Gorbatsjov
waarschuwt
Litouwers
De DDR is een doodgewoon land geworden
Russenhaat in Litouwenze zullen
moeten pratener is geen weg terug
Carter: Israël schendt
rechten Palestijnen
Nieuwe ronde
vredesoverleg
in Suriname
ELKE DAG EEN ANDERE BIJENKORF.
DINSDAG 20 MAART 1990
9'
BUITENLAND
PAGINA 7
Litouwen gebonden aan Sovjetwet
MOSKOU (AP/Rtr/AFP/DPA/UPI) De regering van de
Sovjetunie heeft gisteren Litouwen scherp gewaarschuwd
geen eigen munt en grensposten te introduceren en geen fa
brieken in bezit te nemen die eigendom zijn van de centrale
regering. De waarschuwing, die op de televisie werd uitge
zonden, is deieerste concrete stap van Moskou tegen de on
afhankelijkheidsverklaring van Litouwen.
VILNIUS Groeiende Russenhaat
golft door de straten van de Litouw
se hoofdstad Vilnius. Maar het is
een beheerste haat. Er zullen niet
snel rellen uitbreken. Daarvoor
heeft de onafhankelijkheidsbewe
ging Sajudis te veel greep op de
zaak. Het volk heeft het volste ver
trouwen in het beleid van de bewe
ging. Een slim beleid dat zorgvuldig
doordacht, uitgestippeld en ge
stuurd wordt door buitenlandse
deskundigen en gefinancierd door
Litouwse Amerikanen.
door
Henk Grotens
Dat beleid voorziet er onder meer
in dat stelselmatig gestalte wordt
gegeven aan de onafhankelijke sta
tus van het land. Elke dag zijn daar
van nieuwe sporen te vinden. De
politie in nieuwe uniformen. Li
touwse vlaggen op vrijwel alle offi-
ciele gebouwen. De Leninstraat in
Vilnius, een winkelstraat met voor
name kantoren, heet nu Gedimino
Avenue. Sportbonden als de Li
touwse Bridge Liga maken zich sta
tutair los van de Sovjetbonden.
Vorige week werd een levensgro
te beeltenis van Lenin demonstra
tief verwijderd van een fabrieks-
muur. Omstanders applaudiseer-
den. Een enkeling maakt scheldend
zijn woede kenbaar. Ook het Lenin-
standbeeld vlak bij het parlements
gebouw wordt volgens insiders bin
nenkort verwijderd. Aan de voet
van het beeld ligt nog een handjevol
bloemen. Met enig sarcasme wordt
gesteld dat die afkomstig zijn uit het
KGB-gebouw, waar Lenin op uit
kijkt.
De Litouwse haatgevoelens zijn
opmerkelijk, omdat ze geheel haaks
staan op de volksaard. Litouwers
zijn in doorsnee een vriendelijk
volkje, dat minder dan bijvoorbeeld
Polen de sporen draagt van een to
talitair regime. De stad geeft anders
dan Moskou of Warschau het beeld
van armoedige orde en netheid.
Geen spoortje afval in de straten,
waar toch talloze eettentjes staan.
Een legertje dames is met veger en
blik dagelijks in de weer. Voor de
meeste restaurants en cafés geldt
een rookverbod. Roken op straat
mag, maar peuken gaan met etens-
afval in afvalbakken.
In dat bijna onwerkelijk vriende
lijk sfeertje is het gesprek van de
dag de perikelen met Moskou. TV-
uitzendingen over bijeenkomsten
van het parlement in Moskou en in
Litouwen zelf zorgen voor record-
kijkcijfers. In cafés, bars, hotels of
bedrijfskantines wordt onafgebro
ken gekeken. "Neen, ik ben niet
bang voor tanks", verklaart een ho
telreceptioniste. "maar we zullen
het erg moeilijk krijgen. Gelukkig
komt de zomer er aan, zodat we in
elk geval geen kou hoeven te lij
den". Ze doelt op de algemene ver
wachting dat Moskou Litouwen in
een economische wurggreep zal ne
men door onder meer olieleveran
ties te staken.
"We zijn bereid hard te werken",
zegt een dame van middelbare leef
tijd. Dat hebben we bewezen. Voor
1940 hadden we een bloeiende eco
nomie en harde valuta. We gaan
zware tijden te gemoet. maar we zul
len het redden. Voedsel kunnen we
zelf verbouwen. Het enige dat we
nodig hebben is brandstof. Dat
moeten de Westerse landen ons le
nen. Over acht jaar zullen we in
staat zijn dat terug te betalen. In de
tussentijd zijn we bereid ontberin
gen te ondergaan."
Rimas Butkevichus is onderdi
recteur van Sigma een bedrijf dat
computer-hardware levert aan de
hele Sovjet-Unie. Hij is er van over
tuigd dat Litouwen straks wordt ge
boycot. "Nu al merken we dat or
ders teruglopen. Bepaalde afdelin
gen werken op halve kracht. Bij een
volledige economische blokkade
zullen we inderdaad mensen naar
huis moeten sturen. Maar dat zal
voor even zijn. De Russen zullen
met ons moeten praten. Er is geen
weg terug".
De waarschuwing kwam kort nadat
een delegatie uit Litouwen een brief
aan president Michail Gorbatsjov
had overhandigd waarin de Litouw
se president Vytautas Landsbergis
verzekerde dat zijn republiek met
de Sovjet-belangen "zorgvuldig"
zal omgaan, maar dat Litouwen
vasthoudt aan zijn verklaring van
onafhankelijkheid. Landsbergis zei
in een reactie de waarschuwing te
beschouwen als "een inleidend sta
dium tot onderhandelingen".
Volgens de Sovjet-regering zijn
de Litouwse leiders van plan om
staatsbedrijven te privatiseren. Ook
zouden zij een eigen Litouwse munt
in het leven willen roepen en doua
neposten willen installeren aan de
grens met de Sovjetunie. Litouwen
mag best naar meer soevereiniteit
streven, maar daarbij moet de repu
bliek zich wel steeds "strikt'houden
aan de Sovjet-wetten", aldus de ver
klaring.
Gorbatsjov, die net als het Con
gres van Volksafgevaardigden de
onafhankelijkheidsverklaring van
Litouwen onwettig acht, had laten
weten bereid te zijn tot een "res
pectvolle dialoog". Hij zou ook een
persoonlijk onderhoud hebben ge
had met de Litouwse delegatie die
een bezoek brengt aan Moskou om
over de onafhankelijkheid te onder
handelen.
Reeks moorden
op officieren
Sovjetleger
LONDEN (AFP/AP) - Sovjet
officieren worden steeds vaker
het slachtoffer van moordaan
slagen. Volgens Jane's, de ge
zaghebbende uitgeverij over de
fensiezaken, werden vorig jaar
maar liefst 59 Sovjet-officieren
vermoord, variërend in rang van
luitenant tot generaal. Een jaar
eerder waren dat er nog maar
twee en het jaar daarvoor zelfs
De moorden zouden vooral
gepleegd zijn in etnische gebie
den, waar vooral d$ jongere ge
neratie weinig op heeft met het
leger. Slechts een luttel percen
tage van de moorden, veelal ge
pleegd met messen, wordt opge
lost. De plaatselijke autoriteiten
lijken niet in staat te zijn of niet
de wens te hebben om de
moordzaken uit te zoeken, stel
len de deskundigen van Jane's.
In de regeringsverklaring werd
niet gezegd welke maatregelen wor
den genomen als Litouwen de waar
schuwingen van Moskou in de wind
slaat. In Litouwen is de laatste da
gen ongerustheid ontstaan over de
militaire oefeningen van het Sovjet-
leger. De Amerikaanse president
George Bush heeft Gorbatsjov gis
teren herinnerd aan zijn belofte
geen geweld te gebruiken. Woord
voerder van het ministerie van bui
tenlandse zaken in Moskou Genna-
dy Gerasimov verklaarde dat het le
ger een gepland oefenschema volgt.
Verkiezingen
De parlementsverkiezingen hebben
het afgelopen weekeinde in Letland
een overwinning opgeleverd voor
het Volksfront, dat minstens 108 ze
tels van de 201 zetels heeft gekre
gen. Dat is niet de tweederde meer
derheid die nodig is voor het uitroe
pen van de onafhankelijkheid. Die
meerderheid kan het Volksfront
nog behalen als het wint in de 29
districten waar een tweede stem
ronde nodig is en in het ene district
waarvan de uitslag nog niet bekend
is. Van de naburige Baltische repu
bliek Estland zijn nog geen uitsla
gen bekend.
Bij de eveneens zondag gehou
den tweede ronde in de republieken
Russische Federatie. Oekraïne en
Wit-Rusland hebben de hervormers
gewonnen. De gemeenteraad van
Leningrad, de tweede stad van de
Sovjetunie, zal voor zeker tweeder
de bestaan uit leden van de lijst De
mocratische Verkiezingen 90. In
Moskou eiste een coalitie van demo
cratiseringsbewegingen, Democra
tisch Rusland, 281 van de 498 ge
meenteraadszetels voor zich op. In
het parlement van deze republiek
wordt dit democratische blok een
kracht van betekenis, de democra
ten wonnen 55 van de 65 voor Mos
kou gereserveerde zetels in het na
tionale parlement.
In Wit-Rusland hebben de her
vormers ook gewonnen, al werd de
communistische partij niet van de
kaart geveegd. In besloten kiesdis
tricten, waar geen campagne mocht
worden gevoerd, zoals legerbases,
ging de winst veelal naar een partij
lid. In de Oekraïne zijn nog geen uit
slagen gemeld.
WINDHOEK
Namibia be
reidt zich voor
op de onafhan
kelijkheid, die
vanavond om
middernacht of
ficieel wordt. De
verwachting is
dat naar schat
ting 5000 bui
tenlandse bezoe
kers, onder wie
Nelson Mande-
la, zich zullen
aansluiten bij
enkele tiendui
zenden Nami-
biërs die er ge
tuige van zuilen-
zijn dat de Zuid-
afrikaanse vlag
wordt neerge
haald en het
rood, groen en
blauw van de
Namibische
vlag wordt gehe
sen. Sam Nujo-
ma van de ver
zetsbeweging
Swapo wordt de
eerste president.
De datum 21
maart is geko
zen omdat het
dan precies 30
jaar geleden is
dat in Shar-
pevïlle, een
woongebied
voor zwarten
ten zuiden van
Johannesburg,
69 ongewapen
de betogers te
gen apartheid
werden doodge
schoten. Twee
jongetjes van de
Herero-stam na
men in Wind
hoek alvast een
voorschot. Zij
speelden giste
ren met de vlag
van de
republiek.
JERUZALEM (Rtr/UPI/AP) -
Oud-president Jimmy Carter van
de Verenigde Staten heeft gisteren
tijdens een rondreis door het Mid
den-Oosten Israël veroordeeld we
gens het schenden van de mensen
rechten in de bezette gebieden. Gis
teren kwamen opnieuw twee jonge
Palestijnen om als gevolg van bot
singen met het Israëlische leger.
"Wij hebben het hier over de fun
gerende regering die mensen die
onder haar controle vallen berooft
van hun elementaire mensenrech
ten", zo zei Carter na een ontmoe
ting met een Israëlische groepering
voor de rechten van de mens, B'ts-
Vice-president
Nicaragua licht
eigen partij op
MANAGUA (Rtr) De kersverse
Nicaraguaanse vice-president Vir-
gilio Godoy is gisteren door vier
partijleden beschuldigd van fraude.
De vier, allen lid van Godoys Onaf
hankelijke Liberale Partij (ILP),
zeggen dat de vice-president er niet
in is geslaagd ophelcjering te geven
over de besteding van tienduizen
den dollars die de Westduitse
Friedrich Neumannstichting stuur
de naar een politieke instelling die
werd geleid door Godoy.
Godoy was uitvoerend directeur
van het Liberale Centrum voor So
ciale Studies en Onderzoek. Vol
gens het viertal heeft Godoy fond
sen van het onderzoekscentrum ge
bruikt voor buitenlandse reizen en
voor politieke activiteiten zonder
toestemming van de overige leden.
Ook zou hij voertuigen op zijn eigen
naam hebben laten zetten.
Godoy was niet aanwezig op de
rechtszitting waar de aanklacht is
ingediend, maar had al eerder alle
beschuldigingen van de hand gewe
zen. Volgens hem gaat het om een
complot van de Sandinisten om
hem zwart te maken. Het ILP is een
van de veertien partijen die samen
tijdens de verkiezingen van 25 fe
bruari de Sandinisten versloegen.
Meer buitenlands
nieuws op pagina 19
Buitenland kort
Etiopië
President Mengistu Haile Mariam
van Etiopië wil een meerpartijen-
stelsel invoeren, zo is gisteren uit di
plomatieke bronnen vernomen.
Een Etiopische regeringsdelegatie
vertrok uit Addis Abeba naar Rome
gevlogen voor besprekingen met
hetTigray Bevrijdingsfront (TPLF).
De Etiopische regering is ook be
reid de vredesbesprekingen met het
Bevrijdingsfront van Eritrea
(EPLF) te hervatten. Eerder overleg
eindigde zonder enig resultaat en
het EPLF was gisteren niet bereik
baar voor commentaar.
OOST-BERLIJN - De DDR is
overgegaan tot de orde van de nor
male dag. Alsof er geen afscheid is
genomen van de dictatuur, prutte
len de Trabi's weer door de straten
en sjouwen de mensen winkel in
winkel uit. De nieuwe politieke lei
ders geven verklaringen af die in
niets onder doen voor de professio
nele vaagheid waarmee in landen
met een lange democratische tradi
tie coalitiebesprekingen worden be
gonnen.
door
Hans Hoogendijk
De Oostberlijnse schrijver Stefan
Heym gaf zondagavond een even
korte als heldere analyse van de ver
kiezingsuitslag. "Er zal geen DDR
meer zijn. Deze republiek wordt
niets meer dan een voetnoot in de
wereldgeschiedenis", zei de bejaar
de schrijver en hervormer van het
eerste uur. Bij veel oppositionelen
en journalisten die de ontwikkelin
gen in de DDR al jaren volgen.
democratie met nostalgie. Niets listen zonder
wordt meer zoals het
communisten ontruimen hun nog
altijd sinister aandoende reusachti-
king van de instanties hun werk
kunnen doen. Tot de novemberre-
volutie werd elke stap gevolgd
hoofdkwartier, de politiemacht elke letter gecontroleerd. Alleen bij
/erdwenen en de enkele overge
bleven agent blijkt niets menselijks
vreemd te zijn. Geen verdachte tik
meer in de telefoonlijn, geen opval
lend onopvallende Lada meer, die
toevallig ook dezelfde kant op moe
ten.
officiële aangelegenheden als de
DDR wilde pronken met de aanwe
zigheid van vele honderden journa
listen, was de controle minder
scherp. Dan kon ergens in een tuin
huisje een gesprek over neo-nazi's
of vervolgde andersdenkenden
plaatsvinden, omdat de Stasi te
druk was met het bewaken van de
ziek harder zette om afluisteren staatsgasten en de echte oppositio-
door de stasi te voorkomen. Voorbij nelen.
ook de dagen dat menigeen zich af
vroeg of het politieke cabaret 'de gamonmuseum,
Distel' nu eindelijk zou worden aan- bijeen kwamen
gepakt, omdat het regime weer eens
scherp op de korrel was genomen.
En in de kranten hoeft niet meer
tussen de regels door naar 'onthul
lingen' te worden gezocht. In de ho-
Het prachtige Oostberlijnse Per
mensen vaak
de reusachti-
ruimtes informatie uit te wisse
len, is weer uitsluitend voor de toe
risten en de historici. De afluister
apparatuur, die de Stasi ook hier
had ingebouwd, is verdwenen. De
;en van de
zijn hoofd halen Stern den en Barbel Bohley zit net
als subversieve lectuur in beslag te vroeger in haar atelier en probeert
nemen. te schilderen of zoekt raad bij haar
Westduitse vriendin Petra Kelly.
Alles kan en bijna alles mag in de
nieuwe DDR. Miljoenen Oostduit
sers moeten er nog aan wennen. De
haat tegen het onderdrukkingsregi
me dat hen eens bond, is verdwe
nen. Maar daarmee behoort ook dat
gevoel van saamhorigheid tot het
verleden. En juist daaruit putte me
nig andersdenkende de kracht om
door te gaan. Alles, waarvan 40 jaar
werd gedroomd, lijkt bereikbaar.
De kooi is open, maar menigeen is
niet voorbereid op het leven in de
ruwe vrijheid. De roes van de eerste
maanden heeft plaats gemaakt voor
een gevoel van angst, onzekerheid,
gfebrek aan zelfvertrouwen. Het is
voor velen te snel gekomen. De
overgebleven ruim 16 miljoen Oost
duitsers zijn nog lang niet klaar
voor vreedzame krachtmeting met
de democratische wereld. "Wat we
ten wij eigenlijk", is de vraag die
zich steeds meer DDR-burgers zich
stellen.
Op de avond voor de verkiezin
gen trokken een paar journalisten
langs die plaatsen waar geschiede
nis is geschreven. "Weetje nog, daar
hebben we toen die Lada afge-
Drugsgeld
ADVERTENTIE
De Zwitserse Statenraad (Senaat)
heeft gisteren unaniem een wets
ontwerp goedgekeurd waarin het
witten van drugsgeld strafbaar
wordt gesteld. Krachtens de nieuwe
wet is voortaan iedereen strafbaar
die probeert onderzoek te bemoei
lijken naar geld waarvan hij zou
kunnen vermoeden dat het is ver
diend met misdaad. De gevangenis
straf bedraagt maximaal vijf jaar,
met een maximale boete tot onge
veer één miljoen Zwitserse frank
(ruim 1,2 miljoen gulden).
Zelfmoord
Specialisten uit de hele EG, onder
wie een aantal wetenschappers van
de Leidse universiteit, zijn sinds
gisteren in het Franse Bordeaux bij
een om te praten over een betere op
vang voor mensen die een zelf
moordpoging hebben gedaan. Hun
aantal stijgt nog steeds eh bedraagt
nu jaarlijks 600.000 a 700.000. Acht
tot vijftien procent van hen doet
binnen vijfjaar alsnog e
de poging.
schud" en "In de Yuca-bar kwamen
altijd de kinderen van de partijbon
zen". Of: "Toen, die nacht, had jij
daar een gesprek met Templin en ik
met Pflugbeil". Afscheid nemen
van de romantiek van het verbode-
ne. Afscheid van een onderdruk-
kingsstaat. Afscheid ook van de hel
den van het eerste uur, die nu nog
slechts een marginale rol zullen spe
len.
Nieuw Forum
Professor Jenk Reich van Nieuw
Forum, is niet teleurgesteld dat het
volk zijn beweging zo schaars met
stemmen heeft bedacht. Hij kan
best leven met een uitslag, die de
DDR een doodnormale burgerlijke
meerderheid heeft opgeleverd.
Reich: "Wij zijn wat we vroeger wa
ren: een kleine beweging. Maar tus
sendoor hebben wij bereikt dat we
nu met elkaar kunnen praten, zon
der dat ik straks door de politie
wordt meegenomen. Dat is de grote
winst".
Stefan Heym: "In de DDR heeft
een revolutie plaatsgevonden, die
door twee groepen mogelijk is ge
maakt. De ene groep wilde een bete
re DDR, de andere wilde helemaal
geen DDR. Die laatste stroming
heeft gewonnen". Over de aanslui
ting bij West-Duitsland zei Heym:
"De slang zal problemen met de
spijsvertering krijgen".
elem. De oud-president verklaarde
onthutst te zijn over de cijfers die
B'tselem hem had gegeven. Bijna
een kwart van alle volwassen man
nen in de bezette gebieden zijn gear
resteerd op enig moment tijdens de
ruim twee jaar geleden begonnen
Intifada, alus Carter. Nu worden
9000 Palestijnen vastgehouden.
Hij noemde als voorbeelden van
schendingen van de mensenrech
ten de inhechtenisneming van Pa
lestijnse activisten zonder vorm van
proces, het slopen van huizen als
strafmaatregel en het volgens hem
overmatig harde optreden en het
gebruik van vuurwapens tegen Pa
lestijnse demonstranten. Volgens
Carter wakkert dat optreden de In
tifada alleen maar verder aan.
Een Libanese krant meldde giste
ren dat Carter verleden week ge
sprekken heeft gevoerd met leiders
van de pro-Iraanse Hezbollah om te
proberen de westerse gijzelaars vrij
te krijgen. Die gesprekken werden
gevoerd tijdens Carters driedaagse
verblijf in Damascus. Een functio
naris van Hezbollah in Bayrut
noemde het bericht "een pure leu
gen".
Tijdens een botsing tussen het Is
raëlische leger en stenengooiende
Palestijnen in de Gazastrook is
maandag een 20-jarige Palestijn
doodgeschoten. Een Palestijn die
een dag eerder door een Israëlische
kogel was getroffen, is gisteren aan
zijn verwondingen overleden.
Sinds het begin van de Palestijnse
opstand in december 1987 zijn nu
666 Palestijnen door Israëlische
troepen of burgers gedood.
PARAMARIBO (ANP) - Regering,
nationaal leger, Junglecommando,
Toekayana-indianen en gezagsdra
gers uit het Surinaamse binnenland
zullen vrijdag "een grote vergade
ring" houden over vrede, zo heeft
president Ramsewat Shankar giste
ren bekendgemaakt na gesprekken
met alle partijen. "Als een groepe
ring niet komt, zal ze ons de conclu
sie laten trekken dat zij geen voor
stander van vrede is", aldus Shank-
Het overleg van gisteren was een
voortzetting van besprekingen die
zaterdag begonnen. Toen verklaar
de Shankar dat de Toekayana-in
dianen geweigerd hadden naar Pa
ramaribo te komen en dat de presi
dent naar het indianendorp Matta
moest gaan. Shankar weigerde dat.
Tomas en de andere leiders van de
Toekayana's wilden niet naar de Su
rinaamse hoofdstad omdat zij zich
bedreigd voelen door indiaanse
vrouwen die opheldering eisen over
het lot van hun zonen en mannen
die sinds enkele weken worden ver
mist.
Bij een eerste gesprek tussen de
president en de Toekayana-leiders
op het presidentieel paleis maakten
de vrouwen Tomas uit voor moor
denaar en cocainehandelaar. De
vrouwen die zich "verontruste moe
ders" noemen, kamperen al ruim
twee maanden tegenover het parle
mentsgebouw in Paramaribo.
De vrouwen zeggen dat het natio
naal leger meer van de zaak afweet.
Vier van de twaalf vermiste mannen
werden door de militaire politie
naar West-Suriname gebracht in
een legervliegtuig. Ze gingen er
heen "voor reconstructie van mis
drijven" zoals de militaire politie
liet weten. Het viertal zou door ge
wapende mannen in Apura zijn geg
ijzeld.
KEUZE
Pump, met bovenwerk van leer
of nubuck. Keuze uit 7 kleuren
leer en 4 kleuren nubuck.
36 t/m 42. Nu voor de verbijs
terende prijs van EZ3
ADVERTENTIE
Jan Willem Kradolfer, Greetje van Gruting,
Pieterjan Vonk en Erik Koldenhof.
GEEF ZE EEN KANS, STEM WD, LIJST 3
