aldus de
67-jarige Putto, die altijd metaal
bewerker is geweest. Bij het Bij
bels Museum was men op de
hoogte van zijn gaven als kunste
naar, hoewel Putto Zelf daarover
heel bescheiden is. Toen hij zijn
opdracht aanvaardde, was hij nog
nooit in het Bijbels Museum ge
weest.
Wijs man
Putto heeft zich bij de reconstruc
tie van de tempel aan alle details
gehouden. Met het boek 'Afbeel
dingen van den Tempel Salomo-
nis' uit de zeventiende eeuw van
rabbijn Leon (in zeven talen ver
taald) en een gravure van de tem
pel die aan een zekere Pieter Wil-
lemsz wordt toegeschreven, ging
Putto in zijn woning aan de slag.
Het was februari 1985. Eerst
moest Putto veel tijd uittrekken
voor het bestuderen van alle de
tails. Ook andere boekwerken
van het museum die betrekking
hadden op zijn tempelopdracht
moesten uitvoerig worden door
genomen.
"Ik ben op een gegeven mo
ment met het lezen van al die boe
ken gestopt, want ik kwam ver
schillende verklaringen tegen
over de bouw van de tempel. Ik
kon dus geen vaste basis leggen.
Toen heb ik me helemaal gecon
centreerd op de gravure, want dat
model wilde het museum ook
hebben. Die gravure is dus de ba
sis geworden voor mijn werk".
Rabbijn Leon geeft als afmetin
gen aan: '10 voeten van oost naar
west, 20 voeten van zuid naar
noord en 7 voeten hoog'.
Het tempelplein zou vierkant
zijn geweest, zodat wordt aange
nomen dat de 20 voet van 'zuid
naar noord' zoals Leon bev^eerd,
ook slaat op het paleis van Salo
mo en de burcht Antonia die Put
to eveneens heeft gebouwd. Zijn
tempelmodel is gemaakt van
hout. Hij heeft het per onderdeel
in elkaar gezet. "Als er iets stuk
zou gaan, kun je elk deeltje er uit
makkelijk uithalen voor repara
tie".
Putto, van huis uit niet kerke
lijk: "Om Salomo te leren kennen
heb ik ook de gedeelten van de
bijbel gelezen waarin over hem
wordt geschreven. Hij komt toch
wel als een wijze koning over. Hij
wist door zijn optreden het volk
bij elkaar te houden". Dat koning
Salomo een wijs man was komt
bij voorbeeld voor in het bijbel
boek Koningen 3. God verschijnt
in een droom aan Salomo en zegt,
vraag wat ik U zal geven. Salomo
vraagt dan niet om macht of geld,
nee, hij vraagt om een 'opmerk
zaam hart, opdat hij uw volk rich-
Dat was God welgevallig. 'Om
dat gij dit gevraagd hebt en voor u
geen lang leven hebt gevraagd en
geen rijkdom, en ook niet ge
vraagd hebt het leven uwer vijan
den, maar voor u inzicht hebt ge
vraagd om een rechtzaak te kun
nen horen, zie Ik doe naar uw
woord, zie Ik geef u een wijs en
verstandig hart'.
Putto heeft alle ramen van de
tempel van tralies voorzien. "Al
die knopjes en pilaren moest ik
stuk voor stuk draaien op een
draaibankje. Op de binnengalerij
bij voorbeeld zitten al 565 pilaar-
tjes in", merkt Putto op, die tij
dens de oorlog in het verzet zat.
Hij heeft geprobeerd zoveel mo
gelijk joodse landgenoten een on
derduikadres te bezorgen. Die
hulp kwam hem duur te staan. Hij
kwam in het kamp Amersfoort te
recht en daarna in enkele concen
tratiekampen op Duitse bodem.
Hoewel hij er liever niet over
wil praten, houdt de bouw van de
tempel van Salomo ook verband
met dat oorlogsverleden. "Het is
voor mij ook een opdracht ge
weest die een relatie legt met die
oorlogstijd en het joodse volk".
Salomo's tempel van Freek
Putto wordt tijden de permanen
te tentoonstelling 'Tempel en tra
ditie', beschenen door een ingeni
eus lichtspel, de ondergaande zon
en korte tijd later de opkomende
zon van een nieuwe dag. "Ik heb
in mijn leven heel veel gedaan,
maar ik heb het gevoel dat ik
nooit iets heb afgemaakt. Met dit
bouwwerk is dat wel het geval.
Als ik dood ben, blijft dit van mij
voor het nageslacht bewaard. En
dat geeft mij nu toch een gelukkig
gevoel".
met de paasdagen wijzigingen van de vaste -■- - - HHH HHÜl5FE gaard; O. Kerk 10 ds Sjollema, 6 ds Visser; Ich-
opgaven ontvangen. De mogelijkheid bestaat I =~z =-= thusk. 10 ds Christ. 6 ds Volk; Pniëlk. 9.30 ds
dat de tijden anders zijn dan vermeld.) =EE 1 E f 1 Hovius, 6 ds Stam, ma 9.30 ds Hovius; Mara-
E. - i k j l 1 nathakerk (Rijnsoever) zo 10 ds Bogaard, 6 ds
I pinPM- Hon, Gom Hnnni Lork to o nm hq Vroegindeweij. Overduin zo 2.15 ds Vd Beid.
Rank'(Helmbergweg 10),"
kerk zo 10 dr Meijers, 5 ds Hovius; Mara-
nathak. (L. Morsweg) za 7.30 ds Koolstra. zo
10 ds V Achterberg; Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk) za
9.30 ds Hortensius en pastoor V Well, zo 930
ds Alblas en pastoor V Well, 11.15 ds Alblas;
Bethlehemkerk (Driftstr.) geen dienst; Bevnj-
ds Schouten, z^ 10 ds Nauta; Waalse kerk
(Breestr.) zo 10.30 pasteur Ribs; 'Stevenshof'
(rk kerk Haagse Schouw) zo 11 kand Lems.
Acad. Ziekenhuis zo 10 pater V Haasteren ds
Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk
gem.; Petrak. (Surinamestr.) zo 10.30 dovend;
Oude Vest zie Hoogl kerk; Maranathak. zie
herv. gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.; ver
zorgingstehuis Groenhoven zo 10 ds Schou
ten; Merenwijk zie herv. gemeente. Zuydtwijck
ma 10.15 pater V Haasteren en ds Rietveld
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) zo 10,17.30 ds Sim
pelaar. Chr. Geref. K. (Steenschuur) zo 10 en 5
ds Den Hertog. Geref. Gem. (zie onder Leider
dorp). Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgr.) zo 10.15 ds Mostert. Doops-
gez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pieterskerk-
str.) zo 10.30 ds Brüsewitz. Baptistengemeen
te (aula 'Nieuweroord'. Rijnsburgerweg 124)
zo 10 ds Agtereek. Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) zo 9 en 10.30 ev V Groningen.
Evangeliecentrum-Pinksterbew. (Bethlehems-
kerk Lammermarkt) zo 10 ev Zijlstra. Pinkster-
gem (O. Vest 13) zo 10 hr Eikerbout. Leger
des Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 en
4.30. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en
4, wo. 8. Zevendedag-adventisten ('De Ont
moeting', Noordhofland V.schoten)elke za 10
tot 11 bijbelstudie. 11 tot 12 predikatie. Christe
lijke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30. Kerk
van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 10. 11 en 12. Oud-Kath. K. (Zoe-
terw.singel) zo 10. Rooms-Kath. K. Haagweg
za 9 nm, zo 10.30, ma 10.30; Herensingel za
geen opgave, zc 9.30 en 11Rijndijk (Stevens
hof) za geen opgave, zo 9.30, Steenschuur za
geen opgave, zo 8.30, 10, 11 30, 6 en 7 (lof);
Boshuizerkade za geen opgave, zo 9.30 en 11
Lammenschansvyeg za geen opgave, zo 9 en
10.30; Haarl.straat za geen opgave, zo 10.30
en 12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijndijk
(zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. zo 9.30 hr Hoffenaar.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. zo 10 ds
Pannekoek, 7 ds Wilschut. Geref. Kerk zo 10
ds V Wijngaarden. 7 zie herv kerk. Chr. Geref.
Kerk zo 9.30 en 4 ds Maris, ma 9 ds V Weele.
Rk Kerk za 9 nm, zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk za 11 nm ds Boer en ds Ommering,
zo 10 ds 't Hooft, 6.30 ds Jonkman evangelisa-
tied. ma 10 ds Jonkman; Kruiskerk zo 10 ds
Jonkman; Opstandingskerk zo 10 ds Omme
ring; G. Herderkerk za 9 nm ds Nieuwenhuis en
ds Taselaar, zo 10 ds Nieuwenhuis. 6.30 ds
Lapré; De Bron za 11 nm pastoor De Graaf en
ds Moll, zo 9 ds Taselaar en vic Rijken, 10.30
ds Moll, 5 hr Reehorst dovend; Ashram (Mars
diep) za 9 nm ds Mulder, zo 10 ds Mulder. 10
ds V Dok; Oudshoornse kerk zo 10 ds Ter Bals;
Sionskerk (Meteoorlaan) zo 9.30 ds Ouwen-
dijk, 6.30 ds Geuze, ma 10 paasappel. Geref.
Kerk Mar.kerk zo 10 drs Wilschut ha; Salv.kerk
zo 10 ds Boer ha, 6.30 ds Ommering. Geref. K.
Vrijg. (school Bospark. Beatrixl. 4) zo 9.30 en 5
ds Room. Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
zo 9.30 ds Janssens, 4.30. Chr. Geref. Kerk
(Grijpensteinstr.) za 7.30 ds Vd Meij, zo 9.30
en 4.30 ds Vd Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr.
240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) zo
10 en 6.30 ds Koekkoek. Bapt.gem. Noord
(school Kalkovenw. 62) 10 ds V Gemeren. Vol-
le-evang.gem. ('De Ark'. Pr. Hendrikstr. 54) zo
10 hr Vd Hoorn. Pinkstergem. 'Het Licht' (Mor-
genstersch. Briljantstr. 1) 10. Christengemeen
te 'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emma-
laan) geen opgave. Leger des H. (Zonneweg
3) 10 en 7 (laatste zondag van de maand 5 u.).
Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr. 36) 10
zo ds Meijering. Rk Kerk: Bonifaciusk.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk zo 10
ds Vd Hoef, 6.30 ds Jansen Boskoop, ma 10 ds
Koppenol; Salv.kerk zo 10 ds Terlouw, 6.30 ds
Vd Scheur; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) zo 10 ds
Vd Scheur, 6.30 ds Vd Hoef, ma 10 ds Balke.
Geref. Kerk zo 10 ds Elderman, 6.30 ds Elder-
man. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 ds Sim
pelaar, 4.30 ds Houtman. Geref. Gem. (Sta
tionsweg 17) 10 en 6.30. Evang.-Luth. Gem.
geen opgave.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk zo 9.30 en
11 ds Jansen, 6.30 ds V 't Hoff, ma 9 zangd; De
Stek 9.30 prof Roest. Geref. Kerk zo 9.30 ds V
't Hoff, 6.30 zie herv kerk. Chr. Geref. Kerk zo
9.30 en 5 ds Oosting. Geref. Gem. zo 9.30,
3.30 ds Rietdijk, ma 9.30. Volle Evang.ge-
meente 'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83) geen op
gave.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9 ds Alblas
6.30 ds V 't Hof Woubrugge. ma 10 ds Alblas
en ds Huisman. Geref. Kerk zo 10.30 en 5 ge
zinsd ds Huisman, ma zie herv kerk. Rk Kerk
dorp za7,zo 10en 11.30; Anker za 9.30 nm, zo
9 en 11ma 10.30; Rijndijk za 10 nm. zo 10, ma
7.30 ds V 't Hof, zo 10 ds Westera. Geref. Kerk
Vr.kerk zo 10 ds Vd Horst, 5 ds V Breevoort;
Triumfatork. zo 10 ds Mink. 5 ds Vd Horst. Ge
ref K. Vrijg. zo 9.30, 5.30 ds Heida. Ned. Ge
ref. K. (aula Bestevaer-mavo) 10. Chr. Geref.
K. zo 10 en 5. ma 9.30. Vrije Chr. Geref. Gem.
(Unizaal) zo 10 en 5 ds Vd Belt. Geref. Gem.
(Remisestr.) zo 10 en 5, ma 10. Geref. Gem. in
Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem.
(Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptistengem. (Am-
bachtsweg 2) 10 hr Piet. Soefi (Zuidduinweg)
elke 1e en 3e zondag. 4.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. zo 10 ds Doesburg. 6.30 ds Doesburg;
Scheppingsk. za 10 nm ds Vd Born, zo 9 en
10.30 ds Stegeman ha. Leythenrode zo 10.30
ds Vd Leeuw. Elis.-ziekenhuis zo 9.30 ds
Brommet ha. 10.45 rector Vijftigschild. Geref.
Gemeente Leiden eo (kerkgeb. Hoofdstr. 73)
zo 10 en 4.30 ds Boogaard, ma 10 ds Boog
aard. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) zo 10. Rk
Kerk za 8.45 nm en 11 nm jeugdmis. zo 10 en
Geref. Kerk zo 9.30 ds Westerink, 6.30,
9.30. Remonstr. Gem. zo drs V Woerden.
Evang. gem. (ver.gebouw 'De Rank', Regthuy-
splein) 12 nm. Rk Kerk za 7, zo 9 en 10.45.
Geref. Kerk zo 930 ds Baane. Rk Kerk za 7.
zo 9.30 ds Heijting. Geref. K zo 10. Remonstr,
Gem. zo 10 dr Cramer. Rk Kerk za 7. zo 10 en
11.30.
10.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. zo 9.30 Vd
Hoeven gezinsd, 7 dr Vd Kooy. Chr. Geref. K.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. zo 9.30 ds Sir-
ga, 6.30 zie geref kerk. Geref. Kerk zo 9.30 en
6.30 ds Kraan. Chr. Geref. Kerk zo 9.30 en
4.30 ds V Roekei. ma 9.30 ds V Roekei. Rk
Kerk za 8 en 10 nm. zo 10, ma 10.
NOORDEN: Herv. Gem. zo 9.30 ds Geuze, 7
ds Ouwendijk. ma 9.30 ds Geuze. Geref. Kerk
(W. Verlaat) zo 10 hr Schreuder. 7 ds Terlaak.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) za 10.30 nm, zo 10 ds Vd Lee,
5 ds Vroegirrdeweij, ma 10 ds Vd Bergh;
Hoofdstr. (Zee) 10 en 5 ds Ruitenburg, ma 10
ds Keuning; De Rank (Golfbaan) 10 ds Vd
Bergh. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds
Kuiper; Vinkenl. (Binnen) 10 ds Elgersma, 7 ds
Kuiper. Kapel W. v.d. Bergh-stichting zo 11 ds
Slofstra. 'Sole Mio' zo 9 ds Vd Lee. Evang.
HILLEGOM: Herv. Gem. zo 10 ds Verbeek.
Gere/. Kerk ('Hoeksteen') za 10.30 nm ds Hof
land, ds Rotfusz en ds Verbeek, zo 10 ds Hof
land. Chr. Geref. Kerk zo 10 en 5 ds V Lange-
velde. Rk Kerk: Mart. za 10.30 nm, zo 9 en 11
ma 10; Jozefk. za 10 nm, zo 10 en 11.30, ma
10.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. zo 10. Rk Kerk za 7.
12. i
i 10.
9.30 e
9.30.
9.45 en 11.30; Piusk.
Bron za 7. zo 9.30 en 11
BENTHUIZEN: Herv. Gem. zo 930 ds Boi
ds V Estrik. Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoek
steen', Schweitzerstr.-Bernhardstr.) za 7.30 ds
Bolwijn, zo lOdrHaitsma. Geref. Gem. zo 9.30
i 6 ds V Aalst, ma 9.30 ds V Aalst.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
9 en 10.30; De Dorpsk. zo 10 ds De Graaf, 6 ds Sloof, ma 10 dr
Meijers; Ontm.kerk zo 10 ds Sloof, 6.30 ds De
Graaf. Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-colle-
ge) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk zo 9.30 ds
LEIMUIDEN: Herv. Gem. zo 9.30 ds Schilt. Ge
ref. Kerk zo 9.30 ds Vd Kooi, 7 ds Vd Hoeven.
Rk Kerk za 7, zo 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk zo 10 ds Ver
dijk. ma 10 ds Verdijk; Pautuskerk zo 10 en 7
ds De Gelder. Geref. Kerk zo 10 en 7 ds Bos
wijk. Geref. K. Vrijg. (Prinsessestr. 1) zo 10.45
en 4.30 ds Geersing. Ned. Geref. Kerk (Salva-
tori) zo 9.30 (te Heemstede) en 5 ds Vos (te
Lisse). Chr. Geref. Kerk zo 10 en 7 ds V Dijken,
ma 9 ds V Dijken. Geref. Gem. zo 10 en 4, ma
10. Evangeliegemeente (Heereweg 52a) 9.45
zo hr Spaargaren. Rk Kerk: Agathakerk za 8,
zo 10 en 11.30, ma 10; Poelpolder za 8, zo
10.30; Mariakerk za 8. zo 9 en 10.15. ma 9; En-
gelbew. za 9. zo 10, ma 10.
Breevoort, 5 ds Mink. Rk Kerk z
3 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk zo 10
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. zo 9, 10.30
ds Vd Meij; De Zilk 10 ds Sierat. Rk Kerk Vic-
tork. za 7, zo 9 en 11; Jozefk. za 7, zo 9 en
10.30; De Zilk za 7, zo 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk za 10 nm ds Kooman ha, zo 10 ds
Kooman; Pauluskerk zo 10 ds Da Costa; Ge
meentecentrum (Lijtw.) zo 1030 dr Leertouwer.
7 ds Vegter. Geref. Kerk zo 10 ds Plomp en ds
De Bruin. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school) zo 9.30 ds Feenstra Berkel. 4.30 ds
Groenenberg. Ned. Geref. Kerk (Gem.cen-
trum) zo 8.45 en 4 ds Janse. Van Wijckerslooth
zo 4 ds Plomp. Endegeest zo 10 ds Friederich.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 4. Rk
Kerk Will.kerk za 7, zo 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk za 7, zo 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk zo
930 ds smaling, 5 ds Wagter, ma 9.30 ds Sma
ling; Bethelkerk zo 9.30 ds Wagter. Geref. Kerk
Petrakerk zo 9.30 ds Terpstra, 5 ds Verschoor;
Immanuelkerk zo 930 ds Verschoor en ds
Snel, 5 ds Ribberink, ma 9.30 ds Ribberink;
Maranathakerk zo 9.30 ds Ribberink, 5 ds
Terpstra. Geref. Kerk Vrijg. zo 10 en 5.15 ds
RIJPWETERING: Rk Kerk zo 9 en 10.30-
Bond (Jul.laan 17) zo 10 ds Blaauw. Rk Kerk
za 9 nm, zo 9 en 11, ma 10.
TER AAR: Herv. Gem. zo 9.30 dr Maarsingh,
6.30 ds Schilt gezinsd. ma 9.30 ds De Haan.
Geref. Kerk za 10 nm ds De Reus. zo 9.30 ds
De Reus, 6.30 ds Zijl. Rk Kerk Aardam za 7, zo
9; kerk Langeraar za 9 nm, zo 9.30 en 11.30,
ma 10.
VALKENBURG: Herv. Gem. ma 10 ds Vd
Horst. Geref. Kerk zo zo 9.30 en 6.30 ds Oege-
ma. ma 10 zie herv kerk. Geref. K. Vrijg. zo
8.30 ds Geelhoed. 4 ds Heida.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk zo
10 ds Schaap, 7 zie Kruispunt; De Ontmoeting
(Noordhofland) za 9 nm ds De Zwart ha, zo 10
ds Blanken, 7 zie Kruispunt; 'Rehoboth' (Van
Leeuwenhoekkade) zo 9.30 ds Butielaar, 4.30
ds V Kooten, ma 9.30 ds Schalkoort Hulp en
Heil-kerk ('Schakenbos', Leidschendam) 10 ds
Honig. Geref Kerk zo 10 ds Ledegang, 7 ds
Vlijm. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) zo 9 ds Geer
sing. 4.30. Rk Kerk Laur.kerk za 10 nm. zo 9.30
en 11ma 9.30; M. Godskerk. za 8 nm. zo 9.30è
Kerk van Engeland (British school in Thé
Netherlands. J. v. Hooflaan 3) 10.15. j
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 20 9.3(J
ds Kunz, 5 ds Goossen, ma 9.30 ds Schipaan-
boord; Hoeksteen zo 9.30 ds SchipaanboordJ
6.30 ds Boon; Bethelk. zo 9 30 ds Goossen, 5
ds Kommers; Rehoboth-school zo 930 kand
Stam; Imm.kerk zo 9 en 10.30 ds V Houwelim
gen. Geref. Kerk Kruisk. zo 1015 ds De Moor, 3
ds Bade; Ontm.kerk zo 9.30 ds Bongers. Gei
ref. K. Vrijg. (Kruiskerk) zo 8.30 en 2.45 dé
Hoogendoorn. Chr. Afgesch. Gem. zo 9.30 erj
5 ds Vd Want. ma 9.30 ds Vd Want. Oud-Ge}
ref. Gem. (Mercuriusweg 29) zo 10 en 6.30J
Remonstr, Gem. zo 10 ds V Laarse. RK Kerlj
Ontm za 9 nm, zo 1115; St. Victor zo 9.30, mi
WARMOND Herv. Gem. ma 10 dr Muis. RH
WASSENAAR: Herv Gem. Dorpsk. zo 10 dé
Steenstra, 430 ds Veldhizen; Kievietk. ('Sa«
men op weg') zo 10 ds Visser en ds Janse dé
Jonge; Messiask. za 9 nm ds Hellendoorn, zó
10 ds Hellendoorn; Dorpscentrum zo 9 30 ds J
Dis, ma 10 drs De Reuver. Geref. Kerk Zijllaad
za 9 nm zie Messiaskerk. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) zo 10.30 (NPB-gebouw) ds Foc:
kema, 7 30 (de Burcht). RK Kerk Jozef za 9, z0
9 en 11ma 11Will za 7 en 10 nm. zo 10.30,
ma 10.30; GH za 6. zo 10.30.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. zo 9.30 ds V j
Hof, 6.30 ds Aalders, ma 9.30. Geref. Kerk zq
9.30 ds Aalders, 6 30 zie herv kerk. Ned. Prot<
Bond (De Wi|k, Schoolstr. 20) zo 10.30 dr$
Roos. Rk Kerk zo 10.30.
I
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. zo 9.30 ds De
Haan, 5 hr Schreuder. Geref. Kerk zo 9.30 hr
Karstens, 5 zie herv kerk.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. za 8 ds Woltj
haus. zo 10 ds Wolthaus gezinsd ha. Rk Kerk
St. Jan za 7.30, zo 9.30, ma 9.30; Chr,
Dienaark. za 7, zo 10, ma 10. Meerburgkerk H,
Rijndijk za 7, zo 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv Gem. zo 10 ds Poot!
6.30 hr Leenman. Geref. Kerk zo 10 en 6.30 ds
Buikema ha. Remonstr. Gem. zo 10 hr V Ka-
kerken.
