VS sluiten
actie tegen
niet uit
Van den Broek tegen Duitse neutraliteit
Jeruzalem
wordt obstakel in vredesproces
'De situatie wordt onhoudbaar
Kritiek op haast Kohl met monetaire unie
DDR-burgers willen wel
stemmen, maar niet tellen
DONDERDAG 8 MAART 1990
PAGINA 23
'Nieuwe produktie strijdgassen'
WASHINGTON (GPD/AP) - De Verenigde Staten sluiten
militair ingrijpen in Libië niet uit als reactie op de hervat
ting van de produktie van chemische wapens door dat land.
Woordvoerder van het Witte Huis Marlin Fitzwater heeft
dat gisteren gezegd. De Libische regering heeft gisteren de
berichten ontkend dat in de omstreden chemische fabriek
in de plaats Rabta strijdgassen worden geproduceerd.
BAYRUT - Een jongetje speelt tussen hopen afval in een met kogels door- vanmorgen vroeg aan de rand van de door Israël uitgeroepen veiligheids-
zeefde auto in de 'Libanese hoofdstad Bayrut. De rust. in de zwaar gehaven- zone in Zuid-Libanon vijf gewapende mannen gedood. Het incident zou
de stad leek na de hevige gevechten tussen de troepen van generaal Aoitn en zijn gebeurd bij een controlepost van Israëliërs en hun Libanese bondgeno-
Samir Geagea enigszins weergekeerd. Israëlische t roepen hebben echter ten ten noorden van Hasbaya. Aan Israëlische zijde liep niemand letsel op.
(foto AFP)
Volgens de Libiërs worden de be
schuldigingen juist nu geuit om
"een sfeer van verdenking te schep
pen" om daarmee de pogingen van
Libië en andere Arabische landen
om tot eenheid te komen, te door
kruisen. Libië is in onderhandeling
met Sudan over de vorming van een
gemeenschappelijke staat. Libië
houdt staande dat in de fabriek, die
via omwegen met Westduitse steun
is gebouw, uitsluitend medicijnen
worden gemaakt, maar aan die ver
klaring wordt vrijwel nergens ge
loof gehecht. Verleden maand zei
den Westduitse politici dat er in de
fabriek al voldoende gifgas is gepro
duceerd voor zo'n duizend artille
riegranaten.
Fitzwater zei dat de Amerikanen'
ervan overtuigd zijn dat in de che
mische fabriek bij het Libische
plaatsje Rabta, 10Ö kilometer ten
zuiden van Tripoli, op bescheiden
schaal mosterd- en zenuwgas wor
den gemaakt. In 1988 zeiden dé
Amerikanen dat de fabriek, die toen
nog niet eens helemaal af was, be
doeld was voor de fabricage van gif
gassen. Er wordt ook al op kleine
schaal zenuwgas gemaakt, zeiden
de Amerikanen toen. Maar de Libi
sche leider Gaddafi ontkende dit al
les ten stelligste.
Volgens de Amerikanen staakten
de Libiërs destijds, na de beschuldi
gingen uit Washington, ook' de
werkzaamheden aan de fabriek.
Maar nu is volgens Fitzwater de pro
duktie van gifgassen weer hervat.
Volgens Westduitse bronnen is ge
noeg zenuwgas gemaakt voor dui
zend granaten.
Fitzwater zei hierover gisteren:
"Rabta is gevaarlijk, en wordt
steeds gevaarlijker. Dat maakt ver
hoogde internationale werkzaam
heid bij Libische aankopen noodza-
OOST-BERLIJN (DPA) - Bij de
eerste vrije verkiezingen in de
DDR op i8 maart dreigt er een
tekort aan tellers te zijn. Tot nu
toe heeft zich slechts de helft
van de benodigde 155.000 vrij
willigers zich gemeld. "Mis
schien dat de eerste stemmers
wat langer kunnen blijven om
bij het tellen te helpen", aldus
De Israëlische regering van natio
nale eenheid verkeert op dit mo
ment in een diepe crisis over de
vraag of en hoe er met de Palestij-
nen moet worden gepraat over ver
kiezingen in de door Israël bezette
i gebieden. Centraal staat het Ameri-
I kaanse plan-Baker, waarmee de Ar-
beiderspartij van Shimon Peres wil
I instemmen maar de Likud van pre-
i mier Shamir niet.
Palestijnen uit het door Israël ge
annexeerde Oost-Jeruzalem beplei
ten hun zaak met net zo veel kracht
als de Israëliërs. Zij zeggen dat Je
ruzalem de hoofdstad van een toe
komstige Palestijnse staat moet
worden.
kelijk, en vraagt om krachtige po
gingen om de operatie van Rabta te
stoppen". Hij wilde niet zeggen wat
hij met 'krachtige pogingen' be
doelde, maar maakte duidelijk dat
militair optreden een van de opties
Tegelijkertijd zei Fitzwater ook
dat de Amerikaanse regering hoopt
dat de internationale gemeenschap
waakzaam genoeg is om Libië de ru
we materialen te onthouden die het
nodig heeft om de gifgassen te ma
ken. In april 1986 bombardeerde de
Amerikaanse luchtmacht de Libi
sche steden Tripoli en Benghazi. De
reden was de Libische steun bij ter
roristische aanslagen, zoals een
door veel Amerikaanse militairen
bezochte discotheek in West-Ber-
lijn.
Zowel mosterdgas als zenuwgas
sen zijn ontsproten aan het Duitse
oorlogsvernuft. Mosterdgas, een
middel dat tot ernstige verminking
van de huid lijdt, werd op grote
schaal gebruikt in WO I, Zenuwgas
sen, die het zenuwstelsel verlam
men, werden ontwikkeld in nazi-
Duitsland, maar zijn niet op het
slagveld van WO II ingezet.
Chemische wapens worden be
schouwd als de "atoombom" voor
de arme landen omdat ze goedkoop
en makkelijk te produceren zijn. Li
bië is een van de ongeveer 10 landen
die chemische^ wapens bezitten. De
VS en de Sovjetunie voeren een ge
zamenlijke campagne voor een to
taal verbod op chemische wapens,
maar president George Bush heeft
besloten twee procent van de Ame
rikaanse chemische wapens te be
houden zolang de landen die nu
chemische wapens bezitten niet be
reid zijn zich aan het verbod te on
derwerpen.
het hoofd van de verkiezings
commissie Petra Blass. En an
ders moeten volgens haar de
kiezers maar verplicht worden
een handje te helpen op een van
de 22.000 stembureaus. Het pro
bleem is ontstaan omdat de bij
de vorige verkiezingen aange
wezen tellers wegens massale
fraude uit hun functie zijn gezet.
oorlog van 1967 het Arabische deel
van Jeruzalem. Samen- met de
Westoever van de Jordaan werd
Oost-Jeruzalem op Jordanië ver
overd, Israël annexeerde daarna
Oost-Jeruzalem en verklaarde Jeru
zalem tot "eeuwige hoofdstad" van
de joodse staat.
Voor de joden is Jeruzalem hun
heiligste plaats. Door de geschiede
nis is de stad het middelpunt van
het jodendom geweest. Ook is Jeru
zalem, de stad die koning David tot
de'hoofdstad van zijn rijk maakte,
de plaats van twee verwoeste tem
pels. Voor de islamieten is Jeruza
lem na Mecca en Medina, de derde
heilige stad. In de 'oude stad' liggen
de Al-Aqsa en de Rotskoepel-mos
kee. Beide bedehuizen liggen op de
WARSCHAU/BONN (GPD/AP/Rtr)
Minister Van den Broek (buiten
landse zaken) heeft gisteren afwij
zend gereageerd op de eis van Sov
jet-president Gorbatsjov dat het
verenigde Duitsland een neutrale
staat moet zijn. "Ik vraag mij af of
Gorbatsjov hiermee niet de oplos
sing voor het Duitse vraagstuk no
deloos compliceert", aldus Van den
Broek tijdens een driedaags bezoek
aan Polen.
De minister meent dat de Bonds
republiek en de DDR na de eenwor
ding aan de Navo verbonden moe
ten blijven. Het Westen is er niet op
uit voordeel te halen uit de Duitse
eenwording, zei Van den Broek.
"De legitieme belangen van de Sov
jetunie zullen dus wel degelijk in
beschouwing worden genomen.
Maar de Sovjet-wensen mogen er
ook niet toe leiden dat eenzijdig na
deel voor het Westen ontstaat. En
dat zou onmiskenbaar het geval zijn
als het ene Duitsland geen lid van
de Navo zou zijn", aldus de minis
ter. Van den Broek zei niet te kun
nen beoordelen of Gorbatsjov de
oplossing van het Duitse vraagstuk
wil vertragen.
Positief was Van den Broek over
de uitspraken van de Duitse bonds
kanselier Kohl, die de erkenning
van de Poolse westgrens deze week
loskoppelde van de eis aan de Polen
af te zien van herstelbetalingen en
bescherming van de Duitse minder-
plaats waar een van de vroegere
joodse tempels stond. Van deze
tempel rest slechts de westelijke
muur, de beroemde Klaagmuur.
Na de proclamatie van de staat Is-
raëlin 1948 werd Jeruzalem ver
deeld tussen Arabieren in het oos
ten en joden in het westen. Tussen
hen lag een strook niemandsland.
Beide partijen droomden van het
bezit van de hele stad. Zo werd de
Palestijnse Bevrijdingsorganisatie
(PLO) opgericht op de Olijfberg.
Israël nam na 1967 snel maatrege
len om permanente controle over de
stad te verkrijgen. Rond de 140.000
Palestijnse inwoners van Oost-Je
ruzalem werden Israëliërs gehuis
vest. Op dit moment wonen circa
heid in Polen te garanderen. Ook
zijn Poolse gesprekspartners, mi
nister van buitenlandse zaken Sku-
biszewski en premier Mazowiecki,
zien de recente uitlatingen van Kohl
"als een stap in de goede richting".
De Westduitse bondskanselier
Helmut Kohl is vandaag naar het
NAVO-hoofdkwartier in Brussel
vertrokken om met de kleinere lid
staten van het bondgenootschap te
praten over de politieke en militaire
aspecten van de Duitse eenwor
ding. Met het gesprek geeft Kohl toe
aan klachten van de kleine NAVO-
landen dat zij buitenspel dreigen te
worden gezet bij de onderhandelin
gen over de Duitse eenwording.
Volgens NAVO-secretaris-gene-
raal Wörner wijst Kohls bezoek "op
het belang dat hij hecht aan consul
tatie met alle bondgenoten". Vol
gende maand zal naar verwachting
een speciale vergadering worden
belegd van de NAVO-ministers van
buitenlandse zaken over de stand
van zaken bij het Duitse eenwor
dingsproces.
Sceptisch
De meeste Westduitsers willen dat
Kohl niet zo veel haast maakt met
de hereniging met de DDR omdat
zij bang zijn dat het samengaan met
de oosterbuur hun hoge levenstan
daard zal aantasten. Dit valt op te
maken uit een aantal opiniepeilin
gen die onlangs in de Bondsrepu
bliek zijn gehouden.
115.000 joden in een ring rond de
Palestijnen.
Israëls Arbeiderspartij is in zijn
streven naar vredesbesprekingen
met de Palestijnen voorbijgegaan
aan vragen rond de toekomst van
Jeruzalem. Likud is echter onom
wonden tegen welke rol dan ook
voor inwoners van Oost-Jeruzalem
bij de directe Palestijns-Israëlische
besprekingen.
Vorige week leek een doorbraak
mogelijk met het compromis dat
een Palestijn met zowel een woning
in Oost-Jeruzalem als de Westoever
aan het vredesoverleg zou mogen
meedoen. Dat voorstel is nu op de
achtergrond geraakt door de nieu
we voorwaarden van Likud.
Nog maar twee maanden nadat
Duitsers van beide zijden van de
grens gezamenlijk Nieuwjaar vier
den boven op de Muur tonen peilin
gen aan dat de euforie in de BRD
begint af te nemen nu de mensen
beseffen wat dat hen kan gaan kos
ten. Zij blijken geenszins het en
thousiasme van Kohl te delen over
een zo snel mogelijke hereniging.
De meerderheid van de Westduit
sers is sceptisch, men vreest hogere
belastingen en andere nadelen zo
dra hun voortrazende economie ge
koppeld wordt aan de zieltogende
Oostduitse. Uit economische cijfers
die woensdag werden vrijgegeven
werd nog eens onderstreept hoe
groot de kloof tussen beide landen
is. Uit een opiniepeiling die dins
dagavond werd bekendgemaakt op
de Westduitse televisie blijkt dat 55
WARSCHAU Op de smalle trap
pen naar het grauwe gebouw van de
Nederlandse kanselarij in War
schau staan enkele tientallen Polen
te wachten voor een gesloten deur.
De stemming is bedrukt. De stei
gers die de trap overspannen, ma
ken het er niet vrolijker op. De ma
rechaussee in burger laat zo nu en
dan een groepje mensen binnen.
Het is niet bijzonder druk vandaag;
er zijn dagen dat de rij meer dan
honderd meter lang is.
door
Bart Jochems
Binnen is het al even grauw. Ach
ter twee loketten werken lokale en
Nederlandse medewerkers van de
kanselarij onder hoogspanning. Ou
de kaartenbakken bevatten tiendui
zenden pasfoto's en formulieren.
Aan een bureautje worden met ge
routineerde bewegingen Poolse
paspoorten voorzien van stempels;
zeven stempels voor elke pas. De vi-
sumdienst Van de kanselarij draait
op volle toeren.
De afhandeling van visumaanvra-
gen in Warschau is de laatste jaren
een steeds terugkerend punt van
discussie. Het duurt maanden voor
dat een Nederlands visum wordt
verstrekt en de Polen moeten er te
veel voor betalen, menen critici.
Kanselier Bakkers wijst die kritiek
van de hand: "Het gaat er niet om
dat we niet willen; we künnen ge
woon niet", zegt hij over het ver
snellen van de procedure.
In 1988 verwerkte de kanselarij
39.633 visumaanvragen van Poolse
burgers. Dat aantal steeg vorig jaar
naar 65.720, leert de kaartenbak van
Bakkers. En over de maanden janu
ari en februari van dit jaar is een ver
dere toename geregistreerd, met 33
procent. "De situatie wordt on
houdbaar. In 1989 maakten de zes
vaste medewerkers van de visa-
BONN/OOST-BERLIJN/WAS-
HINGTON (DPA/Rtr/UPI/AFP) -
De Westduitse bondskanselier Hel
mut Kohl heeft gisteren forse waar
schuwingen gekregen voor over
haaste eenwording en doordrukken
van een monetaire unie van zowel
de Westduitse Richard von Weizs-
acker als de Oostduitse premier
Hans Modrow en Sovjetminister
van buitenlandse zaken Edoeard
Sjevardnadze. Een delegatie van de
Raad van Europa heeft met het oog
op de grenskwesties in acht Oost-
procent van de ondervraagden be
zorgd is over een toekomstige her
eniging. Bijna de helft (49 procent)
vreest hogere belastingen en bijna
tweederde (62 procent) is tegen een
zodanige samensmelting van de
beide munteenheden dat de Oost
duitsers hun munt op een 1:1 basis
kunnen inwisselen tegen de krach
tige Deutschmark.
Uit een gisteren gepubliceerd on
derzoek blijkt dat velen romanti
sche ideeën koesteren over een her
enigd Duitsland maar dat weinigen
bereid zijn economische offers te
brengen voor een dergelijke een
heid. Uit een in het blad Die Zeit ge
publiceerde peiling blijkt dat 66
procent van de Westduitse burgers
hereniging wil vertragen om hun
hoge levenstandaard te waarbor
gen.
dienst 2600 overuren", illustreert
Bakkers.
In veruit de meeste gevallen slaagt
de dienst erin binnen tien dagen na
de aanvraag een beslissing te ne
men. Op zo'n 85 procent van de vi
sumaanvragen wordt door de kan
selarij positief beschikt. Bij de ove
rige 15 procent wordt een onder
zoek ingesteld. Op grond van be
paalde criteria, die Bakkers niet aan
de grote klok wil hangen, pikken
zijn medewerkers er formulieren
uit. "Maar het blijft slechts een
steekproef', aldus Bakkers.
Zo'n onderzoek richt zich vooral
op de persoon van de Nederlandse
referent, die door de Poolse aanvra
ger wordt opgegeven. De Nederlan
der moet borg staan voor de kosten
van levensonderhoud, als de Pool
eenmaal in ons land is aangekomen.
Ook de kosten voor de terugreis
naar Polen kunnen op de referent
worden verhaald.
Tevoren dient de gemeentepolitie
vast te stellen dat de Nederlander
bereid is voor die eventuele kosten
op te draaien. Maar in ongeveer 80
procent van de onderzochte geval
len blijkt de Nederlander de Poolse
aanvrager helemaal niet te kennen;
laat staan bereid te zijn in de kosten
van levensonderhoud en terugreis
te willen voorzien. De aanvrager
heeft eenvoudig een naam geprikt
uit een Nederlands telefoonboek,
waar levendig in wordt gehandeld
in Polen.
De gemeentepolitie meldt dat aan
het ministerie van justitie, dat weer
buitenlandse zaken inlicht. Twee
maal per week rolt in Warschau een
fax binnen met merendeels afwij
zingen van visumaanvragen. De he
le procedure moet binnen de be
loofde tien dagen zijn afgewikkeld,
maar er zijn zoveel schakels in de
keten, dat vertraging regelmatig
voorkomt. De Polen voor de loket
ten in Warschau doen dan ook uit
gebreid hun beklag over de maan
den die zij moeten wachten op een
beslissing.
Pinochet en
Aylwin oneens
over leger Chili
SANTIAGO (AP/ANP/IPS) - De
Chileense president generaal Au-
gusto Pinochet en diens opvolger
Patricio Aylwin zijn gisteren in aan
varing gekomen over de rol die de
strijdkrachten in het democratische
Chili moeten spelen. Pinochet moét
de macht zondag overdragen.
Pinochet en Aylwin spraken drie
kwartier met elkaar in de woning
van de aanstaande president in San
tiago. De generaal zei na afloop dat
het gesprek "erg prettig" was verlo
pen, maar Aylwin verklaarde dat hij
Pinochet had gewaarschuwd op het
laatste moment geen wijzigingen
aan te brengen in de status van de
Chileense strijdkrachten, waardoor
deze praktisch onaantastbaar zou
den worden.
De waarschuwing van Aylwin
volgt op uitspraken van Pinochet
waarin deze bezwoer zich te zullen
verzetten tegen elke wijziging in de
positie van de strijdkrachten onder
het nieuwe bewind. Na zijn aftreden
als president zal Pinochet aanblij
ven als opperbevelhebber van de
Chileense strijdkrachten. In deze
hoedanigheid pleegde hij in 1973
een bloedige staatgreep tegen het
bewind van de gekozen socialisti
sche president Salvador Allende.
Aylwin en Pinochet hadden ook
een meningsverschil over de zeg
genschap die de toekomstige minis
ter van defensie zal hebben over de
strijdkrachten. Pinochet wil dat de
bewindsman alleen administratieve
zaken afhandelt en geen politieke
zeggenschap heeft over het leger.
Aylwin zei de generaal erop te heb
ben gewezen dat de strijdkrachten
volgens de grondwet ondergeschikt
zijn aan het ministerie van defensie.
De verhouding met de strijd
krachten zal naar verwachting een
van de neteligste kwesties zijn voor
de nieuwe president. Linkse partij
en en mensenrechtenorganisaties
die Aylwin hebben gesteund eisen
dat officieren die de mensenrechten
hebben geschonden voor de rechter
worden gedaagd. Pinochet heeft bij
herhaling laten weten dit niet te zul
len toestaan. Hij waarschuwde in
een bijeenkomst in de militaire aca
demie voor "moeilijke tijden" die
aanbreken, waarin de strijdkrach
ten "waakzaam moeten blijven en
meer dan ooit hun kracht en een
heid moeten behouden".
De Chileense Communistische
Partij heeft gisteren een officieel
verzoek ingediend om zich te laten
inschrijven als legale politieke par
tij. De communisten zijn altijd ver
boden geweest onder de militaire
dictatuur, die in maart wordt afge
sloten als de democratisch gekozen
Aylwin de macht overneemt. De
communisten steunden de kandi
datuur van Aylwin maar maakten
geen deel uit van diens coalitie.
Bakkers: "De goed-willenden zul
len soms inderdaad lijden onder de
kwaad-willenden". De Polen die
'kwaad' willen, melden op hun visu-
maanvraag in Nederland vakantie
te willen vieren. Maar honderden
van hen gebruiken de drie maanden
dat het visum geldig is om bij Ne
derlandse tuinbouwers geld te ver
dienen. Illegaal, want een werkver
gunning krijgen ze niet.
De kwaad-willenden blijven de
trappen van de kanselarij bevolken,
omdat het risico van een afwijzing
kleiner is dan bij de visadiensten
van andere ambassades. En de
stroom goed-willenden zal evenmin
afnemen, omdat Nederland de aan
vragen sneller afhandelt dan 'con
currerende' landen. De prijs voor
een visum (f 48,50) is gelijk aan de
kostprijs. Andere ambassades han
teren ongeveer hetzelfde tarief.
Voor een Pool met een gemiddeld
inkomen blijft het duur: hij moet
een half maandsalaris opzij zetten
om het visum te kunnen betalen.
Bakkers hoopt een aantal proble
men op te kunnen lossen na de ver
huizing van de kanselarij. In het
nieuwe gebouw zal de computer
zijn intrede doen. De administratie
kan dan worden geautomatiseerd
en er komt een directe computerlijn
met het ministerie in Den Haag. Nu
gaan de te onderzoeken aanvragen
nog met de 'diplomatieke' post naar
het departement.
Voor de langere termijn mijmert
Bakkers over een andere opzet van
de procedure. Een Nederlandse re
ferent meldt vooraf bereid te zijn
een Poolse kennis te willen ontvan
gen. Met een stempel van de ge
meentepolitie wordt het formulier
naar de Pool gestuurd. Die meldt
zich bij de kanselarij in Warschau,
waar vrijwel onmiddellijk een vi
sum kan worden afgegeven.
De rij voor Bakkers deur zou dan
aanzienlijk korter worden: "Het is
toch geen gezicht, dat al die mensen
buiten in de regen moeten staan".
Zesdaagse oorlog
Israël bezette tijdens de Zesdaagse
europese hoofdsteden vooral
geconstateerd voor snelle
ding.
Von Weizsacker zei gisteren dat
de Duitse eenheid niet zijn beslag
moet krijgen door "eenzijdige eco
nomische druk" van Bonn op de
DDR. De president onderschreef
daarmee de kritiek op het Duits-
Duitse beleid van bondskanselier
Helmut Kohl. "Duitsers kunnen
niet alleen door een harde munt
worden verenigd".
De Oostduitse premier Modrow
beschuldigde Bonn er gisteren van
door middel van geruchten en door
het opzettelijk laten uitlekken van
gegevens de DDR onder druk te zet
ten om snel in een monetaire unie
met Bonn te stappen. "Het is een
kwestie van eenwording, niet van
Anschluss ofwel opslorpen". Kohl
verwierp de kritiek: "Na de verkie
zingen over tien dagen in de DDR is
Modrow premier af, ik vind het niet
zo belangrijk wat hij nu te zeggen
heeft".
JERUZALEM (Rtr) Jeruzalem is
opeens naar voren gekomen als ob
stakel in het vredesproces in het
Midden-Oosten. De afgelopen jaren
negeerden de Verenigde Staten de
status van de stad, omdat die kwes-.
tie bijzonder gevoelig is. De Ameri
kaanse president, George Bush,
maakte daar zaterdag een einde aan
door de vestiging van joden in het
Arabische Oost-Jeruzalem af te wij-
Bush' woorden leidden tot pro
testen in Israël en leverden nieuwe
argumenten aan degenen die zeg
gen dat onderhandelingen met de
Palestijnen de joodse zeggenschap
over de stad zullen aantasten. De
controverse leverde ook nieuwe
brandstof aan de schijnbaar onver
zoenlijke tegenstelling tussen joden
en Arabieren, die beiden de stad om
religieuze, historische en politieke
gronden voor zich opeisen.
De Likud besloot aan instem
ming onder meer de voorwaarden
te verbinden dat Palestijnen uit het
door Israël geannexeerde Oost-Je
ruzalem zitting kunnen hebben in
de Palestijnse delegatie, omdat Is
raël daarmee zou toegeven dat Oost-
Jeruzalem bezet gebied is. De Ar
beiderspartij vindt dat onzin, maar
is het wel met Likud eens dat Israël
de volledige zeggenschap over ge
heel Jeruzalem moet houden.
Joden bij de Klaagmuur. Zowel joden als Palestijnen beschouwen Jeruzalem als e
een obstakel is geworden voor de vredesonderhandelingen.
i heilige stad, waardoor z
Polen in de rij voor visum voor Nederland
-
