NABIJ
Soweto in extase na vrijlating Mandela
'Wij hebben geen keuze dan
door te gaan met de
'Kerk Hongarije
enige alternatief
REPORTAGE)
heid. De factor die de gewapende gaan dan enjg andere president zich moeten richten op de ov
strijd noodzakelijk maakte, be- door echte stappen te zetten om weldigende eis van ons volk vc
staat ook nu nog. Wij hebben citnatia t* nnrmaiispron F.r een democratisch, niet-racié
KAAPSTAD (Rtr) Nelson
Mandela hield na zijn vrijlating
na 27 jaar gevangenschap een
rede. Hieronder de belangrijk
ste passages.
"Vrienden, kameraden en me
de-Zuidafrikanen, ik groet u allen
in de naam van vrede, democratie
en vrijheid voor allen. Ik sta hier
voor u niet als een profeet, maar
als een nederige dienaar van u,
het volk. Uw onvermoeibare en
heroïsche offers hebben het mij
mogelijk gemaakt hier vandaag te
zijn. Daarom leg ik de resterende
jaren van mijn leven in uw han
den.
Nu ziet de meerderheid van de
Zuidafrikanen, zwart en blank, in
dat apartheid geen toekomst
heeft. Er moet een eind aan wor
den gemaakt door onze eigen be
slissende massale actie om vrede
en veiligheid op te bouwen. De
massale campagne van verzet en
andere acties van onze organisa
tie en ons volk kan alleen uitmon
den in de vestiging van democra
tie.
De vernietiging die apartheid
op ons subcontinent heeft te
weeggebracht is onmetelijk. Voor
miljoenen van mijn volk is het ge
zinsleven uit elkaar gerukt. Mil
joenen zijn dakloos en werkloos.
Onze economie ligt in puin en on
ze mensen zijn verwikkeld in po
litieke strijd.
Dat wij in 1960 onze toevlucht
namen tot de gewapende strijd,
met de vorming van de militaire
tak van het ANC, Umkhonto we
Sizwe, was een zuiver defensieve
actie tegen het geweld van apart
heid. De factor die de gewapende
strijd noodzakelijk maakte, be
staat ook nu nog. Wij hebben
geen keuze dan door te gaan.
Wij hopen dat spoedig een kli
maat geschapen wordt dat bevor
derlijk is voor een oplossing via
onderhandelingen, zodat de ge
wapende strijd niet langer nodig
is. Ik ben een loyaal en gediscipli
neerd lid van het Afrikaans Natio
naal Congres. Ik ben het dan ook
helemaal eens met al zijn doelstel
lingen, strategieën en tactieken.
De noodzaak het volk van ons
land te verenigen is nu net zo een
belangrijke taak als het altijd is
geweest. Geen enkele individuele
leider kan deze enorme taak al
leen aan Vandaag wil ik u zeg
gen dat mijn besprekingen met
de regering tot doel hebben ge
had de politieke situatie in het
land te normaliseren. Wij zijn nog
niet begonnen te discussiëren
over de voornaamste eisen van de
strijd. Ik wil benadrukken dat ik
zelf op geen enkel tijdstip onder
handelingen ben begonnen over
de toekomst van ons land, behal
ve dat ik heb aangedrongen op
een ontmoeting tussen het ANC
en de regering.
Mijnheer De Klerk is verder ge
gaan dan enig andere president
door echte stappen te zetten om
de situatie te normaliseren. Er
moeten echter nog meer stappen
worden gedaan, zoals omschre
ven in de verklaring van Harare,
voordat onderhandelingen over
de voornaamste eisen van het
volk kunnen beginnen.
Ik herhaal voor u onze oproep
tot, onder andere, de onmiddellij
ke intrekking van de noodtoe
stand, de vrijlating van alle, en
niet slechts enkele, politieke ge
vangenen. Alleen in zo een genor
maliseerde situatie, waarin vrije
politieke activiteit mogelijk is,
zijn wij in staat onze mensen te
raadplegen teneinde een man
daat te krijgen.
Het volk moet geraadpleegd
worden over de vraag wie zal on
derhandelen en over de inhoud
van die onderhandelingen. On
derhandelingen kunnen niet
plaats vinden over de hoofden
heen of achter de rug om van ons
volk. Wij geloven dat de toekomst
van ons land alleen bepaald kan
worden door een lichaam dat de
mocratisch is gekozen op een
niet-raciale basis.
Onderhandelingen over het
ontmantelen van apartheid zullen
zich moeten richten op de over
weldigende eis van ons volk
een democratisch, niet-raciaal,
een eenheid vormend Zuid-Afri-
ka. Er moet een einde komen aan
het blanke monopolie op politie
ke macht, en er moet een funda
mentele herstructurering komen
van onze politieke en economi
sche systemen om er voor te zor
gend dat de ongelijkheden van
apartheid worden aangepakt en
dat onze maatschappij grondig
wordt gedemocratiseerd.
Gezegd moet worden dat mijn
heer De Klerk zelf een integer
man is, die zich scherp bewust is
van de gevaren van een publiek
figuur die zijn beloften niet na
komt. Maar als organisatie base
ren wij ons beleid en onze strate
gie op de harde realiteit waarmee
wij te maken hebben. En de reali
teit is dat wij nog steeds lijden on
der het beleid van de Nationalisti
sche regering.
Onze strijd heeft een beslissend
moment bereikt. Wij roepen onze
mensen op dit moment te grijpen,
zodat het democratiseringspro
ces snel en ononderbroken voort
gaat. Wij hebben al te lang ge
wacht op onze vrijheid. Wij kun
nen niet langer wachten. Nu is het
tijd de strijd te intensiveren op al
le fronten. Onze inspanningen nu
te laten verslappen, zou een fout
zijn die generaties na ons ons niet
zouden kunnen vergeven.
Wij doen een beroep op onze
blanke landgenoten zich bij ons
aan te sluiten bij het vormen van
een nieuw Zuid-Afrika. De vrij
heidsbeweging is een politiek
thuis ook voor u. Wij doen een be
roep op de internationale ge
meenschap de campagne het
apartheidsbewind te isoleren,
voort te zetten. Nu de sancties op
heffen, betekent het gevaar lopen
dat het uitroeien van de apartheid
mislukt.
Onze mars naar vrijheid is niet
terug te draaien. Wij moeten
angst ons pad niet laten doorkrui
sen. Algemene verkiezingen op
basis van gemeenschappelijke
stemlijsten in een verenigd, de
mocratisch, niet-raciaal Zuid-
Afrika is de enige weg naar vrede
en raciale harmonie.
Tot slot wil ik terugkomen op
mijn eigen woorden die in sprak
tijdens mijn proces in 1964. Die
zijn vandaag nog net zo waar als
toen. Ik citeer: "Ik heb gevochten
tegen blanke overheersing en ik
heb gevochten tegen zwarte over
heersing. Ik heb het ideaal ge
koesterd van een democratische,
vrije maatschappij waarin ieder
een samen woont in harmonie en
gelijke kansen heeft. Het is een
ideaal waarvoor ik hoop te leven
en het hoop te bereiken. Maar als
het moet, is het een ideaal waar
voor ik bereid ben te sterven".
Amandla (Macht)".
Kocsis over teloorgang marxisme:
VLAARDINGEN (ANP) - De kerken in Hongarije waren niet
de drijvende kracht achter de revolutionaire veranderingen.
Maar zij waren met hun trouw aan het Evangelie en hun ver
kondiging van de wil van God wel het enige alternatief voor de
marxistische opvatting van de geschiedenis.
Deze overtuiging droeg de Hon
gaarse bisschop Elemer Kocsis
van Debrecen zaterdag uit, tij
dens de jaarlijkse informatiedag
over Oost-Europa van de Europa
commissie van de hervormden en
gereformeerden. Bovendien wa
ren volgens hem de 'beste' verte
genwoordigers van de kerken van
meet af aan betrokken bij de her
vormingen en leverden zij er een
beslissende bijdrage aan.
Kocsis is voorzitter van de Ge
reformeerde Kerk van Hongarije,
de enige calvinistische kerk in de
wereld die bisschoppen kent,
waarbij twee van de elf miljoen
Hongaren zijn aangesloten. De
kerk beschikt over 1400 gemeen-
Jongerenberaad
van hervormden
gaat verdwijnen
UITHOORN Juist onlangs
stemde de hervormde synode
erin toe dat het Hervormd Jonge
ren Synode-Beraad spreektijd
zou krijgen tijdens de vergade
ring, en nu wil het HJSB zich op
heffen. Want zaterdag trok een
HJSB-bijeenkomst slechts één
belangstellende.
Het synodebestuur had, nadat
het HJSB jaren had aangedron
gen, voorgesteld om als 'klank
bord' te fungeren. Volgens Luuk
Heijlman zal het beraad daar niet
meer aan toekomen en hij meent
dat synodebestuur daar verant
woordelijk voor is. Het geduld
van de belangstellenden van het
HJSB, dat vijfjaar geleden al om
erkenning vroeg, is te lang op de
proef gesteld, meent hij.
Heijlman denk dat het bestuur
van de synode "misschien wel
blij" is met deze garjg van zaken,
omdat ze bevreesd waren voor
"radicale geluiden".
De voorzitter van de Hervorm
de synode, ds Barend Wallet,
spreekt dat tegen. Het bestuur
heeft er alles aan gedaan om het
HJSB een kans te geven, maar de
achterban was te zwak, aldus Wal
let die de opheffing van het be
raad "erg jammer" vindt.
Volgens de bisschop is de situa
tie van Hongarije te vergelijken
met die van het joodse volk bij de
uittocht uit Egypte. Zoals de jo
den na een tocht van 40 jaar door
de woestijn aan de poorten van
het beloofde land klopten, zo zien
de Hongaren na 40 jaar dictatuur
een beloofd land voor zich van
een democratische rechtsstaat.
Kocsis ging uitvoerig in op de
discriminatie van de kerk onder
het communistische regime. De
kerk moest op vier na al haar
scholen aan de staat afstaan en
verloor al haar onroerende goede
ren, behalve de kerkgebouwen en
pastorieën. Bovendien werd
godsdienstonderwijs op de scho
len verboden. Het enige licht
puntje was, dat de kerk 15 ver
pleeghuizen voor bejaarden, zie
ken en gehandicapten mocht be
houden.
De kerk mocht niet evangelise
ren, wat tot gevolg heeft gehad
dat de meeste gemeenten overwe
gend uit gepensioneerden, kinde
ren en jongeren van de nu weer
toegestane jongerenevangelisatie
bestaan. Dertigers en veertigers
zijn er nauwelijks. Intellectuelen
zetten hun baan op het spel, als zij
naar de kerk gingen. De wet op de
gewetensvrijheid die begin dit
jaar door het Hongaarse parle
ment is aanvaaard, maakt een ein
de aan de discriminatie van de
kerk.
Het kerkbezoek is volgens Koc
sis de laatste tweè jaar aanzienlijk
toegenomen. Op feestdagen zit
ten de kerken weer vol. Maar dat
betekent niet, dat hij zonder zor
gen is. Niet alleen was het de afge
lopen 40 jaar nauwelijks mogelijk
aan gemeenteopbouw te doen,
ook het predikantentekort is een
groot probleem geworden.
'Boek Prediker
heerlijk nuchter'
LEIDEN - De schrijver van het
bijbelboek Prediker ('ijdelheid
der ijdelheden, alles is ijdelheid')
is heerlijk nuchter. Zo vraagt hij
zich af wat de rijke eraan heeft,
dat hij zich aftobt? Zijn bezit
blijkt wind te zijn als hij straks
weggaat zoals hij gekomen is:
naakt.
Dit betoogde dr. Willem Ou-
weneel tijdens een druk bezochte
lezing in Leiden onder de titel
'Bezit is ook niet alles'. Volgens
Ouweneel is het een misverstand
te menen dat Prediker een cyni
cus is. Wel maakt hij op een ty
pisch oosterse wijze duidelijk dat
veel 'belangrijks' uiteindelijk van
weinig waarde blijkt te zijn.
Prediker, aldus Ouweneel, zet
als het ware het raam open naar
de eeuwigheid. Wat er te zien is, is
echter pas zichtbaar geworden in
het licht van de Here Jezus Chris
tus. En dat is goed om te weten,
aldus de spreker, want eenmaal
zal uw huis een puinhoop zijn en
uw auto op de schroothoop lig
gen, en waar bent u dan?
Een van de thema's waaraan
Prediker aandacht schenkt is het
onrecht. Hoewel hij beaamt dat er
veel onrecht gebeurt in de wereld,
wil hij volgens Ouweneel niet ge
zegd hebben dat God onrecht
vaardig is omdat Hij het toelaat.
Het bewijs dat God daar niet on
verschillig voor is, is het kruis op
Golgotha, aldus Ouweneel.
Klein. De Roemeense bisschop
Albert Klein (79) van de Evange-
lisch-Kutherse Kerk is in een zie
kenhuis in Wenen overleden.
Klein, beschuldigd van collabora
tie met de dictatuur, erkende on
langs schuld in een brief aan de
predikanten.
Defensie. De kerk moet vol
gens (leger)bisschop Bar van Rot
terdam in de discussie over de
omwentelingen in Oost-Europa
niet toegeven aan het "geroep van
de straat" om verlaging van de de-
fensielasten. De kerk moet eraan
meewerken, dat in de discussie
het verstand de emoties in de juis
te banen leidt.
Hobby of opdracht? Evangeli
satie-dominee Wim Bouw uit Ede
spreekt vanavond in Alphen aan
den Rijn voor de hervormde Con
fessionele Vereniging over: 'Zen
ding en evangelisatie: hobby of
opdracht?' Aanvang acfyt uur in
de Adventskerk.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: bedankt voor
Nieuw-Vennep W. Wagter Rijnsburg.
Gereformeerde Kerken: beroepbaar
stelling mw. J. G. Groeneveld-Bijl,
Bankastraat 107, 3312GC Dordrecht,
tel. 078-311775.
Geref. Kerken vrijgemaakt: bedankt
voor Amersfoort-N en voor Helpman
P. R. van Houwelingen Ommen; be
dankt voor Leek K. de Vries IJssel-
muiden.
Christelijke Gcrcf. Kerken: tweetal
te Aarlanderveen P. D. J. Buijs Zwaag-
westeinde en R. van Beek Veenendaal.
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Vlaardingen G. J. van Aalst
Benthuizen; bedankt voor 's-Graven-
zande J. M. Kleppe Rijssen, voor Oud-
Beijerland en voor Randburg (Z-Afri-
ka) J. J. Tanis Ridderkerk.
Oud Geref. Gemeenten in Neder
land: beroepen te Zierikzee A. D.
Muilwijk Dordrecht.
AMSTERDAM - Drs. A. R. Neeters van het veilinghuis Van Gendt in
Amsterdam houdt een even unieke als kostbare bijbel voor de camera,
daterend uit de dertiende eeuw en afkomstig uit Noord-Frankrijk. Het
boek komt volgende maand onder de hamer. (foto anp>
SOWETO - Het is zaterdag
avond rond half acht en de
zwarte miljoenenstad So
weto biedt nog steeds haar
vertrouwde aanblik: weinig
mensen op straat, een enkele
auto. In de blokkedoosachti-
ge huizen is het blauwe
schijnsel van de televisie
zichtbaar. Er wordt naar het
nieuws gekeken dat uitge
zonden wordt in Zulu, Xho-
sa en Sotho, de belangrijkste
talen van de bewoners van
dit onmetelijke doolhof.
door
Peter van Nuijsenburg
Ruim twee uur eerder had presi
dent De Klerk in Kaapstad het
nieuws van de vrijlating van Nelson
Mandela bekend gemaakt. In So
weto verspreidt elk bericht, elk ge
rucht zich met de snelheid van het
licht, maar dit nieuws lijkt te groot,
te adembenemend, voor de gebrui-
kelijke kanalen van Soweto's
nieuwsvoorziening.
Een zwarte pompbediende, onge
loof straalt uit zijn ogen, zegt: "Heb
ben jullie het al gehoord, Hij komt
morgen misschien vrij". "Nee", zegt
mijn collega. "Hij komt morgen ze
ker vrij. Morgenmiddag om drie
uur". Het feit dat mijn collega zwart
is, verleent de bevestiging kenne
lijk de gewenste overtuigings
kracht. De pompbediende roept
luid, tot niemand in het bijzonder:
"Het is waar, morgen komt hij vrij"!
Bij het huis van Winnie Mandela
is het opvallend rustig. Van feestge
druis is geen sprake. Een groepje
jongeren danst voor de camera's
van een Amerikaanse tv-ploeg de
toy-toy, de dans die alle emoties tot
uitdrukking kan brengen: hoop,
woede, vreugde en verdriet. Uit het
bijna lome ritme waarmee de jon
gens dansen spreekt verdriet. Die
middag hebben zij een vriend, de
minnaar van Mandeia's dochter
Zindzi, begraven. Clayton Sithole
was dood in een politiecel gevon
den, hangend aan een douchepijp.
Vermoord, zeggen de jongens.
We willen naar het huis waar
Nelson heeft gewoond, zeggen we.
Drie van hen willen ons wel door
het donkere labyrint loodsen. Twee
jongens dragen het uniform-jack
van de Umkontho we Sis we, de ge
wapende vleugel van het ANC. De
baret is volgeplakt met ANC-stic-
kers en -buttons. Zij spreken op ge
dempte toon over de toekomst. Be
ter dan ooit, zegt Eugene Moilitsy
(20). Hij studeert rechten aan de uni
versiteit van Witwatersrand. En dan
spontaan: "Ik denk dat we De Klerk
kunnen vertrouwen. Hij houdt zijn
beloftes. De eerste Boer, die dat
doet. Dat geeft hoop".
Processie
Het huis waar Mandela voor zijn ar
restatie heeft gewoond baadt in het
licht van een lichtmast van het
Amerikaanse tv-station ABC. Hon
derden mensen deinen in een opge
togen processie door de lichtglooi-
ende straat. Er wordt gezwaaid met
ANC-vlaggen. De naam van Mande-
la wordt gescandeerd. Er wordt ge
lachen en er is gedronken. Een jon
gen die zich in de ANC-vlag heeft
gewikkeld gaat de menigte voor in
gezang. Vrouwen met babies op
hun rug dansen of hun leven er van
afhangt.
De aanwezigheid van de vele ca
mera's heeft een onmiskenbaar sti
mulerend effect op het dansvermo-
gen van jong en oud. Een tandeloze
oude man wist het zweet van zijn
voorhoofd, haalt diep adem en
duikt weer in de massa. Een man,
een kegel van drank- en sigaretten-
lucht had zijn komst al aangekon
digd, trekt aan mijn mouw, wil we
ten waar ik vandaan kom.
Het antwoord inspireert hem tot
een lange monoloog over de kwali
teit van het Nederlandse voetbal en
de capaciteiten van Ruud Gullit in
Vrouwen en kinderen gingen dansend de straat op nadat het nieuws van de vrijlating van Nelson Mandela bekend werd. (foto afp)
het bijzonder. De mededeling dat
de hier inmens populaire Gullit
waarschijnlijk niet mee kan doen
aan het wereldkampioenschap,
overschaduwt bijna zijn vreugde
over de vrijlating van Mandela.
En dan breekt de paniek uit. Een
lang knetterend salvo van een ma
chinegeweer schiet de feestelijke
atmosfeer aan flarden. Iedereen
duikt op de grond, kinderen wor
den omver gelopen, vrouwen met
babies op de rug zoeken een heen
komen achter de omheiningen rond
de huizen. Een tweede salvo. Ge
vloek, gehuil. Een cameraman kan
zich niet snel genoeg uit de voeten
maken en wordt omvergelopen. Ie
mand roept dat het licht uit moet.
Maar even plotseling als de pa
niek uitbrak, is ze weer verdwenen.
"Zullen wel losse flodders zijn ge
weest", zegt de Gullit-fan. "Jonge
jongens van Umkontho, kunnen ze
ook een keer laten zien, dat ze kun
nen schieten". "Losse flodders",
herhaalt de cameraman, "hadden ze
dat niet even van tevoren kunnen
zeggen?" Zijn camera blijkt geluk
kig nog te werken.
Het incident heeft waarschijnlijk
nog geen minuut geduurd. De op
luchting dat niemand gewond is ge
raakt wint het snel van de woede
over de stoerdoenerij. Voortgedre
ven door deze opluchting wordt er
met hernieuwde energie gedanst,
gezongen en, steeds meer, gedron-
ken. In deze sfeer van verbroede
ring kan je buurman in een adem
om een baan vragen, van overhemd
willen ruilen en willen toasten op
het aandeel van het wakkere Neder
landse volk in de bevrijding van
Mandela.
Tegen tienen lijkt het
de vrijlating alle uithoeken
weto te hebben bereikt. Auto's rij
den claxonerend in optocht door de
slecht verlichte straten. ANC-vlag
gen hangen uit de ramen
kele gebalde vuist deelt
Mandela nu wel vrij is,
daarmee de strijd tegen de apart
heid nog niet afgelopen is. Maa
zelfs dit gebaar mist grimmigheid
want gaat gepaard met een ontwa
penende grijns.
Mijn collega is zichtbaar ontroerd
en moet wat weg slikken. "Hiervoor
zijn honderden mensen omgeko-
AMSTERDAM Naar schatting tienduizend men
sen zorgden gisteravond in Amsterdam voor een uitge
laten en soms zelfs uitzinnige viering van de vrijlating
van Nelson Mandela. De sfeer op het Leidseplein tij
delijk omgedoopt in het Nelson Mandelaplein - had
iets weg van de inhuldiging van een winnend voetbal
team.
De uitzinnigste van alle feestgangers was misschien
wel Kumar Sandjay, de afgevaardigde van het ANC
in Amsterdam. 'Mandela, Mandela', bleef hij tiental
len malen achtereen met schorre stem en gebalde vuit
in de microfoon brullen. Na een eerste optreden klau
terde Sandjay nog een keer het provisorische podium
op om onder de blauwe lichtbalk 'Fly KLM' van het
aanpalende kantoor van de Nederlandse luchtvaart
maatschappij het Nederlandse publiek te bedanken
voor de steun die de anti-apartheidsstrijd gekregen
heeft. (foto gpd)
men, zijn hele levens verwoest en
watje altijd al wist, namelijk dat dit
niet nodig was, wordt nu bewaar
heid".
Mandela
Een journalist van de zwarte krant
the Sowetan, beklaagt zich over de
nieuwsvoorziening door de Zuid-
afrikaanse televisie. De hele wereld
blijkt 'live' getuige te zijn geweest
van De Klerks aankondiging. Maar
de omroepbonzen vonden de
cricket-wedstrijd tussen het Zuid-
afrikaanse nationale team en een
Engelse ploeg belangrijker. Man-
dela's intocht in Kaapstad zal wel
worden uitgezonden, weet hij. Maar
alleen omdat de Zuidafrikanen de
Britten al hebben ingemaakt. An
ders hadden we nog naar cricket
moeten kijken.
Hij zou niet graag in Mandeia's
schoenen staan, bekent hij. Er
wordt veel te veel verwacht van een
71-jarige man die ruim 27 jaar ge
vangen heeft gezeten. Maar het is
een groot moment in de geschiede
nis van zwart Zuid-Afrika. Dat staat
vast, en kan het begin worden van
een toekomst zonder haat en wan
trouwen. Hij is lichtelijk aangescho
ten, maar als hij zich in de menigte
voegt, mengen zijn bewegingen
zich vloeiend in de deinende ca
dans.
In de auto, op de weg terug naar
het huis van Winnie Mandela, filo
sofeert Eugene opnieuw over de
toekomst. Hij voorziet grote proble
men met de extreem-rechtse blan
ken. Hebben jullie de demonstratie
van de Afrikaner Weerstand Bewe
ging (AWB) in Pretoria gezien? De
hakenkruisvlaggen en het verbran
den van de Davidsster?
Ze hebben geroepen dat ze Man
dela zullen ophangen, maar dat zal
nooit gebeuren. "Als de politie hem
niet kan beschermen, zullen wij dat
doen. Wij zwarten kunnen heel
goed vechten met messen en pan
ga's (kapmessen, red), en zijn niet
bang voor hun geweren. Laat ze
maar opkomen".
Bij het huis van Winnie Mandela,
slechts beschenen door een volle
maan, is het nog steeds rustig. Een
groepje jongens zit zwijgend op de
stoep bier te drinken. Een fotograaf
van de Zuidafrikaanse krant Bussi-
ness Day maakt een foto van een an
der groepje dat de ANC-vlag op
houdt. Als Eugene afscheidt neemt
zegt hij: "Ik hoop niet dat ze hem
zullen vermoorden". Dan, bijna
fluisterend: "De Klerk, bedoel ik".
