Pronken met Oosters porselein
Wel degelijk sprake van
Haags constructivisme
Dans als
nachtmerrie
Uitverkoop Bowie niet onvergetelijk
DEN HAAG (ANP) - De kunsthis
torica Hestia Bavelaar wil met
een expositie aantonen dat er
sprake is van een Haagse Con
structivisten-School. De exposi
tie wordt van 13 april tot 10 mei in
de tentoonstellingsruimten van
Inkt in Den Haag gehouden. Er
zal werk van 32 Haagse construe
tivisten te zien zijn.
Met de term constructivisten
worden abstract-geometrisch
werkende kunstenaars aange
duid. Internationaal herleeft de
belangstelling voor dit werk. Het
constructivisme wordt wel een
van de meest consequente rich
tingen van deze eeuw genoemd,
waarbinnen verschillende stijlen
voorkomen.
De grote presentatie be
schouwd Bavelaar als een eerste
ruwe ordening om aan te geven
wat er in Den Haag op dit gebied
leeft. Met de tentoonstelling
wordt nagegaan hoe het komt dat
en waarom juist in Den Haag het
constructivisme zoveel voor
komt. Tot nu toe is alleen de pe
riode 1930 tot 1960 in de belang
stelling geweest. Op zijn minst is
er sprake van een Haagse con
structivistische traditie.
Vast staat dat in de jaren dertig
de Koninklijke Academie in Den
Haag veel opvattingen in het les
programma meenam van De Stijl,
het Bauhaus en de Russische con
structivisten. Daarvoor zorgden
vooral de docenten Kiljan en
Schuitema, die toen door direc
teur Plantenga, ook constructi
vist, waren aangetrokken.
Deze nam behalve dit tweetal
ook docenten aan die in de ab-
stract-geometrische trant werk
ten. Hiertoe zijn te rekenen: Paul
Kromjóng, Willem Schrofer, en
na de Tweede Wereldoorlog Joost
Baljeu en Carel Visser.
Impulsen ontvingen kunste
naars en studenten ook vanuit het
Haags Gemeentemuseum. Deze
instelling beschikte over een
groot aantal werken van De Stijl
kunstenaars. Het museum stond
open voor tentoonstellingen die
hierop voortbouwden.
Jonge generatie
Het constructivisme was in de
loop der jaren vaak te signaleren
op tentoonstellingen van kunste
naarsverenigingen als het Schil
derkundig Genootschap Pulchri
Studio, de Haagse Kunstkring,
dan wel Arti et Industriae. Ten
minste voorzover de geometrisch
abstracten lid van zo'n vereniging
vilden zijn.
Na de Tweede Wereldoorlog
was de oude generatie kunste
naars voortgegaan met of zelfs
overgegaan op de abstract-geo-
metrische werkwijze. Namen uit
die tijd zijn Gerd Arntz en Harry
Verburg, de late Hussem en Sine-
mus. De jonge generatie heeft de
draad weer opgepakt. Vertegen
woordigers van deze generatie
zijn Peter Struycken en Bob Bo-
nies, maar ook Willem Kloppers.
André van Lier en Vankan.
Hun werk prijkt behalve op
tentoonstellingen van de eigen
organisaties ook wel op de Haag
se Salon en bij de Haagse Galerie.
Verder is werk van hen te zien bij
galerie Art Construct in Den Haag
en galerie lTdee in Zoetermeer.
Deze twee galeries tonen en
verkopen alléén maar constructi
vistische kunst en zijn daarmee
de enige in ons land. In heel west-
Europa bestaan nauwelijks vijf
tien van deze galeries. Had Parijs
er gemeten naar inwonertal even
veel als Den Haag, dan zouden er
alleen daar al 44 moeten zijn ge
huisvest.
Gemeentemuseum Arnhem zorgt voor schitterende tentoonstelling
ARNHEM Lees er de
laatste jaarverslagen van de
Vereniging van Kunsthisto
rici maar op na; er bestaat in
Nederland wegens perso
neelsgebrek een enorme
achterstand in het inventari
seren en catalogiseren van
het kunstbezit. Het Arnhem
se Gemeentemuseum heeft
de laatste drie jaar een eigen
stukje van die achterstand
ingelopen door een collectie
Oosters en Delfts kerma-
miek, in 1922 aan het rijk ge
schonken en in beheer bij
het museum, samen met de
Rijksdienst Beeldende
Kunst te onderzoeken. Re
sultaat is een tentoonstelling
van hoogtepunten van Oos
ters porselein uit deze col
lectie onder de titel 'Pron
ken met Oosters Porselein',
die nu in Arnhem te zien is,
en daarna in drie andere Ne
derlandse musea.
door
Henk Meutgeert
De 'Arnhemse' collectie keramiek
bestaat uit ruim 2000 stuks en werd
rond de laatste eeuwwisseling ver
zameld door W.F.K. baron van Ver-
schuer, een vrijgezel die in een sta
tig pand in het hart van de stad
woonde. Na zijn dood in 1922 werd
de verzameling getaxeerd op
400.000 gulden en een jaar later
werd deze in een speciale museum
zaal tentoongesteld. Uniek is het
grote aantal, 719 stuks, miniatuur
etagèrestukken. Kleine voorwer
pen van porselein die in de zeven
tiende en achttiende eeuw werden
opgesteld zoals dat nog niet zo lang
geleden bijvoorbeeld met andere
voorwerpen in letterbakken in de
Nederlandse huiskamers werd ge
daan.
Dat Van Verschuer juist zoveel
JAZZ Bijdrage: Ken Voss
Neo-bop
Iris: '11e de Re (Iris 9001)
Iris de naam van de groep die in
1988 het jazzpodium voor nieuwe
jazzgroepen c.q. -artiesten van het
Meervaart festival in de wacht
sleepte. Ik vond het toen een wat
erg voorzichtig spelende formatie,
meer gepreoccupeerd met de tech
niek van moderne jazz spelen dan
met expressiviteit. Op deze cd is het
viertal uitgebreid met tenorsaxo-
nist Henk Koekkoek en lijkt inmid
dels ook aan uitdrukkingsvaardig
heid te hebben gewonnen. Toen,
evenals nu op deze opname, zijn de
meest opvallende muzikanten Her
man van Haaren op viool en Jeroen
van Vliet op piano. Er zijn nu een
maal weinig musici die het moder
nere jazz-idioom op een klein strijk
instrument beoefenen. Van Vliet, in
1988 ook winnaar van de solisten-
prijs, maakt die onderscheiding
waar als interessantste improvisa
tor op de plaat.
De muziek van Iris kan het mak
kelijkst worden ingedeeld bij de
neo-bop, het is met andere woorden
ritmisch traditionele jazz met enige
harmonische vrijheid. De composi
ties, op een enkele uitzondering na,
zijn van de groepsleden én lang niet
slecht. Vooral de ritmesectie speelt
zonder mankeren diverse tempo
wisselingen zonder het gevoel van
swing kwijt te raken. Gerard Brohm
(bas) en Pascal Vermeer (drums)
klinken, ondanks de niet perfecte
opname, beter dan wat helaas in Ne
derland doorsnee is. Iris speelt in
telligente muziek die beter tot zijn
recht komt naarmate het plaatje
meer wordt gedraid, want de kwali
teit zit meer in de details van de uit
voering dan in een origineel con
cept. Als u deze cd koopt steunt u
niet alleen een veelbelovende
groep, maar ook een project voor
zwerfkinderen in Nairobi.
leen al om de instrumentale bijdra
gen is de cd het beluisteren waard.
Verantwoordelij k, daarvoor zijn
Larry Willis (piano), Buster Willi
ams (bas), Billy Higgins (drums) en
Ricky Ford (tenorsax). Van de
laatste drie weten we nu wel dat ze
haast niet slecht kunnen spelen,
maar Willis, nu nog niet zo bekend,
is een muzikant die om zijn toucher
en smaak in de gaten dient te wor
den gehouden. De zeer goed opge
nomen produktie is multifunctio
neel; zij zal kunnen dienen als pret
tige achtergrondmuziek, maar ook
is het hartige kost voor zang- en
jazzliefhebbers. Solide muziek is de
zwarte jazztraditie.
Blasé
Charmant
Mikhail AIperin/Arkady Shilklo-
per: 'Wave of Sorrow' (ECM 1396).
Charles Lloyd: 'Fish out of Wa
ter' (Juli 1989. ECM 1398).
Twee mij onbekende musici uit
de Sovjet-Unie krijgen met 'Wave of
Sorrow' internationale bekendheid.
Alperin (1956) is een pianist die ken
nelijk in Moldavië opgroeide, ter
wijl het andere lid van het duo, spe
lend op hoorn, jachthoorn en bugel,
in Moskou geboren werd (eveneens
in 1956). Vanaf de eerste noten is
duidelijk dat het tweetal weliswaar
muziek speelt die bij gebrek aan een
betere etikettering tot de jazz gere
kend kan worden, maar dat het hele
vocabulaire ontleend is aan de klas
sieke muziek-praktijk.
Heldere, overzichtelijke thema's,
nu eens door de volksmuziek geïn
spireerd, dan weer naar de 'serieuze
muziek' refererend, zijn bedacht
door Alperin. Dé pianist, die in en
kele stukken ook op de melodica
blaast, heeft geen tekort aan tech
niek. Gelukkig is zijn speelwijze net
zo onpretentieus als zijn composi
ties, met andere woorden helder en
stabiel. Shilkloper krijgt op deze
charmante maar niet bijzonder op
vallende produktie een wat minder
opvallende rol toebedeeld. Het is ze
ker geen muziek voor onverbeterlij
ke swingers, eerder iets om ont
spannen naar te luisteren.
Bijna even goed opgenomen is de
laatste plaat van tenorsaxfonist en
fluitist Charles Lloyd. Het is de
tweede come-back van deze Ameri
kaanse musicus, die vooral in de ja
ren zestig populair was. Hier wordt
hij begeleid door het bekende Skan-
dinavische trio van bobo Stenson
(piano), Palle Danielsson (bas) en
Jon Christensen (drums). Een heel
andere plaat dan die van het Sovjet
tweetal, hoewel de uitstraling van
de muziek ongeveer dezelfde is.
Ook hier geen ondraaglijke emotio
nele uitersten, maar eerder verwij
zingen naar gemoedstoestanden
van de componist, in alle zeven
stukken Lloyd zelf. Hier wordt
technisch verantwoord werk afgele
verd, vooral door het begeleidende
trio. Iets minder enthousiast kan ik
zijn over de emotionele variatie in
Lloyds spel, dat vooral goed tot
recht komt in sombere, overzichte
lijke stukken zoals 'The Dirge'.
Af en toe lijkt Lloyd zijn verstand
op nul te zetten bij het improvise
ren, zodat er een onduidelijke, of
schoon altijd vriendelijke, brei van
noten uit zijn instrument komt.
Lloyd speelt duidelijk wel in de
jazz-traditie, maar in feite is het jazz
voor mensen die er eigenlijk niet
van houden.
Optimistisch
Benjamin is de levenspartner van
Abdullah Ibrahim (Dollar Brand),
de Zuidafrikaanse pianist, die uiter
aard in ballingschap woont en zeker
in West-Europa grote populariteit
geniet. Ook al zou je dat niet weten,
dan nog zou bij beluistering van de
ze plaat, inmiddels de vijfde op Ben
jamins naam, de eerste associatie
met hem zijn. Het muzikale gevoel
en ideeën zijn bijna exact dezelfde
als die van haar bekende echtge
noot. Dezelfde naief klinkende, op
timistische benadering klinkt door
in de zang van Benjamin. Als zange
res heeft zij geen bijzondere of op
vallende stem, gewoon een goede
alt, die gedegen en overtuigend fra
seert. Wel heeft ze een goed gevoel
voor ritme, dat uitstekend uit de
verf komt in de slow en medium
tempostukken van het album.
Hierbij wordt de vocaliste op wel
zeer aangename wijze bijgestaan
door Amerikaanse topmusici, en al-
Er is gepoogd om het porselein op zo'n authentiek mogelijke wijze uit te stallen.
klein porselein verzamelde was
geen toeval. Hij wilde met zijn ver
zameling het verband tussen de
Delftse keramiek (hij begon met het
verzamelen van deze soort) en het
Oosters porselein aantonen. De eta
gèrestukken tonen een veelheid aan
vormen en decoraties die bij zo'n
vergelijking van pas komen. Van
Verschuer kwam zelfs met een
theorie die behelsde dat het Euro
pees porselein zijn oorsprong zou
hebben in Delft en niet, zoals alge
meen wordt aangenomen, in het
Saksische Meissen.
Doordat Van Verschuer zo'n dui
delijk doel voor ogen had met het
verzamelen, is zijn collectie belang
rijker dan andere verzamelingen
porselein die in de negentiende
eeuw werden aangelegd. Ze is in ze
kere zin didactisch van opzet, en
juist dat facet wordt benut in de ten
toonstelling in Arnhem. Samenstel
ler en conservator van het Gemeen
temuseum Stephen Hartog, die de
bijbehorende publicatie ook ver
zorgde, geeft met expositie en boek
een overzicht van de introductie en
het verzamelen van Oosters porse
lein in ons land. Die begon in de eer
ste jaren van de zeventiende eeuw
met het buitmaken van Portugese
handelsschepen. Kort daarop ver
tokken de schepen van de Verenig
de Oostindische Compagnie en an
dere onernemingen naar het oosten
om zelf de waar te halen. De in Ne
derland verkochte keramiek be
landde veelal in kunstkamers of ra
riteitenkabinetten, waar deze werd
uitgestald tussen de edelstenen,
schelpen, koralen en schilderijen.
Al snel echter kreeg het porselein
een aparte plaats in de verzamelin
gen van de, vooral adelijke, bezit
ters. Op deze manier ontstond de
porseleinkamer. De keramiek werd
uitgestald in speciale kabinetten en
op daarvoor gemaakte schoorste
nen of étagères. De verzameling van
Amalia van Solms (1602-1675), echt
genote van Frederik Hendrik, kan
als een aanzet worden gezien. In de
tentoonstelling wordt vooral aan
dacht besteed aan die wijze varl uit
stallen van de verzamelingen. Het
feit dat de verzameling van Van
Verschuer zo uitgebreid is, kwam
daarbij goed van pas.
De zalen van het Gemeentemuse
um zijn door middel van schotten
ingedeeld in kleinere ruimtes, die
hier en daar de vorm van kabinetten
aannemen. Gepoogd is om het por
selein zoveel mogelijk in een 'na
tuurlijke' omgeving te tonen. Daar
toe werd bijvoorbeeld een etagère-
wand uit Den Haag naar Arnhem
overgebracht, evenals een schoor
steen uit één van de Gelderse kaste
len. Er zijn porseleinkasten opge
steld en kamertjes ingericht. Om
het geheel nog authentieker te doen
lijken werd zelf wandbespanning
naar ontwerp van de Franse archi
tect Daniel Marot (1661-1752) ge
maakt.
Juist de poging om het porselein
op een zo authentiek mogelijke wij
ze uit te stallen geeft de expositie
zijn charme. Temeer doordat de
porseleink^mers in Nederland alle
zijn verdwenen en de etsen van
Marot en een poppenhuis in het
Haags Gemeentemuseum zo'n
beetje de enige in ons land aanwezi
ge bronnen zijn. De wel in ons land
aanwezige opstellingen van porse
lein zijn alle van latere datum. Aar
dig aspect van de tentoonstelling is
ook de aandacht voor de symboliek
die op het Oosterse porselein terug
te vinden is, en die de bezitters er
van in het verleden volkomen ont
ging. Met een algehele uitleg van de
geschiedenis van de Oosterse kera
miek in Nederland is 'Pronken met
Oosters Porselein' een expositie die
het didactische prettig koppelt aan
een mooi overzicht van Chinees
porselein van eind zestiende tot
eind achttiende eeuw.
Pronken met Oosters Porselein.
Tot en met 10 juni in het Gemeen
temuseum Arnhem. Er verscheen
bij de expostie een catalogus bij
uitgeverij Waanders. De expositie
is later in Delft, Middelburg en
Leeuwarden te zien.
The Intergalactic maidenballet
with John Zorn: 'Square Dance'
Tiptoe 888804, John Zorn: 'Na
ked City'. Elektra/Nonesuch.
Het bindende element tussen bei
de cd's is natuurlijk saxofonist-
/componist Zorn, de lieveling van
postmodern New York. De voor zo
ver ik weet eerste produktie van In-
tergalactie Maidenballet uit Zwit
serland heeft Zorn als gast op vier
van de acht stukken. Op het eerste
gehoor zou je echter denken dat de
formatie een eerlijke New Yorkse
groep is, compleet met de juiste
klanken en effecten. Metal-gitaar,
pompende funk-basgitaar en bon
dig drumwerk, alles in dienst van de
nieuwe funk-jazz. Hoogstens de
saxofoon van Roland Philipp heeft
een Europees tintje, doordat hij er
relatief recht-toe-recht-aan tegen
aan gaat. Zodra Zorn op zijn alt
saxofoon van de partij is, krijgt alles
toch een beetje extra reliëf door zijn
bijna overdreven accenten.
In zijn geheel is deze cd voor het
Duitse Tiptoe, opgericht door Mat
thias Winckelmann voor de wat
avontuurlijker produkten van Enja,
een geslaagd document. Het is het
zoveelste bewijs dat de Europeanen
vrijwel alles kunnen wat in de V.S.
kort geleden nog nieuws was.
Onderhoudende muziek, mis
schien zou een volgend keer iets
meer variatie in de arrangementen
op zijn plaats zijn. Zeer goed opna-
Evenals Intergalactie Maidenbal
let was Zorn's Naked City, bestaand
uit een kern van vijf man, ook in Ne
derland te horen. Hier is sprake van
de bekende Zorn-pastiche van Film
muziek en stanards aan de ene kant,
en eigen stukken aan de andere
kant, maar dan compacter dan ooit
tevoren. Af en toe zorgt deze metho
de voor komisch-schizofrene klank
combinaties en overgangen, die
vooral gewild speels overkomen.
Door de aanweizgheid van bekend
heden als Bill Frisell (gitaar), Wayne
Horvitz (keyboards), Fred Frith
(basgitaar) en Joey Baron (drums) is
de technische kwaliteit verzekerd.
Zoals op zijn vorige Spy vs. Spy
passeren veel stukken (zesentwin
tig in totaal) in hoog tempo de re
vue, zodat een luisteraard zich niet
snel zal vervelen.
De grootste kracht van Nakes Ci
ty, tevens de naam van de groep, ligt
in de grote dichtheid van overtui
gend gepresenteerde contrasten.
Perfect voor de blasé liefhebbers,
wat te nerveus voor de meer gezapi
ge consument.
Nieuwe Dansgroep met "Cruelty and Re
conciliation" van Donald Byrd/Mio Morales
en "Slips and Streams" van Jacqueline
Knoops/lstvan Maria. Gezien op 30 maart in
het LAK-theater alwaar nog vanavond.
LEIDEN - "Trut, slome, bitch":
daarmee wordt de faalangstige
danseres door haar collega's aan
gemoedigd te dansen. Het zal een
nachtmerrie worden en niet al
leen voor haar maar ook voor me
nig toeschouwer. De Nieuwe
Dansgroep uit Amsterdam huur
de de New Yorkse choreograaf
Donald Byrd in en waarom mag
een raadsel heten want zijn "Cru
elty and Reconciliation" past
voor geen meter in de abstracte
danskoers van de groep. Byrd
blijkt een bij uitstek theatraal en
dramatisch (slechte) choreograaf
die alles schuwt behalve clichés.
De geestelijke instorting van de
danseres gaat gepaard met stom
pe en bonkige bewegingen, uitge-
kermde zieleroerselen, pseudo
psychedelische zenuwmuziek en
een hoop hatelijk getrek en ge-
sjor.
De Nieuwe Dansgroep:
Zie hier de wreedheid in de
dans- en mensenwereld. Wanneer
de verzoening tussen de groep en
de getergde danseres een feit
moet gaan worden, doen New
Age en yoga-oefeningen hun in
trede. Liefdevol sluit men el
kaar na de geestelijke retraites in
de armen.
Byrd laat muziek, lichtstanden
en dansers in de ruimte krioelen
tot een onooglijk schouwspel met
een vette jaren zeventig moraal.
Hiep hoi voor de vrije expressie
maar ho maar artistieke kwaliteit.
Absolute narigheid dus. Iets be
ter was het gesteld met "Slips and
Streams" van artistiek leidster
Jacqueline Knoops. Zij voelt zich
doorgaans thuis in pure moderne
dans met een kleine theatrale
knipoog. Deze keer bestormen de
dansers in een razend tempo de
vloer en wentelen ze zich acroba
tisch om eikaars lichamen. Van
solo tot ensemble, het lijkt een
keiharde conditietraining die
geen ruimte meer laat voor die
knipoog. Af en toe ontstaan er
aardige ruimtelijke patronen,
maar veel spanning levert "Slips
and Streams" toch niet op.
Het ontbrekende onderlinge
contact maakt van de dansers le
nige machines en de muziek van
Istvan Marta is een aanslag op je
gehoorgestel. Leven komt er pas
in de zaak als Marta en de dansers
gaan swingen in plaats van aller
lei bedachte constructies explo
sief uit te voeren. Maar die vijf mi
nuten dansplezier kan deze be
labberde avond dan niet meer
goedmaken.
ROTTERRDAM (GPD) - Alleen
maar goud-van-oud is ook niet alles.
Als verbluffende trendsetter (van
weleer?) zal David Bowie diep in
zijn hart best zijn twijfel hebben
over zijn huidige grootste hits-tour-
nee, die hem gisteravond in het al
weken uitverkochte Ahoy' bracht.
De aaneenschakeling van zijn over
bekende repertoire onder de noe
mer 'Sound and Vision' zorgde ook
in het Rotterdamse sportpaleis niet
voor het daverende, onvergetelijke
feest der herkenning, dat het Engel
se rockfenomeen (43) zich moet
hebben voorgesteld. Ondanks een
sterke visuele omlijsting en de rug
gesteun van een uitstekend kwartet
begeleiders, aangevoerd door een in
topvorm verkerende gitarist Adrian
Belew.
door
Louis Du Moulin
De hamvraag was natuurlijk of de
eigengereide David Bowie zich zou
laten leiden door de Top 20, die zijn
Nederlandse fans twee zondagen
geleden per 'phone in' samenstel
den. De zanger had al aangekon
digd dat hij zich het recht voorbe
hield om, 'slechts' tien tot vijftien
verzoeknummers uit te voeren.
Gaandeweg werd evenwel duide
lijk dat David Bowie toch wel zijn
'Hollandse huiswerk' had gedaan
en schudde hij hier hooggenoteerde
klassiekers als 'Rebel, Rebel', Let's
Dance', 'Ashes To Ashes' Fame',
Golden Years' en 'Heroes' (de num
mer één onder de aanvragen) uit
zijn mouw. Tot de niet gehonoreer
de verzoekjes behoorde onder meer
'Wild Is The Wild' (nummer vijf).
Ook bleef zijn van couleur locale
David Bowie.slecht bij stem.
culthit 'Port Of Amster
dam' (van Brei) als halfverwachte
surprise achterwege. Voornaamste
verrassing werd derhalve het 'oven-
verse' 'Pretty Pink Rose", geschre
ven voor het komende album van
Adrian Belew en vlak voor de weg-
wezer 'Rock 'n Roll Suicide' gepre
senteerd.
De als altijd onberispelijk uitge
doste zanger beet overigens het
spits af met zijn eerste internationa
le succes 'Space Oddity' uit 1969. De
reusachtige verschijning van hem
zelf op een gigantisch filmdoek en
de daaropvolgende capriolen op het
scherm waren absoluut overdonde
rend. Gedurende de rest van de
twee uur durende, strakke show
werd die meestertruc echter zoveel
herhaald, dat het effect telkens ver
der afnam.
De onverminderd kwikzilverach
tige (maar slecht bij stem zijnde) ve
teraan is er met deze nieuwe onder
neming - naar eigen zeggen een
prestigieus pauzenummer omdat
zijn groepsproject Tin Machine
straks gewoon wordt vervolgd - van
beschuldigd vooral uitverkoop te
houden in verband met de heruitga
ve van zijn twintig albums omvat
tende catalogus op compact disc.
Die verdenking heeft Bowie, die in
augustus terugkomt voor groot
schaliger concerten in Nijmegen en
Maastricht, in Ahoy' niet kunnen
wegnemen.
