Westerse cultuur
sijpelt langzaam
door in Albanië
'Wet nodig tegen ongewenste intimiteiten
NABIJ
RK Kerk in China
onder hevige druk
I REPORTAGE i
WOENSDAG 21 FEBRUARI 198
GEESTELIJK LEVEN
TIRANA (AP) - Ze staan nog
steeds langs de grens, de
duizenden bunkers die na de
Tweede Wereldoorlog wer
den gebouwd om Albanië te
gen een invasie te bescher
men. Ofschoon het leger er
nog een aantal in gebruik
heeft, trappen kinderen een
balletje tegen de muren van
de bunkers en doen schapen
zich tegoed aan het gras en
onkruid waarmee de gebou
wen inmiddels zijn overwoe
kerd. De eerste bunkers wer
den vlak na de oorlog ge
bouwd, maar het aantal
werd flink uitgebreid nadat
het Warschaupact in 1968
Tsjechoslowakije was bin
nengevallen. Er zijn er nu
zo'n 3 miljoen, dat is er 1
voor iedere burger.
door
Matti Huuhtanen
Ondanks de strenge bewaking en
de controle op de media lukt het de
Albanese overheid niet langer de
burgers tegen de buitenwereld te
'beschermen'. De Westerse cultuur
sijpelt langzaam maar zeker door in
de Albanese gemeenschap. Zelfs op
gebouwen die half op instorten
staan zie je - soms zelfgebouwde -
antennes, waarmee televisiepro
gramma's uit Joegoslavië, Grieken
land en Italië kunnen worden ont
vangen.
Niet iedereen lijkt geinteresseerd
in deze nieuwe wereld die voor de
Albanezen is opengegaan. De 21-ja-
rige studente diergeneeskunde
Vjollca Proko, die een beurs van de
staat heeft van bijna 80 gulden per
maand, zegt geen belangstelling te
hebben voor westerse consumptie
goederen, omdat de Albanezen "al
le noodzakelijke dingen hier heb
ben". Ze zou trouwens niet eens een
tv kunnen betalen; het goedkoopste
toestel kost meer dan 1.000 gulden.
Aan de meeste basisgoederen
lijkt het de Albanezen niet echt te
ontbreken. Er staan geen rijen voor
de winkels, die doorgaans redelijk
gevuld zijn met groente, fruit, brood
en uien. Ook forel en andere vis
soorten zijn er te koop voor onge
veer 50 cent per kilo. Alleen vlees is
in Albanië nauwelijks te vinden
buiten de hotels en restaurants.
Pyjama
In Albanië zijn er grofweg twee sala
risniveaus. De laagstbetaalden, on
der wie boeren en arbeiders, verdie
nen tussen de 110 en 160 gulden per
maand. Doktoren, ministers en lera
ren vinden maandelijks tussen de
215 en 320 gulden in hun loonzakje.
Individuele belastingen bestaan
niet.
Met hun salaris kunnen ze echter
niet erg veel kopen. Een gewone py
jama kost een arbeider al gauw een
half maandsalaris en een staats-
functionaris moet een heel maand
salaris neertellen voor een in Alba
nië gemaakt tweedelig pak. Zelfs
een bezoek aan een restaurant is een
zeldzaam genoegen voor de gemid
delde Albanees. Een etentje bui
tenshuis kost zeker een tiende deel
van het gemiddelde maandsalaris.
i de drie miljoen bunkers, die het land afschermen van
Ook het vervoer laat nog steeds te
wensen over. De bussen en vracht
wagens op de wegen vallen bijna
van ellende uit elkaar. Het meest ge
bruikte vervoermiddel is nog steeds
de fiets of de ezel omdat auto's voor
het gewone volk verboden zijn. Al
leen hoge functionarissen hebben
een wagen tot hun beschikking.
Toch heeft dit armste land op het
Europese continent sinds de Twee
de Wereldoorlog een vrij grote ont
wikkeling dporgemaakt. Toen de
communisten de macht in 1944
overnamen, vonden ze naar eigen
zeggen een middeleeuwse staat met
een bevolking van slechts 1 miljoen
zielen. De mensen waren arm, voor
het merendeel analfabeet en ge
plaagd door ziekten, zoals malaria.
Zelfvoorzienend
"We zijn opgeklommen van de
ploeg naar hoogwaardige technolo
gie, van analfabetisme naar de uni-
versiteit en van armoede naar de be
schikking over basisgoederen", zo
zegt de econoom Priamo Bollano,
voorzitter van het Nationale Bureau
voor de Statistiek. Hij geeft toe dat
er een tekort aan consumptiegoede
ren is en bij tijd en wijle ook aan
voedsel. "Voldoen aan de vraag van
de mensen is een hele opgaaf', er
kent hij.
De bevolking is ifi de afgelopen 45
jaar gegroeid naar 3,2 miljoen zie
len. Volgens de officiële cijfers is Al
banië
voedselproduktie betreft
De meeste mensen in Albanië wonen op het platteland. Volgens de officiële
geslaagd het land wat de cijfers is het land wat de voedselproduktie betreft voor 85 procent zelfvoor-
procent zelfvoorzienend te maken.
Driekwart van Albanië bestaat uit
bergachtig gebied, waardoor de la
ger gelegen stukken grond zorgvul
dig worden bewerkt. Het meren
deel van de bevolking leeft op het
platteland. In de hoofdstad Tirana
wonen maar 220.000 mensen en an
dere grotere steden tellen niet meer
dan 77.000 inwoners.
In 1967 werd Albanië officieel een
atheistisch land en werden moskee
ën en kerken verbouwd tot musea.
"Sommige oude mensen belijden
hun godsdienst nog, maar doen dat
in hun eigen huis", zo zei een jonge
re, die toekeek hoe een paar zigeu
ners bidprentjes op straat verkoch
ten.
Buitenlandse journalisten die Al
banië bezoeken worden ook rond
geleid in een industrieel complex in
de buurt van de plaats Fier, dat
geldt als een voorbeeld van de mo
derne technologie in het land. Maar
ze krijgen niet veel meer te zien dan
een gebouw met brokkelige muren
en roestige pijpen waaruit gele rook
opstijgt. "Wij hebben hier geen
milieuvervuiling. Deze fabriek
werd gebouwd met inachtneming
voor de ecologische aspecten," zo
zegt de vice-minister van buiten
landse zaken Socrat Placa.
Literatuur
De Albanezen zijn zeer geinteres
seerd in meer economische samen
werking met het westen. Maar een
groot probleem is dat Albanië geld
nodig heeft, terwijl de grondwet het
aannemen van buitenlandse lenin
gen verbiedt. Maar volgens de Alba
nese vice-minister'van buitenland
se zaken Placa is geld "geen pro
bleem". "Wij kunnen handel drij
ven met ieder land op ieder mo
ment, zolang de onderhandelingen-
succesvol zijn", zegt hij.
Dat er in Albanië veranderingen
op komst zijn blijkt onder meer uit
een besluit van de communistische
overheid in januari om voedselpro
ducenten in de gelegenheid te stel
len een deel van hun oogst op de
markt te verkopen. Voorheen moes
ten de boeren zich houden aan pro-
duktiequota. Ook de westerse lite
ratuur is inmiddels doorgedrongen
tot de Albanese samenleving. "Wil
liam Faulkner, Ernest Hemming-
way, Saul Bellow en Truman Capo
te zijn hier beter bekend dan Spaan
se, Italiaanse of Franse schrijvers",
zo zegt Ismail Kadare, de bekendste
moderne schrijver in Albanië.
Onduidelijk blijft intussen in hoe
verre het rommelt onder de bevol
king in Albanië. Recente berichten
in de Joegoslavische media over on
lusten in de noordelijke gelegen
stad Skhoder lijken op het eerste
gezicht ongegrond. Volgens Alba
nese functionarissen zijn de berich
ten verzonnen door Joegoslavië, dat
op slechte voet staat met Albanië
vanwege de problemen met de mil
joenen etnische Albanezen in de
Joegoslavische provincie Kosovo!.
Koek en ei
Ymer Minxhozi, secretaris-generaal
van de Albanese Unie van Journa
listen, meldt dat het in Albanië alle
maal koek en ei is. "Wij hebben
geen homoseksualiteit, geen prosti
tutie, geen drugs en geen zwarte
markt", zo klinkt het wel erg propa
gandistisch.
Voor de buitenwereld is het moei
lijk de werkelijkheid te achterha
len. Zo had een Fins televisieteam
een interview met de minister van
buitenlandse zaken Reiz Malile, die
toegaf dat er in Albanië politieke ge
vangenen waren, maar dat dit "geen
probleem" was. Toen de opname
naar Finland werd doorgeseind,
bleek dit stukje interview te zijn
vervangen door beelden van een Al
banese zangwedstrijd.
DEN HAAG - Er moeten wettelijke
maatregelen komen om onge
wenste intimiteiten op het werk te
gen te gaan. Vrouwen die worden
lastig gevallen kunnen nauwelijks
terugvallen op de rechtelijke
macht. Zij nemen daarom na verve
lende ervaringen op het werk vrij
willig ontslag. De Stichting Handen
Thuis en het Clara Wichmann Insti
tuut, een wetenschapelij k instituut
voor vrouwen en recht, pleiten mor
gen op het congres 'Ongewenste in
timiteiten, gewenste rechten' voor
wettelijk maatregelen om vrouwen
te beschermen tegen ongewenste
intimiteiten. De bijeenkomst wordt
gehouden in het congres-partycen
trum Engels in Rotterdam.
door
Carine Neefjes
In Nederland bestaan geen wet
ten die ongewenste intimiteiten op
het werk bestraffen. De wet Gelijke
Behandeling handhaaft de gelijke
arbeidvoorwaarden voor mannen
en vrouwen. Hièrin staat niets over
ongewenst seksueel gedrag op de
werkvloer. Ook in de Arbowet die
gezonde werkomstandigheden
waarborgt, komt het woord 'onge
wenste intimiteit' niet voor.
De Stichting Handen Thuis en
het Clara Wichmann Instituut vin
den dat in één van deze twee wetten
ongewenste intimiteit als onrecht
matige daad moet worden vastge
legd. Bij de definitie van ongewenst
seksueel getinte aandacht moet de
intentie van de dader buitenspel
worden gezet. Voorop staat hoe de
vrouw dit ongewenste gedrag er
vaart.
Sarah van Walsum, beleidsmede
werkster van het Clara Wichmann
Instituut: "Ik kan me voorstellen
dat een vrouw zich ongemakkelijk
voelt in een kantoor waar posters
van naakte vrouwen aan de muur
hangen. Dat gebeurt veel in man
nenberoepen waar een enkele
vrouw werkt. Seksistische grappen
over de enige dame in het gezel
schap liggen dan Voor de hand. Als
Blijkens onderzoek heeft 58 pro
cent van de werkende vrouwen in
Nederland wel eens last van onge
wenste intimiteiten. Meer dan de
helft nam zelf ontslag.
(foto GPD)
zij hierdoor niet goed kan functio
neren is er sprake van een onge
wenste intimiteit. Ook al heeft de
collega haar niet eens aangeraakt".
Ontslag
Als ongewenste intimiteiten door
de wet worden bestraft, kunnen
vrouwen werkgevers makkelijker
voor de rechter aanklagen. Totnog
toe gebeurde dit te weinig, omdat
vrouwen bang waren hun baan te
verliezen. Vrouwen daagden hun
werkgever voor de rechter, nadat ze
zelf al ontslag hadden genomen.
Als de wetgeving wordt doorge
voerd, hóeft de vrouw niet meer
voor de rechter te bewijzen dat een
ongewenste intimiteit een onrecht
matige daad is. Dat staat immers
zwart op wit in de wet. Een werkge
ver kan dan bij voorbeeld door de
rechter worden gedwongen om
vrouwonvriendelijke posters van
de muur te halen.
Van Walsum noemt de wettelijke
bepaling van ongewenste intimitei
ten een noodoplossing. Eigenlijk is
ze er niet gelukkig mee: het impli
ceert dat ongewenst seksueel ge
drag bij het werk hoort. "Voor ie
mand die met gevaarlijke stoffen
werkt, is het logisch dat z'n gezond
heid door middel van de Arbowet
wordt beschermd. Op deze manier
worden ongewenste intimiteiten
ook als gezondheidsbedreiging ge
zien. Alsof het vanzelfsprekend is
dat ongewenst seksueel gedrag
voorkomt op de werkvloer".
Als alternatief voor de wet pleiten
de Stichting Handen Thuis en het
Clara Wichmann Instituut voor in
voering van een klachtenprocedure
binnen het bedrijf. Vrouwen kun
nen hier hun hart luchten over ver
velende ervaringen met collega's.
De werkgever is dan verplicht de
klachten serieus te nemen. Hij kan
dan bij wijze van spreken uit eigen
beweging een poster van een naakte
vrouw van de muur halen. Dgt hoeft
de rechter hem niet të vertellen.
Donkere hoekjes
Alie Kuiper, stafmedewerkster van
de Stichting Handen Thuis meent
dat werkgevers een vrouwvriende
lijke werksfeer zelf-kunnen creëren:
"Ongewenste intimiteiten gebeu
ren veel op eenzame afdelingen
waar een vrouw tussen meerdere
mannen werkt. In donkere hoekjes
durven de heren wel toe te slaan.
Een werkgever kan dit voorkomen
door evenveel vrouwen als mannen
op een afdeling te plaatsen".
Volgens Kuiper heeft een interne
procedure meer effect dan een
rechtszaak. In kleine bedrijven met
drie of vier werknemers is dit sys
teem echter nauwelijks haalbaar.
"Een bedrijf dat zelf een klachten
commissie inschakelt neemt onge
wenste intimiteiten serieus. Een
rechtszaak kan de arbeidsverhou
dingen verstoren. De vrouw raakt
geïsoleerd. Zelfs als ze de gerechte
lijk procedure wint, kan een werk
gever haar ontslaan. Ze bezorgt het
bedrijf te veel onrust". In de nieuwe
wetgeving moet -worden ppgeno-
men dat werkgevers -vrouwen niet
mogen ontslaan als zij een recht
zaak tegen ongewenste intimiteiten
Holland als werkgever een contact-
verbod gevraagd en gekregen voor
iemand die een vrouw lastigviel op
haar werk.
Kuiper: "We zijn op de goede
weg. Ongewenste intimiteiten wor
den serieus genomen. Het doel is
nog lang niet bereikt. De vrouw
trekt nog te vaak aan het kortste
eind. Wint ze een rechtzaak, dan
wordt ze in het bedrijf met de nek
aangekeken".
ADVERTENTIE
De overheid is al vanaf 1983 bezig
om wettelijk maatregelen te nemen
tegen ongewenst seksueel gedrag
op het werk. Toen is door het minis
terie van sociale zaken en werkgele
genheid de nota 'Bestrijding seksu
eel geweld tegen vrouwen en meis
jes' gepresenteerd. De wet is nog
steeds niet van de grond gekomen.
Spanje is het enige Europese land
waar ongewenste intimiteit in de
wet als vrouwendiscriminatie staat
beschreven, seksueel getinte con
flicten op het werk kwamen in dit
land in ernstige mate voor. Alie Kui
per: "Vorige jaar werd in Spanje een
meisje verkracht door haar werkge
ver. Voor de rechter beweerde de
man dat zij dit zelf had uitgelokt,
omdat 'ze een kort rokje droeg'.
Achteraf bleek dat de vrouw die dag
een broek aan had". Sinds kort
wordt dergelijk gedrag in Spanje
door de wet gestraft.
In Nederland zijn dé cijfers ook
niet misselijk. Uit een onderzoek
van 1985 blijkt dat 58 procent van de
wérkende vrouwen vervelende er
varingen heeft met ongewenste inti
miteiten. Meer dan de helft van deze
vrouwen nam zelf ontslag.
Serieus
De gevallen waarin werkende vrou
wen hun werkgever voor de rechter
daagden, zijn op één hand te tellen.
In 1989 is een werkgever door de
rechtbank van Alkmaar veroor
deeld tot een schadevergoeding van
20.000 gulden, het hoogste bedrag
tot nu toe in een zaak over onge
wenste intimiteiten. In januari van
dit jaar heeft de provincie Noord-
Loyaliteit aan Rome is een misdaad
HONGKONG (IPS) De partijleiding in China heeft in haar
alomvattend offensief tegen "ontwrichtende elementen" het
vizier gericht op de Rooms-Katholieke Kerk. Rooms-katholie-
ke organisaties in Hongkong schatten dat sinds december der
tig priesters en verschillende bisschoppen, zijn gearresteerd.
De kerk wordt door de
nistische regering in China al de
cennia gezien als een onder
grondse anti-revolutionaire be
weging. In de jaren vijftig en zes
tig werden buitenlandse missio
narissen uitgewezen, terwijl hun
Chinese collega's achter de tralies
verdwenen.
Dominique Tang Yee-Ming, de
oud-aartsbisschop van Kanton
die nu in ballingschap leeft in
Hongkong, bevestigde onlangs
dat de druk op de RK Kerk sterk
is opgevoerd sinds het neerslaan
van de volksopstand. "De kerk is
gewoon een van de slachtoffers
van de algemene onderdrukking
op het Chinese vasteland".
De rk Aziatische persdienst
Ucan meldde kortelings vijf ar
restaties. Onder de arrestanten
bevindt zich bisschop Guo Wen-
zhi uit de provincie Heilonjiange.
Guo werd in de jaren vijftig en
zestig al twee maal opgepakt en
bracht dertien jaar door in een
werkkamp. Uit de provincie He
bei zijn volgens het Verbond twee
bisschoppen opgepakt, onder wie
Pierre-Joseph Fan Xueyuan van
de stad Baoding. Fan Xueyuan
was de laatste bisschop die offi
cieel door het Vaticaan werd be
noemd, kort voordat de betrek
kingen in 1957 werden verbro
ken.
Indirect zijn de arrestaties be
vestigd door het Bureau voor Re
ligieuze Zaken van»de Staatsraad:
enkele rooms-katholieken zou
den zijn gearresteerd, niet vanwe
ge hun geloof, maar op verden
king van het plegen van strafbare
feiten. Loyaal zijn aan het Vati
caan moet in China echter als een
misdrijf worden beschouwd, be
vestigde Li Junqi, hoofd van het
bureau.
Dè regering accepteert beperk
te religieuze activiteiten, maar
dan wel binnen de officiële Pa
triottische Katholieke Associatie.
Deze goedgekeurde kerk is 39 bis
schoppen en duizend priesters
EN VER
rijk. Intussen zijn daarnaast talrij-
ke rk groeperingen ontstaan die
loyaal zijn aan het Vaticaan. Bis
schop Jin Luxian van Shanghai
stelde vorig jaar dat tien bis
schoppen en 200- priesters door
het Vaticaan zijn gewijd. Er zou
den 3,5 miljoen katholieken in
China wonen.
Anthony Liu Rainan, vice-
voorzitter van een staatscommis
sie voor de RK Kerk, stelde on
langs dat de Roomse priesters
"anti-socialistische gedachten
verspreiden en religieuze activi
teiten gebruiken om politieke
doelstellingen te verwezenlij
ken".
Volgens Tang Yee-Ming is de
onderdrukking het sterkst in de
provincie Hebei waar het pries
ters is verboden naar andere dor
pen te reizen voor het houden van
missen. In april 1989 zou een aan
tal priesters in een school in een
dorpje ten noorden van de hoofd
stad Shijiazuang een mis hebben
willen houden. Volgens de Ucan
vielen er twee doden en 88 ge
wonden toen politieagenten de
mis verhinderden.
In 1988 leek er nog sprake van
een verbetering van de betrekkin
gen tussen het Vaticaan en China.
Toen werd een aantal bisschop
pen vrijgelaten, onder wie Igna
tius Gong Pingmei, de aartsbis
schop van Shanghai die in 1955
werd veroordeeld op beschuldi
ging van hoogverraad. Van een
bezoek van de paus aan China
was na juni echter geen sprake
meer, en het vliegtuig van de paus
kreeg op weg naar Zuid-Korea
zelfs geen toestemming over Chi
nees grondgebied te vliegen.
Geloofsdoek voor
en door Hillegom
HILLEGOM - Een 'geloofsdoek'
en het boekje 'Oproep' zijn giste
ren door de kerkelijke werkgroep
conciliair proces in Hillegom ge
presenteerd. Doel van beide ini
tiatieven is de aandacht te vesti
gen op de thema's gerechtigheid,
vrede en heelheid van de schep
ping.
Op het geloofsdoek (2 meter bij
1 meter 80 groot) zijn deze drie
thema's op verschillende manie-'
ren uitgebeeld. Tientallen men
sen hebben aan de totstandko
ming ervan meegewerkt. Het
doek, aldus de werkgroep, is dan
ook door en voor Hillegom. Giste
ren is het onthuld in het tehuis
Bloemswaard en zal beurtelings
in verschillende openbare gele
genheden opgehangen worden.
Het is ook de bedoeling dat het
geloofsdoek in bijzondere kerk
diensten gebruikt wordt.
In het boekje 'Oproep', dat gis
teren eveneens ten doop is gehou
den, wordt het conciliair proces
'vertaald' naar de plaatselijke si
tuatie.
Basisschool met
bijbel èn koran
EDE (ANP) - De eerste islami-
tisch-chri'stelijke samenwer
kingsschool van ons land wordt
op 7 maart in Ede geopend.
Van de 140 leerlingen van de
Juliana van Stolbergschool, is ze
ventig procent van islamitische
herkomst. Daarom heeft de
school enkele jaren geleden een
model van 'ontmoetingsonder-
wijs' ontwikkeld om de christelij
ke en islamitische traditie nader
tot elkaar te brengen. De school
wil in het godsdienstonderwijs de
nadruk leggen op de normen en
waarden die christenen en isla
mieten gemeen hebben. Er zullen
verschillende islamitische docen
ten worden aangetrokken.
Gert en Hermien. Het bekende
gospelduo Gert en Hermien geeft
vanavond een concert in het
Evangelie Centrum (Lammer
markt 57) in Leiden. De aanvang
is acht uur en de toegang is gratis.
Paus naar Praag. De paus zal 21
en 22 april op uitnodiging van
president Havel een bezoek aan
Tsjechoslowakije brengen. Het
bezoek zal ongeveer 34 uur in be
slag nemen, zo heeft de bijzonde
re nuntius voor Oost-Europa,
aartsbisschop Francesco Co-
lasuonno, bekend gemaakt. Co-
lasuonno heeft de afgelopen da
gen met vertegenwoordigers van
de RK Kerk en de regering in
Praag overlegd.
Roer gaat om in
orthodoxe kerk
van Roemenië
BUKAREST (KNA) - De Roe
meens-Orthodoxe Kerk zal ingrij
pend worden hervormd. Dat
heeft de synode van deze kerk tij
dens een bijzondere zitting beslo
ten. Er moet een geheel nieuwe
kerkorde komen, waarin reke
ning wordt gehouden met de
nieuwe situatie in Roemenië.
Alle kerken en kloosters die on
der Ceausescu werden verwoest,
moeten worden herbouwd. Ook
wil de synode snel met de bouw
van nieuwe kerken beginnen.
De kerk, waarbij ongeveer drie
kwart van de bevolking is aange
sloten, wordt tot de verkiezing
van een patriarch geleid door een
interimbestuur van drie metropo
lieten en drie bisschoppen.
De synode besloot verder weer
geestelijk verzorgers in de krijgs
macht, ziekenhuizen en gevange
nissen aan te stellen. Voorts zal
het godsdienstonderricht aan
kinderen en jongeren opnieuw
ter hand worden genomen.
De synode besloot een brief te
sturen aan de kerken in de we
reld, waarin zij samenwerking
van grote waarde noemt. Verder
zal zij de kerken danken voor de
hulp aan Roemenië.
