sluiting vuilverbranding
Bewoners eisen snellere
Gemaal 'De Vereeniging'waard om te bewaren
DE TIJD,
VAN TOEN
Binnen enkele weken
besluit over stortplaats
Vrouwen bereid om te studeren voor nieuwe baan
NKF waarschuwt personeel
voor langdurige bezetting
PAGINA 8
REGIO
MAANDAG 12 MAART 1990
LEIDEN - Binnen enkele weken
valt waarschijnlijk het besluit of
de provincie Zuid-Holland vuil
kan storten bij de VAM in Drente.
Zuid-Holland heeft de stortplaats
nodig omdat ze de Leidse vuilver
branding op korte termijn wil
sluiten. Als het de provincie lukt
om overeenstemming te bereiken
met Drente, kan de vuilverbran
ding mogelijk nog voor de zomer
dicht.
Een woordvoerder van de pro
vincie Drente bevestigt dat er on
derhandelingen gaande zijn.
Daarbij is trouwens ook de pro
vincie Noord-Holland betrokken -
die op korte termijn de verouder
de vuilverbrandingsinstallaties in
Alkmaar en Zaanstad wil sluiten.
Of Drente het Hollandse vuil
overneemt, kan de provincievoor-
lichter nog niet zeggen. "We zijn
n vlnrde Leidse PvdA'ers Marietje van der Molen, Christa de Boer en
n Leiden-Noord zaterdagmiddag niet geruststellen, (foto Henk Bouwman)
zeer terughoudend, want we wil
len niet dat Drente het vuilnisvat
van Nederland wordt. Als er ech
ter noodsituaties ontstaan, willen
we wel kijken of de stortplaats
van de VAM tijdelijk voor
'vreemd' vuil kan worden openge
steld".
De sluiting van de Leidse vuil
verbranding is bespoedigd nadat
TNO had geconstateerd dat de
hoeveelheid zoutzuut, stof en
dioxine die de installatie uitstoot,
de normen ver overschrijdt. Het
opmerkelijke is overigens dat
TNO enkele maanden geleden nog
vaststelde dat het dioxine-gehal
te van de vuilverbranding binnen
de perken bleef.
A. Verbeek, hoofd van de afde
ling verbrandingstechniek van
TNO: "Het punt is dat er veel ver
schillende soorten dioxines zijn,
die niet allemaal even giftig zijn.
Tijdens de eerste meting hadden
we niet de apparatuur om de
meest giftige dioxines afzonder
lijk te meten. We hebben toen een
LEIDEN - Milieugedepu
teerde H. van der Vlist wei
gert de keiharde garantie te
geven dat de vuilverbran
ding nog voor de zomer sluit.
Van der Vlist is in onderhan
deling met onder meer de
provincie Drente om daar
voor een jaar vuil te mogen
storten. "De vuilverbran
ding kan niet dicht voordat
er een stortplaats is gevon
den. Over de kans van slagen
ben ik echter niet somber",
zei hij zaterdagmiddag op
een bewonersbijeenkomst
in Groenoord.
Zijn «optimisme wist de ongerust
heid van bewoners van Leiden-
Noord echter niet weg te nemen.
Dezen eisten dat de vuilverbran-
schatting gemaakt van de hoe
veelheden, en die als voorlopige
conclusie naar de Gevulei opge
stuurd. Nu hebben we de benodig
de apparatuur, die duizend keer
gevoeliger is dan de vorige, wel in
huis. Vandaar de verschillen", al
dus Verbeek. Over de inhoud van
het onderzoek wil hij op dit mo
ment niets zeggen. "De Gevulei
heeft gevraagd de gegevens nog
niet te publiceren. Ze wil zich er
eerst zelf over beraden".
Het TNO-onderzoek is voor het
ministerie van VROM geen aan
leiding snel een nieuw onderzoek
te doen naar de aanwezigheid van
dioxines in de melk van koeien uit
de omgeving van de Leidse vuil
verbranding. "Dergelijke onder
zoeken worden periodiek gedaan.
In Leiden zijn tot dusver echter
geen overschrijdingen geconsta
teerd".
ding op zo kort mogelijke termijn,
het liefst zelfs nog volgende week,
buiten werking wordt gesteld. "Dan
blijft uw huisvuil wèl in de gang
staan", trachtte de gedeputeerde de
bewoners tot realiteitszin te bewe
gen.. "Wat is erger, een beetje rot
tend vuil in de gang of het inade
men van dioxines die uit de vuilver
branding komen", reageerde de
zaal.
Van der Vlist kreeg zaterdagmid
dag niet het vertrouwen waar hij
herhaaldelijk om vroeg. Al snel
maakten de bewoners duidelijk dat
het nooit zo ver had mogen komen.
'Vuilverbranding
beter in de stad'
ROTTERDAM - Een vuilver
brandingsinstallatie kan mis
schien beter in de stad dan in
een weidegebied kunnen staan.
Eventuele dioxine-uitstoot
heeft in de stad niet zoveel nade
lige gevolgen als in weilanden.
Dit zegt P. Hoogendoorn, wet
houder in Rotterdam en voorzit
ter van de Verenigde Afvalver
branders Veabrin. De Socialis-
tiese Partij in Rotterdam zegt
dat de vuilverbranding in Rot
terdam-Zuid meer dioxinen uit
stoot dan de installatie bij Alk
maar. De SP eist onmiddellijke
sluiting van de Rotterdamse
verbrander. Volgens Hoogen
doorn gaat de Alkmaarse oven
niet dicht vanwege de dioxine,
maar wegens te hoge uitstoot
van chloorhoudend zoutzuur.
"Het is mede door het slappe beleid
van de provincie dat er nu een nood
situatie is", kreeg Van der Vlist voor
zijn voeten geworpen. De tekst van
het affiche achter de bestuurstafel
was veelzeggend: 'Om politiek voor
ons geloofwaardig te maken, zal
eerst de vuilverbranding haar sme
rige werk moeten staken'.
Kwaadschiks
De gedeputeerde kondigde aan op
ruilbasis met andere provincies in
onderhandeling te zijn over stort
plaatsen. Na sluiting van de vuilver
branders in Leiden, Alkmaar en
Zaandam (in '93 ook Den Haag) wil
de randstad meer dan een half mil
joen ton vuil elders kwijt. Over een
jaar hoopt Van der Vlist voldoende
stortcapaciteit in Zuid-Holland ge
vonden te hebben. Hij denkt dan
aan stortplaatsen bij Zwijndrecht,
het Lickebaertgebied bij Maasland
en de Derde Merwedehaven in
Dordrecht.
Ook elders groeit echter de weer
stand tegen vuilopslag, maakte Van
der Vlist duidelijk. Zo heeft het ge
meentebestuur van Dordrecht
reeds uitgesproken geen stortplaats
in de naaste omgeving te willen. En
in Leidschendam - waar in mei de
beslissing valt - neemt de oppositie
tegen de bouw van een nieuwe vuil
verbranding nabij het Prins Claus
plein toe. Van der Vlist rekent er op
dat minister Alders ingrijpt om het
afvalprobleem op te lossen. Door
een aanwijzing van de minister kun
nen allerlei procedures worden ver
kort.
"De regio Den Haag zal moeten
accepteren dat ze haar eigen vuil
moet verwerken", waarschuwde
Van der Vlist. "Lukt het niet goed
schiks. dan desnoods kwaad
schiks". Volgens de gedeputeerde
moet het dan ook mogelijk zijn de
nieuwe vuilverbranding in Leids
chendam in 1994 te openen. Berich
ten als zou door een fout in de pro
cedure vertraging dreigen bij de
nieuwbouw, verwees hij naar de
prullenbak.
Overslag
Ook voor hun klacht dat het tarief
voor het ophalen van huisvuil
wordt verdubbeld door sluiting van
de Leidse vuilverbranding, vonden
de bewoners geen gehoor. "De ta
rieven hadden toch omhoog gemoe
ten", legde Van der Vlist uit. "Het
kost nu eenmaal meer geld om afval
gescheiden op te halen en op een
schonere manier te verbranden".
PvdA-wethouder M. van der Mo
len kondigde aan opnieuw plannen
te gaan maken voor het gescheiden
ophalen van huisvuil in Leiden. Pa
pier, glas en chemisch afval wordt al
apart ingezameld. Van der Molen
wil daar het groente- en tuinafval
aan toevoegen. Die componenten
werden in Leiden al eerder apart op
gehaald maar die proef werd ge
staakt na het uitbreken van de var
kenspest.
Op aandrang van de bewoners be
loofde Van der Molen te zullen be
kijken of er een weg over het terrein
van de Groenoordhallen kan wor
den aangelegd voor de aan- en af
voer van de vuilverbranding. Die
weg kan ook een rol spelen wanneer
de vuilverbranding na sluiting
dienst zou gaan doen als overslag
station voor afval. Behalve een
stortplaats moet er voor de zomer
namelijk ook nog een plaats worden
gevonden om het huisvuil van vuil
niswagens in vrachtwagens of trein-
wagons te laden.
LEIDEN/ALPHEN/LISSE - Vrouwen die op
nieuw aan het werk willen, zijn bereid zich te
scholen als hen dat op termijn een baan kan op
leveren. Een eigenschap waarin zij zich duide
lijk in positieve zin onderscheiden van de man
nelijke werkzoekenden.
Dat constateren de arbeidsbureaus in Leiden,
Alphen en Lisse na het speciale 'open huis' voor
vrouwen dat zij vorige week organiseerden. De
drie bureaus kregen gezamenlijk maar liefst
achthonderd bezoeksters in huis. Een aantal dat
alle verwachtingen overtrof. De arbeidsbureaus
zijn dan ook vast van plan het 'open huis' vol
gend jaar te herhalen.
Ervaring heeft hun geleerd dat het 'open huis'
drempelverlagend heeft gewerkt. De gang naar
het arbeidsburreau is voor vrouwen niet altijd
even gemakkelijk. In veel gevallen valt het hun
moeilijk om het besluit tot herintreden in het ar
beidsproces daadwerkelijk te nemen. Het 'open
huis' was voor velen aanleiding de stap te wagen
en kennis te nemen van de mogelijkheden voor
vrouwen op de arbeidsmarkt.
De arbeidsbureaus in Leiden en Lisse kozen
voor een individuele benadering van de bezoek
sters, Alphen voor een informele. Door die per
soonlijke benadering konden Leiden en Lisse
nauwkeurig registreren waarnaar de meeste
vraag was. Ongeveer honderd vrouwen waren
op zoek naar een baan. Twintig werden direct
met een werkgever in contact gebracht, de rest
werd als werkzoekende ingeschreven. Naast de
ze vrouwen informeerden zo'n 135 bezoeksters
naar om-, her- en bijscholing.
Alphen had aan het 'open huis' het karakter
van een eerste kennismaking gegeven. De be
zoeksters werden vertrouwd gemaakt met de
vacaturebank, scholing en een nieuwe subsidi
eregeling voor vrouwen die langer dan drie jaar
uit het arbeidsproces zijn geweest. Voor hen is
er gelegenheid om maximaal één jaar in een be
taalde baan werkervaring op te doen. Ongeveer
eenderde van de vrouwen liet zich in Alphen als
werkzoekende inschrijven of komt nog eens te
rug voor nader advies.
In de drie arbeidsbureaus was de vraag naar
werk in de verzorgende en administratieve be
roepen het grootst. "Het doorbreken van dit tra
ditionele zoekgedrag bleek de enige doelstel
ling die niet kon worden gerealiseerd", zeggen
de arbeidsbureaus. "Vooraf was de wens geuit
dat vrouwen zich ook met name zouden oriënte
ren in de niet traditionele vrouwenberoepen.
Uit het feit dat zich slechts één 'timmervrouw'
meldde mag worden afgeleid dat op dit gebied
nog het nodige zendingswerk moet worden ver
richt", stellen de drie arbeidsbureaus in een re-
actie.
We laten ons niet
pakken"
de - dichte - poort
Op enkele tientallen meters van
het spoor Leiden-Den Haag ter
hoogte van Duivenvoorde in
Leidschendam staat een voorma
lig stoomgemaal dat weinig be
kend maar de moeite van een
fietstocht zeker waard is.
Vanaf de vijftiende eeuw wer
den in ons land meerpoldermo
lens gebouwd om de laagste de
len van ons land droogte houden.
In Engeland deed in de loop van
de achttiende eeuw de stoomma
chine haar intrede en in 1787
werd rrfèt behulp van een Engelse
machine en Engelse ingenieurs
de 300 ha grotepolder Blijdorp bij
Rotterdam drooggemalen. Toch
bleef in Nederland de molen nog
lang een vertrouwd beeld. Pas in
de loop van de negentiende eeuw
ging men op grote schaal stoom
kracht toepassen, met name bij
het bemalen van het polderland.
Stoomgemalen werden daarmee
de opvolgers van poldermolens
en kwamen vaak op dezelfde
plaats als hun voorgangers te
staan. Tussen 1848 en 1852 werd
de 18.000 hectare grote Haarlem
mermeer met behulp van' drie
grote stoomgemalen droogge
legd, iets wat met windenergie
niet mogelijk zou zijn geweest.
Een van de drie gemalen, het be
kende Cruquiusgemaal, is tegen
woordig voor publiek openge
steld.
Een stoomgemaal bestond uit
een stoommachine, pompen en
schepraderen of vijzels. Al in 1904
werd het einde van de stoombe-
maling ingeluid met de bouw van
het eerste dieselgemaal in de Nie-
dorperpolder. Diesel betekende
lagere kosten en eenvoudiger be
diening. In 1917 werden elek
trisch aangedreven gemalen geïn
troduceerd. Veel stoomgemalen
werden in de loop van de tijd om
gebouwd tot een diesel of elek
trisch gemaal.
'De Vereeniging'
In 1876 besloten de besturen van
de polders Duivenvoorde (Voor
schoten), de Fluit (Leidschen
dam), Ter Horst (het landgoed
van prins Frederik) en de Veen-
zijdse polder (Wassenaar) hun
windmolens 'in vereeniging' te
vervangen door een stoomgemaal
'De Vereeniging'. Het gemaal zou
in de polder Duivenvoorde, op de
plaats van de poldermolen wor
den neergezet. Architect J. Gold
berg uit Hazerswoude werd ge
vraagd opmetingen ten behoeve
van het nieuwe complex te ver
richten. Na zich uitvoerig te heb
ben laten voorlichten over zijn
kwaliteiten als architect gaven de
besturen hem opdracht een on
derkomen voor het nieuwe ge
maal te ontwerpen. Op 2 maart
1877 werd aan de fabriek De Prins
van Oranje te 's-Gravenhage de
levering van een stoommachine
voor fl. 12.750 opgedragen en op
17 april had de openbare aanbe
steding van de gebouwen plaats.
Daaronder'viel ook de op enkele
honderden meters afstand ge
bouwde machinistenwoning die
thans niet meer als zodanig in ge
bruik is. De bouw van het gemaal
vereiste tevens verbreding en uit
dieping van de aanvoerkanalen,
het slaan van bruggen en het leg
gen van duikers.
Op 23 augustus werd de eerste
steen van het gemaal gelegd. Aan
deze gebeurtenis herinnert een
gedenksteen in de vocrgevel: 'De
eerste steen gelegd den 23 augus
tus 1877 door jonkvr H. Steen
gracht gravinne van Limburg
Stierumme jonkvr C.H. van der
Oudermeulen'. Op 28 december
werd proefgedraaid waarbij 'tot
algemeen genoegen bleek, der
deugdelijkheid van het werk en
het goede toezicht dat door den
opzichter den Heer J. Goldberg
was gehouden'.
Toen men aan het eind van de
negentiende eeuw voor het eerst
industriële gebouwen, zoals gas
fabrieken, watertorens, elektrici
teitscentrales en gemalen moest
ontwerpen, had men nog nauwe
lijks inzicht in de functionele ei
sen waaraan het ontwerp moest
voldoen. Voor de vormgeving
keek men vooral naar grote ge
bouwen uit vroegere eeuwen en
door combinatie van allerlei stijl-
Het gemaal 'De Vereeniging' gezien
van de vorige eeuw.
bakstenen gevels van het gemaal
met gele speklagen, gele sluitste
nen in de bogen boven vensters
en deuren en een muizentandlijst
onder de geprofileerde dakgoot.
Zelfs in een klein gebouw als dit
is het vermengen van verschillen
de stijlelementen uit het verleden
duidelijk: naast landelijke ele
menten zoals de gietijzeren 'stal-
LEIDSE
KRONIEK OVER
/MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
elementen creëerde n
stijlen als de neo-gotiek en de
neo-renaissance. Men combineer
de rustig ornamenten uit ver
schillende stijlperioden, wat
wordt aangeduid met de term
eclecticisme en onze eerste fa
brieken, watertorens en gemalen
kregen daardoor uiterlijke ken
merken van bij voorbeeld mid
deleeuwse kastelen of gotische
kerken.
Goldberg verlevendigde de
raampjes', het roosvenster en de
lattendeuren heeft het in zijn ver
schijningsvorm ook iets van een
-negentiende eeuws openbaar ge
bouw, zoals een dorpsschool.
Het gemaal bestond uit drie
ruimten: een centrale machineka
mer met aan de linkerzijde het
schepradhuis boven een tocht
sloot, en aan de andere kant een
kolenopslagplaats. Een jaarlijks
terugkerend evenement was de
i kolen op vletten en
het stouwen van het kolenhok. In
1922 bleek reparatie van het
scheprad noodzakelijk. Dit werd
echter zo'n kostbare zaak dat men
besloot het rad en een deel van de
stoommachine aan een oudijzer-
handelaar te verkopen en te ver
vangen door een dieselmotor. De
rest van de stoommachine bleef
intact en het oude tandwiel waar
mee het scheprad werd aangedre
ven is nog altijd aanwezig. Ter
vervanging van de stoommachi
ne kocht men een scheepsmotor
van het merk Brons. De installa
tie werkte echter zo slecht dat
men na vier jaar een dieselmctor
van Werkspoor Amsterdam aan
schafte. Voor deze machine werd
de zoldering van het kolenhok
verhoogd. In 1978 ging men over
tot de installatie van een elektri
sche motor in het schepradhuis.
•Toekomst
Het gebouw bevindt zich in een
redelijke conditie en de machines
verkeren in perfecte staat. Het ge
heel toont de ontwikkelingsge
schiedenis van stoom via diesel
tot elektrisch gemaal.
Na bekendmaking van de plan
nen van de Nederlandse Spoor
wegen om het baanvak te verbre
den, trok de machinist van het ge
maal, de heer van Bohemen aan
de bel. In 1987 werd de Belangen
groep Gemaal 'De Vereeniging'
opgericht.
Men attendeerde het publiek
op het bestaan van het gerpaal en
zijn onzekere toekomst. Nog in
hetzelfde jaar werd het gebouw
op de gemeentelijke monumen
tenlijst van Voorschoten ge
plaatst. Gelukkig heeft de NS ver
klaard dat sloop van het gemaal
niet nodig is, zodat dit mooie
voorbeeld van utiliteitsbouw uit
de tweede helft van de vorige
eeuw kan blijven bestaan. Het is
gelegen in een recreatiegebied
met onder andere het landgoed
Ter Horst dat eveneens een be
zoek meer dan waard is. Hopelijk
ziet de gemeente Voorschoten
kans de graffiti te laten verwijde
ren. (Secretariaat: N.H. Schijf,
Molenlaan 69, 2251 CC Voorscho
ten)
BIANCA VAN DEN BERG
WADDINXVEEN - De actievoeren
de werknemers van NKF Kabel in
Waddinxveen hebben vanmiddag
overeenstemming bereikt met de
directie over het controleren van
zendingen. Vier kaderleden mogen
alle zendingen nazien voordat ze de
poort uitgaan, zo heeft actieleider C.
Scalzo meegedeeld. De bezetting
wordt voortgezet.
De afnemers van de kabelfabriek,
waarvan de PTT één van de grQotste
is, hebben zich tot op heden nog
niet geroerd. "Tot op dit moment
hebben zij alle begrip voor de situa
tie. Laat we hopen dat dat zo blijft",
zegt directiewoordvoerder R.
Bouwman.
De bezetting van de fabriek ging
vanochtend haar vierde dag in. Er
wordt gewoon gewerkt op het be
drijf. Vanochtend had een gesprek
plaats tussen vertegenwoordigers
van de vakbonden en werknemers.
De relatie tussen de twee is ver
stoord omdat de bonden de de be
zetting niet steunen. Zij houden
vast aan met de directie gemaakte
afspraken dat de vestiging in Wad
dinxveen niet voor 1992 wordt ge
sloten.
Volgens personeelsvertegen-
woordiger Van Werkhooven zijn
bonden en personeel vanochtend
'dichter tot elkaar gekomen'. De
bonden blijven echter weigeren de
bezetting te ondersteunen. "En dat
kunnen ze ook niet", aldus een be
gripvolle Van Werkhooven, "want
ze zijn gebonden aan de afspraken".
Vanavond krijgt het personeel van
de NKF uitleg. Dan zal ook besloten
worden hoe het verder moet met de
bezetting.
De directie is van plan om op 23
maart te reageren op een markton
derzoek waarin de positie van de
NKF is onderzocht. "Tot die tijd
probeert de directie de dialoog en
communicatie met het personeel
open te houden", aldus Bouwman.
De actie van de werknemers noem
de hij voorbarig.
Hij waarschuwde dat het perso
neel zijn eigen belangen onder
graaft wanneer de bezetting leidt tot
onvrede onder de afnemers. Wan
neer deze contracten opzeggen om
dat er niet geleverd wordt, schaadt
dat de Waddinxveense vestiging.
De bezetting brak afgelopen vrijdag
uit nadat de directie had aangekon
digd dat een groot deel van de pro-
duktie naar de vestiging in Delfzijl
moet verhuizen.
Aan de poort is men vastbesloten
dit keer niet te zwichten voor de di
rectie. Eerder roerden de werkne
mers zich toen de directie aankon
digde een deel van de produktie
naar Delfzijl over te hevelen. Met
een akkoord dat vorig jaar juni werd
bereikt en waarin werd' afgespro
ken dat er voorlopig geen werkne
mers zouden worden overgeplaatst
luwden de acties. "Toen hadden we
door moeten zetten", zegt één van
de werknemers aan de poort. "Nu
laten we ons niet meer inpakken".
Bij de NKF-vestiging in Waddinx
veen werken circa
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Men zal zich herinneren hoe
den 25sten Mei 11. het lichaam
eener vrouw, die van den toren
der Notre-Dame te Parijs was
afgesprongen, neerkwam op ze
keren Dècle. Naar een hospitaal
gebracht, is deze, in strijd met
den raad der geneesheeren, den
volgenden dag naar zijne eigen
woning gegaan. Hij is daar den
4den dezer overleden.
- Op de kermis te Antwerpen is
Maandag-avond het wagentje
van een „Montagne-Russe" om
gekanteld, waardoor verschei-
denen personen ernstig werden
gekwetst.
- In een huis te Philadelphia is
gasoleïne ontploft. Elf personen
bekwamen daarbij zulke ernsti
ge brandwonden, dat voor hun
leven gevreesd wordt.
Vijftig jaar geleden:
- 'In Friesland wordt voortdu
rend gecollecteerd voor Finland,
dat in oorlog is met de Sovjet-
Unie. Toen de heeren van het co
mité Friesland voor Finland bij
een boer ergens in de provincie
aankwamen voor een bijdrage
in de collecte, kregen zij ten ant
woord, dat zij maar zijn beste
koe uit den stal moesten nemen.
Na een korte bespreking werd
een veekoopman ontboden ter
aanwijzing van de 'Fin' in de
veestallen. Toen Wytske, zoo
heette het beest, was uitgezocht,
werd haar naam direct omge
doopt in 'Finland'.
- Voor zöover kon worden nage
gaan, is gebleken dat als gevolg
van de felle koude nagenoeg alle
visch in de ondiepe polderwate
ren is gestorven. Omtrent den
omvang van de vischsterfte in de
diepere wateren staan nog geen
voldoende gegevens ten dienste,
aangezien in vele wateren door
het nog aanwezige ijs niet op
normale wijze kon worden ge-
vischt.
