Vuile was achter het derde klaphek
Een ongeremde fietstocht
De verloedering van Volendam
en de scheve pet van de politie
ZATERDAG 31 MAART 1990
'Interne verstarring' en Verwevenheid met de
bevolking' leidden onlangs tot een drastische
reorganisatie bij de rijkspolitie in de gemeente
Edam-Volendam. De tien man sterke subtop
bleek veel honkvaster dan de leiding van het
district Amsterdam wenselijk vond, en werd min
of meer gedwongen naar andere banen te gaan
solliciteren. Een unieke situatie in politieland, met
een Volendamse soap opera op de achtergrond.
door Conny Scholtes
Een lichtgrijze blokkendoos in een ge
middelde nieuwbouwwijk. De muur van
de hermetisch afgesloten binnenplaats is
als een hoog opgetrokken rug naar de
buitenwereld gekeerd. Des te verrassen
der is het 'open' gezicht van de glazen en
tree naar de bewoonde wereld. Die be
staat uit keurige huizen met strak ge
plooide gordijnen. In de tuinen blaast de
wind de schone was droog.
Het groepsbureau van de rijkspolitie
Edam-Volendam, net een half jaar oud.
heette in de met veel fantasie gezegende
Volendamse samenleving al vóór z'n ge
boorte 'schoenendoos', 'supermarkt' of
'bajes'. Het was tenslotte even wennen
[voor de bevolking dat de politie niet
meer in twee gammele, gehorige, in-
braakgevoelige, veel te kleine woonhui
zen midden in het roerige uitgaanscen
trum van het vissersdorp zit.
Lastige klanten
In het nieuwe bureau huist sinds een
paar weken de kersvers geïnstalleerde
sen, maar het schip zit vast in het pakijs
en we moeten door". Sprak de leiding
enkele weken geleden, vlak nadat de
knoop was doorgehakt.
Burgerwacht
Het was het jaartje dan ook wel voor de
politiemensen. Geen korps in Nederland
figureerde zo vaak in de media als dat
van Edam-Volendam. Het pittoreske ka
rakter van het kleine palingdorp met
naam op het gebied van voetbal, opera-
en popmuziek vormde een dankbaar de
cor. Het scenario van de soap opera werd
goeddeels geschreven door de plaatselij
ke accountant Hein Schilder, bijge
naamd de Bok, die de zoveelste burger
wacht 'uitriep' vanwege een al jaren sle-
pènd parkeergeintje met de gemeente.
Het begon allemaal met het 'blootleg
gen' van een schandaal: "Extreem drugs
gebruik en grote schulden onder 12- en
13-jarige Volendammertjes, en de politie
dóet er niets aan", aldus een niet onder
bouwd maar des te meer opgeblazen 'ge-
groepscommandant Pim Hopman. Ge
zien het aantal lastige klanten in het dorp
noemt hij zichzelf "een moeder met kin
deren die in de winkel blèren om een*'
snoepje", maar hij is vastberaden er niet
voor te wijken. Sinds twee weken is het
kader met zeven man voor een interim-
periode van zes tot twaalf maanden ver
nieuwd, totdat er een definitieve oplos
sing is gevonden voor het Volendamse
politieprobleem. "Op een enkeling na is
het oude kader inmiddels vertrokken en
druk aan het solliciteren. De sfeer op het
bureau is opgeklaard. Iedereen is weer
enthousiast aan het werk", meldt plaats
vervangend districtscommandant Volle-
bregt.
Stilte na de storm dus, want het afgelo
pen jaar stond de groep Edam-Volendam
flink onder druk. Na een winter van gro
te interne onrust omdat er iets van het
voornemen was uitgelekt kondigde de
beheerder van het korps, commandant
Bouma van het district Amsterdam, een
forse reorganisatie aan. Het kader was
Vastgeroest, verstard, en stond het uit
voeren van nieuwe ideeën in de weg.
Meer dan eenderde deel van de groep
moest op zo kort mogelijke termijn naar
een andere baan uitkijken, zo luidde de
boodschap van de commandant. De poli
tiebonden konden op de valreep ge
dwongen overplaatsing en (nog erger)
Verhuizing voorkomen. Maar dat neemt
niet weg dat vervanging van 10 van de 28
politiemensen tamelijk uniek mag wor
den genoemd.
Was het argument van de leiding aan
vankelijk nog 'te grote verwevenheid
met de bevolking', uiteindelijk heette
het vooral 'het doorbreken van interne
verstarring'. De situatie was vergelijk
baar met die van een doorsnee echtschei
ding: niemand heeft schuld. "De Volen
damse samenleving is misschien iets af
wijkend van andere, wie zal het zeggen.
Er werken allemaal prima politiemen-
Volendam is tegenwoordig meer dan een vissersdorp en een toeristenattractie. Waar er steeds minder plaats is voor
folklore, daar neemt achter het derde klaphek het gebruik van drugs en drank onrustbarend toe. (Archieffoto)
heim' rapport uit de horeca-wereld. Het
paste wel in een slepende klacht van de
oppositie in de gemeenteraad, namelijk
dat er nooit wordt opgetreden tegen
overmatig drankgebruik van heel jonge
kinderen in de 'tienerkamers' van de
bars aan de haven. Het gemeentebe
stuur, een coalitie van de belangengroep
Volendam '80 en christen-democraten,
suste de zaak met een informatiepakket
over de gevaren van drugs en drank, en
hield de ouders voor dat ze beter moes
ten toezien op hun kroost.
Tot overmaat van ramp liep bijna ge
lijktijdig een vete van twee jeugdbendes
uit op heftig matten. Een jongen over
leed na een paar dagen in het ziekenhuis
aan de gevolgen van een paar stevige
beuken met een barkruk op zijn hoofd.
De broer van zijn aanvaller kreeg veer
tien dagen later op vrijwel dezelfde
plaats, een café aan de haven, vijf kogels
door zijn lijf. Hij bleef nog lang trekken
met zijn arm. Nog vanuit het oude bu
reau in het uitgaanscentrum loste de po
litie het misdrijf op.
Een paar dagen na de dood van de jon
gen zaten er drie daders in het krappe
celletje. Een paar uur na de tegenactie
kon ook de man van de schietpartij in de
kraag worden gevat; het bloedende
slachtoffer had zich tot voor de balie van
het politiebureautje gesleept om zijn
aanvaller aan te geven.
Vertrouwenslijn
Geruchten over een omvangrijke drugs
handel kregen nieuwe grond. Maar een
mooi verhaal vertelt nu eenmaal lekker
der aan familie of kennissen dan aan de
politie, hoewel daarin niet altijd onder
scheid is. Iedereen wist wie wat waar ver
kocht, maar het onderzoek kwam geen
meter verder. Het ging allemaal zó moei
zaam dat de politie besloot een vertrou
wenslijn in te stellen. Iedereen kon ano
niem bellen en alles vertellen, als er alsje
blieft maar tips binnen kwamen. Na
maanden speuren werden 'drie dealers
en zeven gebruikers' ontdekt, maar toen
waren de geruchten over drugssyndica
ten al verstomd.
Er was immers al lang wat anders om
over te praten. Eerdergenoemde accoun
tant, De Bok dus, poetste de traliebevei
liging van zijn kantoor in oud Volendam
wat op, hing er een portretje van de ko
ningin tegenaan en poseerde met een da
me in Volendammer dracht als 'commis
saris van de nieuwe burgerwacht' die de
taak van de falende politie ging overne-
Daarna wierp hij via een landelijke
krant nog enkele voor het heil van Volen
dam biddende vrouwen bij kaarsen in de
strijd. Vervolgens liet hij een advocaat
een avondje stappen in 'mooi Volen
dam'. Dat leverde een 'onafhankelijk'
rapport op over de verloedering van de
grote stad die nu definitief achter het
derde klaphek was doorgedrongen. En
alweer deed de politie er niets aan.
Maar toen werd het de gewone Volen-
dammers en dat zijn er veel toch te
gortig. Eensgezind wendden zij zich tot
de ingezonden brievenrubriek van een
lokaal weekblad. De dwaze plaatsgenoot
die het geliefde Volendam in het hele
land te grabbel had gegooid werd vak
kundig afgestopt.
Ziekteverzuim
Al die tijd moesten de politiemannen in
het oude posthuis zich de schuimvlok
ken van de opera met dichtgeklemde ka
ken laten welgevallen. Je hangt tenslotte
je vuile was niet zomaar buiten. Welis
waar kwamen er onderzoeken op last
van de districtsleiding en de officier van
justitie, maar de boodschap dat het
korps geen blaam trof kwam slechts
mondjesmaat en na veel touwtrekken in
de openbaarheid.
Een half jaar geleden kon het nieuwe
bureau worden betrokken. Eindelijk een
fatsoenlijke kantine. De hoop van een
oudgediende opperwachtmeester op
leuke klaverjaswedstrijden is vervlogen
sinds de districtsleiding er de 'echtschei
dingsplannen' ontvouwde. Intussen is
het ziekteverzuim hoog, de meesten zijn
overspannen. "Je wordt zomaar opzij ge
schoffeld. Je weet niet e<
weg moet", klaagt een van hen. Hij wil er
liever niet over praten, is bang dat hij de
zaken niet meer objectief ziet.
Een ander heeft nog nooit zo sterk als
nu ervaren dat hij in een glazen huisje
woont. "Op de markt kom je iedereen te
gen. Moet jij ook weg? Of ik dat beroerd
vind?" Hij werkt al de helft van zijn leven
in Volendam. "Kwajongens van 14, 15
jaar zijn intussen brave huisvaders ach
ter de kinderwagen. Allemaal keurige
heren. En dan moet jij nog in een ander
korps opnieuw beginnen. Nu woon ik
een paar minuten van het bureau. Tus
sen de middag eet ik thuis warm. Straks
sta ik in de file, met een pakkie brood
voor tussen de middag. Dat ben ik niet
gewend".
Alsof ze het afgelopen jaar geen bergen
verzet hebben, zegt hij. "Dat gedoe met
die burgerwacht, de dood van die jon
gen, de drugshandel. Alles is opgelost en
goed behandeld. We hadden het hoogste
oplossingspercentage, maar daar wordt
zo aan voorbij gefietst".
'Schandalig'
Ieder zal het beamen: geen politiekorps
heeft zo onder druk gestaan. De groep
Edam-Volendam wordt dan ook gezien
als een van de moeilijkste posten van het
district. "De bevolking van Volendam,
wat die z'n politie aandoet. Schandalig
zoals daar over mensen gesproken wordt
die naar eer en geweten hun werk doen.
Als mij zoiets overkwam had ik mijn
kont tegen de krib gegooid", roept secre
taris J. W. van der Pol van de'diensten
commissie op het districtskantoor. Hij
voert het woord namens het gewraakte
korps. "Wanneer je als politieman zoiets
leest over je groep, dan word je daar toch
gallisch van. Altijd kritiek, al die negatie
ve publiciteit, dat werkt als een sneeuw
bal. Logisch dat de mensen zich ertegen
afzetten".
Tegelijk moet hij het echter de dis
trictsleiding toegeven dat de Volendam
se collega's wel erg honkvast zijn. Zelf is
hij 32 jaar en bezig aan zijn derde functie
bij de politie. Dat is normaal. Hij heeft
ook nog een jaar in een commercieel be
drijf gewerkt. "Je moet wat meer zien
van de wereld dan alleen maar zo'n klei
ne standplaats", luidt zijn devies.
Verwevenheid met de bevolking is
overigens kenmerkend voor het werk bij
de rijkspolitie, die vaak in kleinere ge
meenten op het platteland opereert. Wel
ke politieman kent niet de kennis die 's
avonds aan de deur klopt met het ver
zoek een 'prent' te verscheuren. Van der
Pol erkent dat niemand graag praat over
die kant van het werk. "Het is zo mense
lijk. Je moet als politieman goede con
tacten opbouwen. Tegelijk moetje corri
gerend optreden bij iemand die inmid
dels een goede vriend van je is gewor
den".
Geen politieman ontkomt volgens
hem aan die gewetensvraag. Parkeer
bonnen, rood licht, iedereen strijkt wel
eens de hand over het hart. Ter voorko
ming van dat dilemma is de dienstcom
missie nu bezig de strijd aan te binden
met artikel 83 van het ambtenarenregle
ment, dat wonen binnen de standplaats
verplicht stelt.
Maar afgezien van bovengeschetste soap
opera zijn er de laatste twee jaar maar ze
ven klachten van Volendamse burgers
doorgedrongen tot de hogere regionen in
Amsterdam. "Wat er bij de groep bleef
liggen weten we niet," erkent de waarne
mend commandant. Hoe dan ook, na
grondig onderzoek bleken drie protesten
uit de lucht gegrepen. Vier klagers had
den 'enig recht'. Het ging om weinig ver
trouwen in de politie, mishandeling, niet
opnemen van aangifte en wegraken van
gefouilleerd eigendom.
Net als collega Lok van de Algemene
Politie Bond (APB) signaleert secretaris
Blijleven van de Algemeen Christelijke
Politiebond (ACP) een wat 'vaag klach-
tenbeleid' in de achterliggende periode
"De leiding heeft te lang geprobeerd de
boel krampachtig recht te trekken. Al bij
het eerste signaal had de zaak in de kiem
gesmoord moeten worden".
Groepstraining, klachten onderzoe
ken en terugkoppelen, achter de mensen
staan, van de gemeente een duidelijk ho-
recabeleid eisen het zijn zomaar een
paar voorbeelden die Blijleven te binnen
schieten. "Er moet duidelijkheid zijn
voor de mensen en voor de burgers".
Een burgemeester die zegt dat hij niet
verantwoordelijk is voor klachten omdat
de districtsleiding de groep beheert,
heeft in de ogen van Blijleven alleen for
meel gelijk. "Het gaat om politiemensen
die er wonen en werken". Zijn leden heb
ben geklaagd: "De gemeente liet ons
zwemmen. Er werd alleen ad hoe op pro
blemen gereageerd". Een beetje deugde
lijk beleidsplan met afspraken over wat
je wil met rumoerige voetbalsupporters,
problematisch toeristenverkeer en slui
tingstijd van de tientallen bars heeft
steeds ontbroken. "En ja, dan gaat de
man op straat zweven".
Laten rusten
Na de publiciteit rond de reorganisatie
wil Volendams burgemeester Westen
dorp "uit sympathie met de jongens" het
verleden maar liever laten rusten. Hij wil
er niet meer over praten. Het heeft ook
geen zin, vindt hij. want het beheer van
de groep berust bij het district.
De oppositie betreurt dat. "We hebben
er altijd in beslotenheid over vergaderd,
maar ik vind dat fout", klaagt PvdA-er
Aad Besseling. "Als het over personen
gaat heb ik vrede met besloten vergade
ren, maar het ging altijd over de onrust in
de weekeinden in het uitgaanscentrum
rond de Dijk. Vechtpartijtjes, vernielin
gen, de bevolking heeft daar last van. Als
je dat steeds weer zwaar opgeblazen in
de landelijke pers tegenkomt, dan moet
je daar als raad in het openbaar over pra
ten. Daar heeft de bevolking recht op. Al
die beslotenheid, ik heb er een broertje
aan dood".
Bij de politie van Volendam hebben ze onlangs een andere pet op gezet: 'Op
een enkeling na is het oude kader inmiddels vertrokken. De sfeer op het bu
reau is opgeklaard, ledereen is weer enthousiast aan het werk". «oio gpdi
Een vreemd gezicht vonden ze het
wel op 'Chez Bouda Abel', ter plaatse
beter bekend als Ouaga Camping.
Daar kwam midden in Afrika een
stoffig ogende blonde fietser
aangereden. Aanvankelijk drong het
ook niet helemaal tot de aanwezigen
door, maar het was toch echt zo. Die
eenzame wielrijder met zijn
langzaam leeg lopende achterband
was wel degelijk op dat gammel
ogende voertuig vanuit Nederland
naar die camping in Ouagadougo
gefietst, naar de hoofdstad van
Burkina Faso. "Ik had geen zin om
terug te rijden door die woestijn,
daarom fietste ik maar door".
door Erik Beijen/ANP
jEen maand of wat geleden, in september
1989 om precies te zijn, vertrok Chris Vos
uit Nederland voor een forse fietstocht
naar Tamanrasset in het Hogargebergte
Chris Vos: "In Nederland kun je geen vijf maanden fietsen. Dus moetje er
gens anders naartoe". (foto anp»
in het zuiden van Algerije. Via België,
Frankrijk, Andorra, Spanje en Portugal
was de 26-jarige inwoner van Hengelo
aangekomen in Marokko waar hij 7 we
ken bleef. Daarna ging de tocht op de ou
de Gazelle volgens Chris in 1920 of
daaromtrent vervaardigd door naar
Algerije. Daar bleef hij een maand.
Woestijn
Eenmaal op de plaats van bestemming
aangekomen dacht hij: "Ik heb geen zin
om terug te rijden door die woestijn. Dus
fietste ik maar door". Via Niger kwam de
met zeer forse kuiten uitgeruste Neder
lander op 21 februari in Ouagadouga aan.
En reken maar dat hij nog heel wat kilo
meters zal wegtrappen.
Zijn routeschema voorziet voorlopig
in de volgende étappeplaatsen: van Bur
kina Faso gaat de tocht naar Lomé, de
hoofdstad van Togo. En dan oostwaarts
met als voorlopig einddoel Kenya, hele
maal aan de andere kant van het reusach
tige continent.
In Togo zal Chris proberen een visum
voor Cameroun te regelen. Lukt dat daar
niet, dan zal hij genoodzaakt zijn ook nog
de Nigeriaanse hoofdstad Lagos aante
doen. Niet bepaald een prettig vooruit
zicht. Afgaande in elk geval op wat hij
heeft vernomen over die toestand ter
plaatse. "Het schijnt er niet te leuk te
zijn. En het moet er duur, en bovenal ge
vaarlijk zijn".
Op de rijwiel die hij zelf naar de extre
me omstandigheden onderweg heeft
aangepast beugel met twee reusachti
ge fietstassen voor, vier gedeeltelijk zelf
ontworpen remsystemen voor in de ber
gen, en achter twee houders voor in to
taal tien liter water moet de reis daar
na, via Benin en Centraal Afrikaanse Re
publiek, naar Zaïre voeren.
Zelf verwacht hij hier op aanzienlijke
moeilijkheden te stuiten. Vanwege de ui
termate slechte wegen. Vos hoopt dan
ook per schip een deel van het roemruch
te riviertraject Kinshasha-Kisangani te
kunnen afleggen. Na Zaïre volgen, als al
les goed gaat, Uganda, Tanzania en uit
eindelijk Kenya. "En daar zien we dan
wel weer verder. Ik heb de tijd". Al zal
geld mogelijk wel een nijpend probleem
worden, aldus Chris.
Wat zijn gezondheid betreft gaat alles
naar wens. Op een korte ziekte in Marok
ko na "het gevolg van een slechte ome
let", zo denkt hijzelf is hem groot on
gemak bespaard gebleven. Het is niet
voor het eerst dat hij een forse fietstocht
onderneemt. Al tijdens zijn opleiding
werktuigbouw aan de HTS in Enschede
vatte Chris het voornemen op ooit een
dergelijke tocht te maken In augustus
1988 voegde hij de daad bij het woord.
Van Nederland voerde de reis per fiets
via onder meer Turkije, Syrië, Jordanië
naar Egypte. Omdat de grens met Libië
toentertijd potdicht zat, stak Chris over
naar Griekenland. Daar aangekomen
had hij het wel gezien en reisde hij terug
naar Nederland. In maart 1989, zeven
maanden na zijn vertrek uit Hengelo,
was hij weer thuis.
Lang hield hij het daar echter niet uit.
Al spoedig vroeg hij zich af: "Wat doe ik
hier eigenlijk?" In september van dat
zelfde jaar stond hij daarom opnieuw op
de pedalen richting Afrika.
Als hij fietst, legt hij ongeveer 120 kilo
meter per dag af en drinkt hij minimaal
tien liter water. Naarmate hij zuidelijker
komt wordt het heter en heter, vandaar
dat hij ook steeds hogere hoeveelheden
water moet drinken. Ook het voor fiet
sers kenmerkende probleem 'de lekke
band' begint dan meer en meer de kop op
te steken.
Tot en met Marokko had hij er niet één,
maar ten zuiden van de Sahel werd het
steeds lastiger. De hoge temperatuur en
de steeds veelvuldiger voorkomende ste
kelige planten eisten hun tol. Op de dag
van aankomst op de camping in "Ouaga"
was hij al aan zijn derde lekke band toe.
"En die solutie uit Nederland, die houdt
het niet bij die temperatuur", aldus
Chris.
De indruk daardoor uit het lood te zijn
geslagen maakt hij echter niet. Je maakt
tijdens je tocht steeds weer nieuwe din
gen mee, aldus de wilskrachtige Neder
landse fietser. Zo had hij onlangs, zoals
gebruikelijk, de nacht onder een muskie
tennet doorgebracht, in zijn slaapzak uit
gespreid op een meegebracht zeil. De
volgende ochtend bleek dat zeil groten
deels te zijn weggevreten door termie
ten. "Aan mijn slaapzak zijn ze niet geko
men, dat stonk ze waarschijnlijk teveel",
zo zegt Chris lachend.
Logica
Waarom maakt hij een dergelijk tocht en
dan nog per fiets, zou je je kunnen afvra
gen. "In Nederland kun je geen vijf
maanden fietsen". Dus moet je ergens
anders naartoe, volgens Vos toch niet
meer dan logisch.
U wilt nog meer van dergelijke logica
vernemen van Chris? Dat kan. Een tocht
per fiets is duurder dan per trein en bus,
zo meent Chris. "Want fietsen gaat veel
langzamer en je moet toch eten". Je moet
natuurlijk wel van zo'n onderneming
houden. Want, zegt hij ook, als je op de
fiets gaat hoefje niet per definitie meer
van de wereld te zien. "Als je door de
woestijn fietst zie je ook alleen maar
zand".
