Tolmuur in Oslo geprezen en omzeild
Amerikaanse school
kwetsbaar rustpunt
Het vinden van sluipwegen is een nationale sport geworden
ZATERDAG 3 MAART 1990
PAGINA 31
Dagelijks passeren 230.000 auto's de 18 sluizen. Van de inkomsten zal een nieuw verkeersnet rond Oslo worden gefinancierd. «oioopdi
Na stormachtige protesten
heeft Oslo als eerste hoofdstad
in de wereld een tolsysteem
gekregen. De invalswegen
naar de Noorse stad zijn sinds
kort afgesloten meteen
betonnen muur. Alleen via
achttien bewaakte sluizen
kunnen de automobilisten
tegen betaling de binnenstad
bereiken. Na de eerste weken
spreken de stadsvaders al van
een succes, al zijn er ook
kanttekeningen. "Vaak is het
vandalisme erger dan het
tolgeld" en "Het vinden van
sluipwegen is een nationale
sport geworden".
door John Versieyen
"Het verkeer in het centrum neemt zicht
baar af, terwijl de verwachte files voor de
tolstations zijn uitgebleven", aldus Leif
Nibe, wethouder voor verkeerszaken en
initiatiefnemer van het tolsysteem, dat
door velen het ei van Columbus wordt
genoemd om de groeiende verkeerscha
os in de steden het hoofd te bieden.
De invoering van het unieke tolstelsel
is niet zonder slag of stoot verlopen, geeft
Leif Nibe toe. Zelf had hij liever een ver
hoging van de benzineaccijnzen gezien.
Politiek bestond daarvoor echter geen
meerderheid. Na jaren touwtrekken
werd in 1989 het groene licht gegeven om
Oslo af te sluiten en tolstations te bou
wen. Een systeem dat drie jaar eerder op
kleinere schaal in Bergen, dus de tweede
stad van het land, met succes was inge
voerd.
De maatregel was hard nodig. Oslo
dreigde te verstikken in een verkeers
chaos. De afgelopen tien jaar verdubbel
de het aantal wagens, terwijl het verou
derde wegennet nauwelijks werd aange
past. Noorse verkeersspecialisten hiel
den er bovendien rekening mee dat over
15 jaar het autopark in Oslo met 40 pro
cent zal zijn toegenomen. Gelijktijdig
moest de hoofdstad ruim 25 procent van
al het landelijke transport verwerken.
Het resultaat was lange files in de
spitsuren en een versnelde achteruit
gang van de al oude straten. De industrie
verloor jaarlijks miljarden aan verzuim
de transported. Bovendien nam de
milieuvervuiling in de binnenstad onac
ceptabele vormen aan. De hoofdstad
werd dan ook het 'chaotische kruispunt
van het land' genoemd.
Het tolstelsel moet Oslo nu financieel
en verkeerstechnisch lucht geven. Via de
inkomsten, jaarlijks zo'n 200 miljoen gul
den, zal een nieuw modern verkeersnet
rond de hoofdstad worden gefinancierd.
Vijftig nieuwe wegen, waarvan meer dan
de helft in tunnels, züllen de binnenstad
ontlasten. Gelijktijdig krijgt het open
baar vervoer in de binnenstad aparte rij
banen. De totale kosten belopen 3,5 mil
jard gulden. Meer dan de helft komt in de
loop der tijd uit de tolgelden. De rest lapt
de overheid bij, aldus Leif Nibe.
"Wij kunnen zo in 15 jaar het wegennet
vernieuwen, waar we anders dubbel zo
lang over zouden moeten doen", vertelt
hij. "Het eerste gedeelte, een 3,5 kilome
ter lange tunnel onder de binnenstad en
een noordelijke rondweg, is intussen al
klaar. Dit grootste project ooit op Noorse
vasteland uitgevoerd, werd gefinancierd
met geleend geld. De rente en afbetalin
gen moeten ook van de'tolheffingen ko-
'Berlijnse muur'
In de eerste fase van de aanleg liep het
storm met protesten. De landelijke vere
niging van automobilisten sprak van een
Berlijnse Muur die nu werd herbouwd in
het Noorse fjordenlandschap. Architec
ten hekelden de lelijke vormgeving van
de tolhuisjes, terwijl computerexperts
vreesden dat de privacy van de Noren
werd ondergraven via het elektronische
bewakingssysteem. Ter zelfder tijd waar
schuwde de Noorse brandweer dat de
betonnen barrière wel eens mensenle
vens kan kosten.
De maatregel was nauwelijks populair.
De Noorse politici bleven dan ook weg
bij de opening. Alleen de anti-fiscuspar-
tij, de Vooruitgangspartij, was aanwezig
om een rouwkrans te leggen bij 'weer een
extra belasting' voor de Noorse automo
bilist. In een recente enquête wees ruim
tweederde van de hoofdstedelingen de
tolmuur van de hand.
Dezelfde tegenstand was vier jaar eer
der te zien in Bergen. Daar werd de vader
van het Noorse tolstelsel, Arild Eggen,
overspoeld met dreigementen tegen zijn
leven. Nu is 70 procent van de inwoners
van Bergen voorstander van het tolsys
teem. "Het werd een zegen voor onze
stad. Met het geld hebben wjj ons wegen
net met ruim 100 miljoen gulden de
laatste jaren kunnen verbeteren. Als de
regeling over tien jaar afloopt, bezitten
wij een bijzonder moderne infrastruc
tuur dank zij de zes tolstations".
Kjetil Namorik van de actiegroep Nee
tegen de Oslo-muur was echter nauwe
lijks overtuigd. "Het protest is hier nog
lang niet voorbij". Zijn organisatie be
werkt nu de politici om de gehate ring
voortijdig te slopen. "Wij houden ons aan
de realiteit. Wij kunnen geen bewakings
filosofie accepteren, die ten grondslag
ligt aan deze elektronische ring. Ons eer
ste doel is nu om een gratis passage in te
voeren in de nachten en weekends".
Eskild Jensen, directeur van het Noor
se verkeerswegenwerk, spreekt nog
steeds van een 'Italiaanse opera' als hij
terugdenkt aan de eerste reacties. "Sinds
de invoering drie weken geleden is ech
ter alles boven verwachting verlopen. De
eerste weken hebben we al 110.000 jaar
kaarten verkocht, 40 procent meer dan
waarop we gerekend hadden. Intussen
zijn de protesten grotendeels verstomd.
Schijnbaar hebben de Noren zich er al bij
neergelegd".
Vlekkeloos
De gevreesde files en verkeerschaos aan
de tolstations, die de pers voorspelde,
zijn uitgebleven. "De doorstroming van
het verkeer in de hoofdstad verloopt
vlekkeloos. Files of verstoppingen zyn er
nauwelijks meer. Tegelijkertijd daalde
het verkeer in het centrum .zichtbaar.
Doel is om het met 10 procent te vermin
deren", aldus een tevreden verkeerswet
houder Leif Nibe.
"Niet alles rond het nieuwe tolsysteem
is echter rozegeur en maneschijn", er
kent Helge Holman, woordvoerder van
de Noorse verkeerspolitie. "Vaak is het
Het nieuwe moderne gebouw in Wasse
naar, dat verrijst aan de snelweg naar
Amsterdam, biedt onderdak aan alle
klassen, de gymzalen, de ruimten voor
de creatieve vakken en het theater, dat zo
karakteristiek is voor Amerikaanse scho
len. Hoewel de efficiency hiermee onge
twijfeld is gediend, ziet lang niet ieder
een reikhalzend uit naar de verhuizing
die voor juli op de agenda staat. "De ou
de gebouwen zijn zo gezellig", verklaart
Jossie Rodell, directeur externe betrek
kingen.
Met zichtbaar genoegen toont ze het
gebouw waar de jongste leerlingen les
krijgen. De klassen stralen gezelligheid
uit en zijn behangen met tekeningen en
slingers. De somberheid die oude scho
len met hun lange gangen nogal eens
kenmerkt, heeft de strijd tegen het Ame
rikaanse optimisme verloren.
Hoewel, lang niet alle leerlingen zijn
van Amerikaanse komaf.. Een groot ge
deelte spreekt van huis uit geen Engels,
maar zit op deze school omdat de ouders
(diplomaten en zakenlui) continuïteit
verlangen in de opleiding van hun kind.
Met nauwelijks verholen trots stelt Ro
dell vast dat zij wat dat betreft bij hen aan
het goede adres zijn. Amerikaanse scho
len zijn overal op de wereld te vinden en
hanteren allemaal hetzelfde programma.
Wie voor werk van het ene land naar het
vandalisme erger dan het tolgeld", ge
looft hij. De afgelopen maand werden
twee automatische installaties bij de
noordelijke uitvalswegen gesaboteerd.
Ook Mette Lundgren, informatieconsu
lent bij Fjellinien, de firma die het tolstel
sel administreert, geeft toe dat de 18 sta
tions vaak doelwit zijn van boze wraak
acties. "In januari, vlak voor de opening,
vloog een tolpost in de lucht na een
brandbom. De schade bedroeg 150.000
gulden".
Een ander probleem is de grote groep
Noren die er een hobby van heeft ge
maakt om de betonnen Oslo-muur te om
zeilen. "Daar schiet de politiecontrolê
duidelijk te kort", vindt Torgeir Engers-
veen, ingenieur bij de gemeentelijke
openbare werken. "Wij kunnen geen
controlê uitoefenen. Het vinden van
sluipwegen is een nieuwe sport gewor
den", meent Engersveen. Gazons, trot
toirs en tuinen moeten het ontgelden.
"Als we de kostbare sleeën zien die vele
verkeerszondaars gebruiken, kan het on-
andere verhuist, hoeft zich dus betrekke
lijk weinig zorgen te maken over de op
vang van zijn kind.
Het is even wennen voor kinderen die
geen Engels spreken, de school ontkent
dat niet. Maar de eigen stoomcursus stelt
leerlingen heel snel in staat met de gewo
ne lessen mee te doen. Hoe jonger de kin
deren, hoe rapper ze zich in de klas kun
nen redden. Oudere kinderen hebben ge
durende een langere periode speciale be
geleiding maar doen al heel snel mee met
gymnastiek, muziek en creatieve vak
ken. Daarna is de overstap naar de 'leer
vakken' snel gemaakt.
Als een kind zich eenmaal thuis voelt
op de Amerikaanse school kan het overal
in de wereld voort, en dat is belangrijke
wetenschap voor ouders die buiten het
vaderland carrière maken, want Kongo
lese en Japanse scholen zijn nu eenmaal
dun gezaaid.
Tot aan de Tweede Wereldoorlog had
vrijwel iedere ambassade wel een leraar
in dienst die de kinderen van het ambas
sadepersoneel zo goed en zo kwaad als
dat ging onderwees. Door de intensive
ring van het internationaal verkeer ont
stonden in het begin van de jaren vijftig
in de Randstad internationale scholen
voor kinderen van buitenlandse zaken
lui. Er waren Franse, Duitse, Britse en
Amerikaanse scholen.
mogelijk voor die luttele 10 kronen zijn";
De verantwoordelijkheid voor deze
overtredingen ligt zowel bij de politie als
bij openbare werken, die de gaten moet
dichten in de Oslo-muur. Beide autoritei
ten willen echter wel een oogje dichtknij
pen voor het huidige probleem, omdat
het zich hoofdzakelijk afspeelt op privé-
grond. "Wij zijn niet geïnteresseerd om
rond Oslo een hermetische betonnen
muur te bouwen", verklaart Engersveen.
Voorlopig draait het volgens hem ook
slechts om een relatief kleine groep.
"Afgezien daarvan kunnen we niet op
privé-grond versperringen bouwen. Je
moet ook niet vergeten dat 230.000 auto's
de Oslo-muur dagelijks op een legale
muur passeren".
Overtreders
In Bergen, waar al sinds 1986 een tol
muur bestaat, ligt het aantal overtreders
volgens directeur John Erik Kjeseth, di
recteur van het administratieve bedrijf
The American School of The Hague,
zoals de Amerikaanse school officieel
heet, ontstond uit een fusie van de op
Amerikaanse leest geschoeide interna
tionale school met het schooltje voor de
diplomatenkinderen. Pas later vonden
ook andere nationaliteiten de weg er
heen. De school gaat er prat op dat ze in
staat is kinderen met de meest uiteenlo
pende achtergronden op te vangen. De
flexibiliteit van het systeem en die van
de individuele leerkrachten hebben haar
in de loop der jaren een uitstekende re
putatie bezorgd.
Souplesse is een van de pijlers van de
school. "Wij kunnen iedere dag van het
jaar nieuwe leerlingen opnemen". Rodell
verheelt niet dat het wel zo prettig is als
ze aan het begin van het schooljaar ko
men, maar de praktijk is weerbarstiger.
Tunnell en Bro Vereniging, nog maar op
1,5 procent. Eerder was het 2 procent.
Volgens Kjeseth werpt de effectieve
elektronische controle hier zijn vruchten
af. In de controlekamer van de Oslose
collega's gelooft informatieconsulent
Mette Lundgren in een nog lager aantal
als de eerste kinderziekten zijn overwon
nen. Achter de computerschermen loe
ren 20 medewerkers dag in, dag uit naar
overtreders.
"Vijf procent van alle passanten, zo'n
12.000, worden dagelijks gefotografeerd
via onze camera's achter de tolstations,
die niet zijn voorzien van slagbomen of
andere hindernissen", legt Lundgren uit.
"We maken daarbij slechts opnamen van
het kenteken. Via onze computers, die
direct gekoppeld z(jn aan de databank
van het Noorse Centraal Bureau voor de
Wegenbelasting, kunnen we zien of de
bezitter een abonnement heeft. Is dat
niet het geval, en dat komt vaak voor,
dan drukken onze medewerkers het zes-
Dat er overal in de wereld andere school
systemen bestaan, die er elk een eigen
programma op na houden, maakt de
zaak er niet eenvoudiger op. "Maar met
intensief overleg met de ouders en de
ambassade van het land van herkomst,
vinden we altijd wel een oplossing".
De voertaal op school is uiteraard
Engels. Daarnaast wordt les gegeven in
Frans, Duits, Spaans en Latijn. Maar er is
ook aandacht voor het Nederlands. "Om
te overleven", grinnikt Rodell. De kinde
ren moeten de tijd dat zij hier wonen,
boodschappen kunnen doen en de weg
vragen. Toch zit er meer achter dan al
leen een pragmatische levensopvatting.
"Het getuigt ook van hoffelijkheid tegen
over het gastland om wat van de taal te
leren".
cijferige kenteken van de overtreder in
op het scherm. Een kwestie van zes se
conden. De rest gaat automatisch. De
verkeerszondaar krijgt een boete van
zo'n 80 gulden, wat overeenkomt met
een maandkaart. Betaalt de persoon ook
de boete niet, dan wordt het bedrag ver
dubbeld. Uiteindelijk sturen we, als
laatste uitweg, de deurwaarder op hem
af'.
De tolstations zjjn in drie rijbanen op
gedeeld en lijken veel op een normale
grensovergang. Abonnementhouders
kunnen hun eigen doorgang kiezen en
met een snelheid van 50 kilometer passe
ren. Bij de overige banen staan muntap-
paraten of is hand verkoop mogelijk. "De
laatste twee oplossingen zijn voor nood",
aldus Mette Lundgren. "Het nadeel bij
deze overgang is dat de automobilist
moet stoppen om 10 kronen te betalen en
dat kan gemakkelijk tot files leiden. We
hebben geprobeerd dit op te vangen
door tot februari 20 procent korting te ge
ven op onze 700 gulden kostende jaar
kaarten. Deze campagne zorgde ervoor
dat rond de helft van alle passanten nu
zo'n abonnement heeft. De anderen ko
pen een halfjaar- of maandkaart, die voor
400 of 80 gulden te krjjgen is".
Volgens Lundgren waren er in de eer
ste weken grote problemen. "De Noren
probeerden ons van alle kanten te sabo
teren. Zo leverden velen de eerste dagen
zakjes met 100 dubbeltjes af als betaling
voor de 10 kronen. Dat hebben we afge
wezen. Er bestaat gelukkig in Noorwe
gen een wet waar ontvangers een beta
ling met meer dan 25 munten kan weige
ren. Ook cheques werden door de hoge
administratiekosten geweigerd bij de en
kele verkoop".
Probleemloos
De aanleg van de Oslo-ring kostte het
stadsbestuur 35 miljoen gulden. De ex
ploitatie met 200 werknemers, die in
ploegendiensten werken, bedraagt 20
miljoen gulden per jaar. Daarmee beslaat
het systeem ongeveer 10 tot 15 procent
van de tolinkomsten. Een redelijk per
centage, vindt de stad Oslo. Dagelijks
passeren 230.000 wagens de 18 sluizen.
Ze brengen zo'n half miljoen gulden in
de stadskas, aldus de administrerende
directeur Thorleif Haug van Fjellinien.
Haug is ervan overtuigd dat na de eer
ste weken alles probleemloos zal gaan.
Vooral de komst van de zogenaamde
elektronische schijf deze zomer zal het
werk nog meer vereenvoudigen. Deze
schijf, een Noors patent, zendt een sig
naal uit dat door de camera wordt opge
vangen. Als de automobilist zo'n kaart
mist of als de kaart leeg is, wordt de wa
gen automatisch geregistreerd. De schijf
kan worden geprogrammeerd voor een
heel jaar, maar ook voor 25 of 350 passa
ges. Als de 13 centimeter lange kaart leeg
is, krijgt de automobilist bij de tolsta
tions automatisch een signaal dat hij zijn
schqf moet vernieuwen. Het stuk elek
tronisch plastic wordt met een sterke lijn
aan de vooruit geplakt. Bij het verwijde
ren breekt het plaatje automatisch. "Wie
er toch in slaagt en zijn elektronische
kaart uitleent aan zijn buurman, kan als
nog worden gegrepen, omdat de came
ra's steekproeven blijven nemen", aldus
Haug.
Volgens wegdirecteur Eskild Jensen
zullen na Oslo ook ruim 60 andere plaat
sen in Noorwegen volgen. "Tot 1994 ste
ken wjj zo'n zeven miljard gulden in
nieuwe tolsystemen. Een investering die
zich in enkele jaren dubbel en dwars te
rugbetaalt. Dat heeft Bergen bewezen en
dat zal ook Oslo bewijzen".
Het internationale karakter, de school
heeft leerlingen van zo'n vijftig nationali
teiten, maakt de school kwetsbaar. Het is
niet voor niets dat een jaar of tien gele
den vlaggen en al te opzichtige naambor
den verdwenen van de gevels. De stand
van de politieke thermometer bepaalt de
risico's. "We verbergen ons niet, maar we
hebben er geen behoefte aan narigheid
uit te lokken", licht Ródell toe. Om die
reden zijn de bussen die de leerlingen de
hele dag op en neer rijden tussen school
gebouwen, sportterreinen en creatieve
ruimten niet voorzien van een uitbundi
ge naamsaanduiding.
Toch markeert een meters hoog bord
de plek waar de nieuwe vestiging gestal
te krijgt. "Het bord wordt niet als een be
dreiging gezien", aldus Rodell. "We heb
ben uitgebreid overleg gehad met de am
bassades van de landen waar we vaak
leerlingen van hebben". Die landen dra
gen ook financieel bij aan de veiligheids
maatregelen. Daarbij moet worden ge
dacht aan verbreding van de sloot naast
de school, de bouw van een hekwerk met
slagbomen, de installatie van camera's
en andere niet met name te noemen voor
zieningen. "We zoeken een evenwicht
tussen de veiligheid en openheid waar
onze leerlingen recht op hebben". Een
school blijft een school en het is niet de
-bedoeling dat leerlingen die ervaren als
een bunker waar ze niet in of uit kunnen.
Met de nieuwbouw is bijna 25 miljoen
gulden gemoeid. De school kan dat niet
allemaal zelf ophoesten en krijgt belang
rijke bijdragen van het ministerie van
economische zaken in Den Haag en
wacht nog op financiële steun van de
Amerikaanse regering. Maar ook andere
landen dragen bij en er is niet vergeefs
een beroep gedaan op internationale be
drijven in de Randstad. "Die hebben be
lang bij onze aanwezigheid, want als ze in
het buitenland personeel werven, kun
nen ze zeggen dat de opleiding van hun
kinderen geen probleem is".
Bij de fondswerving stelt de school
zich uitermate zakelijk op. "We benade
ren ook bedrijven die nooit buitenlands
personeel aantrekken en evenmin van
plan zijn dat te doen. Zy profiteren net zo
goed van onze aanwezigheid, al is het
maar via hun zakenrelaties".
In juli van Scheveningen naar Wassenaar
Er is maar weinig aan de buitenkant van het oude schoolgebouw in Scheveningen dat
associaties oproept met Amerika, het land van de onbegrensde mogelijkheden waar
alles nieuw is en glimt. Toch is hier op de eerste verdieping de directie van de
Amerikaanse school van Den Haag gevestigd. Voor de 625 leerlingen van de school is
hier geen plaats, die zijn ondergebracht in vier over de badplaats verspreide
dependances. Hoog tijd dus voor nieuwbouw.
door Theo Haerkens
■De verhuizing naar de nieuwbouw in Wassenaar staat voor juli op de agen-
