Handicap wordt handelsmerk
Jan Timman kan patstelling doorbreken
Rik Smits (23)
speelt
lengte
uit in het
Amerikaanse
profbasketbal
'Mijn kansen voor de match tegen Karpov zijn de laatste tijd gestegen'
TINIMAM
ARPOV
Het Brabantse lieverdje bestaat niet meer. Rik Smits is een
echt 'grote jongen' geworden. Met onbegrensde mogelijkhe
den. Sportief en financieel. Anderhalfjaar nog maar holt de
23-jarige speler mee in het Amerikaanse profbasketbal
(NBA). Bij de Indiana Pacers in het streng gelovige Indiana
polis, de stad met de schoonste straten van de Verenigde
Staten en met fantastische sportaccommodaties. Fans en
club lopen met hem weg. General-manager Walsh praat nu
al over contractverlenging. Hoewel Smnits nog drieeneen-
half jaar vastzit aan de Pacers wil de managerzijn aankoop
voor nog eens vijf jaar vastleggen. Hij heeft er dertig miljoen
gulden voor over. Coach Versace is lyrisch over zijn blanke
center. "Over drie jaar behoort Rik tot de beste vijf centers
van de NBA. Als hij wil".
De loopbaan van Rik, zonder c als het
kan, Smits heeft de vaart van een 'slam-
dunk'. Hij is van het type voor wie Ame
rikanen op de bank gaan staan. Zeven
jaar geleden was hij nog een onhandige
bonestaak. Een bescheiden, introverte
Brabander, die gebukt ging onder zijn
lengte van 2 meter 21, en in alle eenzaam
heid aan auto's en motoren knutselde.
Wat in Nederland een curiositeit was,
werd in de States de hoeksteen van zijn
profbestaan. In de zomer van 1984
schreef hij zich in op het Marist College
in Poughkeepsie, New York. Om er gra
tis te studeren en om er te basketballen.
In razend tempo werd hij meester over
zijn eigen onhandigheden en leerde hij
zijn lengte uit te buiten. "Ik kon niet veel.
Dat was mijn voordeel", blikt hij lachend
terug. "Ik deed niet veel op het veld. En
kon dus weinig fout doen. Wat ik leerde
van coach Magarity, leerde ik goed en
snel". Zo goed en zo snel dat hij na vier
jaar bij alle profclubs hoog op het ver
langlijstje stond. De Pacers plukten hem
op 28 juni 1988 in New York als tweede
uit de jaarijkse aanbieding van de colle
ge-spelers.
Multi-miljonair
Met één pennestreek was Smits miljo
nair. Multi-miljonair. Hij tekende een
contract voor vijfjaar, dat hem een klei
ne vijftien miljoen gulden garandeerde.
Exclusief premies. De cheque met het te-
kengeld bracht hij naar de bank. Pas aan
het loket zag hij hoeveel die waard was:
600.000 dollar (1,2 miljoen gulden). "Ik
heb het op de bank gezet. Een paar uur
later ben ik teruggegaan. Ik had het ge
voel dat ik iets met dat geld moest doen".
Hij kocht een draadloos bestuurbare mi
niatuur auto van 1300 dollar, die een snel
heid van 100 kilometer per uur haalde.
"De rest van het geld", hij kan er hard om
grinneken, "heb ik weer teruggebracht
naar de bank".
Zijn eerste jaar bij de Pacers verliep
chaotisch. De sfeer in de ploeg was
slecht, de prestaties overeenkomstig. De
club versleet drie coaches, voordat Dick
Versace in januari '89 de functie van eer
ste coach bij de Pacers aanvaardde. On
der Versace, daarvoor assistent-coach bij
de Detroit Pistons, kwam de vooruit
gang terug in het spel van de Brabander.
Aan het einde van het seizoen, na 82 wed
strijden in vijf maanden, logen de rap
portcijfers er niet om: 11,7 punten, 6,1 re
bounds, 1,84 geblokkeerde schoten in
24,9 minuten per wedstrijd. Hij werd er
de beste eerstejaars center van het sei-
zoen mee. Goed voor een bonus van
100.000 dollar.
Halverwege het tweedejaar zijn de sta
tistieken nog leuker: 14,6 punten, 6,2 re
bounds, 2,1 geblokkeerde schoten in 28,1
minuten. Nog waardevoller is de gedaan
tewisseling die Smits in anderhalf jaar
onderging. De Eindhovenaar werd van
een hobbyist een zelfbewuste prof. Een
beroepsporter, die overtuigd raakte van
zijn eigen kwaliteiten en besefte dat hij
de mogelijkheden heeft in de NBA te sla
gen.
Jungle
Het verlegen Brabantse lieverdje heeft
het veld geruimd voor een economisch
spelende center die in de straatgevech
ten onder de borden nog maar zelden te
rugdeinst. "Ik heb geleerd van me af te
slaan. Als ik moet rammen, gemeen moet
zijn, ram ik, ben ik gemeen. Anders ga je
er onherroepelijk onderdoor in de jungle
bij de borden. Centers krijgen de meeste
klappen. Hanteren het principe oog-om-
oog-tand-om-tand. Altijd en overal. On
geacht de tegenstander en de stand".
Versace is tevreden met die ontwikke
ling. "Rik wordt een grote. Een killer. Hij
geeft zijn ogep goed de kost. Leert snel.
Moet ook. Een kwestie van overleven".
Volgens de coach bezit zijn pupil met
zijn 250 pond nog wel te weinig kracht in
het bovenlichaam. "Hij moet de schou
ders van Ben Johnson krijgen. Niet
diens snelheid. Er kan nog twintig, der
tig pond bij zonder dat hij aan snelheid
en sprongkracht inboet".
De coach heeft alle vertrouwen in de
toekomst. "Rik bezit de mogelijkheden
in twee, hooguit driejaar door te dringen
Rik Smits (l):"Ik heb geleerd van me af te slaan. Als ik moet rammen, gemeen
moet zijn, ram ik, ben ik gemeen. Anders ga je er onherroepelijk onderdoor in de
jungle bij de borden". (foto ap>
tot de elite onder de centers. Dat moet hij
zelf willen. Hij moet er voor honderd pro
cent achter staan. Hij moet niet te vroeg
aan zijn pensioen gaan denken. Met zijn
geld willen gaan spelen. Dan mislukt het
en wordt hij een gewone center, zoals er
dertien in een dozijn gaan. Hij moet
agressiever worden. Dominanter vooral.
Bepaalde technische aspecten verbete-
"Rebounden bijvoorbeeld en zijn
'hookshot'. Maar hij moet vooral leren
een stabiele, constante factor te zijn bin
nen de ploeg. Rik is nog te wisselvallig,
te onberekenbaar. Hij had een fantasti
sche december-maand en was bedroe
vend in januari. Voor een tweedejaars
geen abnormaal verschijnsel. Zeker niet
in zijn geval. Pakweg vijf jaar geleden
was hij nog op zoek naar zijn klompen en
naar het gat in de dijk waarin hij zijn vin
ger moest stoppen. Maar stabiliteit is een
absolute voorwaarde om te slagen. In
mijn ogen heeft Rik het karakter, de dis
cipline, de toewijding om te willen sla
gen".
Smits is zich bewust van zijn tekortko
mingen. "De voornaamste zijn dat ik
kracht tekort kom en te grillig ben".
Spiermassa kweekt hij in het ultramo
derne krachthonk van de Pacers. De gril
ligheid wijt hij aan het nomadenbestaan,
het reizen kris-kras door de Verenigde
Staten. "Wij maken 200 tot 300 vlieguren
per seizoen. De dichtstbijzijnde tegen
stander is Chicago. Een half uur vliegen.
De rest is verder dan een uur. We reizen
eerste klas, leven in eerste klas hotels,
worden prima verzorgd, maar het blijft
slopend. Moordend. Ik ben er nog steeds
niet aan gewend. Heb periodes dat ik te
gen een muur oploop".
Openbaring
Voor de fans is Smits een openbaring,
een geschenk uit de hemel. Robby Ro
bertson, 53, vader van vier kinderen,
slaat geen thuiswedstrijd over. Heeft al
zeven jaar een seizoenkaart. Zit al zeven
jaar in de clubkleuren op dezelfde stoel
in de Market Square Arena. "Walsh moet
Rik een contract voor het leven geven.
Een enorm talent. Hij wordt een supers
ter".
Robertson geeft toe dat hij aanvanke
lijk twijfelde aan de talenten van Smits
"Toen we hem voor de eerste keer zagen,
dachten we: wat moeten we met die lan
ge uit Europa? We noemden hem Rich
Smits. Maar hij heeft ons overtuigd. En
hij wordt nog veel beter". Wat Robertson
bijzonder in Smits waardeert, is zijn be
scheidenheid. "Rik is geen snoever. Daar
lopen er genoeg van rond in de Arena.
Hij is altijd vriendelijk voor de fans.
Nooit te beroerd een handtekening te ge-
Smits is populair, maar niet de lieve
ling van het publiek. "Daarvoor is hij te
gereserveerd", is de verklaring van tv-
verslaggever Hammons. "Hij heeft nooit
veel te zeggen. Je moet de woorden uit
zijn mond trekken".
Smits kiest bewust voor de anonimi
teit, maar onttrekt zich nergens aan. Zo is
het een ongeschreven wet in de Ameri
kaanse sport, dat profs aan liefdadigheid
doen. "Ik doe mee aan een anti-drugs
programma. Val niet buiten boord, heet
dat. Ik bezoek per seizoen zo'n 6000 leer
lingen. Verder heb ik soms handtekenin
gensessies". Daarnaast schonk hij aan
het Marist College 80.000 gulden voor de
aanleg van een nieuwe vloer in de sport
zaal. "Daar is in feite alles begonnen, in
ieder geval mijn leven als basketballer."
Elf auto's
De Brabander woont in een riante villa in
een buitenwijk van Indianapolis. Met elf
auto's: zeven Cadillacs, twee Chevrolets
en twee Fords. "Ik heb twee nieuwe wa
gens. Voor het dagelijks gebruik. De rest
is antiek. Een investering". Zijn eerste
wagen, een 1976 Coupe de Ville van 1000
dollar, heeft hij nog steeds. Bovendien
heeft hij nog vijf motoren, waaronder
een Zundapp uit 1958. Racen mag hij
niet. Dat staat in zijn contract. "Ik mag
niet zeilvliegen, zweefvliegen, parachu
tespringen, motorrijden en autoracen.
En geen vliegtuig besturen".
Eigenlijk mag hij alleen maar basket
ballen. Scoren, blocken en rebounden.
Daarvoor heeft Walsh een vermogen
over. De manager wil nog voor het einde
van het seizoen de verbintenis van Smits
openbreken. "We willen Rik behouden.
We hebben een jonge ploeg. Een team
voor de jaren negentig. Daar zal Rik een
belangrijke rol in spelen. Er bestaat be
langstelling voor hem. De Lakers en Cel
tics hebben al eens geinformeerd naar
een mogelijke spelersruil".
Walsh zou graag zien dat Smits tot het
einde van zijn loopbaan in Indianapolis
zijn trapezewerk verricht. "Wij hebben
daar veel geld voor over. We denken dat
Rik tot de categorie van de drie miljoen
dollar-spelers gaat behoren. Aan die be
dragen denken wij bij een nieuw con
tract". Dertig miljoen gulden in vijfjaar,
Van Basten en Gullit waren tot nu toe de
enige Nederlandse sportmensen die in
dergelijke bedragen dachten. Smits
wordt er niet koud of warm van. "Er wor
den in de NBA gigantische salarissen be
taald. Rasmussen van Denver krijgt 16,5
miljoen dollar in zes jaar. Ik ben veel be
ter. Maakte tegen hem 32 punten thuis en
34 uit. Dan ben ik toch veel meer waard.
Ik heb geen haast. Mijn huidige contract
loopt nog drie en een half jaar".
De naïeve slungel bestaat niet meer.
Basketbal is een bedrijf, een heel groot
bedrijf. Rik Smits voelt zich er in thuis.
Zijn 2 meter 21 is geen handicap meer.
Het is zijn handelsmerk. ANP
Jarenlang werden Karpov en Kasparov
als ongenaakbaar beschouwd binnen de
schaakwereld. Een toernooi-overwin-
ning voor anderen was eigenlijk alleen
mogelijk indien beiden afwezig waren.
Dit is wat Karpov betreft afgelopen.
Waar Kasparov heerst als nooit tevoren
met een rating van 2800, daar brokkelt
het imperium van Karpov af.
Het begon met zijn match tegen Joe-
soepov afgelopen najaar in Londen. Kar
pov bleek uitermate slecht voorbereid en
had zijn handen vol aan een tegenstan
der die tot dan toe nog nooit een partij
van hem had gewonnen. In een later toer
nooi in Italië eindigde hij iets boven de
middenmoot en zeer opmerkelijk was
het recente bericht over zijn partij tegen
de schaakcomputer Deep Thougt. Zelfs
daarin kwam Karpov in gevaar, voordat
hij alsnog won, aldus de waarnemers ter
plaatse. Karpov was niet voor commen
taar bereikbaar. Een goed moment om
Timman aan het woord te laten.
"Mijn kansen in een match tegen Kar
pov zijn de laatste tijd inderdaad geste
gen. Dat komt echter voornamelijk om
dat ik zelf veel beter ben gaan spelen. Al
leen weet ik niet of iedereen dat wel in de
gaten heeft', zegt Timman. Verhalen
over de andere beslommeringen van
Karpov, die zich veel met politiek bezig
houdt, zwakt hij af: "Karpov heeft het in
derdaad erg druk maar dat zijn toch vaak
verplichtingen die met zijn positie sa
menhangen. Ik zelf ben ook met organi
satorische zaken bezig binnen de GMA
(de grootmeester-vakbond), maar dat
hoeft mijns inziens niet, nadelig te zijn
voor je spel".
Timman bereidt zich uiterst serieus voor
op de match. Hij heeft een week gewerkt
Op 8 maart begint in Kuala Loempoer, de hoofdstad van Maleisië, de finale van
de kandidatenmatches. De strijd gaat tussen Jan Timman en Anatoly Karpov.
De winnaar heeft het recht om wereldkampioen Kasparov uit te dagen. Voor
veel mensen is het vooruitzicht op de zoveelste match tussen Karpov en
Kasparov niet erg aantrekkelijk. Een nieuw gezicht in de eindstrijd zou in dit ge
val een groot succes voor het Nederlandse schaken betekenen, niet omdat
Timman een produkt is van de Hollandse school, maar vooral vanwege de pro
motionele waarde van zo'n treffen.
door Rinie Kuijf
met Kortsjnoi en is uitermate te spreken
over diens inbreng. "Die man heeft
enorm veel energie en heeft erg veel goe
de ideëen. Mijn andere secondanten,
zoals Andersson en Sax, moet ik eerst
oppeppen met koffie of gin-tonic om ze
in beweging te krijgen. En Hort wil
meestal snel een wandeling maken, zo
dat je moeilijk door kunt werken. Maar
ja, je moet mijn secondanten ook zien als
een vriendenclubje van leeftijdgenoten.
Kortsjnoi is ook wat dat betreft anders.
Met hem ga je niet even een avondje
stappen".
Timman maakt geen gebruik van een
schaakcomputer, die tegénwoordig in
zwang is als database. "Het is net als met
het rijbewijs, ik heb er gewoon geen be
langstelling voor", zegt hij. "Bovendien
ben ik zeer tevreden over de manier
waarop ik nu werk. Ik heb een beetje het
idee dat al die grootmeesters zich alleen
een computer aanschaffen uit status-
overwegingen".
Die status heeft Timman van zichzelf
al: hij is het Nederlandse schaakwereldje
in ieder geval ontgroeid. "Maar er is te
genwoordig ook veel meer te doen. Trou
wens", zo zegt hij lachend, "het is ook
niet goed om teveel met Nederlandse
schakers om te gaan".
Timman is ook niet tevreden over de
ontwikkeling van het Nederlandse scha
ken. "Er komen maar weinig nieuwe ta
lenten naar boven. Piket en Van Wely
hebben zich op het laatste Hoogovens-
toernooi niet als zodanig laten gelden.
Aan de eindstand van de A-groep kun je
zien hoe het ervoor staat. De Nederlan
ders bungelden onderaan (als een kudde
bange schapen, zoals Donner dat vroeger
eens treffend omschreef'.
Donner was toen overigens zelf één
van de bungelende schapen, maar dat
verhinderde hem niet die opmerking te
maken, zoals Ligterink in een ochtend
blad onlangs schreef over het 'regelen'
van een opvolger van Timman. "Maar
volgens mij duurt dat nog wel even", zegt
de op te volgen persoon zelf. "Want zo ie
mand wordt pas in 2001 geboren. Euwe
was van 1901, ik ben van 1951 en daartus
sen had je nog wel Donner maar dat was
toch geen blijvende topper".
Verpest
Timman is dat wel en hij was en is dan
ook een van de voortrekkers van de
GMA, de vakbond van grootmeesters die
een paar jaar geleden onder aanvoering
van Kasparov werd opgericht om meer
zeggenschap te krijgen. Timman is sa
men met zijn vriend, de Belgische orga
nisator Bessel Kok, als bestuurder actief
in de GMA. Hij is echter niet tevreden
over het functioneren ervan. "Je ziet nu
bij de GMA hetzelfde verpeste klimaat
als bij de Fide. De integere mensen hou
den het voor gezien".
Twistpunt is de wijze waarop de strijd
met de wereldschaakbond moet worden
gevoerd. Kasparov wil voorzitter Cam-
pomanes op de knieën krijgen, maar
Bessel Kok en Timman vinden datje met
het sluiten van compromissen vaak ver
der komt. Timman: "Het is frustrerend
als je na lang onderhandelen iets op pa
pier hebt staan en Kasparov blijkt dan
niet akkoord te gaan. Vroeger had Kar
pov als wereldkampioen de naam zijn
machtspositie te misbruiken binnen de
Sovjetunie. Hij bepaalde wie er naar het
buienland mocht. Kasparov ging hier fel
tegen tekeer, maar heeft intussen een
vergelijkbare macht opgebouwd".
De GMA heeft dan ook een wankele
basis. "Als Bessel Kok en ik ermee stop
pen dan valt de hele GMA uit elkaar en
dan is Kasparov nog verder van huis" be
toogt Timman.
Terug naar zijn voorbereiding op het
duel met Karpov. Voordat Timman af
reist naar Maleisië wachten hem nog een
paar partijen in Cannes. De altijd lastige
Spasski is daar zijn tegenstander. De ex-
Rus kan een goede graadmeter zijn. Ten
minste, als Spasski niet vervalt in zijn
'gewoonte' om snel remise aan te bieden.
Timman zal er alles aan doen om dat te
verhinderen. "Ik zal hem dwingen om te
spelen", zegt de schaker, die overigens
niet meer wordt gesteund door de Neder
landse schaakbond.
"Op een gegeven moment kreeg ik te
horen dat het beleid ten opzichte van het
topschaken principieel gewijzigd zou
worden, hetgeen er op neer kwam dat er
niets meer gebeurde. Ik voel me nu dan
ook tot niets meer verplicht en in mijn
planning zal ik ook geen Nederlandse
kampioenschappen of Olympiades op
nemen", aldus Timman, die voor de
bond niettemin een sleutelrol kan
vullen. Hij kan deze patstelling doorbre
ken: hoewel het schaken steeds popu
lairder wordt, groeit het aantal leden to
nog toe niet. Alleen als Timman su
vol is tegen Karpov, kan dat op korte ter
mijn veranderen.
Jan Timman: "Mijn opvolger wordt pas in 2001 geboren'
