'Ik heb jaren verspeeld'
Marianne Faithfull past nu definitief in het rijtje mystieke vrouwen
ZATERDAG 17 MAART 1990
PAGINA 31
De ex van Mick Jagger. Een relikwie
uit de roerige jaren zestig. Een meisje
met een engelachtig gezichtje dat
mooie liedjes als 'As Tears go by'
zong. Een kindvrouwtje uit de betere
kringen, dat de schandaalpers haalde
door op bekakte toon erotiek te
preken. Na de seks, drugs en Mick
Jagger resteerde voor Marianne
Faithfull de kater, een
zelfmoordpoging en het sanatorium.
In 1979 publiceerde ze haar dagboek
in plaatvorm ('Broken English') en
kreeg ze grote artistieke erkenning. 'A
singer who found fame first, talent
later', 'Een zangeres die eerst de
roem vond en later het talent', kopte
een Engelse persmuskiet adequaat.
Sindsdien past Faithfulls naam in het
rijtje mystieke vrouwen als Piaff.
Garbo en Leander. Op 13 mei geeft ze
een concert in Theater Carré, het
eerste in ons land in bijna dertien jaar.
door John Oomkes
November 1989. De Church of St. Ann of the
Holy Trinity in de Newyorkse wijk Brooklyn is
bezwangerd van een onbeschrijfelijke melan
cholie. Het is een onverwacht weerzien met
een vrouw die haar Amerikaanse verblijfsver
gunning twee jaar eerder kwijtraakte doordat
ze verzuimd had die te Verlengen. Ze zingt.
Droog, kelig, vanuit haar maag. Vlak boven het
podium hangt een droge mededeling: 'Roken
verboden voor iedereen, behalve voor Marian-
Volgende maand komen de videoregistratie
en geluidsopnamen van de intense kerkcon-
certen in New York op de markt. Het album
Blaze Away laat horen hoe Faithfull terugkijkt
op haar leven. Ze zingt As Tears go by. maar
ook Sister Morphine het nummer dat ze sa
men met Mick Jagger schreef over de gevaren
van verboden genotsmiddelen. Ze eert John
Lennon door diens Working Class Hero uit te
voeren en keert terug op haar schreden door
Why 'd ya do it, een lied over seksuele jaloezie,
een live-uitvoering te geven die rustig klassiek
genoemd kan worden. Rauw, hees, oer.
Voorjaar 1990. Amsterdam. De Chinese acu
puncturist observeert de vrouw die voor hem
staat zorgvuldig. Ze ziet er voor haar 43 jaren
doorleefd uit. Haar witte teint laat op een
vreemd-doorschijnende manier zowel kracht
als zwakte door. De vrouw verkeert niet be
paald in een florissant fysieke conditie.
De Amsterdamse arts besluit haar niet al
leen kruiden te verstrekken, maar ook een kor
te behandeling te geven. Marianne Faithfull
laat het zich welgevallen: straks zal ze de ver
moeienissen van een interview beter aankun
nen. "Rookt u veel?", vraagt de acupuncturist
na enkele minu,ten. Een droog nicotinekuchje
verraadt'de kettingrookster.
Incidenten
Een droge, korte lach klinkt op als ze de vraag
heeft herhaald. "Kijk ik naar mijn leven alsof
het een boek is dat uit verschillende hoofd
stukken is opgebouwd?" Faithfull schok
schoudert, een beweging die onverwacht grof
afsteekt bij haar tengere lijf. Alsof een krukas
een wiel aanslingert.
"Alsof mijn leven van vóór 1979 mijn eigen
prehistorie is? Nee! Ik ben nog steeds dezelfde
persoon". Zwijgt: "Soms denk ik zo, als ik mijn
leven overzie en het in een voor mij te hanteren
denkraam wil onderbrengen. Op andere mo
menten kan het me-eenvoudig niet schelen. Ik
bekijk al die mensen die een rol hebben ge
speeld en die me zó kwaad maken alleen
maar als ik aan ze denk. Ik beschouw ze als sta
tions die ik op mijn reis heb aangedaan. Ze zijn
helemaal niet zo belangrijk. Het waren gewoon
toevallige incidenten in mijn leven."
"Ik besef dat dat een intens egoïstische ma
nier is om andere mensen zo te bezien. Ik be
grijp wel dat het in werkelijkheid anders ligt
hoor. Dat het mensen zijn die ook hun eigen
pad trekken en die het jouwe kruisen en ook
weer verder trekken. Dat weet ik. Maar soms
kijk ik van een grote hoogte op hen neer". Ze
lacht weer kort en knipt een aansteker open.
"Dat is mijn krankzinnigheid".
"Ik begrijp dat je heel goed met je verleden
kunt leven als je je fouten kunt zien als de prijs
die je moet betalen om uiteindelijk je weg wel
te vinden. Dat beeld helpt het publiek ook te
zien wat er waar is aan De Artiest". Ze zucht
weer. "Ik weet het niet".
Je leerde enkele jaren de Amerikaanse
producer Hal Willner kennen in het kader van
een bijzonder project rond het werk van de
Duits-Amerikaanse componist Kurt Weill. Jij
zong Ballad of a Soldiers Wife op een tekst van
Brecht, en sindsdien zijn de vergelijkingen met
Lotte Lenya niet meer van de lucht. Was het
jouw eigen keuze om juist dat lied te zingen
Faithfull: "Ik wist niet wat ik moest zingen
van Weill. Ik ben helemaal niet iemand die al
tijd weet wat ze wil. Dat ben ik helemaal niet.
Ik maak veel gebruik van andere mensen.
Voor ideeèn, suggesties. Ik werk graag vanuit
een breed repertoire en met een vaste groep
mensen. De individuele geest is altijd erg be
perkt. Ik vind het heel moeilijk om op mijn
eentje te werken. Ik móet veel in mijn eentje
werken, want ik schrijf zelf teksten en dat is
een eenzaam gevecht. Maar ik werk liever met
mensen samen. Misschien moet ik niet zeggen
dat ik ze gebruik, want ik gebruik ze niet in de
neerbuigende betekenis van dat woord. Het is
voor beiden een zegenrijk proces. Hal Willner
is een heerlijke man wat dat betreft".
Ze zucht weer. "Hoe moet ik dat nou zeg
gen? Ik ben erg betrokken bij mijn werk, maar
op hetzelfde moment sta ik er ook los van. Ik
ben er achter gekomen dat ik me heel open
moet opstellen en me moet laten beïnvloe
den".
Marianne
Faithfull anno
'1990: Je wordt
wat relati-
verender als je
ouder wordt",
(foto GPD
Tot op het punt dat een ander je een rol op
dringt?
Faithfull: "Daar verzet ik me tegen met elke
vezel in mijn lichaam. Ik ben vast van plan om
dat niet met me te laten gebeuren. Op het mo
ment dat dat gebeurt trek ik me uit een relatie
terug. Dan stop ik met de samenwerking. De
meeste mensen met wie ik werk beseffen dat
ook. Hal Willner en ik hebben waanzinnige ru
zies gehad, en ik heb hem vaak teleurgesteld.
Veelvuldig heb ik geweigerd songs te zingen
waarmee hij kwam aandragen. Ik heb een vage
herinnering aan een ruzie in 1987".
Dat had ook met Weill te maken
Faithfull: "Ik was wanhopig. Hal wilde me
een tekst van Brecht laten zingen, een gedicht.
On Suicide, over zelfmoord. Het was interes
sant, maar ik zou worden vervloekt als ik had
gewaagd dat uit te voeren. Het was te. Ik vind
dat ik het er niet boven op moet leggen. Ik ben
veel meer geïnteresseerd in teksten die op een
meer subtiele manier duidelijk maken wat ik
heb beleefd. Laat de mensen maar op zoek
gaan naar wat ik heb te zeggen, schotel het ze
niet allemaal voor. Ze voegen alle puzzelstuk
jes toch wel bij elkaar. Je hoeft het niet te spel
len".
Hoe vertel je 't hem?
Faithfull: "Soms ben ik rechtstreeks en kan
ik hem vertellén: nee, dat doe ik niet, you stu
pid motherfucker. Op andere momenten ont
wijk ik dat soort confrontaties. Gewoon para
noïde. Dat is een van mijn grootste problemen
met andere mensen. Als je met anderen sa
menwerkt stel je jezelf helemaal open, dan
geef je een stukje intimiteit prijs. Je voelt de
geest van iemand anders heel concreet, het is
alsof iemand zijn vingers door je hersens haalt.
Heel bijzonder. Alles zonder het gevoel dat je
eigen ego zo belangrijk is; dat komt pas om de
hoek kijken als iemand tegen een ander roept:
dat en dat moetje doen. Opeens moet je jezelf
dan weer beschermen. Ik voel me dan be
dreigd, niet beschermd, paranoïde. Gewoon
verschrikkelijk. Ik word dan héél naar".
Je beschrijft reacties die actrices plegen te
vertonen. Je wilt wel iemand hebben die je din
gen suggereert, maar niet voorschrijft
Faithfull: "Misschien. Maar in de stukken
die ik bijvoorbeeld heb gespeeld van Tsjechov
(De Drie Zusters) heb ik dat nooit toegepast. Ik
doe het alleen als het om platen gaat. Dat zijn
veel langere ontstaansprocessen, soms meer
dan drie maanden. Bij mijn vorige plaat, Stran
ge Weather, was de samenwerking ideaal. Ik
voelde me in complete harmonie met iedereen
todat Hal Willner aan het eind van de opnamen
begon over On Suicide. Hij is erg clever; het
kostte het project uiteindelijk niet de kop. Hij
houdt van dat soort plots. Zo ben ik niet: ik ben
veel meer rechtstreeks".
Over directe emoties gesproken. Op je
nieuwe plaat 'Blaze Away' staat Guilt, een lied
dat uitgesproken handelt over schuld, schuld
besef en de schuldvraag.
Faithfull: "Dat is geschreven in samenwer
king met Barry Reynolds, een musicus met
wie ik net als met Hal Willner een intense, deli
cate samenwerking heb opgebouwd. Ik had
nooit gedacht dat ik ooit nog twee uur lang op
een podium zoiets zou kunnen opbrengen.
Guilt is een waanzinnig lied, niet? Ik heb veel
gestudeerd op het onderwerp schuld. Het is
vele jaren lang een van mijn grootste obsessies
geweest. Misschien wel een van de grootste
drijfveren van mijn leven".
"Ik kwam op een punt dat ik me nadrukke
lijk met schuld moest bezighouden, het uit
mijn lijf moest lossnijden en het goed moest
Glenda Jackson hebt gedaan, die waren alle
maal bijzaak?
Faithfull zucht: "Niet interessant jóh! Mmm,
nee...Tsjechov vond ik geweldig, net als The
Seven Deadly Sins. Daar krijg ik veel uit terug,
een perspectief op de moraal van deze tijd. Ik
weet dat dat Weill-stuk een nogal donker beeld
geeft van de mensen. Misschien is dat de reden
waarom het me bevalt en dat ik er tegelijk zo
bang van ben". Lacht. "Dit is niet makkelijk,
weet je".
Ik heb twee songs gemist op je plaat 'Blaze
Away' die je wel live uitvoert. Lennard Cohens
'Tower of Song'. En U2 schreef 'Conversation
on a Barstool' voor je.
Faithfull: "Ze zeggen dat ze dat voor mij heb
ben geschreven, met mij in gedachten. Je weet
het nooit zeker. Het gaat over een vrouw die
aan een bar in laten we zeggen New York
hangt, die in gesprek raakt met een man die
wel wat met haar wil. Zij vraagt om geld. Bij
elk refrein wordt het bedrag lager 45 dollar,
35, 25 dollar totdat ze aan het eind van het
lied het hoofd in de nek gooit en iets uit de
hoogte krijgt. Zo'n verandering van stemming
die vrouwen wel vaker tonen. Opeens hoeft ze
niks meer. Het ene moment was ze nog een
zaam, pathetisch. Het andere moment zegt ze:
maar je weet niet wie ik ben, wie je vóór je
hebt. Ik heb nog voor Kennedy gedanst... Mooi
lied, past bij me, maar het was niet af, Voor dat
mooie lied van Cohen kreeg ik de rechten niet,
helaas, want daar komt ook een tekst over ver
vreemding in voor...prachtig. Had ik zelf kun
nen schrijven".
Wat doe je eigenlijk in deze jaren negentig,
in die gekke platenwereld?
Faithfull: "God mag het weten. Het is een
moeilijk vak. Ik probeer mijn weg te vinden,
een artiest te zijn, mijn persoonlijke steentje
bij te dragen. Mijn quota te halen. En ik ge
bruik de platenindustrie als een manier om dat
doel te bereiken. Ik heb het punt nog niet be
reikt waarop ik de inspanningen niet meer
aankan. Maar zolang ik het wel kan wil ik pro
beren mijn woorden te laten horen".
Is dat de reden waarom je voor een kerk
koos als opnamestudio?
Faithfull: "Ik werd gevraagd. Dat heb ik no
dig. Er moet behoefte aan me bestaan. En die
kerk...dat werd pas later een probleem, na de
opnamen. Ik werd waanzinnig kwaad toen een
aantal kennissen me van blasfemie beschul
digde, omdat' ik, zondige vrouw, er optrad en
daar Sister Morphine, Guilt en Why d'you do it
durfde te zingen. Ze waren geshockeerd. Ik
was buiten mezelf, en gekwetst".
Dus toen kreeg je net als in de jaren zestig
het verwijt naar je hoofd datje profaan had ge
handeld?
Faithfull: "Waarom toch? Je hoopt dat de
mensen dat nou eens kwijtraken. Ik heb me
zelf nauwkeurig afgevraagd: zat er misschien
iets bij van: als ik, Faithfull, daar optreed,
shockeer ik dan? Wil ik niet een heel klein
beetje shockeren? Nee, ik heb er geen moment
bij stilgestaan".
As years go by.
Faithfull: "Ja. Je wordt wat relativerender
als je ouder wordt. Nee, ik ben blij dat ik in een
kerk heb opgetreden. We zijn allemaal zon
daars, niet? Veel van de mensen die kwamen
kijken waren zo'n vijftien jaar of langer niet in
een kerk geweest. Dank zij Marianne Faithfull
kwamen ze daar weer eens schuilen".
Onderga je die emotie opnieuw als je der
gelijke songs zingt? De manier waarop de
songs opgebouwd zijn...
Faithfull: "Zeker weten. Ik haat het om pre
tentieus over te komen..." Ze lacht hard.
„...maar dat soort fragmenten maken me gek.
Hoe ver je ook verwijderd raakt van watje hebt
doorgemaakt; je kunt je er nooit echt aan ont
trekken. Al het goede, al het slechte in je leven
maakt deel uit van je persoonlijkheid, van wie
je bent.'Ik heb het nu geaccepteerd. Niet in de
betekenis van: ik, Marianne, ben schuldig aan
dit of dat, en dat ik later moet boeten. Maar het
is gewoon die ik ben". Ze lacht weer kelig.
Schokschoudert. "Zó!"
De Brecht en Weill-songs die je zingt, gaan
in het persoonlijke vlak over dezelfde emoties.
Faithfull: "Daarom ben ik zo voorzichtig. Ik
wil er niet te veel zingen, ik wil daar niet te veel
Samen met Mick
Jagger nog.
Een relikwie uit de
roerige jaren zestig.
mee vereenzelvigd worden. Die liederen staan
me tegen en trekken me tegelijkertijd aan. Het
zal wel met mijn moeder samenhangen. Die
Duitse afkomst. Al die vrouwen die dit materi
aal zingen met die temende, strenge overgave.
Die vrouwen die zó hoch-Deutsch zijn. Natuur
lijk ben ik zo een beetje. Er is een heel ernstige
kant-aan mijn karakter, maar dat beschouw ik
als een abces, een produkt van een verkeerde
ontwikkeling. Ik neem mezelf veel te serieus,
mijn lot te absoluut".
Dass ist hoch-Deutsch, meine Liebe.
Faithfull: "Weet ik, weet ik. Maar nu verzet
ik me er tot bloedens toe tegen". Schreeuwt la
chend: "Nee! De hele tijd zeggen vrienden en
kennissen dat ik Weill moet zingen omdat dat
in deze tijd past. Het is alsof ze een bord pap te
gen een heuvel op moeten duwen...voordat ik
het doe. Het is kinderachtig, maar zo ben ik nu
eenmaal".
Abrupt: "Ik heb ook dat geweldige gevoel
dat de tijd nu in mijn voordeel werkt. Ik weet
niet hoeveel, maar ik heb wat tijd tot mijn be
schikking, zodat ik dit soort spelletjes kan spe
len. Wat ik werkelijk wil doen is wat ik nu doe.
Vroeger liet ik me altijd afleiden van mijn ei
gen werk. Ik maakte Broken English veel te
laat; het idee voor een plaat die over mij ging
had ik al veel eerder. Ik heb jaren verspeeld".
Dus al die films met Alain Delon (Girl on a
Motorcycle), al die theaterstukken die je met
bekijken om te bepalen waaruit het bestond,
en vervolgens moest besluiten of ik schuld wel
die voorname plaats in mijn leven moest ge
ven. Het was een zeer pijnlijk proces. Horror.
Het had te maken met het voortdurende besef
dat ik anderen of mezelf teleurstelde. Het was
waanzinnig concreet en beangstigend. Het was
een gevoel alsof je met een speer doorstoken
werd. Oh, mijn god, ik schiet echt te kort. Dat
gevoel. Vreemd genoeg een emotie die je
koestert als een vriend. Nu heb ik ermee afge
rekend".
