Eric Clapton: gaaf maar braaf
Poesjkins pistolen terug
Gezeur in 'De Kersentuin'
'De kunst is dood en communiceert niet meer'
Dollen met het beest
Accordeonweek in Amsterdam
Jan Buddings zwak voor mens en dier
MAANDAG 26 FEBRUARI 1990
PAGINA 11
Somberheid overheerst op Leids symposium fin de siècle
LEIDEN "De huidige beeldende
kunst is pure ego-tripperij gewor
den en heeft geen inhoud meer. In
de negentiende eeuw ging God
dood, in de twintigste eeuw is de
kunst dood. Kunst communiceert
niet meer en spreekt nog maar een
heel klein deel van de bevolking
aan. Men ziet origineel zijn als het
enige belangrijke terwijl da,t niet zo
is. Kunstenaars moeten maar eens
een tijdje tot bezinning komen en
een ambacht leren". Dat zei A.P.L.
Bodar, hoogeleraar kunsrgeschie-
denis, afgelopen zaterdag op een
symposium van de werkgroep
Spleen van de Leidse universiteit.
Zes sprekers uit verschillende
kunstdiscipines bespraken de
vraag of de decadentie in de kunst
van de negentiende eeuw zal terug
keren in het fin de siècle van deze
Over het algemeen deelden de
sprekers dezelfde (sombere) me
ning: de kunst in het Fin de siècle
van deze eeuw is niet vernieuwend,
staat stil of is in een overgangsfase
terecht gekomen.
Volgens J. Goedegebuure, hoog
leraar literatuurwetenschappen aan
de Katholieke Universiteit Brabant
is de kunst op een eindpunt beland
van waarvandaan "fnen alleen nog
maar terug kan". "Er bestaat geen
vernieuwende avant-garde meer, de
huidige avant-garde is ingelijfd
door de commercie. Het Van Gogh
jaar bijvoorbeeld is verworden tot
een Efteling op het Amsterdamse
museumplein", meent hij. Goede
gebuure gelooft niet dat de deca
dentie van de negentiende eeuw te
rugkeert in deze eeuw. "De geschie-
dens herhaalt zich nooit. De huidige
kunstenaars houden zich met zich
zelf bezig en niet met maatschappe
lijke vernieuwingen zoals in de ne
gentiende eeuw".
Is de beeldende kunst de laatste
jaren volgens kunsthistoricus
Bodar steeds minder toegankelijk
geworden, de muziek is dat juist wel
in het huidige fin de siècle. "In te
genstelling tot de jaren vijftig, is de
muziek nu weer mooi en prettig om
naar te luisteren", meent J. van der
Veen, emeritus hoogleraar muziek
geschiedenis. Ook hij zegt dat de
huidige muziek niet vernieuwend
is. "Uit een soort nostalgie naar stij
len uit het verleden, wordt van oude
stromingen gebruik gemaakt". Dat
gebeurde volgens Van der Veen ook
in de negentiende eeuw, maar toen
was het gebruik maken van oude
stijlen een middel om tot een nieu
we stijl te komen. Nu is het herha
len van oude stijlen een doel op zich
geworden"
Mode-ontwerper d'Angelino Tap
had een meer optimistische visie:
"We staan juist op de drempel van
een aantal grote veranderingen",
zegt hij. "Juist omdat we alles her
haald hebben. Die herhaling van
stromingen uit het verleden was no
dig om die periodes te verwerken.
Nu is het tijd voor nieuwe dingen".
N.J. Bredero, hoogleraar kunst
geschiedenis aan de Leidse univer
siteit, sprak in zijn lezing over het
Fin de siècle in de Film. Volgens Bre
dero is er in de negentiende eeuw
niet echt sprake van decadentie of
Fin de siècle in de Film. "Bij deca
dentie hoorde de verfijnde kunst,
terwijl de Film in die tijd een rate
lend apparaat was, overstemd door
een piano in een variététheater of op
een kermis. Film was in die tijd niet
echt een vermaak voor de elite,
maar meer voor de gewone bevol
king". In deze tijd wordt volgens
Bredero de decadentie wel op Film
uitgebeeld, bijvoorbeeld in Viscon-
ti's 'Death in Venice' waarin door
een trage en vrij saaie manier van
Filmen, de verveling van de hoofd
persoon wordt uitgedrukt.
Mitterrand vergaloppeerde zich met schenking aan Gorbatsjov
DEN HAAG - Eric Clapton
maakte afgelopen zomer bij aan
komst in Swaziland een grapje.
Toen de dienstdoende douanebe
ambten hem daar vroegen naar
zijn beroep, antwoordde hij: le
gende. Een beetje melig grapje,
maar er zit een kern van waarheid
in. Clapton is een legende. De ver
wachtingen van de ruim 11.000
fans die zaterdagavond zijn con
cert in de Haagse Statenhal bij
woonden waren dan ook hoog ge
spannen. Het werd een gaaf maar
braaf optreden.
Het historische voorval bij de
start van zijn Afrikaanse toernee
is illustratief voor zowel de enor
me (en aldoor groeiende) verering
van de 44-jarige rockveteraan, als
voor de geestelijke druk die er bij
hem eveneens een gevolg van is.
Na een curieuze loopbaan met
menige inzinking koestert Slow-
hand thans zijn grote populariteit
als 'gitarist der gitaristen' en ook
als survivor. Die zorg weerhoudt
hem ervan om helemaal uit de
band te springen.
'Den Haag' leverde andermaal
een heerlijk avondje vol vakman
schap op, maar het echte vuur
werk ontbrak toch te vaak. Na dik
twee uur besloot Eric Clapton
met de (enige) toegift 'Sunshine
Of Your Love', een van de beken
dere nummers uit zijn vlegeljaren
met Cream (1966-1968). Al werden
er enkele flarden van het tevoren
op zijn verzoek aangeheven 'Tul
pen uit Amsterdam' speels in
Claw Boys Claw, gezien in het LVC in Lei
den op zaterdag 24 februari.
LEIDEN - Een bezoekje met het
hele gezin aan Burgers Dieren
park, daarmee kun je een optre
den van Claw Boys Claw het bes
te mee vergelijken. Een beetje
dollen met het beest Peter te Bos,
dat vervaarlijk brult en af en toe
zelfs bijt. Zoals naar de jongen in
de zaal die de zanger in gevatheid
naar de kroon wilde steken en
daarom een microfoon naar z'n
hoofd gegooid kreeg. Of het meis
je op de rand van het podium dat
na enkele nummers uitdagend
'De Kersentuin' van A.P. Tsjechov door Het
Nationale Toneel. Regie en vertaling: Hans
Croiset. Decor: Judith Lansink. Spelers: An-
ne-Wil Blankers, Will van Kralingen, Jules
Royaards, Peter Tuinman en anderen. Ge
zien: 22 februari, Koninklijke Schouwburg
Den Haag.
DEN HAAG 'De Kersentuin',
Tsjechovs laatste stuk (1904),
moetje niet met kwade bedoelin
gen lezen. Dan gaat het alleen
maar over een stel zeurkousen.
Om wie weet welke leegtes te ver
doezelen, kletsen ze een hoop,
maar ze ondernemen niks. Wie
niet anders wil, hoeft alleen maar
een stelletje oninteressante men
sen in een kersentuin te zien.
Maar goed, je moet ook niet het
kwade lezen. Als je achter de ge
vel van het verhaaltje kijkt, zie je
schatkamers waarin de mogelijke
werden verwerkt, toch moeten al
le dertig-plussers (zeventig pro
cent) heimwee hebben gekregen
naar de veel energiekere oor
spronkelijke uitvoering.
Eerder was het verwachtings
patroon slechts enkele keren
doorbroken. Na de aaneengesme
de versies van 'I Shot the SherifF
en 'White Room', toen bassist
Nathan East alle ruimte kreeg om
'Can't Find My Way Home' (uit
periode Blind Faith, 1969-197,0)
naar eigen inzichten in te vullen.
Vervolgens bij dé verschijning
van gastzanger Billy Preston, die
er als tweede stem en tijdelijk ver
vanger van toetsenist Allan Clark
meteen zo enthousiast de beuk in
gooide dat Clapton en zijn reste
rende sextet ook maar even het
plezier boven de perfectie liet pre
valeren. Meer van dergelijke in
termezzi hadden geen kwaad ge
kund.
Een aangename verrassing
vooraf voor vrijwel alle 'Clapto-
manen' was het sfeervolle optre
den van Zucchero Fornaciari. De
ze Italiaanse collega en vriend
van Eric Clapton geldt in eigen
land al jaren als het afdoende ei
gen antwoord op Joe Cocker dan
wel Paul Young. Bijgestaan door
een hechte achtkoppige band had
'Suikertje', die in ons land tot nog
toe slechts met 'Senza Una Don
na' een hitje scoorde, geen enkele
moeite om over de taalbarrière
heen de Statenhal voor zich te
winnen. LOUIS DU MOULIN
haar t-shirt uittrok en door de
ruim twee keer zo oude Te Bos op
vaderlijke toon werd toegespro
ken.
Echt gevaarlijk werd Te Bos na
tuurlijk niet. Daarvoor zorgden
de twee roadies die de zanger bij
zijn tochten door de hossende
menigte op de voet volgden. Of
anders gitarist John Cameron
wel, die na een lullige opmerking
over de vroegere ritmesectie van
de groep Te Bos te verstaan gaf
dat hij dat niet kon maken.
betekenissen als rijkdommen zijn
opgestapeld. Dat is ook de reden
waarom zoveel regisseurs dol zijn
op Tsjechov. Op hem is misschien
meer dan op enig ander toneelau
teur Martinus Nijfhoffs adagium
'er staat niet wat er staat' van toe
passing.
In de regie die Hans Croiset nu
voor Het Nationale Toneel van
'De Kersentuin' gemaakt heeft,
heb ik helaas nauwelijks kunnen
zien welke mogelijkheden de
tekst in zich heeft. De licht ironi
sche karakteruitbeelding (ge
steund door de nieuwe vertaling
die Croiset zelf maakte) zet wel
een spoor uit, maar een spoor dat,
wat mij betreft, vrijwel direct
doodloopt. Het is duidelijk dat de
landeigenares Ljoebov (Anne-Wil
Blankers) en de haren met hun
Opmerkelijk aan het optreden
van de Claw Boys was de muzika
le progressie die de groep in de
nieuwe bezetting heeft geboekt.
De nieuwkomers Arno Kooi (bas)
en Marc Lumb (drums) zijn vin
dingrijkere muzikanten dan hun
voorgangers. Daardoor is Claw
Boys Claw niet meer het ramme
lende gitaarbandje dat het muzi
kale onvermogen steeds moet ca
moufleren met gekdoenerij van
Te Bos. In sterke nieuwe num
mers als 'He was a devil' en 'Su-
leefwijze een tijdperk afsluiten.
De bijlslagen waarmee de kersen
tuin wordt omgehakt, kondigen
onverbiddelijk een nieuwe eeuw
(de onze) aan. Maar wat moeten
wij daarvan denken?
Croiset heeft in zijn vertaling
een woord geïntroduceerd dat
juist in dit toneelseizoen niet on
opgemerkt kan blijven. In de ou
de vertaling van Charles B. Tim
mer oppert de rijke koopman
Lopachin het idee om het land
goed rendabel te maken door het
in stukjes op te delen en die stuk
jes te verhuren aan stadsmensen
die in het mooie seizoen van het
buitenleven willen genieten. Bij
Timmer heten ze 'villabewoners'
of 'forensen', maar bij Croiset
noemt Lopachin (Peter Tuinman)
hen 'zomergasten'. Nu is 'Zomer
gasten' de titel van een toneelstuk
van Maxim Gorki dat dit seizoen
twee keer wordt opgevoerd. Mis
schien heeft Croiset een link wil
len leggen met dat stuk (ook uit
1904), dat fel de ledigheid hekelt
van een zichzelf tot de 'intelli
gentsia' rekenende groep men
sen. Ook de student Trofimov
(Gijs Scholten van Aschat) uit 'De
Kersentuin' laat zich minachtend
over de intelligentsia uit: "Ze noe
men zich 'intelligentsia', maar ze
bekken de bedienden af, behan
delen de boeren als dieren, ze
kunnen slecht leren, lezen niets
dat van belang is, voeren niets uit,
over de wetenschap praten ze al
leen maar en van de kunst begrij
pen ze geen snars". Maar hoe ern
stig kunnen wij de woorden ne
men van deze eeuwige student
die op een ladder klimt om via het
raam Ljoebovs huis binnen te ko
men? Afgezien van het derde be
drijf, waar een feest met muziek
en dans voor levendigheid zorgt,
laat Croiset 'De Kersentuin' ter
gend langzaam spelen. Soms
werkt dat goed, zoals in de scène
waarin Lopachin en Varja (Will
van Kralingen) elkaar hun liefde
maar niet kunnen bekennen.
Maar omdat de ironie zo goedhar
tig blijft en de karakters zich bij
na nergens aan oppervlakkigheid
kunnen ontworstelen, is dit tem
po meestal bijna slaapverwek
kend. De opvoering, die voor het
overige vrij traditioneel van aan
pak is, dwingt dan ook niet tot
een stellingname. En dat maakt
van 'De Kersentuin', ook al heb je
helemaal geen kwade bedoelin
gen, toch vooral een stuk over een
stel zeurkousen die een hoop klet
sen, maar niks ondernemen.
HANS STUPERS
perkid' weet de vernieuwde Claw
Boys Claw bovendien nieuwe in
grediënten als swamprock, speed-
metal en heavy funk in de eigen
stijl te integreren.
Het in de voorverkoop al uitver
kochte LVC vond het allemaal
prachtig. De eerste rijen hielden
zich als vanouds bezig met hos
sen en stagediven, terwijl de rest
van de zaal zich uitstekend ver
maakte met de nieuwe nummers
en het dollen tussen Te Bos en de
eerste rijen. De beloning volgde
in de vorm van twee toegiften.
JAN VAN DER PLAS
LM verhuist niet
DEN HAAG - Het Nederlands Let
terkundig Museum in Den Haag
blijft in de vleugel bij de Koninklij
ke Bibliotheek en het Algemeen
Rijksarchief in het Bezuidenhout
en verhuist derhalve niet naar het
Spui. Het ministerie had het ge
meentebestuur van Den Haag ge
vraagd de mogelijkheden na te gaan
om het museum onder te brengen in
het nieuw te bouwen stadhuis.
Jan Budding: schilderijen, tekeningen en et
sen. Expositie in galerie Bianca, Grave-
steen 1. Wassenaar. Tot en met 11 maart
geopend op donderdag, vrijdag en zondag
van 14.00 tot 17.00 uur en zaterdag van
12.00 tot 17.00 uur.
WASSENAAR Een haan met
grootheidswaan, twee converse
rende kippen en een wantrou
wend glurende gans. Drie, schijn
baar luidkeels protesterende kip
pen, gevangen in een driehoeks
compositie. Je moet er heimelijk
om lachen, maar je laat het wel na
om dat hard op te doen. In dit ge
vogelte liggen te veel menselijke
zwakheden en te veel krachtige
dierlijke instincten besloten om
jezelf zo te laten gaan.
Het kippenhok was voor de
kunstenaar Jan Budding een on
uitputtelijke bron van inspiratie.
Nog nooit eerder geëxposèerde
schilderijen, etsen en tekeningen
zijn nu te zien in de Wassenaarse
galerie Bianca. Behalve gevogelte
treffen we op deze expositie nog
een ander geliefkoosd thema van
Jan Budding aan: dagjesmensen
aan het strand. Mensen die niet
konden ontkomen aan Buddings
rake en spitse pen. Op en onbe
waakt moment heeft Jan Bud
ding ook hun zwakheden en in
stincten vastgelegd.
Jan Budding (1922-1988) wilde
een vel papier veroveren. Hij
maakte het werken opzettelijk
moeilijk door soms linkshandig
te werken, terwijl hij rechtshan-
dig was. Nat papier met beschadi
gingen of vlekken was voor hem
een uitdaging. Op dezelfde moei
zame manier lijkt hij zijn model
len te willen veroveren, of dat nou
kippen waren of mensen.
Het werk dankt de uitdruk
kingsvaardigheid aan een combi
natie van dunne, krasserige en
brede, wollige lijnen. Alleen een
volwassen mens, met een bewo
gen leven achter de rug, die veel
AMBOISE (GPD) De pisto
len waarmee de gevierde Russi
sche schrijver Alexander Serge-
jevitsj Poesjkin in 1837 tijdens
een duel dodelijk getroffen
werd, zijn afgelopen zaterdag in
triomf door door de zonovergo
ten straatjes van Amboise aan
de Loire gedragen. De verlegen
glimlachende burgemeester
droeg het kistje met daarin de
pistolen als een relikwie voor
zich uit.
Nieuwsgierig bekeken door de dor
pelingen ging de optocht van burge
meester Cholet en zijn gasten naar
het bescheiden Postmuseum, waar
de pistolen jaren zijn bewaard ge
weest. Toch waren ze er afgelopen
zomer, op 3 juli, uit weggehaald. Op
hoog bevel van President Mitter
rand. De President had besloten dat
hij de pistolen aan Sovjetleider Gor
batsjov cadeau zou doen, die op dat
moment een Staatsbezoek aan
Frankrijk bracht.
De 72-jarige burgervader van Am
boise had op die derde juli 1989
geen antwoord geweten op het
'overvalcommando' van de Presi
dent, dat na een kort telefoontje zijn
stad was binnengereden om er de
kist met de pistolen uit zijn glazen
uitstalkast te halen. Andre Cholet
had niet meteen weerwerk gehad
op het diplomatieke spel van Fran
cois Mitterrand, terwijl de geschie
denis van.de pistolen juist de ge
schiedenis is van alleen maar diplo
matiek geknoei.
In maart van datzelfde jaar was de
bejaarde socialist André Cholet tot
burgemeester van Amboise geko
zen als opvolger van de roemruchte
premier van Charles de Gaulle en
'Vader van de Franse Grondwet', de
nog bejaardere Michel Debré. En
nauwelijks op zijn post, bakte Mit
terrand zijn partijgenoot André
Cholet al deze poets. Na twee dagen
van verbluft nadenken namen de
burgemeester en de gemeenteraad
van Amboise een kloek besluit. Ze
vaardigden een Verordening uit
waarin te lezen stond dat de pisto
len die de dood van Alexander Ser-
gejevitsj Poesjkin teweeg hadden
gebracht, niet aan de Sovjetunie ca
deau waren gedaan, maar in
bruikleen waren gegeven.
Na dit rampzalig gebleken schot
gaf George d'Anthes de pistolen
weer aan zijn vriend Ernest de Ba-
rante terug. Ze bleven in de familie
en lagen zelfs jarenlang op de
schoorsteen in het stamslot bij
Thiers in de Auvergne.
Om een lange historie kort te ma
ken: in '52 doken de pistolen bij een
veiling op, waar ze gekocht werden
pbserveert, kan emoties en rela
ties tussen mensen en dieren zo
scherp treffen. Des te verwarren
der is de bijna kinderlijke precisie
van sommige details.
Kort na het overlijden van zijn
door een zekere Pierre Paul, die een
verzameling souvenirs uit de ge
schiedenis van de posterijen had
aangelegd. Het was dezelfde Pierre
Paul die zijn verzameling, met de
pistolen en al, aan Amboise cadeau
gaf omdat zijn vriend Michel Debré
er toen burgemeester was.
Boerenbedrog
Nadat President Mitterrand de
pronkstukken van de verzameling
zonder voorafgaand overleg had la
ten weghalen, brak de hel los. Zelfs
de regering-Rocard begreep dat het
'Elysée' zo niet met gemeentelijke
musea kon omgaan. En de Sovjets
werd met beschaamde kaken ge
vraagd de Franse president uit zijn
netelig parket te redden. De pisto
len waren intussen tentoongesteld
in het Poesjkin-museum in Moskou
en later in de bibliotheek van Le
ningrad. Toch bleek de Sovjet-rege
ring bereid het Franse noodsein te
begrijpen. Ze seinde gehoorzaam
terug dat "men nooit anders had ge
dacht of de pistolen waren in leen
gegeven". En omdat burgemeester
Cholet van Amboise had verordon
neerd: "Voor een half jaar", legden
de Russen zich daarbij neer.
De officiële terugkeer van de bei
de pistolen werd een feest van goed
doorgesmeerd boerenbedrog. De
culturele raad van de Sovjet-ambas
sade Alexander Aristov in wie
niemand meer de spion durfde ver
moeden die hij voor het aanbreken
van de perestroika ongetwijfeld ook
zou zijn geweest hield een gloei
end betoog waarin hij de "vriend
schapsbanden tussen beide lan
den" zo nauw aanhaalde dat men
het er benauwd van kreeg.
En om het principe van de 'le
ning' nog eens extra in de hoofden
van het dankbare gehoor te stam
pen, leenden de Russen op hun
beurt voor een half jaar een 15e-
eeuwse manuscript over Amboise
aan de gemeentenaren uit, dat uit de
bibliotheek van Leningrad was
eerste kleinkind schilderde Jan
Budding een reeks schilderijen
met roofvogels. 'Roofvogel I' is
een dier in doodsangst geworden.
Met zwarte, forse penseelstreken
gaf de kunstenaar het dier een
meegebracht door een van haar we
tenschappelijke ambtenaren, Ma
dame Natalia Elaguina. De rad
Franssprekende Natalia bleek in de
algehele opwinding bereid uit het
hoofd een en ander van Poesjkin in
het Russisch te reciteren. En ze
sprak er niet meer over, dat de Fran
se ambassade in Moskou haar uit di
plomatiek onbegrip een visum voor
Frankrijk aanvankelijk geweigerd
had.
De uitsmijter van de middag was
de toespraak van een gladde regio
naal-directeur van minister voor
cultuur Jack Lang. Monsieur Jean-
Claude Menou deelde geheimzin-
ning mede dat uit dank voor het
'uitlenen' van de pistolen minister
Lang niet alleen 'twee Picasso-va-
zen' aan Amboise zou uitlenen (om
de zaak te sussen) maar zelfs een
complete Picasso-tentoonstelling
met schilderijen en tekeningen en
al. Burgemeester Cholet glimlachte
opnieuw verlegen en dacht koorst
achtig na waar je zo iets kostbaars in
zijn dorp veilig zou kunnen uitstal
len.
Tijdens het drinken van de
vriendschapswijn in het Postmuse
um was ook de bejaarde freule
Louise Brugiere de Barante aanwe
zig, een directe afstammelinge van
de gezant wiens pistool de dood van
Poesjkin veroorzaakt had. De freule
was zo ontroerd dat ze een glas vol
vriendschapswijn in haar schoot
liet vallen, maar als een echte De
Barante deed ze of er niets was ge
schied. En vertelde ze iedereen die
het horen wilde: "Ik was eerst vre
selijk boos op de president en dat
heb ik hem ook geschreven. Toch
geloof ik na deze middag dat het
echt alleen maar de bedoeling was
dat de pistolen zouden worden uit
geleend".
Blijft de brandende vraag met
welk van de beide pistolen Rus-
lands grote dichter door de bescher
meling van baron Van Heeckeren in
de buik geschoten werd.
verkrampte kop en woest slaande
vleugels. Voor 'Roofvogel II' en
'Roofvogel III' koos de kunste
naar andere kleuren, een liggend
papierformaat en de dieren zijn
ditmaal gedrongen. Deze vogels
zijn eerder meelijwekkend en
hun angst lijkt ongegrond.
Nu weet ik hoe menselijk een
dier is en hoe dierlijk een mens.
De expositie in galerie Bianca
kan ik van harte aanbevelen.
LISETTE OOMEN
Het Nationale Toneel met 'De Kersentuin' in de regie van Hans Croi
set. V.l.n.r. Hans Ligtvoet, Anne-Wil Blankers, Peter Tuinman en Jules
Royaards. (foto gpd)
AMSTERDAM (ANP) - In Muziekcentrum De IJsbreker in Amsterdam
wordt van 14 tot en met 21 april een internationale accordeonweek gehou
den. Ook de Beurs van Berlage, Theater de Balie en andere lokaties zijn bij
het evenement betrokken. De hedendaagse muziek neemt tijdens die
week een prominente plaats in, terwijl eveneens aandacht wordt besteed
aan volksmuziek en aan lichte en geïmproviseerde muziek, aldus De IJs
breker.
Ongeveer twintig groepen/solisten zullen concerten verzorgen. Verder
zullen vijf musici zogenoemde masterclasses geven en tien andere deskun
digen houden lezingen. Het programma geeft, volgens De IJsbreker, een
zo getrouw mogelijk beeld van de explosieve ontwikkeling van de accor
deon in de laatste decennia.
De historische ontwikkeling zal worden belicht op een expositie van in
strumenten uit België, Italië, de Sovjetunie en Nederland. Tenslotte zal de
nieuwste accordeonliteratuur uit de hele wereld ter inzage liggen.
Expositie in galerie Bianca
