'Fundamentalisme in Egypte vormt geen gevaar'
Spanning tussen kerk en werk
Gelovige Shell-werknemers vaak in de knel
ZATERDAG 24 FEBRUARI 199U
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 19
zeggen: ik kan met het conflict tus
sen kerk en Shell leven".
"Maar het doet me wèl wat. Ik dis
cussieer er thuis over en ook op de
zaak. Maar het is niet zo dat ik er 's
nachts, badend in het zweet, van
wakker lig. Het is niet mijn grootste
probleem".
Op de bijeenkomst in Driebergen
kwam de vraag of de kerk aan poli
tiek mag doen vaak ter sprake. "Een
kerk zonder stelling is onhoudbaar,
maar ze mag niet aan partij-politiek
doen. Vroeger verkondigde de do
minee vanaf de preekstoel op welke
partij de gemeente moest stemmen.
Dat kan nu niet meer. Nu luidt de
vraag: kan ik mijn handelen rijmen
met wat het Evangelie zegt?"
Solidair
Shell heeft vestigingen in Zuid-
Afrika dat gebukt gaat onder de
apartheid. Discriminatie. Het Evan
gelie spreekt van solidariteit met de
armen en onderdrukten. Is die com
binatie van kerklid en werknemer
van Shell te rijmen?
"Ja. want ook Shell is tegen apart
heid. Het verschil ligt 'm in de uit
voering van de bestrijding daarvan.
Kiest Shell ook voor de weg van de
isolatie, dan werkt het alleen als je
de lekken kunt dichten. Als ieder
een solidair is. Anders lukt het
niet".
"Het gaat Shell natuurlijk niet
puur en alleen om de winst. Het be
drijf bestaat uit mensen, goede en
slechte. Mensen die ook morele
waarden kennen en ernaar willen
leven. De directeuren die ik ken,
zijn niet slecht. Ook zij vinden
apartheid onmenselijk. Kijk, gelovi
gen kunnen bij problemen steun
zoeken in de Bijbel. Daar vinden zij
hun norm. Maar waar moet een be
drijf als Shell die vandaan halen?
Niet uit de Bijbel, meent hij. "On
mogelijk. Shell is een multinatio
naal bedrijf. Ik heb Islamitische col
lega's. Daartegen kun je toch niet
zeggen: je moet maar doen wat er in
de Bijbel staat. Shell heeft zelf zake
lijke principes opgesteld dat gaat
over het praktische handelen. Daar
in wordt bij voorbeeld omkoping
veroordeeld, terwijl dat toch een
zuiver economisch principe kan
zijn. Nogmaals, het bedrijf is niet al
leen op winstbejag uit".
De reacties van familie, buren en
kennissen op het feit dat hij bij
Shell werkt, vallen mee. "Dat komt
ook omdat mensen met wie ik con
tact hebt niet direct uit de linkse
hoek komen. Maar ik ken wel colle
ga's die daarmee worstelen. Die op
verjaardagsfeestjes niet over Shell
en Zuid-Afrika kunnen spreken
omdat dat onherroepelijk leidt tot
pijnlijke situaties. Dat kwam ook
tijdens de bijeenkomst in Drieber
gen naar voren. Toch moet ook ik
rekening houden met de mening
die onder een groot deel van de bur
gers leeft. Ik heb een stropdas,
waarop de Shell-schelpen heel dui
delijk afgebeeld zijn. Daarmee ga ik
niet de straat op, omdat ik weet dat
dat onverstandig is en reacties kan
uitlokken".
Toen de Wereldraad van Kerken
zich in 1988 uitsprak voor een boy
cot van Shell, leidde dat tot per
soonlijke spanningen. "Ik was bang
dat het uit de hand zou lopen. Ge
lukkig kan ik van de wereldraad af
stand nemen. Is verder weg. mijn
betrokkenheid is geringer. Maar
ook als de Hervormde Kerk zich
achter het standpunt van de We
reldraad schaart blijf ik werken bij
Shell èn blijf ik lid van de kerk. An
deren zullen wèl voor het een of het
andere kiezen. Sommigen hebben
dat zelfs al gedaan. Ik zal proberen
de partijen bijeen te brengen".
Hij ziet het conflict overigens niet
zo scherp. "Het is niet zwart-wit.
Kijk, geloof is iets anders dan de
kerk, al voel ik me bij die laatste
nauw verbonden. Een kerkgenoot
schap is een middel om je geloof te
beleven. Er zijn meer mogelijkhe
den dan de Hervormde Kerk. En
wat het werk betreft: ik kan ook
naar een andere werkgever stap
pen".
De bijeenkomst in Driebergen
heeft hij als zinvol ervaren. "Praten
lucht op. Je kunt de emoties een uit
weg geven. Het is fijn als er naar je
geluisterd wordt. Mijn probleem is
de vraag hoe je geloof kunt omzet
ten in handelen. Daar zit ik echt
mee. De christenen leggen de Bijbel
verschillend uit. Dat vind ik niet zo
erg, maar ik heb er moeite mee dat
sommigen hun interpretatie aan an
deren opdringen. Dan krijg je con
flicten, zoals op het gebied van de
homofilie, de vrouw in het ambt en
Shell en Zuid-Afrika. De mensen
moeten respect voor elkaar hebben,
maar gelovigen moeten ook zeggen:
Christus is de enige weg ten leven.
Dat geeft een enorme spanning".
Hij beaamt dat het in Zuid-Afrika
nog steeds niet goed is. "Daar zijn
mensen, kleurlingen, in de verdruk
king. Deze mensen hebben recht
om mens te zijn. Het is ook duide
lijk dat de rol van Shell daarbij op
zijn minst omstreden is". Moet de
Kerk zich hierover dus uitspreken-'
"Alles en iedereen is voor verbete
ring vatbaar. Niets en niemand is
volmaakt. Shell doet verkeerde din
gen, de kerk ook en ik idem dito"
Zuster Ag ape
(midden), sa
men met haar
geloofsgenote
Jane Emile
rechtsen zen-
dingswerktster
Nelly van Doorn
op het balkon
van de zen-
OEGSTGEEST Zowel christe
nen als moslims in Egypte heb
ben de neiging sterk aan hun ge
loofsovertuiging vast te houden.
In beide groeperingen zijn er 'ex
tremisten'. Maar, zo zegt de Kop-
tisch-orthodoxe zuster Agape, de
christenen hebben niets te vrezen
van de islamitische fundamenta
listen, ook al zijn die gewelddadig
en beschikken zij over veel geld.
Niet alleen de regering, maar ook
de bevolking is namelijk sterk te
gen hen gekant.
door
Henk van 't Klooster
Zuster Agape, mede-oprichtster
van het klooster van de Dochters
van Maria in Beni-Suef, een stad
van 500.000 inwoners op 124 kilo
meter van Cairo, verblijft op dit
moment met haar geloofsgenote
Jane Emile en de Nederlandse
zendingswerkster Nelly van
Doorn in Nederland. Op uitnodi
ging van de Hervormde Raad
voor de Zending zullen zij de ko
mende vier weken vooral in de
Hervormde gemeenten rond
Hoorn en Alkmaar voorlichting
geven over het kerkelijk leven in
Egypte, de spiritualiteit van de
Koptische Orthodoxe Kerk en
het vluchtelingenpastoraat in
Cairo.
De Egyptenaren zijn volgens
zuster Agape weliswaar in het al
gemeen vreedzaam, maar als het
om geloofszaken gaat zijn ze hals
starrig. Zij wijst erop dat viervijf
de van de Egyptenaren moslim is
en eenvijfde christen en dat geen
matiging uitgaat van andere le
vensbeschouwingen als het boed
dhisme en het humanisme. "Het
dagelijks voedsel en het geloof
zijn de enige zaken waar Egypte
naren zich dagelijks druk om ma
ken", aldus de zuster.
Priestertekort
De Koptisch Orthodoxe Kerk
verenigt ongeveer 8 miljoen van
de 54 miljoen Egyptenaren. Het
hoofd van de kerk is paus
Shenouda III, de 117e opvolger
van de evangelist Marcus die de
kerk kort na de dood van Christus
zou hebben gesticht. Shenouda
werd in 1981 door de toenmalige
president Sadat verbannen. Zus
ter Agape wil niet ingaan op de re
denen voor deze verbanning die
ruim drie jaar later werd opgehe
ven. "Het ging om een politieke
kwestie en ik wil me niet met de
politiek inlaten".
Shenouda wordt geassisteerd
door 55 bisschoppen en 115 pries
ters, die de pastorale zorg hebben
voor 80 parochies. Er is een ern
stig tekort aan priesters, zeker ge
zien de belangrijke rol die ze in
het leven van een parochie inne-
Zuster Agape assisteert bis
schop Athenasius die het grootste
Koptische bisdom van Egypte be
stuurt. Met haar 65 medezusters
onderhoudt zij kinderdagverblij
ven en tehuizen voor gehandicap
ten. Ook zijn de zusters actief on
der de vuilophalers van Cairo. Zij
maken daarbij geen onderscheid
tussen moslims en christenen.
Illegaal
Nelly van Doorn, Arabiste en
theologe, werd in 1986 door de
Hervormde zending uitgezonden
naar Cairo, waar zij het pastoraat
onder vluchtelingen uit Etiopië
vorm heeft gegeven. Door haar
grote interesse voor het spirituele
leven van de Egyptische klooster
gemeenschappen, vooral die van
vrouwen, kwam zij in contact met
de communiteit van zuster Aga
pe. De vluchtelingen zijn meestal
via Djibouti of Sudan naar Egyp
te gekomen. Zij verblijven ille
gaal in het land, maar hoeven in
het tolerante Egypte geen ge
dwongen uitzetting te vrezen, zo
lang zij zich aan de wet houden.
Door hun illegale status mogen
de vluchtelingen officieel niet
werken. Van Doorn heeft daarom
een aantal projecten ontwikkeld
die hen in staat stelt zich een in
komen te verwerven. Zo is er een
groep die traditionele Afrikaanse
kunstvoorwerpen maakt. Andere
vluchtingen verkopen pennen
met een door henzelf geweven
omhulsel of leren huizen schoon
te maken. Buitenlanders in Cairo
die geen Arabisch kennen, ma
ken graag van de diensten van de
ze laatste groep vluchtelingen ge
bruik.
Jane Emile is medewerkster
van Nelly van Doorn in het vluch
telingenpastoraat. Zij is dochter
van een Koptische priester en is
zeer actief in haar parochie, onder
meer in het sociaal werk voor ge
handicapten en doofstommen.
Ook begeleidt zij de groep die de
kerk schoonhoudt en is zij verant
woordelijk voor het kerkkoor.
De twee Egyptische vrouwen
hopen de komende weken enig
inzicht te krijgen in de manier
waarop de kerken in ons land zich
met zending bezighouden. De
zending is een wederkerig proces,
zo vinden zij. Het zuiden kan niet
alleen veel van het noorden leren,
maar het noorden ook van het zui
den. Het gaat erom, aldus zuster
Agape, het geloof zowel innerlijk
als uiterlijk uit te dragen, zodat
"jezelf een Evangelie wordt".
Belijdenis
Zij denken dat er in Nederland
een verkeerd beeld van Egypte
bestaat. "Als ik", zegt Jane Emile,
"zou vragen, wat men in Egypte
verwacht te zien, krijg ik waar
schijnlijk als antwoord de zee,
zand, piramides en kamelen".
"Egypte is zoveel meer. Wij heb
ben ook weidegrond, vruchtbare
gebieden, kloosters, bibliotheken
en nog veel meer".
De kerkverlating is volgens bei
de Egyptische vrouwen een ge
volg van de scheiding van doop
sel en belijdenis in de westerse
kerken. Een baby die wordt ge
doopt, doet volgens de Koptische
opvatting direct belijdenis. "Als
men iemand vrijlaat om pas op de
leeftijd van achttien jaar of later
belijdenis te doen, is de kans
groot dat hij of zij iets anders
kiest". De kerkgang moet van
jongs af aan een gewoonte zijn en
kinderen moeten serieus worden
genomen, aldus beide vrouwen.
Zij erkennen, dat ook hun kerk
problemen heeft om alle gelovi
gen aan zich te binden. Maar dat
heeft dan veel meer te maken met
de problemen die elk ontwikke
lingsland kent, zoals de grote af
stand tot de parochiekerk.
AMSTERDAM (GPD) -
Wie de naam Shell hoort,
denkt waarschijnlijk aan
meer dan een oliemaat
schappij. De multinational
staat sinds jaren dikwijls in
het nieuws wegens haar ne
ring in Zuid-Afrika. Shell
stoort zich niet aan de loep
het land van de apartheid te
boycotten en dat zit velen
niet lekker. Het bedrijf krijgt
kritiek op politiek niveau,
maar wordt ook door burge
rorganisaties en kerkelijke
instanties te verstaan gege
ven dat zijn activiteiten in
Zuid-Afrika niet 'clean' zijn.
door
Tonny Meijerman
Zo sprak de Wereldraad van Kerken
zich in 1988 uit voor een boycot van
Shell. In de p'Aktijk bleek echter
dat alleen de Verenigde Staten di
rect gehoor gaf aan de oproep van
de wereldorganisatie. In Nederland
acht ds. Barend Wallet, de hervorm
de synode-voorzitter, de kans klein
dat zijn Kerk positief reageert op
het dringende verzoek van de we
reldraad.
Ongeveer drieduizend werkne
mers van Shell zijn lid van de Ne
derlands Hervormde Kerk. Mannen
en vrouwen die zich inzetten voor
hun baas, maar die zich ook afvra
gen óf ze dit vanuit hun geloof wel
kunnen verantwoorden.
Mensen die loyaal willen zijn aan
hun werkgever èn aan hun kerk.
Dat geeft wel eens fricties, waarmee
niet in alle gemeenten even zorgvul
dig wordt omgegaan. Dat veroor
zaakt veel pijn, vertwijfeling en
wanhoop. Vooral bij hen die ernst
maken met de Bijbelse opdracht
dat je geen twee heren mag dienen.
De leiding van de Hervormde
Kerk wil aan deze gevoelens van de
leden niet achteloos voorbij gaan.
Vandaar het besluit niet direct met
een standpunt te komen. Vandaar
ook dat hierover onlangs, in het vor
mingscentrum van Driebergen, ge
sproken werd tijdens een besloten
beraad van werknemers van Shell.
Een bijeenkomst vol emoties. De
deelnemers, ongeveer vijftig in to
taal, willen liever niet naar buiten
treden met hun gevoelens. De me
ningen binnen de groep lopen soms
ver uiteen. Eén ding hebben deze
gelovigen gemeen: ze denken
vanuit hun christelijk geloof en wil
len vandaar uit leven.
Twee heren
Het gesprek dat we hadden met een
van de deelnemers geeft een me
ning weer. We spraken met een man
van middelbare leeftijd, gehuwd en
vader van twee kinderen. Zijn naam
blijft, op nadrukkelijk verzoek, on
genoemd. Is trouwens niet relevant
omdat het hier gaat om de beleving
van een willekeurige werknemer in
dienst van twee heren...
"Ik ging erheen'om te luisteren en
gehoord te worden. In de pers en via
brieven is duidelijk dat er een con
flict is tussen mijn kerk en mijn
werkgever. Dat zou loyaliteitspro
blemen künnen geven. Ik wilde
graag weten hoe de leiding van de
kerk, de synode, omgaat met dit
conflict".
Een conflict tussen kerk en werk
gever. En een werknemer die beide
heren dient. Hoe gaat hij met dat
conflict om? "Tja, twee heren die
nen. In hoeverre wil je dat conse
quent doortrekken? Ik ben Neder
lander, heb een Nederlands pas
poort. De regering neemt ook maat
regelen, waarmee ik het niet eens
ben. Toch lever ik mijn paspoort
niet in. Binnen de Hervormde Kerk
zijn groeperingen waarmee ik het
niet eens ben. Toch blijf ik bij de
kerk. Mijn vrouw en ik hebben ook
wel eens problemen. Toch zijn we
nog steeds getrouwd. Laat ik het zo
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk geen dienst;
Marekerk 9.45 ds Quartel Gouda, 12 oec stu-
dentend, 5 ds Post Ermelo; Maranathak. (L,
Morsweg) 10 ds Bouhuys; Oecumenische ge
loofsgemeenschap De Regenboog (Meren-
wijk) 9.30 ds Hortensius, 11.15 ds Hortensius
en pastoor V Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10
ds Alblas; Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10
en 5 ds Rietveld; Vredesk. (Burggraven!.) 10
ds Vd Meij; Waalse kerk (Breestr.) 10.30 pas
teur Smallbrugge Amsterdam; 'Stevenshof' (rk
kerk Haagse Schouw) 11 kand Vd Broeke.
Acad. Ziekenhuis 9 rk dienst, 10.15 ds Mon-
deel Reeuwijk. Diakonessenhuis elke zat.
10.30 rk. dienst, morgen 10.30 ds V 't Hof.
Endegeest zie Oegstgeest. Geref. Kerk Vre-
deskerk zie herv. gem.; Petrak. (Sunnamestr.)
10.30 hr Haaring dovendienst; Oude Vest 10
ds Koolstra; Maranathak. zie herv. gem.; Be
vrijdingsk. zie herv. gem.; verzorgingshuis
Groenhoven 10 drs Jacobi; Merenwijk zie herv.
gemeente. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en 5
ds Houtman. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10
ds Den Hertog, 5 ds Oosting Boskodp. Geref.
Gem. (zie onder Leiderdorp). Geref. Gem. in
Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds
Mostert. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10.30 ds Brüsewitz.
Baptistengemeente (aula 'Nieuweroord',
Rijnsburgerweg 124) 10 en 7 ds Agtereek mmv
Burning Candles. Evang. Gemeenschap (Mid-
delstegr. 3) 9 en 10.30 ev V Groningen. Evan-
geliecentrum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk
Lammermarkt) 10 ev Zijlstra. Pinkstergem. (O.
Vest 13) 10 ev Vd Molen. Leger des Heils
(hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 en 4.30.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24)' 9.30 en 4.
wo. 8. Zevendedag-adventisten ('De Ontmoe
ting Noordhofland V.schoten)elke zat. 10 tot
11 bijbelstudie, 11 tot 12 predikatie. Christelij
ke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30. Kerk van
J. Chr v.d. Heiligen der L Dagen (Brahmsl.)
10. 11 en 12. Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel)
10. Soefi (Plantage 16) universele eredienst 11
mw Aalberts. Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7,
zo. 10.30; Herensingel zat! 7, zo. 9 30 en 11;
Rijndijk (Stevenshof) zat. 7. zo. 9.30; Steen-
schuur zal. 7. zo 8 30. 10, 11 30. 6 en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7. zo 9.30 en 11; Lam-
menschansweg zat 7, zo. 9 en 10.30; Haarl-
.straat zat. 7, zo. 10.30 en 12.15, Merenwijk zie
herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 9.30 ds Kret Sas-
AARLANDERVEEN Herv. Gem. 10 zie geref
kerk. 7 ds Heijting. Geref. Kerk 10 ds V Roest
Lunteren gezamenlijke zendingsd, 6.30 ds El-
derman Bodegraven. Chr. Geref. Kerk 9.30 en
4 ds Weele. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 10 ds Jonkman, 6.30 ds Boogert
Voorburg; Kruiskerk 10 ds Ommering; Opstan-
dingskerk 10 ds Bogers; G. Herderkerk 10 ds
Moll; De Bron 9 ds Kraan Nieuw-Vennep,
10.30 ds Hoogendijk, 6.30 ds Brombecher
Oosterhout; Ashram (Marsdiep) 10 ds Mulder;
Oudshoornse kerk 10 ds Ter Bals; Sionskerk
(Meteoorlaan) 9.30 ds Tromp Maarssen, 6.30
ds Ouwendijk. Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds De
Zeeuw Leiden, 6.30 dr Bade; Salv.kerk 10, 5 ds
Fernhout jeugdd. Geref, K. Vrijg. (school Bos-
park, Beatrixl. 4) 9.30 en 5 ds Room. Ned. Ge
ref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds Jannsens
ha, 4.30 hr Scholma. Chr. Geref. Kerk (Grijpen-
steinstr.) 9.30 en 4.30 ds Vd Meij, woe 7.30 ds
Baars. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30
en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1)10 zend Ver
kerk, 6.30 ds Hunink. Bapt.gem. Noord (school
Kalkovenw. 62) 10 drs V Barneveld. Volle-
evang.gem. ('De Ark'. Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr
Knoester. Pinkstergem. 'Het Licht' (Morgen-
stersch. Briljantstr. 1) 10. Christengemeente
'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emma-
laan) geen opgave. Leger des H. (Zonneweg
3) 10 en 7 (laatste zondag van de maand 5 u.).
Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr. 36)
geen dienst. Rk Kerk Bonifaciusk. zat. 7, zo.
9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7. zo. 9 en 10.30; De
Bron zat. 7. zo. 9 30 en 11
BENTHUIZEN Herv. Gem. 9 30 en 6 ds Boer.
Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen'. Sch-
weitzerstr.-Bernhardstr.) 10 dr Haitsma. Geref
Gem. 9.30 en 6 ds V Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds
Terlouw, 6.30 ds Vd Scheur; Salv.kerk 10 ds V
dijk Tholen, 6.30 ds Rebel Amersfoort; Bethl-
kerk (Nieuwerbrug) 10 mr De Man Rosmalen.
6.30 ds V Dijk. Geref. Kerk 10 ds Elderman.
6.30 ds Delhaas Alphen jeugdd. Geref. K.
Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 ds Feenstra. 4.30 ds
Simpelaar. Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10
en 6.30. Evang.-Luth. Gem. geen opgave.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds V
Eijk Gouda, 6.30 ds Wursten Antwerpen; De
Stek 9.30 ds V 't Hoff. Geref. Kerk 9.30 ds De
Jong, 5 ds Haitsma. Chr. Geref. Kerk 9.30 ds
Oosting, 5 ds Den Hertog Leiden. Geref. Gem.
9.30 en 6. Volle Evang.gemeente 'Bethel'
(Burg. Colijnstr. 83) geen opgave.
HAZERSWOUDE' Herv. Gem. 10.30 en 6.30
ds De Reuver Sebaldeburen. Geref. Kerk 9 ds
Vd Horst Katwi|k, 5 ds Huisman. Rk Kerk: dorp
zat. 7, zo. 10 en 11.30; Anker zat. 7, zo. 11;
Rijndijk zo. 9.30.
HILLEGOM Herv. Gem. 10 ds Rothfusz. Ge
ref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds Hofland. Chr. Ge
ref. Kerk 10 en 5 ds V Langevelde. Rk Kerk:
Mart. zat. 7. zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7. zo. 10
en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10. Rk Kerk zat. 7.
zo. 9.15.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds Koldewi|n. Rk
Kerk zat. 7. zo. 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv. Gem.
Dorpsk. 10 ds Sloof, 6 ds Spaans Westkapelle
jeugdd; Ontm.kerk 10 ds Makkenze Voorhout,
6.30 ds Sloof. Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-
college) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 10 hr
De Ridder Sassenheim, 5 ds Vd Horst. Rk Kerk
zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE' Herv. Gem. N. Kerk 10 ds
Ten Voorde, 6 ds Vd Berg; O. Kerk 10 ds Volk,
6 ds Stam; Ichthusk, 10 ds Vroegindeweij, 6 ds
Christ; Pniëlk. 9.30 ds Stam, 6 ds Visser; Mara-
nathakerk (Rijnsoever) 10 ds Visser, 6 ds Bo
gaard. Overduin 2.15 hr Bergman. Herv. Gem.
'De Rank' (Helmbergerwg 10) 10 ds Westera.
Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds Vd Horst. 5 ds Mink;
Triumfatork. 10 ds Mink, 5 ds Cziria Rijnsburg.
Geref. K. Vrijg. 9.30 en 5.30 ds Heida. Ned.
Geref. K. (aula Bestevaer-mavo) 10. Chr. Ge
ref. K. 10 en 5 ds Blom. Vrije Chr. Geref. Gem.
(Unizaal) 10 en ds Vd Belt. Geref. Gem. (Remi-
sestr.) 10 en 5. di 7.30 ds Honkoop. Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang-
.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptistengem.
(Ambachtsweg 2) 10 ds Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem. 10
ds Bronsgeest, 7 zie geref kerk. Geref. Kerk 10
dr Vlijm Voorschoten, 7 ds Jonkman Alphen.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds Oosthoek, 6.30 hr Henzen;
Scheppingsk. 9 en 10.30 mr Reugebrink. Ley-
thenrode 10 pater Poelma. Elis.-ziekenhuis 10
rector Vijftigschild. Geref. Gemeente Leiden eo
(kerkgeb. Hoofdstr. 73) 10 en 4.30. Bapt.gem.
(wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr De Vries. Rk Kerk zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem, 9.30 ds Schilt. Geref.
Kerk 9.30 ds Baane, 7 hr Koenes Amsterdam.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
LISSE. Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds De Gel
der; Pauluskerk 10 ds Verdijk Lisse. 7 ds De
Gelder Lisse zangdienst. Geref. Kerk 10 ds
Boswijk. Geref. K. Vriig. (Pnnsessestr. 1) 10 en
3.30 hr V Ommen. Ned. Geref Kerk (Salvaton)
10 en 5 ds Vos. Chr Geref. Kerk 10 en 7 ds V
Dijken. Geref. Gem. 10 en 4. Evangeliege
meente (Heereweg 52a) 9.45 hr V Duin. Rk
Kerk: Agathakerk zat 7, zo. 10 en 11.30; Poel
polder zat. 7, zo. 10.30; Mariakerk zat. 7. zo. 9
en 10.15; Engelbew. zat. 7, zo. 10.30.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30, 6.30 ds V
Mourik. Geref. Kerk 9.30 ds Delhaas Zwam-
merdam. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 2.15. Re
monstr. Gem. 10 drs Philipse Den Haag.
Evang. gem. (ver.gebouw 'De Rank', Regthuy-
splein) 12 nam. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds De Graaft,
6.30 ds Bikker jeugdd. Geref. Kerk 9.30 ds
Bras Sassenheim. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem 9.30 ds Ger
mans Sassenheim, 7 ds Poort Oisterwijk. Ge
ref. Kerk 9.30 ds Kattenberg, 4.30 ds Rang.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds V Roekei ha.
Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 10 en 5. Geref. Kerk
(W. Verlaat) 10 en 7 ds Schouten Kockenge
ha.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds Mackaay Leiden, 5 ds
Hovius Katwijk; Hoofdstr. (Zee) 10 ds Lapre. 5
ds Elgersma. De Rank (Golfbaan) 10 ds Hovi
us Katwijk. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.)
10 ds Kuiper; Vinkenl. (Binnen) 10 ds Elgers
ma ha, 7 ds Ruitenburg ha. Kapel W. v.d.
Bergh-stichting 11 ds Slofstra. 'Sole Mio' 9 ds
Ruitenburg ha. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.)
geen dienst. Evang. centrum De Ark (Picképln
1) 10 hr Adelmund, 7 thema-avond. Rk Kerk
Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en
NOORDWIJKERHOUT. Dorpsk. 10 ds Vd
Meij; De Zilk geen dienst. Rk Kerk Victork. zat.
7, zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30, De
Zilk zat. 7. zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Hen/ Gem. Groene of Will-
kerk 10ds Kooman; Pauluskerk 10 ds Da Cos
ta; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 prof De
Jonge Leiden. 7 hr Schot vesper. Geref. Kerk
10 ds Plomp. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schil
derschool) 9.30, 3 ds Room Alphen. Ned. Ge
ref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 ds Arnold Zoe-
termeer, 4 ds Janse Oegstgeest. Van Wijcker-
slooth 4 ds Da Costa. Endegeest 10 ds Friede-
nch en pater Boshouwers. Volle-evangelie-
gem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat.
7. zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7. zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem
9.30 ds Heijting. Geref. K. 5 ds Zijl vesper
dienst. Remonstr. Gem. geen dienst. Rk Kerk
zat. 7, zo. 10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 10.30; Petrus-B. zat. 7, zo. 10.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 kand
Rodenburg, 7 ds Vd hoeven. Chr. Geref. K
9.30, 2 ds Boiten
RIJNSBURG: Herv. Gem Laurentiuskerk 9 30
ds Haasnoot, 5 ds V Niel; Bethelkerk 9.30 ds V
Niel. Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds Snel, 5 ds
Verschior; Immanuelkerk 9 en 10.30 ds Ver-
schoorr, 5 ds Ribbennk; Maranathakerk 9.30
ds Ribberink, 5 ds Snel. Geref. Kerk Vrijg. 10
en 5.15 ds Grutter. Chr Geref. K 9.30 ds V
Sorge, 7.15 ds V Sorge afscheid. Evang.
Christengem. (aula mavo) 10 hr Laman Voor
burg, 8 zangavond. Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds
Christ Katwijk, 7 jeugdd. Geref. Kerk 10ds Bie-
winga, 7 ds Koldewijn De Kaag. Chr. Geref. K
10 en 5 ds Hogenbirk. Ned. Prot. Bond (Jul-
.laan 17) geen dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30
TER AAR. Herv. Gem. 9.30 ds Vd Hoeven,
6.30 ds V Eijk. Geref. Kerk 9.30 ds Buikema
Zwammerdam, 6.30 ds De Reus. Rk Kerk Aar-
dam zat. 7, zo. 9 en 12; kerk Langeraar zat. 7.
zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr Vermeulen,
6.30 ds Vd Bogers Thoon jeugdd. Geref. Kerk
10 ds Oegema. 6.30 ds Kuiper Noordwijk. Ge
ref. K. Vrijg. 8.30 ds Geelhoed, 4 ds Heida
VOORHOUT Hen/./Geref. Kerkgemeenschap
10 ds De Jong. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk za
7.30 ds De Zwart vesper, zo 10 ds De Zwart zie
Kruispunt; De Ontmoeting (Noordhofland) 10
ds Ledegang, 7 zie Kruispunt. Hen/ evang. op
geref. grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth A. van
Leeuwenhoekkade) 9.30 ds Poort. 4.30 ds V
Kooten. Hulp en Heil-kerk ('Schakenbos
Leidschendam) 10 ds Honig. Geref. Kerk 10 ds
Blanken, 7 ds De Zwart. Geref. K. Vrijg.
(Bachlaan) 8.30 en 5 ds Arntzen. Rk Kerk Laur-
.kerk zat. 7, zo. 11.30; M. Godskerk. zat. 7, zo
10. Kerk van Engeland (British school in The
Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 angli-
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30
kand Groenenboom, 5 ds Vd Mei|den Bleis-
wijk; Hoeksteen 9 30 ds Den Boer Bilthoven, 3
ds Kunz aangepaste dienst, 6.30 kand Stam
Houten; Bethelk 9.30 ds Kunz. 5 ds V Estrik
Moerkapelle; Rehoboth-school 9 30 ds Goos-
sen. Imm.kerk 10 enm 5 ds V Houwelmgen
Geref. Kerk Kruisk. 10.15 ds Terlaak Alphen. 5
ds Riemersma; Ontm.kerk 9.30 ds Bongers.
Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk) 8 30 en 2.45 ds
Hoogendoorn. Chr Afgesch. Gem. 9.30 en 5
ds Vd Want Oud-Geref. Gem. (Mercuriusweg
29) geen dienst. Remonstr. Gem. 10 en 6.30.
WARMOND Herv. Gem. 10 dr Muis. Rk Kerk
zat. 7. zo. 9 en 10.30
WASSENAAR Herv Gem. Dorpsk. 10 ds Vd
Bom Den Haag. 4.30 ds Kleermaker Rotter
dam; Kievietk. ('Samen op weg') 10 ds Janse
de Jonge; Messiask. 10 ds Zuurmond Delft;
Dorpscentrum 9.30 ds V'Dis. Geref. Kerk Zijl
laan 10 en 7 ds Vd Woude ha. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 ds Knoppers Den Haag. RK
Kerk Jozef za 7, zo 9.30 en 11Will, za 7, zo
9.30 en 11GH za 5, zo 10.30
WOUBRUGGE Herv. Gem. 9.30 ds V 't Hof.
6 30 hr Goedhart Nieuwkoop. Geref. Kerk 9.30
ds Aalders, 6.30 jeugdd. Ned Prot. Bond (De
Wijk, Schoolstr. 20) geen dienst. Rk Kerk zat
7. zo. 10.30.
ZEVENHOVEN Herv. Gem. 9.30 ds V Oos
tende. 7 ds Cziria. Geref Kerk 9.30 ds Terpstra
Rijnsburg, 7 ds Cziria Rijnsburg
ZOETERWOUDE. Herv. Gem. 10 ds Vd
Zwaan. Rk Kerk St Jan za 7 30. zo 9.30; Chr
Dienaark za 7, zo 10 Meerburgkerk H Rijndijk
zat. 7, zo 10 en 11.30
ZWAMMERDAM Herv Gem 10 ds Haakman
Dronrijp, 6.30 ds Ommering Alphen. Geref.
Kerk 10 ds De Reus Ter Aar, 6.30 ds Buikema
Remonstr Gem. geen dienst.
