'VctET en de Voze balletten' NABIJ De weg terug van de zalm 'Kerken te veel inf toeschouwersrol' l I REPORTAGE i België weer in de ban van geruchten rond oud- premier Rechter ging te ver met spreekverbod Aktueel GEESTELIJK LEVEN BRUSSEL - Vorige week was het een jaar geleden dat Paul Van den Boeynants na een ontvoering van een maand werd vrijgela ten. Sindsdien heeft de oud-premier niets meer van zich laten ho ren. Een jaar geen 'VdB' in het nieuws, hoe bestaat het?, vragen de Belgen zich af. Dat is snel veranderd. Gisteren verscheen VdB weer op de tv vanwege de aantijgingen die de laatste tijd weer volop de ronde doen. 'VdB'moet getuigen voor een parle- verdachtmakingen, halve waarhe- mentscommissie die al jaren bezig den en twijfelachtige getuigenissen is met een onderzoek naar banditis- voor de commissie valt een thriller me en terrorisme in België. Die te schrijven om in één ruk en met stuitte bij haar onderzoek en de ver- rode oortjes uit te lezen. Bewijzen horen van vele getuigen telkens zijn er echter niet. weer op de Brusselse christende mocraat. De commissie werd inge- Tegenaanval De leden van de commissie kunnen door Hans de Bruijn steld toen het justitiële apparaat niet in staat bleek een vinger te krij gen achter de 'Bende van Nijvel', die in de eerste helft van de jaren tachtig dood en verderf zaaide in Waals Brabant. Bij hun moordpar tijen werden 28 mensen afgeslacht. De daders werden nooit gevon den, hoewel diverse mensen aange houden werden die ermee te maken zouden hebben. Steevast waren het extreem-rechtse typen, vooral ex- rijkswachters, wat de theorie voed de dat de aanslagen bedoeld waren om België te destabiliseren en rijp te maken voor een rechtse staats greep. In dat verband klonk even steevast de naam Vanden Boey nants. VdB zou het meesterbrein achter de bende zijn; VdB zou een staatsgreep hebben gepland; VdB zou de hand hebben in drugssmok kel; VdB zou sex-feestjes van pro minenten met minderjarigen heb ben georganiseerd; VdB zou.... Zo ging het maar door. Getuigen noemden voor de commissie of in de media direct of indirect de naam van de ex-premier, ex-minister, ex- partijvoorzitter, vleesfabrikant en multi-miljonair. Hij leek een mak kelijk doelwit, want zijn naam was al niet onbezoedeld. Drie jaar gele den werd hij tot drie jaar voorwaar delijke celstraf veroordeeld wegens belastingfraude van 10 miljoen gul den, valsheid in geschrifte en mein eed. De rechter noemde hem 'een onverbeterlijke fraudeur'. Het kost te VdB het burgemeesterschap van Brussel. Ook werd zijn naam genoemd hun borst nat maken. En dan vooral Hugo Coveliers van de Volksunie, die de laatste tijd het ene onbewe zen gerucht over VdB na het andere de wereld heeft inslingerd. Net als vorig jaar na zijn ontvoering, is VdB op zijn best in de tegenaanval. Toen gaf hij na zijn vrijlating een perscon ferentie waar hij, nauwelijks aange slagen, anderhalf uur lang zijn ver haal deed op een manier om je vin gers bij af te likken. De meester was het spel nog niet verleerd. Er gingen geruchten dat hij zijn ontvoering zelf in scène had gezet. Weliswaar werden zijn ontvoerders, Patrick Haemers en consorten, later in Brazilië gearresteerd, maar door justitiële dwalingen zijn zij nog steeds niet uitgeleverd. Justitiële dwalingen: daar is de geschiedenis rond de Bende van Nijvel en de zo genaamde staatsgreep rijk aan. En telkens zodra het justitiële onder zoek in de goede richting ging (bij voorbeeld van prominente figuren), werd het op bevel van hogerhand stopgezet. De laatste dagen staan de Belgi sche kranten vol over wat 'de roze balletten' worden genoemd. Sex- en ■feestjes met hoeren en min derjarigen, waaraan volgens getui gen eind jaren '70 niet alleen VdB, maar ook hoge politieofficieren, rechters en Hof-personeel zouden hebben meegedaan. Saoedische sjeiks zouden zich hebben laten ver wennen door dames van een Euro pees prostitutienetwerk, die door VdB en consorten waren inge huurd. VdB, toen minister van de fensie, en de sjeiks zouden met een omvangrijke wapensmokkel bezig zijn geweest. Die verhalen doen al ruim tien jaar de ronde. Vorige week ver scheen plotseling een prostituée op de tv, die vertelde dat Vanden Boey nants op die feestjes jonge jongens had gepakt. Ook noemde zij de naam van een officier van justitie en een politieman die hadden meege daan. De magistraat was dezelfde die al in 1979 het onderzoek naar wat toen al de roze balletten heette had stopgezet en betrokken was bij rond de aanschaf lunu uc ooiisuiiu van legermate- - j - rieel, toen hij nog defensieminister ™aa.™* gevangen werd gehouden. Maar vooral bleek hij contac- '^middels vormt hijmu ten te onderhouden met figuren a de smoezelige extreem-rechtse kant van het politieke toneel. Met alle Het weekblad Aktueel is vorige week door de rechter veroordeeld tot het terughalen van de totale oplage voor zover nog niet ver spreid. Maar daar bleef het niet bij. Uitgevers en redacteuren kre gen ook een spreekverbod opge legd. Een redacteur die toch in het televisieprogramma Jong bloed en Joosten verscheen, ris keert een dwangsom van 50.000 gulden. Het is nog niet eerder voorgekomen dat een rechter op deze wijze probeerde journalisten de mond te snoeren. Het opgeleg de spreekverbod is dermate ruim geformuleerd, dat het in strijd komt met de vrijheid van me ningsuiting. door Gijs Schreuders De Nederlandsche Bank had het geding tegen Aktueel aange spannen om te verhinderen dat iedereen kennis zou kunnen ne men van een reportage over het il legaal kopiëren van bankbiljet ten. Het kostte geen moeite de rechter te overtuigen van het on rechtmatige karakter van de pu- blikatie. Afbeelden van bankbil jetten is in strijd met het auteurs recht dat bij de Nederlandsche Bank berust. Het geven van aan wijzingen voor namaken van geld komt al snel in de buurt van het uitlokken van valsemunterij en dat is een misdrijf. Vanzelfspre kend oordeelde de rechter dan ook, dat de Nederlandsche Bank grote schade van de publikatie dreigde te ondervinden. Het probleem met juridisch op treden tegen onrechtmatige pu- blikaties is echter dat de recht zaak extra aandacht vestigt op het gewraakte artikel. Juist daarom zien slachtoffers van de roddel pers vaak af van juridische stap pen tegen lasterpraatjes: het doet vaak meer kwaad dan goed. In rechtzaken tegen de massa media wordt veelal een rectifica tie van een onjuiste of schadelijke mededeling verlangd of vraagt de eiser een verbod voor de toe komst. Gedaagde krijgt dan te ho ren dat hij zich in het vervolg moet onthouden van de gewraak te uitlating. Maar de rechter hoort in zo'n geval heel voorzichtig te zijn met het formuleren van dat verbod: voorafgaand toezicht op de pers is immers in strijd met de grondwet. Een te ruim geformu leerd verbod kan neerkomen op In de zaak tegen Aktueel legde de vice-president van de Amster damse rechtbank behalve de ver plichting de oplage terug te halen ook een verbod voor de toekomst op. Elke uitlating in het openbaar waarin de inhoud van de omstre den reportage nog eens uit de doeken zou worden gedaan, werd verboden verklaard. Op zichzelf begrijpelijk, want anders zou het geding voor de Nederlandsche Bank de gevreesde averechtse uitwerking krijgen. Maar vervol gens verbood de rechter de ge daagden ook nog eens "op eniger lei wijze de aandacht te vestigen" op het omstreden artikel. Zo'n spreekverbod gaat te ver. Het zou zelfs kritiek op de rech terlijke uitspraak zelf onmogelijk kunnen maken. Stel dat Aktueel een commentaar levert op de uit spraak: hoe kan dat zonder de aandacht te vestigen op de repor tage die tot het geding leidde? Aktueel zou collega's van andere bladen of van radio en televisie zelfs niet te woord mogen staan. Wat eerder wel eens is voorge komen, is dat de rechter een blad niet alleen de plicht tot het rectifi ceren van een onrechtmatige pu blikatie oplegde, maar bovendien uitsprak dat de rectificatie moest worden geplaatst zonder enige toevoeging. Daarover heeft het Amsterdamse Gerechtshof inder tijd een principiële uitspraak ge daan. Een verbod om commen taar te leveren is in strijd met het grondwetsartikel over de vrijheid van meningsuiting. Het verbod mag niet verder strekken dan het voorkomen van de verspreiding van de onrecht matige mededelingen. Nu Aktu eel haar oplage moest terughalen wegens het voor de Nederland sche Bank schadelijke karakter van het bewuste nummer, is het nogmaals openbaar maken van de kopieer-truc vanzelfsprekend verboden. Maar dat is toch wel iets heel anders dan "de aandacht vestigen" op de reportage. Wie heeft er nu eigenlijk ieders aandacht gevestigd op de reporta ge in Aktueel? Natuurlijk de Ne derlandsche Bank zelf door naar de rechter te stappen. Djiar heeft de Bank groot gelijk in, maar zij moet dan de publiciteit rond de zaak op de koop toe nemen. Door de redactie van Aktueel een slot op de mond te doen, wordt die pu bliciteit heus niet voorkomen. het stagnerende onderzoek naar... de Bende van Nijvel. Dat zou ook verklaren waarom bewijsmateriaal (zoals videobanden, agenda's) later spoorloos verdwenen bleken. Bende van Nijvel Ook zouden deelnemers aan de 'bal letten' zijn vermoord door de Ben de. Minstens twee mensen die eind '85 bij de 'supermarktmoorden' het leven lieten, zouden getuigen van die feestjes zijn geweest. Ook een restauranthouder en een wapen handelaar, extreem-rechtse vrien den van VdB, werden in 1982 en 1983 door de bende vermoord. Zo sloeg men twee vliegen in één klap: lastige getuigen (of chanteurs?) op ruimen en via een terreurcampagne de weg effenen voor een staats greep. Dat VdB nu (onder ede) voor de commissie moet verschijnen, is me de te danken aan de eerdere getui genis van ex-rijkswachtkolonel Herman Vernaillen, die in 1981 in een zaak van drugssmokkel via be- voren vlees, op het spoor van Van den Boeynants kwam. Maar zijn su perieuren stopten die zaak in de doofpot. Op Vernaillen werd een aanslag gepleegd. Diezelfde Vernaillen werd in 1985 benaderd door een tipgever van de rijkswacht met het verhaal van plannen voor een ultra-rechtse coup. Hij geloofde hem niet, tot hij maanden later hoorde dat de tipge ver een van de slachtoffers van de bendeaanslag in Overijse (vijf do den) was. De man was als enige niet lukraak neergemaaid, maar met een nekschot afgemaakt. Maar bewijzen? Niets daarvan. Al deze gegevens zijn opgedoken door de media en de parlementaire com missie. Werk dat de politie had moe ten doen, maar niet doet. Door in competentie of omdat sommigen niet willen dat de waarheid aan het licht komt. De prostituée, die 1100 gulden kreeg om haar verhaal voor de tv te doen, zwakte later haar 'ge tuigenis' alweer af. Vanden Boey nants en twee politiemensen span den een geding wegens laster aan. Minister van justitie Wathelet heeft als gevolg van de publicaties een groot onderzoek gelast. Eindelijk. Of alweer te laat? Paul Vanden Boeynants beant- verbTnd"me7'';rk;,p1ngsaftoës "^"Journalisten op de WINTERSWIJK/NIEUWEGEIN - Zo af en toe jubelt er nog een bin- nenvisser als hij in z'n netten een verdwaalde zalm ophaalt. Toch is de visserij op deze vissoort in Ne derland vergane glorie. In 1950 wer den de laatste kilo's zalm op de vis- afslag van Kralingseveer aange voerd. In 1885, een topjaar, waren dat nog meer dan 100.000 kilo. De teloorgang van de zalm gaat gelijk op met de industrialisatie van West- Europa. door Jan Bengevoord Vooral Rijn en Maas, waar grote aantallen zalmen paaiplaatsen op zochten en voor nageslacht zorg den, werden riolen van afvalstoffen. Anno 1990 is de tijd rijp voor een po ging tot herstel. Daartoe zijn de nog deels ongerepte beken bij Winters wijk in de Gelderse Achterhoek uit gezocht. Aanleiding tot aanwijzing van de Achterhoekse beken tot proefge bied voor het herstel van zalm en in haar kielzog de zeeforel, zijn de mil joenen guldens die de Zwitserse far maceutische gigant Sandoz be schikbaar stelde. Dit als genoegdoe ning voor de grote Rijnvervuiling die in 1986 ontstond nadat een vesti ging langs de Rijn vlam vatte en met het bluswater zoveel chemicaliën in de Rijn stroomden, dat vissen mas saal stierven en de drinkwaterinna- me acuut werd gestopt. De Organi satie ter Verbetering van de Bin nenvisserij (OVB) pikte een graan tje van een gedeelte van de 'genoeg doening' mee en kon aan de slag met de herintroductie van zalm en zeeforel. Schoon Het geld kwam goed te pas want ex- minister Neelie Smit-Kroes (ver keer en waterstaat) bezwoer vorig jaar nog onder het genot van een hapje (buitenlandse) zalm dat zij en haar collega's van de andere Rijnoe- verstaten de vissoort weer voldoen de schoon water willen bieden voor een verblijf in het stroomgebied van de Rijn. Ook collega Gerrit Braks (landbouw, natuurbeheer en visse rij), die zijn natuurbeleid de komen de vier jaar 'handen en voeten moet geven', kan het Sandoz-geld goed gebruiken om de in het Natuurbe leidsplan neergeschreven plannen met zalm en forel werkelijkheid te laten worden. De moeizame weg terug van zalm en forel begint echter niet met een schone Rijn, maar in een aantal Achterhoekse beekjes die de kana lisatie-dans wisten te ontlopen: Wil linkbeek, Ratumsebeek en Boven- Slinge. "We zijn hier begonnen om dat het water schoon is. Dat is ons verzekerd door het Zuiveringschap Oost-Gelderland. Tevens zijn ook de Eterkei, Oude IJssel, IJssel en IJsselmeer relatief schoon, waar door de dieren via deze route naar zee kunnen zwemmen en niet via de Rijn", aldus J. Walder van de OVB. De proef gaat drie jaar duren en moet vooral duidelijk maken of overleving van de zalm. in Neder land weer mogelyk is. Daarbij doen zich genoeg problemen voor. In de eerste plaats moet de vraag worden beantwoord of de Winterswijkse be ken geschikt zijn als paaiplaats. Ten tweede moet duidelijk worden of de Achterhoekse zalmpjes erin slagen alle waterbouwkundige obstakels te passeren om open zee te berei ken. En in de derde plaats moet de proef uitwijzen of de Achterhoekse zalmen na een verblijf voor de kust van Alaska de weg terug naar de Achterhoek kunnen vinden. Paaiplaats Twee weken geleden werden dui zenden Schotse zalm-eitjes in de Boven-Slinge bij de buurtschap Kotten in Winterswijk uitgezet. Daarvoor zijn beekbeddingen met veel grind uitgezocht. "Grind is noodzakelijk en in Winterswijk op verschillende plaatsen aanwezig. We moeten bekijken of er niet meer grindbeddingen moeten worden aangelegd. Het Waterschap Oude IJssel is bereid om dat bij het nieu we beheersplan voor de Boven- Slinge nader te bekijken", zegt Wal der. Volgens hem bestaat er geen ge vaar dat de roofzuchtige zalmen en forellen zich tegoed doen aan zeld zame en beschermde beekvissen die in Winterswijk nog aanwezig zijn, zoals bermpjes, rivierdonder- padden, grondels en beekprikken. „Zalm en forel horen van nature in deze beken thuis", oordeelt Walder. Hij voorziet juist een herstel van het ecologisch evenwicht, waardoor ook de in Nederland uitgestorven otter weer levenskansen krijgt door een ruim aanbod aan zalm en forel. Spuisluizen Het experiment moet ook duidelijk maken op welke plaatsen obstakels in de waterwegen een trek naar zee en terug in de weg staan. Walder voorziet vooral problemen bij de Af sluitdijk, waar de spuisluizen bij Den Oever en het Kornwerderzand waarschijnlijk moeten worden aan gepast. Daarnaast moeten bij ver schillende stuwen vistrappen wor den aangelegd, waarvoor het minis terie van natuurbeheer 25 miljoen beschikbaar heeft. In 1993 wordt de proef geëva lueerd. Indien het experiment slaagt dan overweegt de OVB na dat jaar ook zalmen en forellen uit te zetten in de laaglandbeken van Twente (Dinkel, Vecht en Regge), Drente (Drentse Aa) en Brabant (Dommel). Ook in deze gebieden is het beekwater alweer zoveel scho ner geworden dat herstel haalbaar lijkt. Voor de Rijn zijn de vooruit zichten vooralsnog minder hoop vol. Een armzalig woninkje op het platteland in Argentinië; de bevrij dingstheologie heeft een open oog voor armen en onderdrukten. Ie (archieffoto GPD) Höfte: leren van bevrijdingstheologie br UTRECHT - Terwijl Rome van de bevrijdingstheologie een| karikatuur maakt, zou de westerse theologie juist moeten leren van deze verbintenis tussen de kerken in Latijns-Amerika en mensen die zich aan de onderkant van de samenleving bevin-1 den. Dit betoogt de theoloog Bernard Höfte, die vanmiddag profno- veerde op het proefschrift 'Beke ring en bevrijding: de betekenis i de Latijns-Amerikaanse theologie van de "bevrijding voor praktisch-theologische basis theorie'. Er moet volgens hem een einde komen aan 'toeschouwers- theologie', zoals die in de wester- le kerken is ontwikkeld. Volgens Höfte wordt de bevrij dingstheologie gekenmerkt door de keuze voor de armen en de on derdrukten. Bij theologen als Guttiérrez, Boff en Sobrino brak volgens hem het besef door dat de theologie nog te veel westers ge stempeld was, en daardoor te wei nig oog had voor de barre omstan digheden in de ontwikkelingslan den. >e nieuwe doctor heeft ge poogd om uit de.twintig jaar oude bevrijdingstheologie lessen te trekken voor de westerse kerken, die te kampen hebben met secu larisatie en onverschilligheid. De kerken hier moeten leren midden de samenleving te staan; nu richten zij zich nog te veel op de middenklasse. Ook moeten ze in te rationele wetenschap meer oog te krijgen voor de geloofs praktijk. De RK Kerk heeft intussen dui delijk getoond niets te moeten hebben van de bevrijdingstheolo gie. Volgens Höfte is dat verklaar baar, omdat de theologen van La- tijns-Amerika vragen van gezag EN VER en macht aan de orde stellen. Overigens meent hij dat de argu menten in de officiële documen- i ten van het Vaticaan weinig hout snijden. Volgens hem wordt er in die stukken een karikatuur geschetst van wat de bevrijdingstheologie voorstaat. Eén van de 'indianen verhalen' die de ronde doen is dat bevrijdingstheologen geweld zouden propageren, aldus Höfte. Ze verzetten zich juist, zo meent I hij, tegen de structurele situaties waarin geweld een prominente rol speelt. Het proefschrift van dr. B. J. H. M. Höfte verschijnt in een handelsedi tie bij Gooi& Sticht in Hilversum. Vrij gemaakten teleurgesteld over broeders KAMPEN De bekende gerefor meerd-vrijgemaakte emeritus hoogleraar J. Kamphuis heeft "een verslagen hart" over het feit dat de christelijk-gereformeerden vinden dat er nog te grote ver schillen tussen de twee kerken zijn over de 'toeëigening des heils'. Volgens Kamphuis is er na melijk "niets" in de stukken over deze kwestie, "waarin ik mijn broeders niet'herken". Kamphuis geeft van zijn teleur stelling blijk in het vrijgemaakte weekblad 'De Reformatie'. Juist deze week verscheen ook het Handboek 1990 van de Gerefor meerde Kerken (vrijgemaakt), arin eindredacteur ds. W. G. de Vries (Zwolle) de christelijk-gere- formeerde uitspraak "betreurens waardig" noemt. Na jaren van windstilte kwa- nen de gesprekken tussen de vrijgemaakten en de Christelijke Gereformeerde Kerken weer op gang. Eén van de belangrijkste gespreksonderwerpen is de 'toe ëigening des heils' (de vanzelf sprekendheid in de aanvaarding van Gods beloften). De christe- lijk-gereformeerde synode be sloot vorig jaar dat de verschillen nog zo groot zijn dat een voort gaand gesprek nodig blijft. Na bestudering van de betref fende rapporten komt Kamphuis tot de conclusie dat hij alleen hier daar voor "een andere wijze i zeggen" zou kiezen. Hij werpt verder de vraag op in hoeverre de vereniging romdom dezelfde kansel en avondmaalstafel, ook niet bij de 'toeëigening des heis' hoort. Hij vreest dat wanneer de ze vraag niet aan de orde komen het bewuste thema "dóód-ge praat en dóód-geconfereerd" wordt. Bij hervatting van het gesprek s van vrijgemaakte zijde op merkt dat het aan christelijk-ge- reformeerde zijde niet weer een slepende zaak mocht worden van "deputaten (afgevaardigden) naar synode en van synode naar depu taten". Maar, constateert, Kamp huis: "Het is dus weer: draai het wieletje nog maar eens rond! Tot de wederkomst van Christus?" De synode van de Gereformeer de Kerken (vrijgemaakt), die over paar maanden in Leeuwar den bijeenkomt, moet zich over de voortzetting van het gesprek uitspreken. Gescheiden man in Engeland kan priester worden LONDEN (RTR-ANP) - Het Britse Lagerhuis heeft groen licht gegeven voor de wijding van ge scheiden mannen tot priester in de Anglicaanse Kerk. Het parle ment heeft daarmee de weg ge baand voor een nieuwe kerkelijke wet op dit gevoelige terrein. Het Lagerhuis stemde met 228 tegen 106 stemmen voor intrek king van zijn eigen besluit uit juli 1989. Daarin werd een besluit van de Anglicaanse synode van een jaar eerder om gescheiden man nen tot het priesterambt toe te la ten afgewezen. De afwijzing door het parlement is door de Engelse staatskerk fel bekritiseerd. Het Hogerhuis had eerder geen pro- hlemen met het besluit van de an glicaanse synode gehad. De synode besloot in november nogmaals een poging te wagen bij het Lagerhuis, op een moment dat er meer parlementsleden aan wezig zouden zijn dan op 18 juli 1989. Op deze dag werd er tussen twee en drie uur 's middags ge stemd, toen er van de 650 leden nog geen honderd aanwezig wa ren, van wie er 51 tegen en 45 voor het synodebesluit stemden. Vrouwen. In kerkelijke kringen is vaak weinig besef van de wer kelijke situatie van vrouwen in Nederland. Veel vragen van vrou wen worden niet gezien of wor den opzij geschoven, zo staat in een verklaring die de Raad van Kerken gisteren heeft aangeno men. De raad wil "ernst maken met de verbetering van de positie van vrouwen. De kerken erken nen de noodzaak nationaal en in ternationaal verhoudingen recht te trekken inzake macht, arbeid, ontwikkeling, verdeling van goe deren en seksualiteit". De verklaring is opgesteld door de stuurgroep die in Nederland het 'Oecumenisch Decennium: Kerken Solidair met Vrouwen 1988-1998', een initiatief van de Wereldraad van Kerken, gestalte geeft. Moker. De kerkelijke omroep Moker besteedt in de uitzending van vanavond (zeven uur tot half acht) o.a. aandacht aan kerkbouw en liturgie en carnaval. Ontvangst via FM 105.7 of kabel FM 88.1. Beroepingswerk Hervormde Kerk: beroepen te Wage- ningen J. van Meerveld Sellingen; be dankt voor Gorssel-Epse G. J. Smit Chaam, voor Renswoude (toezegging) E. van den Ham Brakel. Gereformeerde Kerken: beroepen te Zoetermeer drs. J. A. Koole 's-Graven- zande. Christelijke Gcrcf. Kerken: aange nomen naar Katwijk aan Zee J. Veen- endaal Barendrecht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 2