y\yi i =iwh i M
Leven kan meer hebben dan men dacht
Alleen lekker is onvoldoende
Het (on)gelijk van het geheugen
Bestaan bevestigd
van nieuwe materie
Herniaprik even goed als operatie
Gewijzigd voorstel voor
Europees 'genen-project'
Bacteriën heat-lovers, salt-lovers en stress-lovers overleven alles
'Goed smaakonderzoek kan veel geld besparen'
Energiebedrijf
lijdt door
droogte verlies
van miljard
Eredoctor Elizabeth Loftus bewijst onwaarheid getuigenverklaringen
WOENSDAG 14 FEBRUARI 1990
Onze planeet Aarde heet een uiiieke
planeet te zijn waar het leven zich
onder, misschien wel zeldzaam, ide
ale condities heeft kurinen ontwik
kelen. Op de vraag hoe zeldzaam
aards leven is, poogt de mens al en
kele tientallen jaren op de naburige
werelden van ons zonnestelsel een
antwoord te vinden. Tot nog toe
zonder succes hoewel iedere onder
zoeker het er over eens is dat er nog
lang niet goed en intens genoeg is
gezocht op andere werelden zoals
bijvoorbeeld Venus en Mars.
Maar we kunnen ook veel dichter
bij huis te rade gaan. Op sommige
plaatsen op onze eigen planeet
blijkt het antwoord voor het opra
pen te liggen, maar ook een vraag:
wat is leven eigenlijk?
door
Ben Apeldoorn)
Mensen hebben eigenlijk een heel
teer gestel. Strenge tot zeer strenge
vorst kunnen we, dankzij onze kle
ding, wel een tijd verdragen maar
we voelen ons al veel onbehagelij-
ker bij een temperatuur van 40 tot
50 graden boven nul.
Ook instinctief weten we dat en
daarom zal niemand het wagen de
handen met kokend water te was
sen, een tent op te zetten in een zwa
veldampen uitbrakende vulkaan
trechter, te gaan zwemmen in pure
ammonia óf zich blootstellen aan
een druk van duizend atmosfeer.
Toch zijn er bacteriën die in derge
lijke voor ons zo vijandige milieus
kunnen gedijen. Een paar jaar gele
den ontdekten Westduitse micro
biologen bij een onderzeese vul-
kaanmond voor de Italiaanse kust
een groep bacteriën die naar harte
lust bleek te gedyen in 110 graden
heet water dat ook nog meer weg
had van zwavelzuur dan van ge
woon water.
Deze groep micro-organismen
werd overigens al in 1977 ontdekt
door bioloog Carl Woese van de uni
versiteit van Illinois die de naam 'ar-
chae-bacteriën' bedacht: primitie
ve- of oerbacteriën.
'Heatlovers'
Uiterlijk lijken de oerbacteriën op
de gewone bekende bacteriën maar
ze staan daar wat hun stofwisseling,
gedrag en smaak betreft ver van
daan. Ze hebben een uitgesproken
voorkeur voor vulkanische gebie
den waar geen enkele andere le
vensvorm kan bestaan.
Naast deze 'heat-lovers' bestaat er
een oerbacterie-familie die we de
'salt-lovers' kunnen noemen. Deze
micro-organismen gedijen juist
weer optimaal in verzadigde zouto
plossingen.
Weer andere stammen houden
zich op in sommige me
het 'water' basischer is dan huis-
houd-ammonia of zuurder dan
maagzuur. Sommige soorten
schrikken zelfs niet terug voor de
diepste diepten van oceanen en
worden daar niet in het minst ge
stresst door een druk van meer dan
1.000 atmosfeer, 'stress-lovers' dus.
Raadselen
De vraag hoe de 'oerbacteriën' zich
onder dergelijke omstandigheden
kunnen handhaven is tot op heden
nog steeds onbeantwoord gebleven
hoewel men wel enkele bijzonder
heden heeft opgemerkt.
Neem bijvoorbeeld de 'heat
lovers'; nog steeds weet niemand
hoe het mogelijk is dat hun eiwitten
en nucleïnezuren (DNA), die nor
maliter bij temperaturen tussen 60
en 70 graden uiteen zouden moeten
vallen, bij een temperatuur boven
100 graden intact blijven.
Karl Stetter van de Westduitse
universiteit van Regensburg denkt
dat het spiraalvormige, dubbelge-
wonden DNA-molecuul van een
oerbacterie simpelweg krachtiger is
'opgewonden' dan bij andere orga
nismen. Hij verdenkt een zeker ei
wit ervan dat, toegevoegd aan een
oplossing met DNA-moleculen, het
DNA in staat stelt een 30 graden ho
gere temperatuur dan normaal te
verdragen.
De chemicus Norm Page van de
universiteit van Indiana is zelfs zo
ver gegaan 'groei-kamers' te plaat
sen boven onderzeese vulkaanmon-
den en meent aanwijzingen gevon-
De micro-bioloog Walther Stoec-
kenius van de universiteit van Cali-
fornië heeft zich de laatste jaren ver
diept in het gedrag van 'salt-lovers'.
"Het meest intrigerende is nog wel
hun manier van delen" zegt Stoec-
kenius, "het zijn zuiver vierkante
plaatjes en als ze gaan delen, stul
pen ze aan één kant zodanig uit dat
ze na de deling weer precies vier
kant zijn".
Een extreem zout milieu is voor
de meeste organismen dodelijk om
dat het water uit de cellen 'zuigt' en
de levensbalans verstoort. Hoe de
'salt-lovers' hun eigen balans in
stand houden is onbekend.
Hetzelfde geldt voor de oerbactej
EINDREDACTIE HANS SONDERS
riën in zuur of basisch water. Karl
Stetter heeft bij sommige soorten
gevonden dat ze hun inwendige
structuur op een of andere manier
neutraal houden, dat wil zeggen:
zuur noch basisch. "Het wijst er hoe
dan ook op dat hun celmembranen
buitengewoon sterk moeten zijn",
zegt Stetter, "en dat ze er een bijzon
der goed gedoseerd pompmecha-
nisme op nahouden".
En waarom worden, tot slot, de
'stress-lovers' niet in elkaar ge
perst? Aristides Yayanos weet het
ook niet maar 'De sleutel zou kun
nen liggen in een hele aparte mole
culaire structuur. Verder hebben
we gevonden dat ze hun celmem
branen minder oplosbaar maken
naarmate de druk toeneemt en het
zelfde geldt voor de aanmaak van
bepaalde eiwitten die een rol spelen
bij het aantal micro-kanaaltjes in
zo'n celmembraan'.
Raadselen alom dus en het begrip
'leven' zou best eens een veel ruime
re definitie kunnen worden toege
kend wat het gemakkelijker maakt
om het ook ver buiten onze aarde te
vinden.
Elk jaar verschijnen tientallen nieuwe voedingsprodukten op de markt.
Ondanks het tonnen verslindend testen en marktonderzoek slagen slechts
ongeveer twee op de tien van deze nieuwigheden er in om een plaats op de
markt te veroveren. En dan is het nog de vraag of dat een blijvende is.
Volgens de Utrechtse waarnemingspsycholoog prof. dr. Egon Peter
Koster zouden fabrikanten veel geld kunnen besparen als, voordat een
produkt op de markt komt, diepgaander onderzoek plaats heeft.
De door Koster gebruikte metho
den zijn gebaseerd op twee
grondgedachten: dingen die je lek
ker vindt gaan vervelen en kleine ir
ritaties groeien heel snel.
door Nico Hylkema
Vanuit de proefnemingen hoopt
Koster betrouwbare voorspellingen
te kunnen doen over de duur die
een produkt op de markt beschoren
is. Sommige produkten kunnen
knallers zijn bij de introductie,
Prof. dr. Egon Peter Koster: "Vaak
is het veel interessanter te weten
waarom mensen iets niet lekker vin
den. De nadruk ligt nu veel te veel op
wat lekker is". (foto gpd)
GRONINGEN (GPD) - "Een her
niaprik blijkt even effectief te zijn
als een operatie". Dat zegt ortho-
peed dr. R. Deutman van het R.K.
Ziekenhuis in Groningen.
Zeventig procent van de patiën
ten dat vanwege een hernia in de
rug met een enzymis is behandeld,
blijkt ook op dé lange termijn zo
goed als vrij van pijnklachten te
blijven. Bij dertig procent is het ef
fect niet voldoende. Dat blijkt uit
een onderzoek bij tweehonderd pa
tiënten die zo'n zeven jaar geleden
door de Deutman in het in Gronin
gen zijn behandeld.
In 1980 was Deutman de eerste in
ons land die patiënten meteen zoge
noemde hernia nuclei pulposi be
handelde met een injectietherapie.
Een hernia in de rug wordt veroor
zaakt doordat een tussènwervel-
schijf zwakke plekken vertoont,
gaat uitpuilen en daarbij op een uit
het ruggemerg tredende zenuw gaat
drukken.
Deutman: "Typerend voor men
sen met een hernia is dat zij niet al
leen pijn in de rug hebben, maar
ook een uitstralende pijn naar de
benen". In veel gevallen wordt bij
een vermoeden van hernia de pa
tiënt aangeraden strikte bedrust te
houden. - "Maar zeker niet langer
dan twee weken", zegt hij met na
druk, "anders gaat de conditie van
de patiënt te veel achteruit. Gaat de
pijn niet over of wil men geen twee
weken 'plat' dan is de keus tussen
een herniaprik, of chemonucleoly-
se, of een operatie".
Bij een herniaprik wordt bij een
patiënt onder algehele narcose en
met behulp van doorlichting, via
een naald een enzym in de tussen
wervelschijf gespoten. Door de in
werking van dit enzym, het chymo
papain dat verkregen wordt uit de
tropische meloenboom, verliest de
tussenwervelschijf zijn vermogen
het (vele) water vast te houden. De
'tussenwervelschijf 'trekt zich terug'
waardoor de druk van de zenuw af
gaat en de patiënt verlost is van zijn
(ernstige) pijnklachten.
Uit het onderzoek dat in nauwe
samenwerking met Deutman is uit
gevoerd door de orthopeed drs. G.J.
Konings en waarop deze op 18 april
promoveert, blijkt dat de resultaten
van de enzymbehandeling aanzien
lijk beter zijn bij jong-volwassenen
en mannen tussen de twintig en der
tig jaar (100-93 procent succes) dan
bij vrouwen tussen de dertig en
veertig jaar (succespercentage 45
procent).
Deutman heeft geen afdoende
verlaring voor dat verschil. "Ik heb
alleen een indruk. En die indruk is
dat bij deze groep van behandelde
vrouwen een aanzienlijk aantal wel
rugklachten had, maar niet die typi
sche herniaklachten. Het blijkt dat
de resultaten van een herniabehan
deling des te beter zijn naarmate pa
tiënten die typische herniaklachten
als pijn-uitstraling naar de benen
hebben".
Nog slechter zijn de resultaten
van chemonucleolyse wanneer de
patiënt vóór de behandeling reeds
arbeidsongeschikt was en in de wao
zat. Deutman wijt die slechte resul
taten aan het feit dat mensen die
niet (kunnen) werken eerder pijn
zullen voelen dan mensen die nog
wel in het arbeidsproces meedra^i-
Deutman weet dat er (neuro-)chi-
rurgen zijn die nog steeds gekant
zijn tegen de enzymbehandeling.
"Maar", zegt hij, "de resultaten zijn
even goed als na operatie. Waarom
zou je dan een open operatie uitvoe
ren, met het -weliswaar kleine- risi
co op een infectie of verklevingen,
terwijl je weet dat de kans zeer
groot is dat de patiënt ook met een
veel minder ingrijpende behande
ling als chemonucleolyse van zijn
klachten is af te helpen?"
maar na korte tijd vervelen. Anders
om komt ook voor. De methoden
die aan de universiteit in gebruik
zijn, zijn alleen geschikt voor pro
dukten die de consument geregeld
gebruikt. Veel onderzoek doet de
universiteit naar produkten die al
op de markt zijn. Een fabrikant van
een goedlopend maar duur produkt
komt bijvoorbeeld bij hem met de
vraag of hij zijn omzet kan vergro
ten door het produkt goedkoper te
maken.
Zoutjes en chocolade
Een andere fabrikant dankt het suc
ces van zijn produkt bijvoorbeeld
aan de exclusieve dure verpakking.
Kan hij hetzelfde produkt in een
goedkopere verpakking op de
markt brengen zonder verlies van
klanten, kan dan een vraag zijn.
Koster pleegt een produkt aan
drie gebruikersgroepen voor te zet
ten: vaste gebruikers, niet gebrui
kers en zo nu en dan gebruikers.
Koster: "Vaak is het veel interes
santer te weten waarom mensen
iets niet lekker vinden. De nadruk
ligt nu veel te veel op wat lekker is.
Zo krijg je die drankjes die al snel
tegenstaan. Dan is er geen goed on
derzoek gedaan".
Volgens Koster vragen veel fabri
kanten zich na een succesje in een
marktonderzoek niet af waarop dat
onderzoek was gebaseerd. Als, dat
alleen op de eerste indruk is ge
beurd, dan is het een onzekere basis
voor de toekomst. Een mooi voor
beeld vindt Koster de drankjes ge
baseerd op wei. Die doen het vaak
niet zo geweldig bij een eerste in
druk. Toch slagen ze er op de lange
duur wèl in vaste voet aan de grond
te krijgen.
Een voorbeeld van het tegenover
gestelde is de uit Amerika afkomsti
ge Wine-Cooler. In de Verenigde
Staten was dit een enorm succes.
Kennelijk is de eerste indruk bij de
introductie op de Nederlandse
markt ook goed geweest. Nu staat
het echter gelijk met een verschrik
king.
Overigens is het mislukken van
een nieuw produkt niet altijd te wij
ten aan de smaak. Koster: "Het bo-
terprodukt 'Morgen' is daarvan een
mooi voorbeeld. Op zich was dat
produkt niet slecht, alleen de ti
ming van het op de markt brengen
wel. Dat gebeurde zo vlak voor de
cember, juist voor de goedkope
kerstboter in de schappen ver
scheen. Daardoor is het niet van de
grond gekomen".
Er zijn ook produkten die het tradi
tioneel goed doen, zoals bijvoor
beeld koffie en bier. Volgens Koster
heeft dat veel, zo niet alles te maken
met 'vroeger verboden geneugten'.
"Vroeger mocht je koffie tot op een
bepaalde leeftijd niet drinken. Dan
komt de dag dat je voor het eerst -
vaak bij grootmoeder- koffie mag
drinken. Dat is een erkenning die
bij een bepaalde leeftijd hoort. Die
smaak als acceptatie van kind tot
persoon blijft heel lang hangen. Dat
zie je ook met bier. De jongen mag
dan van vader een slokje uit zijn
glas drinken. Met een gezicht van
bah, zal hij toch zeggen het lekker te
vinden".
Toch kan de smaak van het pu
bliek, ook bij traditionele produk
ten, wel veranderen. Meegesleept in
de gezondheidsgolf komen nieuwe
produkten op de markt, als light
drinks, caffeïneloze koffie, alcoho
larm bier. Na een tijdje plegen men
sen toch weer terug te keren naar de
oude produkten. Sommige produk
ten veranderen ook van samenstel
ling, doordat bepaalde onderdelen
van de samenstelling te duur wor
den, of niet meer zijn te krijgen.
Koster noemt het voorbeeld van
Bacardi rum. Ooit was dat pure Ja-
maïcaanse rum. Het was evenwel
een wild produkt, dat sterk varieer
de in smaak en kwaliteit. De basis
grondstof was afkomstig uit een
melasseput en ook niet altijd even
fris. Toen Bacardi wilde overgaan
op standaardisatie om op grotere
schaal te kunnen produceren, heeft
men een nieuwe rum ontwikeld.
Langzaam heeft men die versneden
met het oude produkt, tot uiteinde
lijk de geheel nieuwe rum op de
markt kwam.
PARIJS (GPD) - Het Franse
elektriciteitsbedrijf EDF heeft
in 1989 een verlies geleden van
een miljard gulden. Er waren
twee oorzaken: droogte en sto
ringen in kerncentrales.
In Frankrijk komt zeventig
percent van de stroom uit kern
centrales. Deze kerncentrales
liggen veelal aan rivieren. 1989
was het droogste jaar sinds 1949.
Door de lage waterstand van de
rivieren konden de kerncentra
les niet voldoende koelwater in
nemen, waardoor er minder
stroom werd geleverd. Enkele
kerncentrales moesten hierdoor
de maanden juli en augustus
sluiten. Komende zomer lijkt
het niet veel beter te worden.
LEIDEN - Wie heeft er ge
lijk? De buschauffeur, die op
het Plein van de Hemelse Vre
de in Peking getuige was van
bruut legeroptreden tegen
studenten en talloze mensen
zag sterven. Of het lid van de
communistische partij dat
twee keer per week een groep
arbeiders bij zich roept en in
rustige bewoordingen vertelt
dat de soldaten hier -en daar
uit zelfverdediging hebben
opgetreden. Heeft de slach
ting op het Plein van de He
melse Vrede wel plaatsge
had?
Niet alleen de tijd heeft invloed
op het geheugen, ook informatie
die achteraf wordt toegevoegd
kan hetgeen wordt herinnerd,
vervormen. Wanneer dat effectief
gebeurt, wordt de waarheid 'van
zelf verdoezeld. En dat is precies,
wat er op dit moment in China
aan het gebeuren is, zo stelde de
Amerikaanse prof. dr. hoogleraar
psychologie Elizabeth Loftus
vrijdag tijdens een gastcollege in
Leiden. Een dag tevoren had zij
het eredoctoraat van de Leidse
iteit ontvangen.
door
Jeroen Dirks
Loftus heeft ruim twintig jaar be
steed aan wat zij 'distorted memo
ries' noemt. In eerste instantie be
perkte zij zich tot onderzoek.
Maar toen ze ontdekte dat het ge
heugen inderdaad - en soms in
aanzienlijke mate - vervormt, be
gon ze zich toe te leggen op recht-
Professor Elizabeth Loftus.
bankwerk. Want wat getuigen
zich na jaren nog weten te herin
neren, grenst soms aan het onge
looflijke. Of is gewoon niet waar,
zoals Loftus vrijdag overtuigend
bewees.
Neem de zaak van de knappe,
blonde studente die dood werd
aangetroffen in haar auto langs de
snelweg, niet ver van de stad San
Diego. Een jaar later werd een po
litieman aangehouden op verden
king van de moord. Hij werd
voorgeleid. Een getuige verklaar
de dat ze een jaar eerder bij de
plek van de moord een politiewa
gen had gezien, die een auto had
klemgereden. De getuige wist'
zich ook nog te herinneren dat in
de auto een knap, blond meisje
had gezeten. Loftus retorisch:
"Weet u nog wat voor auto's uw
een jaar geleden heeft zien rijden,
en wie daar in zaten?"
Loftus koppelde de
Loek Zuyderduln)
schijnlijke getuigenis uit San
Diego aan een zaak die al 2,5 jaar
de gemoederen in de Verenigde
Staten bezighoudt. In Los Ange
les staat een familie terecht die
mogelijk ontucht heeft gepleegd
met een aantal kinderen in een
dagopvang. De kinderen legden,
deels op video, getuigenissen af.
"Eén 'slachtoffer' was vier jaar
oud toen hij daar zat. Hij had geen
idee dat er iets slechts met hem
gebeurde. Vijfjaar later werd hij
voor het eerst geïnterviewd. En
uiteindelijk, hij is inmiddels vijf
tien jaar oud, spreekt hij over on
tucht. Bovendien...", Loftus zegt
het ironisch, "betuigt hij zijn
dankbaarheid aan de welzijns
werker omdat hij nu in het reine
komt met z'n eigen herinnering".
Loftus twijfelt er overigens
geen moment aan dat iedere ge
tuige van goede wil is. Dat het
toch fout gaat heeft dan ook meer
te maken met de werking van het
geheugen op zich. Laat een wille
keurig publiek een dia zien waar
op in de verste verte geen ver
keersbord te bekennen is, haal de
dia weg en leg dan de vraag voor
of er een stop-bord of een voor-
rangs-bord stond: een aanzienlijk
deel van de mensen zal verklaren
dat er een stopbord stond. Leg de
zelfde vraag een week later voor
en de meeste mensen zullen met
nog meer stelligheid beweren dat
er een stopbbrd stond.
Kleine problemen met het her
inneren van wat er op een dia
stond of gebeurd is, kunnen grote
gevolgen hebben. Het bekendste
geval is de rechtzaak in Israël te
gen Demjanjuk, of althans de
man die ervan werd verdacht een
kampbeul te zijn geweest. Loftus,
die destijds weigerde als getuige-
deskundige op te treden omdat zij
zelf joods is en de zaak 'overdeed'
aan de Leidse hoogleraar Wage
naar, kwam er vrijdag kort op te
rug. Ze toonde drie foto's van een
man, waarbij maar in één geval
vaststond dat het Demjanjuk
was. De andere foto's waren jaren
later genomen en vertonen enige
gelijkenis. Zeker als getuigen in
dringend worden ondervraagd.
Maar was het hem ook?
Loftus: "We weten na al die ja
ren onderzoek meer over de ma
nier waarop mensen ontvankelijk
zijn. Tijd kan zaken in het geheu
gen doen vervagen. Maar je kunt
ook mensen beïnvloeden. In Chi
na krijgen ze telkens opnieuw
beelden te zien van soldaten die
worden aangevallen door studen
ten. Twee keer per week worden
de arbeiders beïnvloed... als alle
middelen worden toegepast, kun
nen we spreken van de macht van
misleidende informatie. We moe
ten niet denken dat het China niet
lukt, we moeten ons afvragen
wiens geheugen nu aan de beurt
NEWARK (AP) - Voor het eerst is
het bestaan bevestigd van zoge
naamde 'quasi-kristallen' in indivi
duele vorm. Dit hebben onderzoe
kers van het Bell laboratorium van
de Amerikaanse telecommunicatie-
maatschappij AT&T openbaar ge
maakt.
De onderzoekers hebben onder
een scanner-tunnelmiscroscoop
een individueel atoom onderzocht
en hebben zo de vorm van het qua-
si-kristal ontdekt. Van een atoom
werd eerst een laag afgesneden die
door een sonde werd betast. De
waarnemingen van de sonde wer
den op een beeldscherm geprojec
teerd.
Het onderzoek wees uit dat quasi-
kristallen een tussenvorm zijn van
de twee soorten vaste materie:
amorfe of ongeorganiseerde vaste
stof zoals glas en kristallen, zoals
rotsgesteente en metalen. De quasi-
kristallen die in dit onderzoek zijn
waargenomen bestaan uit een lege
ring van koper, kobalt en alumini-
Volgens Lionel Kimmerling, van
het Bell laboratorium, is dit de eer
ste maal dat het bestaan van indivi
duele quasi-kristallen is bevestigd.
Aanvankelijk dacht men dat het
quasi-kristal alleen in grote hoe
veelheden voorkwam of dat het
slechts een speling was van de na
tuur.
De quasi-kristallen zijn sinds hun
ontdekking in 1984 een van de
meest onderzochte natuurkundige
fenomenen, net zoals supergelei
ding en koude kernfusie.
Paul Hom van het laboratorium
van de computeronderneming
IBM, verklaarde dat hij het een
len sterke vergroting i
een fragment van een quasi-kristal
met een diameter van ongeveer 80
micron. Een micron is een miljoen
ste meter. (foto ap>
'mooie ontdekking' vond, maar dat
het onderzoekers geen nieuwe in
zichten bood.
Het materiaal kan een grote varia-r
tie aan temperaturen weerstaan en
is licht van gewicht, twee eigen
schappen die van bijzonder belang
zijn voor het maken van elektrische
zekeringen en weerstanden. Vol
gens experts zal het echter nog vele
jaren duren voordat praktische toe
passingen voor de quasi-kristallen
gevonden zyn. Kimmerling ver
klaarde dat het materiaal in een 're
volutionaire' categorie moest wor
den ingedeeld en dat de onderzoe
kers in het Bell laboratorium staan
te popelen om met het nieuwe mate
riaal te experimenteren.
Een jaar nadat het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie
voor een Europees 'genen-project' vanwege forse kritiek door de verant
woordelijke Europese commissaris, de Italiaan Filippo Pandolfi, is inge
trokken, komt een gewijzigd.voorstel opnieuw aan de orde. Dit gebeurt
eerst op 20 en 21 februari in een vergadering van de Energie-commissie. In
maart volgt dan de behandeling in een plenaire vergadering van het Eu
ropese Parlement.
Tegen het oorspronkelijke voorstel, dat als titel 'Voorspellende genees
kunde: analyse van het genoom' meekreeg, is vorig jaar met name door
Duitse parlementariërs in het Europese parlement de nodige bezwaren
aangetekend. Ook de secretaris van de Nederlandse Gezondheidsraad,
prof. dr. H. Rigter, noemde de tekst op een belangrijk aantal punten 'onge
lukkig van toonzetting'.
De gezondheidsraad viel niet alleen over de uiterst ongelukkige term
'voorspellende geneeskunde', maar vooral ook over de grote nadruk die in
het voorstel op het collectieve nut van het moderne erfelijkheidsonder-
zoek werd gelegd. Zpals bevolkingsonderzoek op erfelijke aandoeningen,
screening van arbeiders op hun kwetsbaarheid voor vervuilende stoffen
en vermindering van chronische ziekten die voor de gemeenschap zeer du
re gevolgen zouden hebben. Daarnaast lieten de opstellers ook niet na het
economische belang van het moderne DNA-onderzoek voor de EG naar
voren te halen.
Rigter noemt het nieuwe voorstel 'drastisch aangepast'. Van de vele
nieuwe 'overwegingen' in het gewijzigde voorstel noemt hij met name die
van groot belang waarin het voor maatschappelijke instellingen als verze
keraars onmogelijk wordt gemaakt om in het 'Europa van 1992' aanvragers
te verplichten tot het ondergaan van erfelijkheidstests.
