Het
afscheid van een vechtjas
'Jaap is geen ongeleid projectiel, hij is juist heel doelgericht'
ZATERDAG 24 MAART 1990
PAGINA 25
Zelf was hij nooit ambtenaar, maar Jaap van de Scheur heeft zich wel laten kennen als een van de meest
strijdbare voormannen van de ambtenaren. En zonder de twijfel als de kleurrijkste. Met ingang 1 april
treedt de 62-jarige Limburger die opgroeide in de Haagse Schilderswijk terug als voorzitter van de FNV-
ambtenarenbond AbvaKabo. Hij gaat met functioneel leeftijdontslag, zoals dat in ambtelijk jargon heet.
Van de Scheur is er de man niet naar om zijn oude dag in stilte door te brengen. Binnenkort treedt hij
namens de PvdA aan in de Rotterdamse gemeenteraad. Van de Scheur zegt zin te hebben in het nieuwe
vak, zoals hij het raadswerk kenschetst. Luisteren naar de mensen, aanhoren wat er onder hen leeft.
Zoals hij te werk ging als voorzitter van de AbvaKabo. Met zijn rijzige gestalte en met zijn origineel Haags
accent nam hij net zoveel mensen voor zich in als hij ergernis opriep. Maar zo bekend als hij is, zo
bescheiden blijft hij als het op zijn eigen persoon gaat. "Het gaat niet om mij, het gaat om de leden".
door Yvonne Zonderop
Tijdens een van zijn vele wandelin
gen langs het strand van Hoek van
Holland viel zijn oog op een oude
krant. Er stond een aangrijpend re
laas in over een langdurig werkloze
die go graag weer aan de slag wou.
Jaap van de Scheur stak het artikel
in een zak van zijn colbert. Op kan
toor in Zoetermeer schoof hij ver
volgens de verfomfaaide krantepa
gina onder de ogen van het hoofd
personeelszaken. "Geef die man
een baan," baste de voorzitter van
de AbvaKabo. En vervolgde zijn
weg.
Jaap van de Scheur, over een
week vakbondsvoorzitter af, knikt
licht gegèneerd als de anekdote
wordt opgehaald. "Ach ja, ik heb
zoveel van die grapjes".
-Is het een grapje, dan
"Nee, het is wel echt gebeurd. Je
kunt hele verhalen ophangen over
tienduizenden werklozen, maar
dat zegt mij niet zoveel. Althans,
stukken minder. Maar als één
mens in nood is, en je kunt er iets
aan doen, dan moet je er iets aan
doen".
-Is dat de emotionele kant van-
Jaap van de Scheur?
"Ach, ik weet dat niet. Bij een
mens loopt altijd alles schots en
scheef door elkaar. Het is doodeen
voudig: als er geholpen moet wor
den, moet dat. Natuurlijk slaan de
emoties wel eens toe. Maar meteen
daarna komt de vraag: wat kun je
er mee doen. Als wij als bond 133
mensen aan het werk kunnen hou
den, of als wij via fondsvorming
achttienhonderd jongelui aan een
baan kunnen helpen, dan vind ik
dat zachtjes gezegd minstens zo be
langrijk als die half percent loons
verhoging".
"Kijk, emotioneel ben je, omdat
je. er diep bij betrokken bent wat
mensen overkomt. Ik word emotio
neel als het verplegend personeel
tegen mij zegt: wij hebben colle
ga's nodig, want wij kunnen de
werkdruk niet meer aan. Ik zie
mensen om mij heen, mensen in de
zorgsector bijvoorbeeld die zich uit
de naad werken. Ik zie nooit mas
sa's. De emotionele kant is de ver
bondenheid met die mensen. Maar
ik weet dat ik het moet oplosserrop
een heel rationele manier. Vaak
aan de groene tafel, de onderhan
delingstafel, en op basis van argu
menten. En dan moet je zeer ver
standelijk opereren".
"Joop Voogd, oud-Tweede Ka
merlid, zei eens: emotionele ge
dachten zijn niet de slechtste ge
dachten. Als ik hoor dat iemand
wordt achtergesteld op grond van
zijn afkomst of van haar sekse, dan
denk ik verdomme. Wat zijn nou
al die mooie praatjes dat alle men
sen gelijk zijn? En dan probeer je
daar wat aan te doen. Maar ik weet
heel goed dat je de maatschappij
niet in één dag verandert. Voor een
proces als emancipatie kun je ge
rust dertig jaar uittrekken. Dus, ik
word gevoed door mijn emoties,
maar je moet wel blijven naden
ken".
Klare taal
Aan de emoties rond Jaap van de
Scheur is al menig journalistiek
woord gewijd. Aan de gevoelens
van de vakbondsvoorzitter zelf, die
nooit een blad voor de mond nam
en onthutsend klare taal sprak. En
aan de emoties die hij opriep bij de
leden, die in 1983 onder zijn aan
voering massaal het werk neerleg
den, totdat de rechter de acties ver
bood. De krantelezer zou haast de
indruk krijgen dat Jaap van de
Scheur voornamelijk voelt en wat
minder denkt.
Hans Pont, ooit de tweede man
van de AbvaKabo en nu Van de
Scheurs belangrijkste tegenspeler
op Binnenlandse Zaken, kent die
beeldvorming. "Vooral in die actie-
tijd is wel eens geopperd dat Jaap
van de Scheur niet zou weten wat
hij met zijn emotionele aanpak in
beweging zette. Aan die beschuldi
ging ergert hij zich terecht. Jaap is
geen ongeleid projectiel. Hij is juist
heel doelgericht".
Dat ene doel waar Jaap van de
Scheur zich de afgelopen dertig
jaar op richtte was de bond, de Ab
vaKabo. Al spreekt Van de Scheur
zelf liever van de leden. Pont: "Ie
dereen uit Jaaps omgeving weet
dat hij een weerbarstig mens kan
zijn. Over sommige onderwerpen
weigert hij domweg te praten, om
dat hij meent dat die zaken hem af
leiden van zijn doel. En zijn doel is:
het in stand houden van de organi
satie. Dat heeft een zekere beper
king. Hij is niet de man voor de gro
te conceptie over de rol van de vak
beweging in de toekomst. Onder
zijn voorzitterschap is het grand
Emotionele gedachten zijn niet de slechtste gedachten. Ik word gevoed door mijn emoties, maar je moet wel blijven nadenken(foto ANP)
design wat op de achtergrond ge
raakt. Het in stand houden van de
AbvaKabo staat voorop. De rest is
secundair of tertiair".
Pont memoreert —uiteraard—
de opmerkelijke groei die de Abva
Kabo doormaakte onder leiding
van Van de Scheur. De ambtena
renbond streefde de Industriebond
in omvang voorbij en is nu al enke
lejaren de grootste bond binnen de
FNV. Dat kwam mede door het be
sluit extra te investeren in dienst
verlening aan de leden.
Verheugend
Op dit wapenfeit is Van de Scheur
zelf ook uitgesproken trots. "In het
begin van de jaren tachtig, toen
malaise en depressie heersten,
werd ons voorspeld dat het leden
aantal zou zakken tot 175.000. Toen
hebben wij intern gezegd: dat ge
beurt ons niet, dat staan wij niet
toe. Wij gaan de dienstverlening
uitbreiden. Het resultaat was dat
wij groeiden van 241.000 naar
275.000. Dat is verheugend, niet zo
zeer om de aantallen als om het
stukje vertrouwen dat wij hebben
weten te wekken. En helemaal
leuk vind ik het dat driekwart van
de nieuwe aanwas uit vrouwen be
staat. We zullen ons nog meer moe
ten inzetten voor kinderopvang en
dergelijke".
Sinds 'Japie' de stakende vuil
nismannen aanvoerde in een —ver
loren— gevecht tegen loonsverla
ging geniet hij nationale bekend
heid. Van de grijze, veelal overbo
dige regelneef veranderde hij 'de
ambtenaar' in een zwoegende bus
chauffeur, in een noeste vol-conti-
nu-werker van een elektriciteits
centrale, in een overbelaste brand
weerman. Gerard van Dalen, secre
taris van de CMHF, de bond voor
hogere ambtenaren, herinnert zich
het nog levendig. Zijn club deed i,n
1983 aanvankelijk mee aan het pro
test, maar haakte af, toen de Abva
Kabo tot hardere acties besloot.
"Jaap stond in het brandpunt van
de aandacht. Niemand maakte een
onderscheid tussen zijn standpunt
en dat van ons. Als ik dan weer
eens met hem op één foto terecht
kwam, kostte dat acuut leden. En
dat opzeggen ging in de bloemrijk
ste bewoordingen".
Van Dalen kon het altijd uitste
kend met Van de Scheur vinden,
"want wij verschillen heel erg. In
mijn kring zou Jaap absoluut geen
voet aan de grond krijgen. In de on
derhandelingen over de arbeids
voorwaarden riep hij altijd dat de
middelbare en hogere ambtenaren
de loonsverhoging van de lagerbe-
taalden maar moesten financieren.
Als je het Jaap persoonlijk vraagt
vindt hij echt dat het hogere perso
neel er geen cent bij hoeft te krij
gen".
Eenvoud
Ook privé, zo meent Van Dalen, is
Van de Scheur gesteld op eenvoud.
"Als hij in Den Haag moest zijn
voor een vergadering, nam hij rus
tig de bus uit Hoek van Holland.
Als ik toevallig in Hoek van Hol
land was, kwam ik hem tegen op de
fiets, heel eenvoudig".
Net als Pont vindt'Van Dalen
Van de Scheur geen strateeg die de
lijnen uitzet voor de toekomst. "Hij
is een type dat zegt: zo pakken we
het aan, van dag tot dag. Een beetje
bombastisch is hij wel. Tijdens ver
gaderingen kon hij een heel ernsti
ge sfeer creëren. Als het hem niet
beviel, ging hij rondlopen, of deed
hij alsof hij de vóorzittef niet goed
hoorde. Inhoudelijke zaken be
spreken was niet zijn sterkste punt.
Hij heeft ook regelmatig moeten te
rugkomen op eerder gedane uit
spraken".
"Maar naar zijn leden heeft hij
natuurlijk- een enorme zeggings
kracht. Je moet hem populaire din
gen laten doen. Met dat brede ge
baar, dat gaat hem goed af. Hij is
honderd percent op z'n plaats als
boegbeeld, en minder als werkbij."
Over het boegbeeld Jaap van de
Scheur doen fraaie anekdoten de
ronde. Peter Noordermeer, eindre
dacteur van FNV-Magazine en in
het verleden de woordvoerder van
Van de Scheur, weet nog goed dat
Jaap een ronde maakte door het
nieuwe gebouw dat de AbvaKabo
zojuist in Zoetermeer had betrok
ken. In de postkamer en op andere
afdelingen hingen grote foto's van
blote of bijna-blote dames. "Die
moesten terstond van de muur
worden gehaald. Weg ermee, zei
Jaap. Die foto's zijn mensont
erend."
Naar dat bevel werd maar al te
goed geluisterd. Van de Scheur
kreeg al snel de reputatie van een
strenge en harde voorzitter. Jaap
was de baas, daarover bestond
geen misverstand. Gerard van Da
len van de CMHF: "Ik heb vijftien
jaar bij de luchtmacht gewerkt, dus
ik was wel het een en ander ge
wend. Maar soms opperde hij za
ken op een manier dat ik dacht: Ik
zou toch een andere toon aanslaan.
Hij was zó stellig, duldde geen te
genspraak. Voor mij opereerde hij
als een vechtmachine. Met een
strakke, haast hiërarchische lei
ding. Maar altijd in het belang van
de goede zaak".
Werkgroep
Van de Scheur zelf daarover: "Ik
zit hier nu eenmaal om beslissin
gen te nemen. Tegen mensen die
dat niet kunnen, zeg ik: daar is het
gat van de deur. Weet je wat lei
dinggevenden doen die niet kun
nen besluiten? Ze stellen een werk
groep in, dan zijn ze weer een half
jaar onder de pannen. Toch is er het
een en ander veranderd, ook hier
intern. Vroeger, zo'n dertig jaar ge
leden, was iedereen doodsbang
voor z'n baas. Nu komen er bij mij
beleidsmedewerkers binnen die
zeggen: Jaap, dat kan zo natuurlijk
niet. Dan lach ik me rot, natuurlijk
niet als ze erbij zijn, maar als ze
mijn kamer weer'hebben verlaten.
Dan denk ik, goed zo, daar hebben
we niet voor niets aan gewerkt".
Hoe toegankelijk Jaap van de
Scheur ook voor zijn leden mag
zijn, hij is niet bepaald een gemak
kelijk mens. Hans Pont spreekt
van een barse man, niet voor ieder
een even makkelijk in de omgang.
Peter Noordermeer, die toch vijf
jaar in diens directe nabijheid ver
keerde, praat nog steeds over het
raadsel Van de Scheur. "Even is hij
open en vriendelijk en twee uur la
ter is hij zo gesloten als een pot. Je
kunt ontzettend veel lol met hem
maken, maar het wordt nooit boer
tig. Het is een ernstig mens, hij
draagt toch wel een beetje het leed
van de wereld op zijn schouders".
-Klopt dat? Draagt u het leed van
de wereld met u mee?
"Een beetje wel, ja. Je moet dat
niet overdrijven, maar ik kan mij
nu nog steeds kwaad maken over
de manier waarop vroeger kinde
ren moesten werken in de aarde
werkindustrie, waardoor kinderen
van vier, vijf, zes jaar mismaakt
werden. Dat dat kon in deze chris
telijke wereld, daar kan ik nog
steeds boos over worden. Er wordt
tegenwoordig veel geschreven
over de wantoestanden die heer
sten in Oost-Europa. Dat was vast
erg, maar als ik denk aan de slaver
nij van honderduizenden kinderen
in India, aan de manier waarop
Mexicanen worden behandeld in
de Verenigde Staten. We hebben er
natuurlijk een pan vreten van ge
maakt. Ik ook hoor, niet alleen an
deren, ik ook. Maar dan denk ik
ook: iedere dag is er een om dat te
verbeteren. Dan denk ik aan de vol
gende verkiezingen, aan de volgen
de generatie".
-Het klinkt als een opdracht.
"Ja, een opdracht. Een opdracht
aan iedereen die zich socialist
noemt, om daadwerkelijk bij te
dragen aan verbeteringen. En of je
dat nu sociale vernieuwing noemt,
dat kan mij niet schelen. -Je moet
gewoon aan de slag gaan. Je kunt
niet de hele wereld veranderen. Je
moet zeggen: daar en daar gaan we
de zaak verbeteren, oplossingen
bedenken, kijken waar je het geld
vandaan haalt. Daar zitten de men
sen op te wachten, en niet op op
stellen of definities".
Ouderenclubs
De Rotterdamse gemeenteraad is
binnenkort een markant lid rijker.
Jaap van de Scheur heeft al vele ja
ren 'iets' met Rotterdam. Hij woont
in Hoek van Holland, en werkte
langdurig op het districtskantoor
van de AbvaKabo aan de Rotter
damse Heemraadssingel.
"Ik kom regelmatig in Rotter
dam. Dan pak ik het autootje, zet
hem ergens neer en ga een beetje
rondwandelen. Zo was ik vorige
week in het Nieuwe Westen, in de
Ruwaerdstraat. Als ik zie hoe de
mensen daar wonen, denk ik, eens
zien wat we daar aan kunnen
doen".
"Ik heb ook meegelopen in de
verkiezingscampagne. Het viel mij
op dat een behoorlijke groep men
sen positief reageerde. Dat een vrij
grote groep zei: we doen niet meer
mee. En dat een kleine groep zeer
racistische taal uitslaat. Daar ben
ik van geschrokken. Er is die dag
wel tien keer tegen mij gezegd: Jul
lie houden die Turken en Marokka
nen de hand boven het hoofd. Echt
waar!"
"Rotterdam heeft 50.000 werklo
zen. Dat is natuurlijk onaanvaard
baar. Iedereen die wil werken,
moet kunnen werken. Desnoods
met onconventionele middelen.
Werkgevers in het bedrijfsleven ge
ven werk als ze werk hebben. Je
kunt niet tegen ze zeggen: neem
honderd man extra in dienst. Maar
in de collectieve sector is veel meer
werk te doen. In sommige bejaar
dentehuizen kunnen mensen we
gens gebrek aan hulp maar een
keer per dag naar de wc. In wat
voor een maatschappij leven wij
dan?"
"En als dat extra geld kost, moe
ten we dat maar betalen. Wij vin
den het in Nederland allemaal heel
normaal dat, wanneer bij Philips
de lonen stijgen, dat dan ook de
prijzen stijgen. Maar als in Neder
land de kosten van de verzorging
stijgen, wensen wij niet de premies
of belastingen te verhogen. Dat
kan natuurlijk niet. Je kunt in zo'n
stad proberen de mensen daarvan
te doordringen".
Van de Scheur ziet het raadslid
maatschap als een nieuwe baan.
'Tets dat helemaal nieuw voor mij
is. We moeten we goed luisteren
naar de mensen. Je kunt geen goed
beleid voeren als je geen contact
houdt met de bevolking. Je moet
gevoed worden. Ik wil wel eens
gaan praten met de Rotterdamse
ouderenclubs. Dan zeggen de men
sen: goh, Jaap, wat moet jij nu met
ouderen? En dan zeg ik: Mag ik as
jeblieft ook eens aan mijn eigen
toekomst denken?"
