\v\vi 4 =ikW m
Waar blijven al die kikkers toch?
Temperatuur oceanen meten met geluidsgolven
Watertemperatuur belangrijk voor vaststellen 'broeikaseffect'
Wetenschappers VS: Ook boven
Noordpool gat in de ozonlaag
KOMEET AUSTIN ONTWIKKELT LANGE STAART
Succesvolle
nabootsing
hersenactiviteit
Verontreiniging
Tsjechoslowakije
niet meer te meten
'Bemande ruimtereizen
zijn veel te riskant'
Albatrossen sneller en in betere conditie dan ooit gedacht
DINSDAG 20 MAART 1990
EINDREDACTIE HANS SONDERS
Er is op deze planeet iets geks aan
de hand met een aantal soorten am
fibieën. zoals kikkers. Ze verdwij
nen of zijn bezig te verdwijnen. We
weten met waar het door komt en
daarom is ook niet precies bekend
of er iets heel alarmerends aan de
hand is of dat het om een eenvoudi
ge pennestreek van moeder Natuur
gaat.
door
Ben Apeldoorn
In september vorig jaar vormde
de verdwijntruc van kikkers het
hoofdonderwerp tijdens een eerste
wereldcongres dat door amfibie
deskundigen. herpetologen ge
naamd. in het Engelse plaatsje Can
terbury werd gehouden. De aanwe
zige wetenschappers, gespeciali
seerd in het wel en wee van kikkers,
padden, salamanders en aanver
wante diersoorten die men met de
verzamelnaam 'amfibieën' pleegt
aan te duiden, hielden elkaar een
aantal voorbeelden voor van het
vreemde gedrag van sommige amfi
bieën. Overigens een diersoort die
al honderden miljoenen jaren op
aarde bestaat en daarom is het nu zo
verontrustend dat deze typische
'overlevers' zo ineens verdwijnen.
De voorbeelden kwamen er op
neer dat op onderzoeksplaatsen
waar men npg enkele jaren geleden
bij wijze van spreken uitgleed over
kikkers en padden, nu een dag moet
zoeken om er één te vinden.
Zo hield veldbioloog Stanley
Rand van het Smithsonian Tropical
Research Institute zijn gehoor voor
dat er in een onderzoeksgebied na
bij het Braziliaanse Boracea tot 1979
30 soorten kikkers voorkwamen.
Maar toen Rand en zijn collega's in
1982 terugkeerden naar Boracea
kwamen ze tot de ontdekking dat
zes soorten geheel en zeven andere
soorten bijna geheel v
verdwe-
Tot soortgelijke bevindingen
kwamen andere onderzoekers ook
in Mexico. Australië, Costa Rica en
in de Amerikaanse staten Colorado
en Wyoming.
In Canterbury was ook David Wake,
directeur van het Museum voor Ge
wervelde Dieren van de Berkeley-
universiteit. Onmiddellijk na zijn
terugkeer begon Wake met het lo
speuteren van geld voor een tweede
bijeenkomst en die had eind februa
ri van dit jaar plaats in het Californi-
sche Irvine.
In Irvine waren ook specialisten
op het gebied van milieu en van de
stofwisseling van amfibieën aanwe
zig. Men boog zich over twee be
langrijke vragen: is de neergang in
derdaad een wereldwijd verschijn
sel en is er één bepaalde oorzaak
voor aan te wijzen?
De eerste vraag meent men be
vestigend te kunnen beantwoorden
maar over de tweede lopen de me
ningen uiteen. Het gaat immers om
allerlei soorten amfibieën die in een
onderling sterk verschillende om
geving leven.
Iedereen is het er echter over eens
dat het feit dat de verdwijningen
vrijwel gelijktijdig optreden geen
toeval kan zijn. Volgens bioloog
John Harte van de Berkeley-univer-
siteit is de zure regen de grote boos
doener. Harte beschrijft in een rap
port dat het sterk verminderde aan
tal tijger-salamanders in sommige
meren van de Rocky Mountains in
Colorado moet worden toegeschre
ven aan de zuurgraad van smeltwa
ter dat elk voorjaar uit het gebergte
naar beneden komt. juist als de sala
manders hun eieren afzetten.
Een soortgelijk schadelijk effect
van zure regen is in Nederland ook
aangetoond op het koolmezen-be
stand. Als gevolg van eieren met
een dunnere, meer poreuze schaal
waren er in 1989 40 procent minder
ionge koolmezen dan in 1987:
Iets ernstigs
De meeste onderzoekers houden
het er op dat de verdwijningen in
verband staan met meer factoren
dan alleen zure neerslag. Dat het
proces optreedt in onderzoeksge
bieden die ver van menselijke ne
derzettingen afliggen is een indica
tie dat de oorzaken in de atmosfeer
moeten worden gezocht.
Zure regen zou een van de oorza
ken kunnen zijn. een toename van
ultraviolette straling, als gevolg van
de aantasting van de ozonlaag, een
andere. De moeilijkheid is alleen
dat die toename op gematigde
breedten nog niet kan worden aan
getoond. Het is mogelijk dat amfi
bieën. en zeker hun embryo's, zich
al niet meer zo lekker voelen bij zeer
geringe verhogingen van UV-stra
ling die nog beneden de detectie-
grenzen liggen van de menselijke
meetapparatuur.
'Tot op heden kan ik hiervoor
geen duidelijke verklaring vinden'
aldus David Wake 'Laten we niet
vergeten dat de amfibieën er al wa
ren toen de dinosauriërs kwamen.
Ze bleven toen de dinosauriërs ver
dwenen en ook de opkomst van de
zoogdieren hebben ze overleefd. Ze
kunnen zich^us erg goed aan ver
anderingen aanpassen. Als ze nu in
derdaad massaal de geest geven dan
vrees ik dat er toch wel iets ernstigs
aan de hand is'.
Australische en Amerikaanse zee-onderzoekers zijn bezig samen een plan uit te werken
voor het permanent meten van de gemiddelde watertemperatuur in de oceanen met een
vaste geluidsbron nabij het eiland Heard in het zuidelijkste deel van de Indische Oceaan.
De snelheid waarmee het geluid zich door water voortplant is afhankelijk van dichtheid en
temperatuur van het water, de dichtheid van temperatuur en diepte.
Het gloednieuwe Australische
onderzoekschip Aurora Australia
brengt deze maand een bezoek aan
het eiland Heard. Vervolgens zal
men een goede plaats voor een per
manente geluidsbron proberen te
vinden. De bron moet op duizend
meter diepte worden opgesteld en
er mogen geen rotspartijen in de
weg liggen. Tenslotte zal men na
gaan of een daar op die diepte ver
oorzaakt geluid inderdaad zo'n
16.000 kilometer verder (in Coos
Bay in de Amerikaanse staat Ore
gon en aan de Canadese oostkust) is
op te pikken.
Het geluid
krachtige, zeer zuidelijk gelegen
brori, moet met gevoelige hydro-
foons zijn op te vangen in onder-
zoekstations aan zowel de oost- als
de westkust van Noord- en Zuid-
Amerika, de oostkust van Afrika en
de zuidkust van Australië. De snel
heid waarmee het zich voortplant
door de Indische Oceaan, de zuide
lijke en noordelijke Stille Oceaan en
de zuidelijke en noordelijke Atlanti
sche Oceaan, geeft dan een maat
voor de gemiddelde temperatuur.
Vólgens de onderzoekers kunnen
verschillen in snelheid van eentien-
de seconde worden bepaald en
daardoor temperatuurverschillen
kere factor: over die temperatuur en
met name de veranderingen daar
van, is weinig bekend. Op die mo
dellen berust onder meer de om
streden 'broeikastheorie', die voor
spelt dat de komende dertig jaar de
gemiddelde temperatuur op aarde
met één tot vijf graden Celsius zal
stijgen.
De 'geluidsthermometer' zal vol
gens de onderzoekers nauwkeurige
metingen van de watertemperatuur
opleveren. Men werkt nu met schat
tingen aan de hand van satelliet
waarnemingen en metingen aan de
kust, van af weer- en andere sche-
"pen en boorinstallaties. Het plan
de geluidsthermometer wordt
i honderdste graad Celsius ontwikkeld door het Amerikaanse
worden gemeten. Scripps Institution of Oceanograp-
De gemiddelde temperatuur van hy in La Jolla (Californië) en de Di-
het oceaanwater is een belangrijke visie Oceanografie van de Australi-
factor bij het opstellen van klimato- sche onderzoeksorganisatie CSI-
logische modellen. Een zeer onze- RO.
WASHINGTON (DPA)- Amerikaanse klimaatdeskundigen hebben deze
winter voor het eerst sluitende bewijzen verzameld waaruit blijkt dat er
ook boven de Noordpool een gat in de ozonlaag zit. Het vermoeden dat de
beschermende ozonlaag boven de Noordpool, net als die boven de Zuid
pool, beschadigd was bestond al langer, maar kon niet worden bewezen.
De krant The Washington Post Wetenschappers van het Amerikaanse
ruimtevaartbureau NASA hebben vastgesteld dat de ozonlaag boven de
Noordpool de afgelopen winter vijf tot zeven procent dunner is geworden.
Op sommige plaatsen en op bépaalde hoogtes is zelfs 15 tot 17 procent van
de ozonlaag vernietigd.
Omdat het op Ahtarctica kouder is dan op de Noordpool en er andere kli
maatomstandigheden heersen is de ozonlaag boven de Zuidpool veel ern
stiger beschadigd. Alleen al in 1987 werd volgens Amerikaanse deskundi
gen bijna 50 procent van de laag vernietigd.
De ozonlaag in de atmosfeer filtert de ultraviolette straling van de zon
die bij mensen onder andere huidkanker kan veroorzaken. De laag wordt
naar de mening van vele wetenschappers aangetast door een chemische
reactie van zonlicht, ijswolken en fluorkoolwaterstoffen (CFK) in de lucht.
CFK's worden gebruikt in koelelementen, spuitbussen en kunstschuim.
In internationale overeenkomsten is afgeproken dat de produktie van
CFK's voor 1998 met 50 procent teruggebracht moet zijn. Maar zelfs als in
het jaar 2000 geen CFK's meer geproduceerd worden, zal de ozonlaag vol
gens berekeningen van de NASA pas in 2075 helemaal hersteld zijn.
door
Kees Wiese
Valtoren goedkoop
alternatief
voor laboratorium
Op het'terrein van de universiteit
van Bremen staat een opvallend
spits, obelisk-achtig bouwwerk dat
het pronkstuk is van het Centrum
voor Toegepaste Ruimtetechnolo
gie en micro-zwaartekracht en een
van de prestige-objecten die de uni
versiteit binnen de poorten heeft.
De hoge spitse toren is een zoge
noemde 'valtoren'. Daarin kunnen
korte experimenten worden uitge
voerd onder geringe zwaartekracht.
Het zijn in feite vrij goedkope on
derzoeksapparaten naast de veel
duurdere ruimtelaboratoria op dit
gebied.
De valtoren in Bremen biedt de
mogelijkheid om tijdens een vrije
val van 110 meter driemaal daags
'gewichtsloosheids'-situaties na te
bootsen gedurende ongeveer 4,5 se
conde.. Er ligt nog een uitbreiding in
het verschiet, waarbij aan de voet
van de toren een lanceerinrichting
is voorzien, die projectielen om
hoog kan schieten, waardoor de ex
perimenteertijd kan worden ver
dubbeld.
De diameter van het binnenwerk
van de toren is 3,5 meter. Het totale
volume van de toren is 1.700 kubie
ke meter. Daarin kan met behulp
van een systeem van achttien pom
pen een vacuüm worden gecreëerd.
De experimenten hebben plaats in
een speciaal voor dit onderzoek ge
construeerde capsule. In de capsule
is een computer geïnstalleerd die
tijdens de vrije val de gegevens regi
streert. Daarnaast zitten er in de
capsule een speciaal video-systeem
en een hoge snelheidscamera die
zesduizend opnamen per seconde
kan maken.
De omstandigheden die ontstaan
tijdens de vrije val zijn grotendeels
vergelijkbaar met dè gewichtloos
heid waaraan ruimtevaartuigen in
de ruimte blootstaan. Door de korte
duur van de val kunnen slechts een
beperkt aantal experimenten wor
den uitgevoerd. Daarbij gaat het
vooral om fenomenen in de vloei
stofdynamica.
Er staat weer een groot aantal ex
perimenten op het programma op
het gebied van vloeistoffen, ver
branding en materiaalwetenschap.
sterk effect heeft op de
temperatuur van de lucht in met na
me de tropen. Als de temperatuur
van dat water hoog is ('El Nina'),
volgt zes maanden later een bijna
wereldwijde stijging van de lucht
temperatuur. Een lage temperatuur
van dat oceaanwater ('La Nina' ge
naamd) heeft het tegenovergestelde
effect. 'El Nina' en 'La Nina' lijken
elkaar in cycli op te volgen, duide
lijkheid daarover zou de geluids
thermometer kunnen brengen.
Een sterke 'La-Nina'-afkoeling
(de eerste sinds 1975) had plaats hal
verwege 1988 en wordt in verband
gebracht met de gemeten afkoeling
van de atmosfeer in het hele jaar
1989. De Britse klimatologen Philip
Jones en David Parker van de Uni
versity of East Anglia in Norwich
berekenden dat deze afkoeling 1989
ongeveer 0,1 graad Celsius koeler
maakte dan 1988, het warmste jaar
sinds 1860.
'La Nina' bracht volgens hen de ge
middelde temperatuur in 1989 ech
ter niet terug naar normaal. De op-
warmingstrend van de laatste vijf
tienjaar, die in hun model zichtbaar
wordt, wordt er niet door verstoord.
Of die opwarming door het broei
kaseffect wordt veroorzaakt, is ook
volgens deze onderzoekers niet be
wezen. "Het zal nog zeker een jaar
of tien duren voor we er zeker van
zijn of er een broeikaseffect be
staat", zegt Philip Jones in het Ame
rikaanse blad Science.
Gevolgen van het broeikaseffect
zouden volgens de computervoor
spellingen het eerst zichtbaar moe
ten worden in het Noordpoolge
bied. De gemiddelde temperatuur
zou daar moeten stijgen. Dat pa
troon tek°nt zich niet af. Weliswaar
steeg in de jaren tachtig de gemid
delde temperatuur in Alaska,
noordwest Canada en het noorden
van Siberië, maar in het gebied ten
oosten van Canada, in Groenland,
de noordelijke Atlantische Oceaan
en in Scandinavië koelde het in die
zelfde periode juist sterk af.
In januari volgend jaar zal met der
tien, over alle continenten verdeel
de onderzoekstations een haalbaar
heidsstudie worden gemaakt. Als
het resultaat daarvan positief is, kan
in 1992 met het installeren van de
geluidsthermometer worden be
gonnen. De uitvoering van het pro
ject kost dan nog minstens tien jaar.
Het idee om de watertemperatuur
te meten met de snelheid waarmee
geluid zich door water voortplant,
ontstond in 1960. Toen bleek het ge
luid van een explosie van 130 kilo
gram TNT op een kilometer diepte
aan de Australische westkust met
hydrofoons op te vangen in Ber
muda, op 16.000 kilometer afstand.
In 1987 experimenteerde het
Scripps Institution met een geluids
thermometer in de wateren rondom
Hawaii. Als geluidsbron gebruikte
men een aluminiumplaat, die met
een hydraulische zuiger heen en
weer werd gebogen en een geluid
van 250 hertz produceerde. Bij het
eiland Heard wil men een soortgelij
ke geluidsbron installeren, maar
dan een van 50 a 60 hertz omdat die
frequentie minder wordt verstoord
door schepen.
In de jaren tachtig ontdekte men
dat de temperatuur van het opperr
vlaktewater van de Stille Oceaan
ten westen van Peru en langs de
anp bron: De Koepel
GARCHING/DEN
HAAG (ANP) - Aan de
pas ontdekte komeet
Austin vormt zich op het
ogenblik een lange staart.
In april en mei zal het he
mellichaam dicht bij de
aarde komen en volgens
het sterrenkundig onder
zoekinstituut ESO in het
Westduitse Garching op
spectaculaire wijze aan
het firmament verschij-
Professionele en ama
teurastronomen over de
hele wereld zijn zeer op
gewonden over het voor
uitzicht de komende twee
maanden een werkelijk
heldere komeet te kun
nen zien. Op het ogenblik
wordt het hemellichaam
volgens ESO, die Austin
al enige tijd nauwlettend
in de gaten houdt, steeds
helderder.
De komeet werd op 6
december ontdekt door
de amateurastronoom
Rodney R.D. Austin uit
Nieuw-Zeeland. Het was
toen al duidelijk dat het
om een bijzonder groot
object ging. Het naar de
ontdekker genoemde he
mellichaam bevond zich
begin december nog op
een afstand van meer dan
350 miljoen kilometer van
de zon en toch was hij al
zo helder.
Austin zal op 9 april de
zon het dichtst naderen.
Daarna vertrekt hij weer
de ruimte in. Als alles
meezit, komt Austin op 25
mei binnen een afstand
van 38 miljoen kilometer
van de aarde. De komeet
zal tijdens zijn nadering
een staart hebben ont
wikkeld die gemakkelijk
is te observeren en vol
gens ESO een 'grootse he
melse blik' bieden.
In het centrum van de
komeet bevindt zich een
'nucleus', een groot stuk
ijs en stof, met €en diame
ter van een paar honderd
meter tot enkele tiental
len kilometers. De diame
ter van de nucleus van de
komeet Halley bijvoor
beeld was toen zij hier in
1986 op bezoek was, 15 ki
lometer. Austin zal vol
gens ESO groter zijn.
Als kometen in de
Stellingen
Openbare bibliotheken beho
ren ook 's zondags geopend
te zijn.
Een juiste partnerkeuze is
geen verdienste.
(Pancras C.W. Hogendoorn)
Met het uitsterven bedreigd
worden is de beste PR activi
teit die een diersoort zich kan
wensen.
Bobo's zijn vergeten dat zij
slechts het servicepersoneel
van hun organisatie zijn.
Het laten vallen van de eis
tot stellingen leidt tot een ver
dere gezichtsvernauwing van
de promovendus.
(W.J.A.M. Hartmann)
Het feit dat iemand weinig
spraakzaam is, wil nog niet
zeggen dat het een nietszeg
gend persoon is.
(R. Wolter)
buurt van de zon komen,
verdampt het ijsopper-
vlak van de nuclei. Er
vormt zich dan een wolk
rond het hemellichaam,
'coma' genaamd, en te
vens een staart in tegen
gestelde richting van de
zon. De helderheid van de
komeet wordt bepaald
door de hoeveelheid gas
en stof in de wolk. Dit is
volgens ESO echter moei
lijk te voorspellen. Daar
om wacht men in span
ning af hoe helder Austin
straks aan de hemel zal
verschijnen. De tot nu toe
verrichte onderzoeken
met behulp van het La
Silla Observatorium van
ESO in Chili geven echter
hoopvolle verwachtin
gen.
AMSTERDAM (ANP) - Weten
schappelijke onderzoekers van de
Columbia Universiteit in de Vere
nigde Staten zijn er samen met col
lega's van de computerfirma IBM
bij toeval in geslaagd hersenactivi
teit na te bootsen. Met behulp van
een computermodel produceerden
zij volgens IBM in Amsterdam elek
trische golven die sterk lijken op die
in werkelijkheid in de hersenen
worden waargenomen.
Dit kan volgens de onderzoekers
grote betekenis hebben voor het on
derzoek naar de oorzaken en bestrij
dingsmogelijkheden van epilepsie.
Met behulp van het in Amerika ont
wikkelde computermodel kan te
vens meer inzicht worden verkre
gen in het vastleggen van herinne
ringen.
De milieuverontreiniging in
Tsjechoslowakije is zo ernstig dat
westerse deskundigen het moeilijk
hebben met het bieden van hulp.
Jan Urban van Burger Forum ver
telde het Koninklijk Instituut van
Internationale Zaken in Groot Brit-
tannië onlangs dat die deskundigen
weinig aan hun instrumentarium
hebben. De lucht en het water in
Tsjechoslowakije zijn zo verontrei
nigd, meent hij, dat westerse instru
menten simpelweg buiten hun
meetvermogen komen. Westerse
deskundigen die hulp willen bie
den, zo meent Urban, zouden er het
best aan" doen, speciale instrumen
ten te ontwerpen.
Nieuwe verrijkingsfabriek
Urenco wil in de VS een fabriek
bouwen voor de verrijking van ura
nium. Omdat voor de bouw gehei
me gegevens doorgespeeld moeten
worden aan het Amerikaanse con
structiebedrijf Fluor Daniel, is toe
stemming nodig van de Tweede Ka
mer. Donderdag 22 maart wordt
daarover een mondeling overleg ge
houden. In de VS is intussen verzet
gerezen tegen de fabriek. Eén van
de argumenten is dat zij niet nodig
is omdat de Amerikaanse verrij
kingsinstallaties slechts op de helft
van hun capaciteit werken wegens
gebrek aan orders.
De mens zal waarschijnlijk niet in
staat blijken lange ruimtereizen
te overleven. De kosmische stra
ling is te gevaarlijk, met name tij
dens onvoorspelbare perioden
met veel zonnevlammen. Het vfij-
wel geheel wegvallen van de
zwaartekracht veroorzaakt duize
ligheid en misselijkheid (ruimte
ziekte), blijvende evenwichts
stoornissen, onherstelbaar verlies
aan mineralen in de botten, ver
lies aan rode bloedcellen en aan
bloedvolume, verschrompeling
van spierweefsel en aantasting
van de pompfunctie van het hart.
Tot die conclusie kwamen
Amerikaanse biomedici tijdens
de kort geleden in New Orleans
gehouden conferentie van de
American Association for the Ad
vancement of Science (AAAS).
Kosmische straling levert vol
gens prof. Francis Moore van de
Harvard Medical School, al twin
tig jaar adviseur van het Ameri
kaanse ruimtebureau NASA, de
grootste problemen op. De ge
bruikelijke aluminium afscher
ming raakt bij langer verblijf in
de ruimte verzadigd en vormt dan
zelf een stralingsbron.
De radio-actieve straling, die
voor een onbeschermde astro
naut in de ruimte binnen zestien
uur de tien rem kan overschrijden
(tweemaal de omstreden dosis
werknemers in de kern
energie-industrie jaarlijks mogen
blootstaan), veroorzaakt niet al
leen op langere termijn kanker,
maar ook acute stralingsziekte.
Bij een reis naar Mars zouden de
astronauten minimaal moeten
worden beschermd door een.laag
water van tien centimeter dikte,
berekende Rein Silberberg, na
tuurkundige van het Naval Re
search Laboratory (NRL).
Deze conlusies kunnen het
door president Bush ondersteun
de plan voor een bemande ruim
tereis naar Mars binnen twintig
jaar ernstig in gevaar brengen. De
snelste reis naar de rode planeet
vergt acht maanden heen en acht
maanden terug. De astronauten
zouden in dat NASA-plaq een
maand op Mars blijven. Maar een
verblijf van zeventien maanden
in de ruimte lijkt veel te riskant.
"We zijn verrast door de grote
variëteit in effecten van micro-
zwaartekracht", aldus de bioloog
L. Dennis Smith van de Universi
ty of California. Hij bestudeerde
die effecten op levende organis
men (bacteriën, weefselkweken),
meegenomen aan boord van het
ruimteveer. Volgens hem valt aan
lange ruimtereizen niet te denken
zolang de nog openstaande vra
gen over de risico's van kosmi
sche straling en microzwaarte
kracht voor astronauten niet af
doende zijn beantwoord.
KEES WIESE
De voordelen van de valtorens zijn
naast de lage kosten, de constante
bruikbaarheid, die de uitvoering
van onderzoeksprogramma's zon
der oponthoud mogelijk maakt.
NICO HYLKEMA
De legendarische, grootste vliegende vogel, de
albatros, vliegt sneller en houdt dat langer vol
dan ornithologen ooit voor mogelijk hebben ge
houden, zo meldt het Amerikaanse tijdschrift
Science.
Pierre Jouventin en Henri Weimerskirch van
het Nationale Centrum voor Wetenschappelijk
Onderzoek in Beauvoir zijn daar achter geko
men door albatrossen van een zendertje te voor
zien en met behulp van satellieten te volgen. Uit
de zo verkregen gegevens leiden de Franse bio
logen af, dat de albatrossen alleen in zuidelijke
geevolueerd kunnen zijn. De vogels
vertrouwen sterk op steun van de wind voor het
maken van hun lange voedselvluchten en het
zuidelijk halfrond is de enige plaats waar win
den onophoudelijk
De beide onderzoekers volgden zes albatros
sen en ontdekten nu pas hoever de vogels in fei
te vliegen. Het is de eerste keer dat iemand er in
is geslaagd wilde vogels op deze manier te vol
gen. De mannetjes verlieten het nest voor 33 da
gen, terwijl hun partners thuis bleven om de eie
ren uit te broeden. In een enkele voedseltrip leg
den de vogels afstanden af van 3.600 tot 15.000
kilometers.
Volgens de Franse biologen braken de vogels
alle records. Ze hielden makkelijk een gemid
delde snelheid van 56 kilometer per uur over
een afstand van achthonderd kilometer aan.
De albatrossen maakten daarbij gebruik van
de weercondities. Op de heenreis gebruikten ze
de wind, op de terugreis zigzagden ze naar hun
thuisbasis en vermeden recht tegen de wind in
te vliegen. Daarbij maakten ze loops of zigzag
den tot ze een gunstige wind vonden.
NICO HYLKEMA
