'Toch
zal het recht zegevieren'
Coronation Street als bedevaartsoord
Andries Overste (TV10) en 'de blunder van zijn leven'
Engelsen hebben na dertig jaar nog niet genoeg van populaire serie
ZATERDAG 17 MAART 1990
PAGINA 41
Alle sterren van TV10 hebben elders
emplooi gevonden, behalve drs. Andries
Overste, nota bene een van de denkers
van het gewezen sterrennet. Het jaar
1989 zal hem nog lang heugen. Immers,
eerst werd hij uitgemaakt voor overloper,
toen hij als mediadeskunige van WVC in
dezelfde functie bij TV10 in dienst trad.
Vervolgens werd hij aangemerkt als
beunhaas, omdat zijn adviezen tot de
ondergang van deze omroep leidden.
Wie is die Andries Overste en komt het
ooit nog goed met deze vroege
veertiger?
door Hans Hoffmann
"Hoe mijn toekomst eruit ziet weet ik
niet. Ik heb er heel rustig de tijd voor ge
nomen. Dat moetje niet overhaast doen.
Ik ben met een soort oriëntatie bezig om
eens te kijken wat ik nu zal doen. Er is
een keurige afvloeiingsregeling. Dat
geldt trouwens voor het hele personeel
van TV10. Ik heb wat dat betreft geen
haast. Ik heb mezelf voorgenomen bin
nen een halfjaar een nieuwe baan te vin
den. Je moet niet meteen van het een in
het ander springen".
Niets aan de hand dus. maar Andries
Overste heeft er wel negen volzinnen
voor nodig om die indruk te wekken.
Daarin is hij niet onbekwaam, in het
wekken van indrukken. De directie van
TV10 weet ervan mee te praten. Zij had
de topambtenaar van WVC en mediades
kundige bij uitstek met veel tamtam bin
nengehaald en was er door hem van over
tuigd dat het commerciële televisiesta
tion zonder veel problemen tot het Ne
derlandse kabelnet zou worden toegela
ten. De sterren stroomden toe. journalis
ten repten zich naar de studio in Aals
meer waar. eindelijk, een riant salaris te
verdienen viel, en ook tientallen anderen
liepen in de gouden val, want TV 10
kwam er niet. Drs. Andries Overste had
de verkeerde indruk gewekt en werd van
de ene dag op de andere de risée van om
roepland.
De mooie droom van Joop van den En-
de veranderde in een nachtmerrie voor
vooral de minde -e goden, die zonder
baan wakker werden. "Die Overste had
den ze er eigenlijk het eerst uit moeten
schoppen", meent Klaas Koornstra, lan
delijk bestuurder van de Dienstenbond
FNV. "Hij heeft steeds geroepen: het
komt allemaal wel goed. Dat vind ik een
redelijk grote fout, om het zacht uit te
drukken. En daar moeten nu al die ont
slagen mensen voor bloeden".
Ambities
Overste snelde in korte tijd door de ran
gen van het binnen- en buitenlandse me-
diabestel. Hij begon in de jaren zeventig
als jong socioloog bij de NOS-afdeling
Kijk- en Luisteronderzoek, waar hij op
viel door zijn serieuze aanpak. Een toen
malige collega van hem herinnert zich
Andries als een bekwaam vakman.
het matje geroepen en voor de keus ge
steld: of je houdt je aan de politiek van
Brinkman en daarin is voorlopig geen
ruimte voor commerciële tv óf je ver
trekt. Overste koos voor het laatste en
maakte op zijn gemak de laden van zijn
schrijftafel leeg. In juni '89 kreeg hij zelfs
nog een afscheidsreceptie aangeboden,
ook daarin voorzag het ambtenarenre
glement. maar de enige genodigde die
niet verscheen, was de hoofdpersoon;
een uniek affront dat de wrevel ten de-
partemente niet weinig aanwakkerde.
Kort daarna maakte de 41-jarige Overste
zijn veelbesproken overstap naar Joops
tv-fabriek, waar hij media-director werd.
Geschokt
Mirjam Otten. voorlichter van WVC, her
innert zich de mediamieke transfer nog
als de dag van gisteren. Enigszins afge
meten "Moet dat nou!" en met
vreugdeloze stem bevestigt ze dat de
ambtelijke top destijds geschokt was
door het hoogst particuliere tweesporen
beleid van de prominente beleidsmede
werker. maar dat het ministerie hem
niettemin een sjieke uitweg gunde. "De
heer Overste is toen enige tijd minder
frequent ten kantore verschenen en ten
slotte bij ons weggegaan. Daarmee leek
iedereen tevreden tot Overste in een och-
tenblad meende te moeten natrappen
richting WVC. Dat heeft bij zijn oud-col
lega's veel kwaad bloed gezet. Wij zou
den wel wat terug kunnen zeggen, maar
we hebben afgesproken dat we het hier
bij laten en dat we verder geen commen
taar geven".
In het artikel "WAAROM IK OVER
LIEP NAAR TV10", zegt de ondervraag
de over zijn vorige werkgever: "Op den
duur merk je toch dat je bezig bent met
flauwekul, dat je commerciële televisie
niet kunt tegenhouden. Ik weet nog dat
ik in '83 de beroemde medianota moest
schrijven. Ik heb 'm. denk ik, wel 36 maal
moeten herschrijven. Dan wilde het
CDA dat er weer uit en de WD dat er
weer in. Toen die nota tenslotte klaar
was, gebeurde er weinig. Dan krijg je
toch een onbevredigd gevoel. Dan denk
je: wat heeft de mensheid er eigenlijk aan
wat ik doe. Het is allemaal voor niks ge
weest. Maar dat is vaak het geval met
werk van een ambtenaar. Papieren teke
nen, papieren verschuiven op je bureau.
En vooral dat viel me heel erg op in de
tijd dat ik in Den Haag werkte: geen ver
antwoordelijkheid willen of durven dra
gen".
Wat was er in Andries Overste geva
ren? Had het zogeheten grote geld hem
alle proporties uit het oog doen verliezen
of was de gewraakte passage in het och
tendblad een uiting van ordinaire rancu
ne aan het adres van zijn oud-collega's
die hem in de wandelgangen van WVC
inderdaad weinig parlementair hadden
bejegend?
Verrassend
Zijn oude vriend bij de NOS begrijpt er
ook niets van. "Natrappen is niets voor
Andries. Zo heeft hij zich nooit opge
steld, althans niet tegenover onze afde
ling. Ik heb nooit gemerkt dat hij een
NOS-onvriendelijke houding aannam,
nadat hij hier was vertrokken. Het zal
wel iets met zijn overstap naar TV 10 te
maken hebben gehad. Ik heb me afge
vraagd of dat van hem een verstandige
stap was. Die had ik van hem eerlijk ge
zegd niet verwacht. Ik vond het nogal
verrassend. Maar dat had niet zozeer met
hem te maken danwel met onze ideeën
over het sterrennet dat inmiddels ter zie
le is".
Vernietigend
Overste liet het niet bij dat ene inter
view. In menige krant meldde hij nadien
zeer in zijn nopjes te zijn met zijn nieuwe
baan. Ook liet hij geen twijfel bestaan
over de komst van TV10. Maar toen het
Commissariaat voor de Media zijn ver
nietigende uitspraak had gedaan en
TV10 de mond had gesnoerd, zweeg zelfs
Andries Overste enige tijd. Dat duurde
echter niet lang. Zodra de eerste klap
was verwerkt, kwam hij op volle sterkte
terug in de kranten. Hij ergerde zich ka
pot aan journalisten die schreven dat de
juridische structuur van TV10 niet deug
de, zei hij.
Alweer in dat ochtenblad verkondigde
hij in het begin van dit jaar op luide toon:
"Ik heb gelijk. TV10 mag. Daar js Euro
pees-rechtelijk geen speld tussen te krij
gen. Dat het Commissariaat nee tegen
ons zei is absoluut nog geen bewijs. Die
beslissing was onterecht. Wij zijn op ver
keerde gronden van de kabel geweerd."
Hij kon roepen wat hij wilde, iedereen
buiten het verslagen gezelschap van
TV 10 was van mening dat Andries Over
ste had misgekleund en dat hij de blun
Andries Overste:
"De tijd zal leren of
ik gelijk heb. Als
dat het geval is,
dan gaat het de
staat geld kosten".
der van zijn leven had begaan door de
verkeerde adviezen te geven. Zal het ooit
nog goed komen met hem, nu zijn repu
tatie zo ernstig is gedeukt?
"Nou, ik denk helemaal niet dat mijn
reputatie is gedeukt", zegt hij ferm. "Ik
heb mijn nek uitgestoken, maar dat is
iets geheel anders. Je kunt natuurlijk je
hele leven blijven zitten waar je zit. Dan
krijg je nooit kritiek over je heen. Maar
dat is mijn stijl niet. Ik denk overigens
dat het recht tezijnertijd zal zegevieren
en dat mijn blazoen zal worden gezui
verd. Wij hebben namelijk een beroeps
procedure bij de Raad van State aange
spannen, omdat wij van mening zijn dat
wij de juiste weg hebben bewandeld".
"Ik ben trouwens niet de enige ge
weest die advies heeft uitgebracht. Ster
ker, ik was niet eens zozeer het brein ach
ter TV10 wat de juridische kant betreft.
Ik ben niet eens jurist en ik ben er wat la
ter bijgekomen. Ik ben veeleer de woord
voerder van de ideeën geweest. Het was
een grote groep mensen, onder wie advo
caten van een paar gerenommeerde kan
toren, die de juridische constructie heeft
bedacht.
"Die procedure voor de Raad van State
zal nog wel minstens een jaartje lopen
omdat er nogal wat Europees-rechtelijke
aspecten aan vast zitten. De ironie wil dat
ik als ambtenaar van WVC een niet onbe
langrijke rol heb gespeeld in de totstand
koming van de Europese Mediaconven-
tie. De tijd zal leren of ik gelijk zal krijgen
op grond van mede door mij ontworpen
richtlijnen. Ik persoonlijk ben daar zeer
gerust op. En dan gaat het de staat geld
kosten. Daar kunt u van op aan".
CRM werd WVC en Overste werd
hoofd van de Sector Algemene Beleids
ontwikkeling bij de Directie Radio. Tele
visie en Pers. Echter, naarmate buiten
dat ministerie de belangstelling voor
commerciële televisie toenam, nam de zo
geroemde neutraliteit en loyaliteit van
ambtenaar Overste af, zo viel in departe
mentale kring te vernemen. Zijn kennis
was te koop. wist Elsevier. Samen met de
Engelsman Patrick Cox, zelfstandig me
dia-adviseur. zette hij bijvoorbeeld in ja
nuari 1989 vergaande strategische richt
lijnen betreffende commerciële televisie
op papier ten behoeve van een zeer geïn
teresseerd zakenpubliek. "Een dubbel
spion op WVC", noemde het blad hem
zonder omwegen.
De schnabbel van Overste bleef niet
onopgemerkt. Hij werd door zijn baas op
"Door zijn opleiding hechtte hij erg aan
de kwaliteit van het onderzoek. Hij heeft
mij geleerd voorzichtig te zijn met het
trekken van conclusies uit de cijfers die
binnenkomen. Hij probeerde zich ook al
tijd neutraal op te stellen waar het ging
om de uiteenlopende belangen die in de
omroep spelen. Dat ging hem goed af en
ik heb het vak eigenlijk voor een belang
rijk deel van hem geleerd".
"Hij is hier in '79 weggegaan omdat de
ambities die hij had niet binnen de vrij
logge NOS-structuur konden worden ge
honoreerd. In-zijn periode bij ons was
Andries Overste zeer loyaal. Hij is zeker
niet met ruzie bij het Kijk- en Luisteron
derzoek vertrokken. Hij wilde gewoon
zijn blik verruimen en is naar CRM ge
gaan".
Al dertig jaar lang wordt de serie Coronation Street op de Engelse tv vertoond en nog
steeds krijgen de Britten er niet genoeg van. Terwijl feuilletons als Dallas en Dynasty het
op den duur niet hebben kunnen redden, blijft 'De Straat' steeds een grote schare
kijkers houden. Sinds anderhalf jaar bestaat bovendien de mogelijkheid om de set en
de studiostraat uit de serie te bekijken. Bijna een miljoen bezoekers, voornamelijk
Engelsen, hebben inmiddels zo'n bedevaartstocht naar Coronation Street
ondernomen.
door Alice Plekkenpol
Coronation Street als bedevaartsoord. De miljoenste bezoeker wordt deze
maand verwacht. (toto gpdi
Wat is het geheim van het succes van
Coronation Street? "Ik denk dat de her
kenbaarheid van het alledaagse leven zo
belangrijk is. Op glitter en glamour zijn
de mensen een keer uitgekeken, want ze
beseffen natuurlijk best, dat die wereld
ver van ze afstaat", zegt acteur William
Roache. die als onderwijzer Ken Barlow
sinds 1971 in Coronation Street aan
treedt. Roache: "Coronation Street toont
mensen, gebeurtenissen en natuurlijk
een straat, zoals je die in een willekeurige
Britse stad kunt aantreffen. De kijkers
voelen zich betrokken bij wat zich op de
televisie afspeelt, het zou ze zelf ook kun
nen overkomen".
De rol van Barlow verveelt Roache na
twintig jaar nog steeds niet. En dat, ter-
v ijl de spelers nauwelijks gelegenheid
hebben om er naast Coronation Street
andere bezigheden op na te houden. De
serie wordt door de commerciële zender
Granada TV niet minder dan drie keer
per week uitgezonden: op maandag,
woensdag en vrijdag. Wie een aflevering
heeft gemist, krijgt op zondag een her
kansing, wanneer alle drie afleveringen
nog eens worden herhaald.
Tegenvaller
De serie kwam in Nederland tussen 1967
en 1974 op tv. De sarcastische Ena Shar
pies, Elsie Tanner en de eeuwig krulspel
den dragende roddelaarster'Hilda Ogden
werden daarbij bekende tv-figuren. Toen
met de serie werd gestopt, kreeg de
VARA een golf van verontwaardigde re
acties over zich heen. In 1984 kwam de
omroep op veler verzoek opnieuw met
de belevenissen van de bewoners van
Coronation Street. Het draaide op een te
genvaller uit. Er bleek in de reeks in de
afgelopen tien jaar toch te veel te zijn ge
beurd om de kijkers de draad weer te la
ten oppakken. Al na korte tijd zette de
VARA dan ook definitief een punt achter
de uitzendingen.
Granada TV laat in Engeland regelma
tig onderzoeken hoe het kijkerspubliek
in elkaar steekt. Woordvoerster Mary
Griffin: "Het publiek is van alle leeftij
den en van allé niveaus. Zo weten wij dat
bijvoorbeeld de koninklijke familie
trouw kijkt. Ouderen volgen de serie
vaak vanaf het begin, jongeren zijn later
gaan kijken, maar haken niet af. Het is
wel zo, datje of een fan bent, óf een hekel
hebt aan De Straat. Een tussenweg lijkt
er niet te zijn".
Voor de ware fans is er in juli 1988 een
soort 'bedevaartsoord' gekomen in de
vorm van de Granada Filmstudio's in
Manchester. De studio opende toen de
deuren voor het publiek en deze maand
wordt al de miljoenste bezoeker ver
wacht. Granada heeft een gedeelte van
het studiocomplex speciaal ingericht ten
behoeve van de toeristen (een investe
ring van circa 25 miljoen gulden). De
dagjesmensen kunnen wandelen door
een Newyorkse straat en een jungle, zij
kunnen een kijkje nemen in kleed- en
grimekamers, in opnameruimten en een
afdeling voor speciale effecten. Wel ori
gineel en dus nog steeds in gebruik zijn
de in de open lucht gebouwde straten
Baker Street (van de tv-serie Sherlock
Holmes), de Berlijnse Muur met Check
point Charlie en de grootste trekpleister
van de studio: Coronation Street.
Derde versie
Het is overigens al de derde versie van
deze beroemde straat. In eerste instantie
week men steeds uit naar een bestaande
straat in de Engelse stad Lancashire,
maar die werd maar korte tijd gebruikt.
De tweede straat bevond zich al binnen
het studiocomplex, maar moest tijdens
uitbreidingswerkzaamheden wijken. In
1982 werd de huidige straat gebouwd,
die destijds feestelijk werd geopend
door koningin Elizabeth. De panden zijn
op ware grootte gebouwd, maar niet echt
toegankelijk. Op de hoek bevindt zich de
roemruchte pub Rovers Return, gevolgd
door een rijtje huizen, dat wordt afgeslo
ten met een kleine supermarkt.
Het studiocomplex kan van dinsdag
tot en met zondag worden bezocht (en
tree circa twintig gulden per persoon),
want op zaterdag en maandag wordt er
'op lokatie' gefilmd. Engelsen raken
soms bijna hysterisch bij het aanschou
wen van de echte Coronation Street. De
kroon spant nog steeds een groepje Ca
nadezen, dat vorig jaar een speciale pel
grimstocht naar Coronation Street in
Manchester maakte en daar per persoon
zesduizend gulden voor over had.
Wie er na het maken van de onvermij
delijke foto's (voor de pub, naast de pub,
in de straat, voor een huisdeur) nog niet
genoeg van heeft, kan zijn hart ophalen
in de speciale Coronation Street Souve
nirshop. De meest wanstaltige produk-
ten gaan hier grif van de hand: gipsen
bustes van hoofdrolspelers, theelepeltjes
met daarop foto's van de acteurs, haar
netjes van het merk 'Ena Sharpies', krul
spelden a la Hilda Ogden, pannelappen
en schorten met de straat erop en gebor
duurde schilderijtje van Rovers Return.
Meer gangbare souvenirs, zoals boe
ken, videobanden, foto's en posters, zijn
uiteraard ook verkrijgbaar. Tenslotte
kan men uitblazen en 'half a bitter' be
stellen in de naast de winkel gebouwde
replica -van Rovers Return. En ook dat
blijkt voor veel bezoekers een hele bele
venis.
