'Financieel gezonde Opera zonder mega- sterren' 'Hoe kunnen ze een mens zo martelen' Acteurstoneel op hoog niveau Vlaamse miskleun L Muzikale expeditie René Eckhardt Tekorten weggewerkt, eerste programmering Pierre Audi rond Literaire samenzang en poëzie op Leids Literatuurfestival PAGINA 23 19 MAAKT 199U Leids Literatuur Festival: Een avond rond het Nederlandse lied onder leiding van Leny van Schaik. Crisiskoor 'De Goot' met drs. C.D.A. Droogbrood, drs. L.M.J.G. Pirenne. drs. A.P. van de Langkruis. Gehoord in De Burcht op 17 maart. Festival Leidse Zon dagsdichters. Gehoord in Kapelzaal K&O op 18 maart. LEIDEN Veel te slecht bezocht ren het afgelopen weekeinde de zangavond en de dichtersmid- van het tweede Leids Litera tuur Festival. Onbedoeld kan zelfs van een vrouwenliteratuur- festival gesproken worden. Op de zangavond namen de dertig da- s uit het publiek de eerste vijf stemmen voor hun rekening en i handvol mannen de zesde. En achttien dichteressen lieten giste- samen met vier dichters bijna twee dozijn poëtische aders vloei voor een vijftigkoppig pu bliek. De Nederlandse zangcultuur staat op een laag pitje, zo werd on langs al van overheidswege be toogd. En initiatieven om daar verandering in te brengen kun nen waarschijnlijk wel op een warm onthaal rekenen. Een ge dreven type als de Haarlemse zangpedagoge Leny van Schaik heeft dat de afgelopen tien jaar er en, want in het Haarlemse slaagt zij, als leidster van een zestal koren, erin iedereen aan het nngen te krijgen. In Leiden ligt er eventueel ook een mooie taak, .vant het kleine publiek dat zij mocht aanvoeren, bleek verras send zanglustig. Van Schaiks zangles was door haar directe taalgebruik vaak niet alleen een oefening voor de stemband, iïiaaf ook voor de lachspier. En Leny's vermogen sléchte zangkunst te analyseren en imiteren hield de mènigtë bij de les. 'Samen is eng' wist ze, maar niet getreurd, wé moesten 'gewoon de gordijnen opentrekken' en oefenen met 'lekkere gonsletters als in noem mijn naam nooit meer Mina'. Maar 'pas op dat je geen adem ir hebt, want anders krijg je i Muzikale Fruitmand-stem'. Leny van Schaik gaf voorzing- beurten en daarin leek ze wel wat op de great communicator Ro nald Reagan, die op zijn geregis seerde persconferenties altijd precies wist welke journalisten de gemakkelijkste vragen stel den. Die kwamen vooral aan de beurt. Zo kon bij de mensen die Leny de beurt gaf rustig een con servatorium- of Haarlemse ach tergrond worden vermoed/ want ze durfden allemaal. Voor het oe fenen van de toonladders i de 'pottenpannenkoffiekannen' en 'piependebabypoppen' ge schikt. Leny van Schaiks laatste advies was dat je zo moest zingen 'dat je buurvrouw of buurman ontroerd raakt'. En begeleid door haar eigen synthesizer, die zowel piano als clavecimbel was, kwa men De winter is vergangen, Ik zou wel eens willen weten, Merk toch hoe sterk en Alibambali er zelfs meerstemmig goed uit. Uitsluitend op de lachspieren werkten de stembandëri en visue le presentatie van het uit drie doc torandussen bestaande crisiskoor 'De Goot', dat Van Schaiks lessen afwisselde met een 'Bedankt, me vrouw Elly Ameland'. Een trio rasechte Amsterdammers dat, ge kleed in Gi'ske de Rat-uitmonste- r-ing en met begeleiding van een accordeon, een gezongen Jor- daancabaret bracht. De uit de motteballen gehaalde smartlap pen werden vaak door middel van een beweeglijk tableau vivant of vocale stijlbreuk van een dikke knipoog voorzien. De Zuiderzee- ballade kreeg een babystém en een heel erg bibberende opa. Werkloze handen Werd aan de wethouder Kuijers opgedragen en De moord in Loon op Zand met een 'héül groot broodmes' had wel tragisch gezongen couplet ten, maa'r tijdens het refrein \verd een rondedansje gemaakt: En daar lag hij in zijn bloed te spar- telen/H iephiephoera, hiephiep- hoera/Hoe kunnen ze een mens zo martelen/H iephiephoera, hie- phiephoera. In De dokteres (O wat heeft me dat vrouwtje doen lijden. Maar Goddahk ben ik nu toch ge scheidengaan de stemmen aan het eind een paar octaven om hoog, omdat de dokteres medisch experimenteerde met een onder- deel van haar eigen. man. En in Hallo Bandoeng (Gegroet oude waarin de dichtgekne pen neuzen een telefoonverbin ding met Indië suggereren, komt Magere Hein ook al om de hoek kijken. De Walkman-jongen, een klaaglijk verhaal over de ver keersdeelnemer die onder in vloed van de hits van Abba in zijn kop nergens meer op let (Ach jon gen doe je ogen toe/dit wordt je Waterloo), bewees weer eens dat Amsterdamse humor tijdloos is. Zondagsdichters In tegenstelling tot wat er aange kondigd was, kreeg de gulle lach nauwelijks een plaats op het Fes tival der Leidse Zondagsdichters, hoewel er ook geen loodzware poëzie te horen was, want die was zo'n beetje door presentator Maarten Baanders verboden. Hij opende namelijk het laagdrempe lige festival met het voorlezen, de clameren is hier een te groot woord, vari een aantal pretentieu ze gedichten vol overspannen beeldspraak, waar Baanders niet vrolijker van werd. Ze kwamen uit bundels van Faverey, Polet, Kouwenaar, Schierbeek en Zui derent. Een gedicht van K. Schip pers kon Baanders niet eens bren gen, omdat het uit louter kom ma's bestond. "Nooit meer poë zie", dacht hij daarom, en dat het anders kon moesten de tweeën twintig zondagsdichters ieder in vijf minuten bewijzen. Het opval lendste was dat alle poëzie zo op elkaar leek, dus blijkbaar bestaat er enige consensus over wat poë zie nu eigenlijk is. Ook een cursus creatief schrijven, die enkele deelnemers gevolgd haddén, brengt vermoedelijk meer lijn irt het denken over dichten. Want de vraag Wat is liefde? werd in heel wat gedichten gesteld en al dan niet beantwoord, en een stoet zonnen, lentes, herfsten en huis dieren liet zien dat ook de heden- Crisiskoor 'De Goot'. (foto Henk Bouwman) daagse inspiratiebronnen c< ventioneel zijn, zij het dat Ria v de Ven een gedicht over een auto Mijn vriend rióerhde. Originali teit was er ook, bijvoorbeeld Mia Meyers kersverse Zomaar maart/zomer in maart of in het gedicht Jij, vdn ééri vari de twee Optimalen. Mare Scheepmaker. Jij hoort bij mijlachter óp een rqo- torfiets/van Japanse iubkelij. De dichteressen die een rrioedige po ging ondernamen om over origi nele onderwerpen zoals een krot woning, een goochelaar, een drugsverslaafde of een glasbakte schrijven (Marja Thijssen) (De glasbak is mijn ideaal/En is roor mij helemaal/...IZa raak ik mijn agressie kwijt en heb ik later geen spijt), ontstegen hierdöor \Vel de Èeste LIbelle-rubiek ont stegen, maar gaven hun immer rijmende regels weer een hoo£ 5 december-gehalte mee. Hannie van der Beek verwerkte op haar beurt Engelse woorden en mrd- delnederlandse wendingen in haar zodoende plechtstatige poë zie. Rie Vos dichtte over Leiden (Leiden stad van last en stad v'an lust/Ik heb je vervloekt en ik heb Je gekust). Ans de Wit las haiku's die inderdaad zeventien lettergrepen telden en nog over de gelukkig rijmloos bezongen natuur gingen ook. Het zal wel toeval gewéést zijn, maar juist de laatste deel neemster Lenie Grobbee, omdat ze zo pretentieloos, zonder doriii- neestoon, voorlas, ontroerde friet een gedicht over het volwasêén worden van haar zoon waarin fret rijm niet opviel, zoals het ho8ft. Zo Liet ze zien dat eenvoud inder daad de kenmerk van het w kan zijn. Maar ook zij moet de lach gemist hebben, want zij kwam daarna met een aantal li mericks die het goed deden. Én dat was dan tenslotte wel iets ders dan de poezie van betogen of bekennen, de poezie van kerk of Candlelight. Het Leids Literatuur Festival gaat woensdag verder in de Bi- liótheek Merenwijk (20.00 uur), waar Hanneke Èggels met Inez van Dullemen praat. Ton An- beek converseert donderdag in De Burcht met Cees Nooteboom (20.L"ï uur). EMIEL FANGMANN Pierre Audi: vertrouwen een Ballo in Maschera (in samen werking met de English National Opera) een Idemeneó en e'en spe ciaal Boulez-project wórden gepre senteerd. Het seizoen begint met een nieu we Parsifal van Wagner onder muzi kale leiding van Hartmut Haen- chen, die voorlopig nog aan de Ne derlandse Opera verbonden blijft. Rierop volgt een reprise van Mo- zarts Die Entführung aus dem Se rail, echter met een geheel nieuwe bezetting. Pierre Audi zelf regiseert Monteverdi's Ritorno di Ülisse in Patria, waarvoor oude-muziekspe- cialist Glen Wilson een niewe uit voeringsversie schreef. Daarna is een controversiële Ballo in Ma schera (Verdi) te verwachten, die in t Londen in elk geval al stof heeft doen opwaaien. Tweeluik Het nieuwe jaar begint met een 'double-bill' van twee twintigste- eeuwse partituren: Schönbergs Die glückliche Hand en Morton Feld- mans Neither op tekst van de vorig jaar overleden Samuel Beckett, een allerminst alledaags en onder regie van Pierre Audi tot stand te bren gen tweeluik. Verder vermeldt het nieuwe speelplan een reeks voor stellingen van Berlioz' Benvenuto Cellini, een volgens Audi moeilijk te rangschikken spectaculair werk. dat noch als een komedie noch als een tragedie kan worden omschre ven. Vervólgens is aan de beurt Glucks Iphigénie en Tauride als nieuwe opvoering van een produk- tie van de Bayerische Staatoper. Omstreeks half april begint de her halingsreeks van Die Fledermaus van Johann Strauss, welke produk- tie gedurende het Holland Festival van 1987 veel succes had. Na een aantal voorstellingen van Bartoks Blauwbaards Burcht wordt het operaseizoen gedurende het Holland Festival van 1991 afgeslo ten met een serie opvoeringen van Mozarts Idomeneo onder muzikale leiding van Frans Brüggen, die hier mee als operadirigent debuteert. Als extra worden op 27 en 28 sep tember in de Beurs van Berlage fwëe buiterigëwortë ültvö'éririgen gegeven van twee werken van Pier re Boulez: Répons en Dialogue de l'ombre double, waarbij instrumen tale solisten met elkaar in dialoog treden en elektronica een belangrij ke rol spelen. Op de persconferentie werd ook bekendgemaakt, dat Paul Koren hof. oud-dramaturg bij de Neder landse Opera en als toneel- en ope ramedewerker verbonden aan deze krant, met ingang van het komende seizoen als adviseur van Pierre Au di terugkeren naar het Muziekthea ter. AMSTERDAM - Het gaat weer een stuk beter met de Nederlandse 'Opera. De te korten zijn weggewerkt, het aantal voorstellingen stijgt in het komende seizoen tot 93, het aantal produkties tot tien en de toegangsprijzen blijven ongewijzigd. door Pieter C. Rosier Zakelijk directeur Truze Lodder maakte dit eind vorige week tij dens de presentatie van het nieu we speelplan van de Nederlandse Opera bekend. Dank zij een combinatie van zorgvuldig beheer en een aantal incidentele meevallers kon het miljoenentekort, dat tijdens het intendantschap van de inmiddels vertrokken Jan van Vlijmen is ontstaan, geheel worden wegge werkt. Het tekort, dat destijds op liep tot ver boven de zeven mil joen en eind 1988 nog ruim Vier miljoen bedroeg, kon mede door een vermindering van het aantal voorstellingen worden opgehe- Nu de financiën zijn gesaneerd is René Eckhardt piano, iri de serie Heden daagse muziek onder auspiciën van Gau- deamus. Werken van Claude Debussy, Charles Ives, Pierre Boulez, Karei Goey- vaerts en Peter Schat. Gehoord in de Waag op vrijdag 16 maart. LEIDEN - Wie zich als uitvoerend kunstenaar toelegt op de heden daagse muziek, moet afzien. Af zien van volle zalen, afzien van groot publiek succes. René Eck hardt is een Nederlandse pianist die zich met overgave wijdt aan hedendaagse muziek, en dus af ziet van gemakkelijker te behalen successen. Ook nu weer toonde zich van muziekminnend Leiden maar een tiental mensen bereid om zich open te stellen voor wat de componisten van vandaag en. gisteren ons te vertellen hebben in hun eigen taal. Het programma van René Eck hardt begon met 3 Etudus van Debussy, muziek van eergisteren dus, een logische keuze, want De bussy zette veel vari wat traditio neel was op losse schroeven. In een wat nuchtere uitvoering van de vingeroefeningen-met-een- knipoog-naar-Czerny. de tertsen en de kwartenetude, werk uit De- bussy's laatste jaren, stond de deur naar het heden duidelijk op een kier. Charles Ives is letterlijk een geval apart. Werkend in Ame rika, zonder contacten met com- i ponisten overzee als Schönberg 'i Stravinsky, en daardoor ook 1 ..beïnvloed door wat in Europa net mogelijk om het aantal voorstel lingen, dat in de achterliggende sei zoenen resp. 82 en 85 bedroeg, te doen uitgroeien tot 93, althans in het Muziektheater. Het aantal pro dukties zal in het seizoen 1990-1991 tien bedragen, één meer dan in de twee voorgaande perioden. Truze Lodder sprak de verwachting uit dat het gewenste aantal van tenmin ste honderd voorstellingen per sei zoen binnen niet al te lange tijd haalbaar zal zijn. Ze noemde de kwalitatieve en kwantitatieve doel stellingen voor de komende jaren ambitieus. Voor het verwezenlijken van die doelstellingen is volgens haar voortzetting van de subsidië ring door de rijksoverheid op het huidige niveau een minimumvoor waarde. Ér zal naar worden ge streefd de opbrengsten van de kaartverkoop, bij ongewijzigde toe gangsprijzen, te vergroten door een nog betere zaalbezetting. Bedroeg de bezettingsgraad in het vorige jaar 88 procent, het komende jaar zal dat percentage moeten stijgen naar honderd. Naast het aantal abonnementen zal er evenals in het nog lopende seizoen per voorstel ling een hoeveelheid van enkele honderden losse kaarten verkrijg baar blijven. Programmering Wat de programmering voor het ko gaande was, ontwikkelde Ives een geheel eigen schrijfwijze waarin atonaliteit, polytonaliteit, polymetriek en -ritmiek toege past werden met een duidelijk ei gen gezicht. De Concord Sonate, voltooid in 1915, is een monumen taal vierdelig bouwwerk, waar van meestal slechts een enkel deel uitgevoerd wordt. Bij het luisteren naar het eerste deel werd ik getroffen door de vol strekt eigen logica van muzikale elementen als harmoriie, ritmiek, dynamiek. Het is als een wiskun de die gebouwd is op het uit gangspunt dat 2x2=5, en die zich dan analoog aan de gewone wis kunde ontwikkelt. Het effect is dat van een afspiegeling van de gangbare muzikale wereld, maar dan in een vervormende spiegel. Flarden zijn voorbijflitsend herkenbaar, een jazz-ritme, een Beethoven-motief, maar het to taal is steeds volstrekt onver wacht, van noot tot noot verras send, en vaak indrukwekkend. Van Pierre Boulez' 2e Sonate voerde Eckhardt het tweede deel uit, een extreem gecompliceerd stuk zoals hij ter inleiding zei, dat hij nu in een eerste poging tot klinken zou trachten te brengen. Dit grimmige, bijtende en stekeli ge stuk stelt niet alleen aan de luisteraar extreme eisen van con centratie, maar is voor de uitvoer der inderdaad onvoorstelbaar ge compliceerd. Het zou aanmati gend zijn om na een eerste ken mende seizoen betreft, artistiek di recteur Pierre Audi heeft er alle ver trouwen in dat het door hem te ont wikkelen nieuwe beleid zal slagen. Het gaat overigens om de eerste programmering, die volledig onder zijn verantwoordelijkheid tot stand is gekomen. 'Met het eerste geheel door mij ontwikkeldse speelplan wordt een nieuw blad van een be staand boek opengeslagen', zo ver klaarde Audi op de persbijeen komst. De programmering beoogt volgehs hem opera in al zijn facet ten te belichten en zal vele zangers, regisseurs, dirigenten en ontwer pers naar het Mziektheater voeren, van wie het werk en de aanpak in sommige gevallen een breuk met het verleden kunnen betekenen. 'Voorbijflitsende mega-sterren zijn in het Muziektheater niet te ver wachten, wel solisten, die bereid zijn gedurende een wat ruimere pe riode in teamverband aan een nieu we prodktie te werken'. Het nieuwe seizoen probeert een nog uitgesprokener stilistische sa menhang te laten zien dan wellicht in de afgelopen jaren het geval is ge weest, zonder hierbij evenwel aan variëteit in te boeten, zo stelt Audi in zijn 'intentieverklaring'. Naast el kaar zullen een barok-meesterwerk, een 'double-bill' met twintigste- eeuwse composities, een Parsifal, nismaking een oordeel uit te spre ken over de kwaliteit van dit stuk. Ik voor mij had graag afgezien van de rest van het programma om zowel Ives als Boulez nog maals te horen. Volgend seizoen hoopt René Eckhardt overigens de gehele sonate in de vingers te hebben. Na Ives en Boulez kwam 'PaS a pas' van Karei Goeyvaerts als ge makkelijk over, een vriendelijk, niet van humor ontbloot stuk, zeer ritmisch getint én met een duidelijke opbouw vanuit één toon, met verschuivingen en ver leggen van accenten. Peter Schat schreef Anathema aan het eind van de opstandige zestiger jaren. Na een fel en grillig begin ontwik kelt zich het melodische gegeven in vijf vingers gevangen op basis van een zich herhalend begelei dingsmotief, overgaand in een puur romantisch melodisch stuk vol traditionele en traditioneel- oplossende accoorden. Van een synthese tussen deze tijdgebon den compositietechnieken is geen sprake, het is veeleer de klankgeworden kloof tussen ver leden en heden. René Eckhardt verdient grote lof voor de moed om zijn niet ge ringe pianistische gaven in dienst te stellen van de hedendaagse pia nomuziek. Want hoe kun je een taal leren wanneer je die nooit hoort spreken? MIES ALBARDA 'Hedda Gabler' van Henrik Ibsen door To neelgroep Amsterdam. Vertaling: J. Clant v.d. Mijl-Piepers. Bewerking: Marcelle Meu- leman en Maria Uitdehaag i.s.m. Petter Aaslestad. Regie: Marcelle Meuleman. To neelbeeld: Trudi Maan en Petra van Veelen. Titelrol:'Catherine ten Bruggencate. Gezien in het LAK Theater op 17 maart. LEIDEN Ibsen heeft het mo menteel moeilijk. Zijn toneelfigu ren blijven ons door hun driedi mensionale psychologische teke ning fascineren, maar de wereld waarin zij leven, komt steeds ver der van ons af te staan. Een man die een vroegere vriendin, echtge note van zijn vriend, niet meer mag tutoyeren, een vrouw die zich verlaagt door naar een man te informeren, het feit dat een uit de hand gelopen feestje in een bordeel leidt tot stigmatisering en algehele sociale uitstoting... Het vereist enige flexibiliteit van de kant van de toeschouwer, zeker als een enscenering niet stoelt op een situering die het stuk vastpint op precies een eeuw geleden, toen 'De grote vergissing!' van G'érard Lauzier door Toneelgezelschap Ivonne Lex. Verta ling: Calrien Hermans. Decor: Hans van Omme. Regie: Ivonne Lex. Gezien op 17 maart in de Leidse schouwburg. LEIDEN Vaak komen kluchti ge blijspelen traag op gang. Er is dan een hele omhaal van woorden -nodig teneinde tal van doldrieste situaties te creëren.In dat opzicht vormt 'De grote vergissing' een gunstige uitzondering. Na slechts één kwartier is er al heel wat met deuren gesmeten, en hebben de drie hoofdrolspelers Wilma Bak ker (als Eva), Frans Maas (als Yan) en Marijn Devalck (als Boris) het nodige moeten doorstaan. dergelijke situaties in een beslo ten burgerlijk milieu nog als nor maal golden. In een mooi strak, open toneel beeld weet Marcelle Meuleman veel problemen te omzeilen door behalve voor een lichtelijk aange paste tekst ook te kiezen voor een vage situering ergens tussen 1890 en nu. Het lijkt een moderne aan kleding, maar is het toch net niet, hoewel met de steeds terugkeren de nostalgie in de kledingmode natuurlijk veel mogelijk is. Belangrijker is echter de door haar gekozen toonsoort. Het dra ma óver de levenslustige, op luxe Yan en Boris zijn narrielijk bu ren. Eva is de vriendin vari de hé- vig verliefde Boris die zijn atta chékoffertje vergeet mee te ne men naar kantoor. Behulpzaam rent Eva - slechts in slipje en bh gekleed - hem achterrjé, maar Bo ris is al verdwenen. Dan slaat de voordeur achter haar dicht, eri Eva moet ten einde raad bij büur- man Yan aanbellen. Daarna be gint alle narigheid, want wie een nauwelijks geklede buurvrouw beluste generaalsdochter en haar huwelijk met een kleurloze we tenschapsman, die niet verder komt dan het ordenen van de aan tekeningen van anderen, krijgt bij haar opeens een heel andere kleur dan we gewend zijn. Geen broeierige dramatiek bezielt de dialogen, maar een ietwat gefor ceerde luchtigheid die onver wacht veel humoristische aspec ten blootlegt. Hedda Gabler zelf, schitterend en met een overvloed aan nuances neergezet door Ca therine ten Bruggencate, blijft be vangen door verveling en een steeds verstikkender gevoel, maar haar wraak op haar omge- bjnnenlaat, zit al gauw in de pro- bleirien. De ontwikkelingen in dit stuk gaan zo snel, dat na een half uur speeltijd alles opgelost lijkt. Bin nen de kortste keren is weliswaar alles weer in wanorde, maar met het stuk als zodanig wil het dan niet meer vlotten. De schrijver hëeft kennelijk al zijri kruit al ver schoten, en voor spelers en regis seur valt er géén eer méér aan te behalen. In een leuk decor dóen ving wordt ook in hoge mate een spel om die verveling te verdrij ven. Heel fraai en soms ook heel leuk was het kat-en-muisspelletje dat zij speelde met haar goedige, moederlijke rivale, met een sub tiele dosis voorgewende domheid neergezet door Tania van der San- de (wier zuidelijke tongval wel contrasteerde met het perfecte Nederlands van de - eveneens? - Belgische Ten Bruggencate). Als acteurstoneel bleek het trouwens over de gehele linie een voorstelling op hoog niveau, niet in het minst door de afgemeten en heerlijk doortrapte 'huisvriend' Brack van Joop Admiraal, die ir ritant zorgzame tante van Ann Hasekamp en Hugo Koolschijn als een uit de goot gekropen jeugdvriend aan wie je jneteen ziet dat het toch weer de verkeer de kant opgaat. Zij allen speelden merkbaar een spel met juist dat gene wat voor ons gedateerd of ongeloofwaardig dreigt te wor den, en zij maakten Ibsen daar mee des te boeiender. PAUL KORENHOF maar liefst tien acteurs echt hun best. En toch blijft het een ziello ze vertoning, waarop de ruim honderd aanwezigen in de Leidse schouwburg eerder beleefd dan écht enthousiast reageren. Het Vlaamse gezelschap van Ivonne Lex komt wel vaker naar Nederland met luchtig repertoire. Ditmaal heeft men met 'De grote vergissing' misgekleund, en de liefhebbers van kluchtig amuse ment vast éri zeker geen plezier gedaan. Om negen uur was het pauze, nog vóór tienen stond ie dereen al weer lang en breed op straal. Da's een mager avondje- uit. WIJNAND ZEILSTRA

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 23