Een rijk gevulde beurs
als ideaal
Het succes van Brabantse ondernemingsgeest
Gefortuneerde opkoper van noodlijdende bedrijven kent geen grenzen
'De joodse landverhuizer van nu is
in de eerste plaats een materialist'
ZATERDAG 3 MAART 1990
EXTRA
PAGINA 35
Zijn faam als voortvarend opkoper
van noodlijdende bedrijven in de me
taalsector is inmiddels tot ver over de
grenzen doorgedrongen. Onlangs
vestigde de Brabantse zakenman
weer eens de aandacht op zich door
een overnamebod te doen op een
Russisch bedrijf. Binnen enkele jaren
verwierf hij zich met zijn onderne
mingsgeest een enorm kapitaal.
"Maar daar werk ik niet voor, ik werk
omdat ik dat leuk vind".
door Jan Reijnders
Vraag Joep van den Nieuwenhuyzen of
hij wel eens overweegt te stoppen met
werken en hij zal deels verbaasd, deels
verbolgen reageren. "Dat had ik dan net
zo goed al jaren eerder kunnen doen.
Maar wat voor ideaal is het nou om op je
vierendertigste met je hoofd in de zon te
gaan liggen? Ik werk niet voor het geld,
Ik werk omdat ik het leuk vind".
De binnen enkele jaren puissant rijk
geworden Brabantse zakenman zit liever
achter zijn bureau, voorzover de talloze
verplaatsingen per vliegtuig of auto hem
dat 'genot' toelaten. Bijna altijd is Van
den Nieuwenhuyzen wel onderweg er
gens naartoe. Van den Nieuwenhuyzen
weet op heel de wereld de weg.
Zijn gezin, neergestreken in het Belgi
sche Brasschaat, schiet er dan ook hope
loos bij in, erkent hij volmondig en zon
der complexen. "Zondagmiddag ben ik
thuis, dan heb je het wel gehad. Mijn
vrouw zegt daar wel eens wat van, ja.
Maar een echt knelpunt is het niet".
Gigantisch
De produkten die de Begemann/Holec
Groep vervaardigt zijn uiteenlopend van
aard, maar heeft overwegend met staal te
maken. Nu zeven jaar geleden begonnen
met een zieltogend Limburgs machine-
fabriekje, staat Van den Nieuwenhuyzen
nu aan het hoofd van een gigantisch con
cern, met vestigingen in 33 landen. Ruim
honderd werkmaatschappijen omvat
zijn groep nu, waarvan dertig Nederland
se. Een daarvan is Escher in Fijnaart,
waar vaten en systemen voor de (voorna
melijk chemische) industrie worden ge
maakt.
De wijze waarop de schoonzoon van de
destijds ontvoerde Toos Van der Valk dat
bedrijf verwierf, kan model staan voor
zijn ongeëvenaarde formule. Bij Escher
zat iedereen lijdzaam op de komst van de
curator te wachten. Er restte maar één al
ternatief: Van den Nieuwenhuyzen. Die
kwam, zag en overwon.- Escher begon
opnieuw en maakte, nog geen jaar later,
weer winst.
Joep van den Nieuwenhuyzen wilde
altijd al zakenman worden. "Als jongen
wist ik één ding zeker: dat ik eigen baas
wilde worden. Ik ben wel bedrijfskunde
en economie gaan studeren, maar bij de
laatste drie tentamens is mijn studie in
het werk verzand. Ik had al zoveel om
handen dat ik door chronisch tijdgebrek
geen papiertje heb gehaald".
Via zijn werk als adviseur beleggingen
en investeringen in het Van der Valk-
concern raakte hij betrokken bij een in
moeilijkheden geraakte machinefa
briekje in het Limburgse Stramproy.
Zijn schoonfamilie had daar wat geld in
zitten. Van den Nieuwenhuyzen advi
seerde zijn schoonouders er geen cent
meer in te stoppen. "Welnu, ik ben daar
voor mezelf begonnen. Zevenentwintig
was ik toen. Tegen de familie heb ik ge
zegd: beschouw jullie geld in dat bedrijf
maar als een achtergestelde lening. Het
is goed gegaan en ik heb al lang terugbe
taald".
Hoewel het economisch tij sinds Van
den Nieuwenhuyzens entree op het over
namepad aanzienlijk is verbeterd, stro
men de nieuwe bedrijfjes ijog steeds bin
nen, beaamt hij. "Ze behoeven ook niet
per se op de rand van een faillissement te
balanceren. Er zijn er die zich verslikt
hebben in een order, die een investering
niet kunnen opbrengen, die een nieuw
produkt willen ontwikkelen en er zijn er
die zich eenvoudig te klein voelen. De
verzoeken om overname komen van ei
genaren, directies of c I
andere keer van curators, vakbonden of
ondernemingsraden"
Idealisme
De Begemann Groep sloot onlangs een
joint venture met een Russische fabriek
in verpakkingsmachines. "Een beetje
idealisme", erkent Van den Nieuwen
huyzen. "Ik heb absoluut niet de illusie
dat we daar eventjes veel geld zullen
gaan scheppen. Ze kunnen wel machi
nes maken, maar verkopen is ëen ander
verhaal. Dat hebben ze nog nooit gedaan.
Dus moeten ze machines gaan maken die
niet klakkeloos door een of ander minis
terie geplaatst worden, maar die echt te
verkopen zijn. We helpen ze met marke
ting en bedrijfsorganisatie, maar ook
met high tech. Op langere termijn heb ik
er wel fiducie in".
Onlangs was Van den Nieuwenhuyzen
als spreker te gast op het Institute of Fi
nance van de Moskouse universiteit. Hij
oogstte veel bijval met deze woorden:
"Jullie hebben 736 miljard roebei in om
loop. Dat is veel te veel, zeker bij een
goudvoorraad van 35 miljard. Iedereen
zit te hamsteren en er is niets te koop.
Jullie hebben relatief veel geld, maar het
is niets waard. De overheid moet dat geld
zien terug te krijgen, bijvoorbeeld door
er bedrijven voor aan jullie te verkopen.
Dat geld moet linea recta de papierver
snipperaar in om de hoeveelheid tot be
heersbare en reële proporties terug te
brengen".
♦Joep van den Nieuwenhuyzen: "Ik heb niet de illusie dat we in Rusland
eventjes geld gaan scheppen. Ze kunnen daar wel machines maken, maar
verkopen is een ander verhaal". (fotoGPi»
Nu de Amerikaanse regering de immigratie uit de Sovjetunie drastisch
aan banden heeft gelegd, richt de stroom joodse landverhuizers zich op
Israël. In de eerste twee maanden van dit jaar bereikten bijna
tienduizend Russische immigranten via Budapest of Bukarest het
vliegveld van Tel Aviv. In dezelfde periode van het vorig jaar waren het
er nog geen vijfhonderd. In Arabische kringen wordt gesuggereerd dat
de nieuwkomers regelrecht naar de bezette gebiede'n worden
doorgesluisd, maar dergelijke beschuldigingen zijn op z'n minst
voorbarig. Israël zit voorlopig met een ander nijpend probleem. Wat zal
er gebeuren als de duizenden nieuwkomers, met hun hooggespannen
verwachtingen en hun goede opleiding, in Israël niet vinden wat ze in de
Verenigde Staten hadden willen zoeken? "De mensen die hier komen,
zijn in meerderheid geen jdealisten en geen zionisten, het zijn
materialisten".
door Ad Bloemendaal
"Ze hebben ons verteld dat dit vier of vijf
uur gaat duren", zegt Boris Einbinder,
een twintigjarige student uit Bakoe.
"Maar wat maakt het uit? Ik heb geen
haast en ik ben het gewend. In de Sov
jetunie sta je voor alles in de rij".
Het ib half vijf in de ochtend, ruim een
uur nadat het toestel van de Hongaarse
luchtvaartmaatschappij Malev op het
vliegveld Ben-Gurion is geland. In de im
migratiehal heerst een sfeer van berus
ting. De honderdvijftig Russen wekken
niet de indruk uit acute economische
nood naar Tel Aviv te zijn gevlogen. Het
is hen aan te zien dat ze in hun vaderland
tot de middenklasse behoorden.
Optimistisch
Boris Einbinder studeerde werktuig
bouw aan een technische hogeschool in
Moskou en wil zijn-studie in Haifa voort
zetten. Zijn familie heeft, na bemidde-
de 150.000 leden tellende joodse gemeen
schap van Bakoe binnen de komende
paar jaar zal vertrekken. "En onder hen
zijn mensen die er ,twee maanden gele
dén nog niet over peinsden de Sovjet
unie te verlaten".
De meeste Israëliërs zijn blij met de
komst van de Russische joden. De aan
vulling van de bevolking betekent een
welkome steun in de rug, in een tijd
waarin de hoop op een grote aliya
(komst naar Israël) al was opgegeven.
Maar niet iedereen is gelukkig. "Wat mij
betreft mogen ze wegblijven", deelt een
'beveiligingsbeambte op het vliegveld
ongevraagd mee. "Wat moeten we met
ze? We hebben niet eens banen voor ze.
Er wonen hier al duizenden Georgiërs en
die zijn allemaal zo lui als de pest. Geen
wonder dat de Russen ze graag kwijt wil
den. Laat die immigranten maar blijven
waar ze zijn. Of, wacht even, u komt uit
ling van eerder in Israël aangekomen
kennissen, al een huurflat in die stad ge-
vonden. Boris geeft het grif toe: ze had
den eigenlijk naar de Verenigde Staten
gewild. "Maar toen we eindelijk hadden
/besloten te vertrekken, was er al geen
mogelijkheid meer. Nu zitten we dus in
Israël, maar ik ben optimistisch. Mijn
moeder is arts en ik denk dat ze hier snel
aan de slag kan. Ze brengt meer dan
twintig jaar ervaring mee. In het Ameri
ka zou het moeilijker voor haar zijn, heb
ik gehoord".
Voor de Amerikaanse regering in ant
woord op Israëlische smeekbeden de
komst van Russische joden drastisch be
perkte, reisden negen van de tien land
verhuizers met een visum voor Israël op
zak rechtstreeks door naar New York.
Amerika wordt hog altijd als het be
loofde land gezien. Slechts een op de tien
nieuwkomers ziet Israël als eerste keus.
Niemand in de immigratiehal maakt
daarvan een geheim. Alleen een vriende
lijke jonge vrouw, die haar naam niet wil
noemen, kijkt haar man hulpeloos aan
als de Amerikaanse" optie ter sprake
komt. Maar hij zwijgt. Uiteindelijk ver
breekt hun veertienjarige dochter de stil
te met de mededeling dat ze nog steeds
naar New York wil. De moeder, ge
schrokken, spreekt het meisje bestraf
fend toe. "Het heeft geen zin erover te
praten", concludeert de echtgenoot be
rustend, "we zijn nu hier".
Voorhoede
De nieuw aangekomenen zijn het erover
eens dat ze de voorhoede vormen van
een aanzwellende stroom, want de situa
tie in de Sovjetunie verslechtert met de
dag. Boris Einbinder vergelijkt de toe
stand in zijn geboortestad Bakoe met het
"Roemenië van voor de revolutie". Hij is
ervan overtuigd dat het grootste deel van
Holland. Wilt u ze niet overnemen? Een
gulden per stuk. Nee? Een halve gulden
dan?"
Woonruimte
Een minderheid van de immigranten
vertrekt van het vliegveld naar een van
de over het land verspreide opvangcen
tra. De rest gaat rechtstreeks naar een ei
gen flat, geregeld door familie of vrien
den, of door het ministerie van immigra
tie. De eerste zes maanden betaalt het mi
nisterie de volledige huur. Daarna krijgt
de immigrant een geleidelijk afnemende
huursubsidie, tot hij na vier jaar zelf de
volle prijs betaalt. Wie wil kopen, komt
in aanmerking voor een hypotheek van
gemiddeld 37.000 dollar (70.000 gulden),
afhankelijk van de gezinsgrootte. Daar
kun je in Israël niet veel mee doen, zeker
niet nu de huizenprijzen mede door de
verwachte toeyloed van immigranten
door het plafond schieten. In de meest'
begeerde woonwijken van Tel Aviv is
geen vijf-kamerflat meer te koop voor
minder dan een half miljoen gulden.
"De hoge prijzen van flats en de rela
tief lage hypotheek vormen een pro
bleem". zegt Zalman Zamir, directeur
van het immigranten-opvangcentrum" in
Ra'anana, een noordoostelijke voorstad
van Tel Aviv. "Het betekent dat mensen
te lang in het opvangcentrum zitten. De
ervaring heeft mij geleerd dat een echt
paar een jaar of twee hier blijft om te
kunnen sparen. Als ze allebei werken,
houden ze in die tijd zo'n tien of vijftien
duizend dollar over. Voor dat bedrag, in
combinatie met de hypotheek en een ex
tra lening, kunnen ze dan een kleine flat
kopen in een plaats in de buurt van Tel
Aviv. Maar het betekent natuurlijk wel
dat ze nog lang op hoge lasten zitten".
Zamir schat dat zestig procent van de
nieuwkomers uit de Sovjetunie een uni-
versitaire opleiding heeft. Onder de arri
verende Russen is geen gebrek aan art
sen, ingenieurs en musici. Dat lijkt
prachtig, maar de Israëlische economie
zou op dit moment beter zijn gediend
met een toevloed van geschoolde arbei
ders, met name voor constructiewerk.
Drama
Om die reden is Hanna Dobkin, cultureel
en educatief werkster in het opvangcen
trum Ra'anana, niet optimistisch over de
kans op banen voor de snel groeiende
Russische immigrantengemeenschap.
"Ze zullen bereid moeten zijn werk aan
te pakken op een lager niveau dan ze in
de Sovjetunie gewend waren. Maar dan
nog voorzie ik moeilijkheden. Als er niet
snel en op grote schaal wordt geïnves
teerd in de Israëlische industrie, loopt de
hele immigratie uit op een drama. Dan
zitten we straks met een massa ontevre
den academici".
De immigranten zijn ambitieus ge
noeg, meent Hanna. "De mensen die hier
komen, zijn in meerderheid geen idealis
ten en geen zionisten, maar wie weet
worden ze dat op den duur. De meesten
zijn materialistisch ingesteld en hadden
liever near de Verenigde Staten gewild.
Misschien is die nuchterheid wel een ze
gen, want met idealisme alleen zullen ze
niet veel bereiken. Ze maken haast met
het vinden van werk om zo snel mogelijk
wat te kunnen verdienen".
Typerend voor het markante verschil
tussen vroeger en nu is het volgende: de
weinige Russische joden die destijds
naar Israël kwamen, waren veelal gehar
de zionisten met jaren gevangenis of
werkkamp achter de rug. Zij vestigden
zich vooral in de heilige stad Jeruzalem.
Het nieuwe type immigrant legt een uit
gesproken voorkeur aan de dag voor het
wereldse Tel Aviv en directe omgeving.
Niet minder dan 56 procent van de nieuw
aangekomenen gaat onmiddellijk in dat
gebied wonen en de verwachting is dat
het aantal, ondanks de krappe woning
markt, verder zal groeien.
Cursussen
De opvangcentra proberen via cursussen
een bijdrage te leveren aan de opleiding
van de nieuwkomers tot zionist en in ze
kere zin tot jood. De meeste immigran
ten zijn niet alleen volslagen atheïst,
maar hebben ook geen enkel idee wat het
jodendom als godsdienst en als identiteit
Zioniste Ella Zwayer: "Niemand wordt naar de Westoever zie foto links)
gestuurd, dat is allemaal antisemitische propaganda". «oto gpui
inhoudt, ook al doordat de Russische
joodse gemeenschap zich nooit openlijk
heeft kunnen organiseren. De eerste
twee dagen na hun aankomst in het cen
trum krijgen ze een stoomcursus in jood
se feestdagen, zionisme, vakbonden, ge
zondheidszorg en het Israëlische onder
wijssysteem. De derde dag bezoeken ze
het Diaspora-museum in Tel Aviv, om te
zien hoe de joden de afgelopen tweedui
zend jêar buiten Israël hebben geleefd.
Daarna pas begint de intensieve cursus
Hebreeuws, die de basis moet leggen
voor hun carrières in het nieuwe land.
Ella Zwayer, moeder van twee jonge
kinderen en tot vijf maanden geleden
gids in de Hermitage in Leningrad,
noemt zichzelf "een duidelijke uitzonde
ring" omdat ze uit een zionistische fami
lie komt. Ze woont niet in het opvang
centrum, maar in een eigen flat in Ra'an
ana. Over de opvang is in Israël is ze laai
end enthousiast. "Mijn flat was compleet
ingericht en in de koelkast stond voedsel
klaar zodat we de eerste paar dagen niets
hoefden te kopen. De volgende ochtend
belden er allerlei mensen op die vroegen
of ze iets voor ons konden doen en dë bu
ren zijn werkelijk fantastisch. Zó be
hulpzaam".
Bij de immigranten blijkt het wantrou
wen jegens Russen in het algemeen en de
Russische bureaucratie in het bijzonder,
diep geworteld. Allemaal hebben ze hun
verhalen over bedrog en corruptie. Dat
begint al bij de aankoop van een vliegtic
ket voor de reis naar Budapest of Buka
rest, het eerste traject op de weg naar het
beloofde land. Wie zijn aankoop bij
Aeroflot verricht, betaalt de normale
prijs en moet soms een halfjaar wachten
op een plaats. Maar in alle grote steden
werken dubieuze reisbureaus, die adspi-
rant immigranten binnen een paar we
ken of soms enkele dagen in een vlieg-
tuigstoel kunnen helpen.
Steekpenningen
"Ik heb voor mijn ticket ongeveer twee
maal het officiële bedrag betaald, maar
ik ken mensen die driemaal de prijs heb
ben neergeteld", zegt Lev Kaufman, die
als ingenieur en jazz-gitarist in Israël
twee kanten uit kan. "Als je je verhuis-
kisten gaat verzenden, moet je weer
steekpenningen betalen om ze op tijd op
de boot te krijgen. En hetzelfde herhaalt
zich als je je bezittingen laat uitklaren. Je
wordt gedwongen tot allerlei trucs. Om
dat we maar driehonderd dollar mogen
meenemen, is het zaak van je laatste roe-
bels iets aan te schaffen datje in Israël te
gelde kunt maken. Veel mensen kopen
daarom vlak voor hun vertrek een piano,
of schilderijen, of zelfs een hond".
Simon Jacobovski, vier weken in Is
raël, vraagt aandacht voor een persoon
lijke ervaring die hem flink dwars zit.
Niet lang voor zijn vertrek uit Vilnius, in
Litouwen, kocht hij van de gemeente een
flat voor 11.000 roebel. Hij wilde die, zegt
hij, verhuren aan een bezoekende rab
bijn. Maar toen de autoriteiten er lucht
van kregen dat Jacobovski immigratie
plannen had, weigerden ze het contract
te ondertekenen en zijn geld heeft hij
nooit teruggezien.
Israël dringt al jaren aan op een recht
streekse luchtlijn tussen Moskou en Tel
Aviv. In januari was het bijna zover,
maar op het laatste moment schrokken
de autoriteiten in Moskou ervoor terug.
Met de verklaring van premier Jitschak
Shamir dat Israël de bezette gebieden
nodig heeft om de immigratiestroom te
kunnen opvangen, heeft Israel in Mos
kou het laatste restje goodwill jammer
lijk verspeeld. En dat terwijl de bezorgd
heid van de wereld over de vestiging van
immigranten op de Westelijke Jordaan-
oever goeddeels uit de lucht is gegrepen.
Van de 430 tijdelijke bewoners van het
opvangcentrum in Ra'anana wil er zegge
en schrijven één naar de Westoever. De
overigen denken er eenvoudig niet over.
Zelfs de "duidelijke uitzondering", de
zioniste Ella Zwayer, blijft liever in Is
raël. "Niemand wordt naar de gebieden
toe gestuurd", zegt ze fel, "dat is allemaal
anti-semitische propaganda".
