De 'Derde Wereld' van de VS 'Zelfs de politie rijdt met gesloten portiers rond' ZATERDAG 10 FEBRUAR11990 PAGINA 23 BIJLAGE VAN HET LEIOSCH/ALPHENS DAGBLAD In Harlem is een kwart van alle in New York gevestigde musea te vin den. Er zijn prachtige kerken te be zichtigen, fantastische jazz-clubs, en ook het legendarische Apollo-theater waar sterren als Nat King Cole, Ray Charles, Ella Fitzgerald en zelfs Mi chael Jackson hun carrière begonnen. Wie daarvan meer wil weten, kan zich wenden tot organisaties als 'Pen ny Tours', 'Harlem Spiritual' en 'Har lem Your Way'. Hun specialiteit: toch ten door Harlem verzorgen. Zij zien het vooral als hun taak het mooie gezicht van Harlem te laten zien, en te vertellen over de rijke ge schiedenis van de wijk. Je hoort dan hoe Harlem in de zeventiende eeuw werd gesticht door Nederlandse boe ren, hoe Harlem zich vanaf het mid den van de negentiende eeuw ontwik kelde tot een luxe stadswijk voor blanken. En dat er aan het einde van de vorige eeuw veel te veel huizen werden gebouwd, ook daar wordt op ingegaan. De huiseigenaren konden hun pan den aan de straatstenen niet meer kwijt. Vandaar dat ze hun bezit in ar ren moede aanboden aan zwarte Amerikanen, die uit andere delen van New York werden weggepest. Har lem groeide zo uit tot een overwegend zwarte wijk, en stond in de jaren twin tig bekend als de hoofdstad van zwart Amerika. Toen kwamen de 'crisisjaren', die Harlem buitengewoon zwaar troffen. Industrie vertrok, en keerde niet meer terug. De middenklasse ver huisde, en wat achterbleef was bittere armoe. Harlem werd gaandeweg het riool van New York, de straten zijn verworden tot podia van misdaad, tot de handelscentra van drugsdealers. Link Het minder mooie gezicht van Har lem is nooit ver weg, ook niet als je een tocht met een van de reisorganisa ties maakt. "Niet naar mensen wijzen. Niet staren. Geen foto's van mensen op straat maken", wordt de reizigers aan het begin van elke tour nadrukke lijk voorgehouden. Als de tocht moet worden onder broken voor een bezoek aan een kerk of een andere bezienswaardigheid, stappen de medewerkers van de reis organisatie eerst uit. Ze kijken goed om zich heen, en dan mogen de dag jesmensen er pas uit, die de opdracht krijgen zo snel mogelijk naar de plaats van bestemming te lopen. Carol, een reisleidster: "Ik doe dit werk nu drie jaar, en ik heb nog nooit meegemaakt dat iemand in mijn groep werd lastig gevallen. Maar je moet voorzichtig blijven. Er zijn veel wapens op straat. Er zijn ook veel mensen die high rondlopen, dus link blijft het". Als Carol en ik later door Harlems armoebuurten rijden, zie ik wat ze bedoelt. "Daar op de hoek wordt gedeald", zegt ze. Vlakbij de hoek staat een man in een rood ski jack. Zijn armen heeft hij om zich heengeslagen, alsof hij zichzelf vast houdt. Zelfs van enige afstand is te zien hoe hij hevig bibbert. "Die is pe- tro, die is high", zegt Carol minach tend. Het zijn de armoebuurten die het imago van Harlem bepalen. Soms lees je berichten in de New Yorkse kran ten die die kwalijke reputatie verster ken. Begin dit jaar was er het bericht dat een charitatieve instelling, die normaal voedseltransporten naar ar me landen in Afrika organiseert, een vrachtwagen eten in Harlem uitdeel de omdat er zoveel mensen honger lij den. Antropoloog Bourgois weet er alles van. "Wat de sfeer in een wijk als Har lem goed weergeeft, is het gesprek dat ik met een 13-jarige jongen had. Ik vroeg hem naar z'n moeder van wie ik wist dat ze zwanger was. Hij zei dat hij hoopte dat ze een jongen zou krijgen, omdat een meisje te gauw verkracht wordt". Cijfers laten ook zien wat er aan de hand is. Van elke duizend baby's bij voorbeeld die in Harlem worden ge boren gaan er dertig voor het verstrij ken van hun eerste levensjaar dood. Crack is andermaal de hoofdschuldi ge. Zo is het leven in Amerika's onder klasse, in de 'Derde Wereld' van de VS. Wat het allemaal zo bedenkelijk maakt en tegelijk typisch Ameri kaans is dat op een kwartiertje rij den van Harlem appartementen te koop zijn die miljoenen dollars kos ten. Er wonen daar kinderen die op hun zestiende een Mercedes van pa en moe krijgen. Je kunt er nylons kopen met een in diamanten afgezette naad a raison van 25.000 dollar per paar. Je kunt er zelfs voor 500 dollar een jasje van sabelbont kopen voor de 'Flying Lady', de mascotte op de motorkap van de Rolls. Het is de symbolische aanduiding van de marge tussen de Amerikaanse nachtmerrie en de Ame rikaanse droom. Nergens anders is de afstand tussen twee werelden zo groot en tegelijkertijd zo klein als hier in Harlem. De Amerikaanse droom is voor menigeen een nachtmerrie. De Verenigde Staten mogen zich dan tot de rijkste landen in de wereld rekenen, miljoenen mensen zijn gedoemd een bestaan ver beneden de armoedegrens te leiden. Het is het andere Amerika, het Amerika van de losers, het Amerika waar uitsluitend de wet van de straat van toepassing is. "Wie in de ondergrondse economie succes wil hebben, moet geweld toepassen". door Henk Dam Hij woonde vrijwel permanent in een van New York's metrostations. Nie mand kende hem bij naam. De men sen gingen hem uit de weg, want hij zag er smerig uit, hij stonk, en hij was duidelijk niet goed bij zijn hoofd. Zo nu en dan viel hij mensen lastig. Dan riep hij dingen naar ze, of duwde hij wat. Dat deed hij eind vorige maand voor het laatst, toen hij een wachten de passagier, Rodny Sumter, eerst be spuwde en daarna probeerde te stom pen. Sumter, met aan zijn zijde z'n drie jarig zoontje, was woedend. Hij vocht terug, en raakte de zwerver zo hard en zo ongelukkig dat deze dood neerviel. Dat leverde een berichtje in de krant op. Zo kreeg de ook nu nog naamloze zwerver meer aandacht na zijn dood dan bij zijn leven. De treurige episode drukte welvarend Amerika weer eens met de neus op het feit dat de Ameri kaanse droom een schaduwzijde heeft. Want Amerika mag dan wel nog steeds een van de rijkste landen ter wereld zijn, het is ook een land waar ongedacht grote armoede heerst. Waar honger wordt geleden, de kin dersterfte onder de armste bevol kingslagen aan tropische landen doet denken, en waar miljoenen analfabe ten rondlopen. In een stad als New York word je voortdurend met dat andere Amerika geconfronteerd. Overal op straat zie je bedelaars, gekken, daklozen. Times. Square en het Grand Central-treinsta tion zijn letterlijk bedolven onder het grauwe menselijke afval. Als je het leuke stuk van Manhattan verlaat, wordt het alleen nog maar er ger. Wijken als Harlem, het zuidelijke stuk van de Bronx, Brownsville en Bedfort-Stuyvesant zijn getto's waar het leven onvoorstelbaar geweldda dig, arm en uitzichtloos is. Armoedegrens Armoe is er in Amerika altijd geweest. Volgens de laatste cijfers verblijven zeker 30 miljoen Amerikanen onder de armoedegrens, wat wil zeggen dat het gezinsinkomen lager is 22.000 gul den. Onderzoeken hebben uitgewe zen dat 20 miljoen Amerikanen gere geld honger lijden. Maar de sociologen zien de laatste jaren een nieuw verschijnsel de kop opsteken. Eerder nam men voetstoots aan dat armoede voor velen een tijde lijk verschijnsel was, en dat iedereen in beginsel de kans had mee te doen aan het Amerikaanse succesverhaal. Maar geleidelijkaan is duidelijk ge worden, dat voor een grote groep Amerikanen de armoe onomkeerbaar is. Die groep vormt een aparte maat schappelijke klasse, de onderklasse. Wie daarvan eenmaal deel uitmaakt, heeft weinig kans aan z'n milieu te ontsnappen, zo is gebleken. Tot de onderklasse behoren wil niet alleen zeggen datje arm bent. Andere kenmerken die onlosmakelijk zijn verbonden met de groep: vroegtijdig de school verlaten, niet werken, bui tenechtelijke kinderen krijgen, in de misdaad terecht komen, drugs ge bruiken. Onder de Amerikaanse sociologen wordt thans hevig gediscussieerd over de volgende vragen: Wie precies behoort tot de onderklasse? En: om hoeveel mensen gaat het? Iedereen is het er in elk geval over eens dat het om 2,5 miljoen mensen gaat, en datje ze vooral vindt in de oude wijken van steden als New York, Chicago, Det roit, Los Angeles en Washington. Ëen kwart van de mensen in de on derklasse- is blank, een iets kleiner deel van Latijnse herkomst. De rest is zwart, en kenmerkend voor vooral de ze laatste groep is dat er veelal sprake is van eenouder-gezirinen. Bovenal maakt die gezinsstructuur de armoe permanent. De vrouwen zijn doorgaans zelf nog tieners als ze kinderen krijgen. Ze hebben nauwe lijks scholing, en zijn daardoor niet in staat om een behoorlijke boterham te verdienen. Drugscultuur Hun kinderen groeien vaker wel dan niet op straat op, lopen het risico in de drugscultuur terecht te komen, enzo voorts. Het is een volledig gesloten cirkelgang. De geograaf Mark Hughes van de Princeton Universiteit zei on langs: "Voor deze mensen staat de buurt verlaten gelijk aan een reis naar Mars". Het isolement van de onderklasse, met name dat van de zwarte leden van de groep, is zo totaal dat taalkundigen hebben vastgesteld dat zelfs de taal die in de getto's wordt gesproken meer en meer van het standaard-en- gels gaat afwijken. De kanslozen van de maatschappij ontwikkelen aldus een eigen taal: de taal van de onder klasse. Hoe het kan bestaan dat in een toch beschaafd land als de Verenigde Sta ten een hele groep totaal wordt verge ten, daarvoor is een aantal oorzaken aan te wijzen. In de eerste plaats ver schillen de inkomens in Amerika be duidend meer van elkaar in bijvoor beeld Westeuropese landen. Er is nooit een socialistische of sociaal-de mocratische partij opgericht, die voor 'meer sociale rechtvaardigheid in de maatschappij' had kunnen pleiten. In Amerika, van oudsher het land van de pioniers, heeft altijd maar een belang gegolden: het eigen belang. Verkiezingen in Amerika gaan dan ook nooit over inkomensverdeling. Sterker nog: herverdeling van inko men vindt de overgrote meerderheid van de Amerikanen een veel groter kwaad dan armoe. Illustratief voor die door velen aangehangen overtui ging was het succes van iemand als Reagan, wiens campagne was afge stemd op de leuze 'minder regering en minder belasting'. Ook de huidige president George Bush, in z'n optreden weliswaar min der star dan diens voorganger Reagan, wil niet dat er meer belas ting-geld naar de armen gaat. Recen telijk bracht hij dat in zijn jongste be groting nog tot uitdrukking. De vrij willigerssector, volgens Bush be staande uit "duizenden lichtpuntjes, moet het karwei maar opknappen. Maar dat gebeurt natuurlijk maar zeer ten dele. De onderklasse zal daar om niet verdwijnen. Integendeel zelfs. De Amerikanen hebben in hun eigen land een 'Derde Wereld' gescha pen. Net als de echte 'Derde Wereld' is die een permanente aanklacht, een nooit ophoudend verwijt. Meedogenloos Hoe meedogenloos het er in de 'Derde Wereld' van de Verenigde Staten aan kan toegaan bleek begin deze maand nog in Harlem. In een bar zat een vrachtwagenchauffeur een biertje te drinken toen hij twee mannen, jon gens eigenlijk nog, zag binnenkomen. Ze liepen op hem af. Een van hen ging voor hem staan, en zwaaide met een De metro van New York, ofwel hoe klein de afstand is tussen de Amerikaanse nachtmerrie en de Amerikaan se droom. En tegelijkertijd hoe ver. De geslaagde zakenman keurt 'het menselijk afval van de VS' geen hlik waardig. (foto.s GPD) ste jaar dat hij in Harlem woonde, zag hij onder meer hoe buiten z'n flat een moeder van een drie-jarig kind werd doodgeschoten. En was hij er ook ge tuige van dat een goktent werd opge blazen en een heroïnehuis in brand gestoken. Bourgois: "Er is in Harlem veel ge weld. Dat komt door de drugs. Wie in de ondergrondse economie succes wil hebben, moet geweld toepassen. Dank zij geweld behoud je je geloof waardigheid, en voorkom je dat je door collega's of klanten wordt bedro gen. In de drugswereld is geweld een kwestie van public relations". Anders dan veel van zijn collega's verklaart Bourgois de misdadigheid van de drugs-scene in Amerikaanse binnensteden niet vanuit "een slecht gelukte aanpassing aan de maat schappelijke normen" of "een tekort aan waardestelsels". Ambitieus "Het gaat om energieke, ambitieuze jongeren die de ondergrondse econo mie ingaan omdat ze geloven in de Amerikaanse droom. Ze willen, met andere woorden, zo snel mogelijk rijk worden. Je kunt ze zien als pioniers die één stap van zowel rijkdom als le vensgevaar afstaan. Wat dat betreft vertegenwoordigen ze traditionele Amerikaanse waarden", aldus Bour gois. Harlem, het gedeelte van Manhat tan tussen de 90ste en 178ste straat, is overigens niet één grote woeste stads jungle. Buurten als die waarin Bour gois woonde, worden er afgewisseld door aanzienlijk sjiekere, duurdere en veiliger buurten. Sommige gedeelten van Harlem zijn de afgelopen jaren en vogue ge raakt bij jonge New Yorkse veelver- dieners, heel erg in de mode. Ze heb ben er oude huizen opgekocht en die grondig laten verbouwen tot luxueu ze paleisjes. Bob Dylan bijvoorbeeld heeft zo'n huis. gen beloven. Robert wist het allemaal dus wel, niettemin zwichtte hij toen hij door een groepje drugsdealers werd benaderd. Hij kon dollars krijgen, sieraden, en als hij het goed deed over een tijdje zelfs een auto, als hij voor hen wilde werken. Zo kwam Cole vorig jaar in de drugswereld terecht. Nadat hij was doodgeschoten vond de politie 50 zakjes crack-cocaïne in zijn kleding. Taxi Harlem is het gedeelte van New York waar je als toerist niet gauw in je een tje naartoe zal gaan. Het valt niet mee een taxi te vinden die bereid is je up town te brengen. En als je er eentje vindt, hoor je ter hoogte van 90ste straat, waar Harlem begint, een luide 'klik'. Dan gaan alle deuren op slot. Taxichauffeur Pierre Boucher: "Ik kom hier niet graag, overdags niet, en 's avonds al helemaal niet. Ik ken geen enkele yellow cab die hier 's avonds komt. Véél te gevaarlijk. Daarom gaan die deuren ook dicht, want je wordt hier zo beroofd. Zelfs de politie rijdt met deuren die op slot zitten". Het straatbeeld in Harlem wordt in hoofdzaak bepaald door jonge man nen die in kleine groepjes op straat rondhangen. Ze zijn duidelijk op hun hoede. Auto's worden argwanend na gekeken. Het is dit soort groepjes, waarbinnen een groot deel van de straathandel in verdovende middelen zich afspeelt. Er zijn niet veel onafhankelijke bui tenstaanders die kunnen vertellen wat zich in dit gedeelte van het Har- lemse straatleven precies afspeelt. Antropoloog Philippe Bourgois, af komstig uit San Francisco, is daartoe wel in staat. Hij woonde enkele jaren in oost-Harlem, en is doende zijn erva ringen te bundelen. Het boek ver schijnt binnenkort. Stof tot schrijven heeft Bourgois in dertijd genoeg opgedaan. In het eer pistool. De tweede probeerde hem van achteren beet te pakken. Maar de chauffeur was sterk, en was niet van plan zich zomaar te laten beroven. Na een korte worsteling wist hij het pistool, dat ongeladen bleek, af te pakken. De jongens renden de straat op, maar niet veel later zag de chauf feur buiten een van hen .degene met het pistool terugkomen. Hij had een nieuw vuurwapen bij zich. De chauffeur vluchtte nu weg, de straat op. Hij dwong de bestuurder van een ambulancewagen te stoppen. Vervol gens reed die hem naar een verderop in de straat geparkeerde politieauto. De .man vertelde de'twee agenten wat hem was overkomen. AI gauw hoefde hij niets meer te vertellen, want daar kwam de jongen met het pistool aan. Twee keer werd hij door de agenten gesommeerd het wapen te laten val len. Toen hij dat niet deed, werd hij doodgeschoten. De jongen, Robert Cole, was 13 jaar. Ook zijn tweede pistool was niet geladen. Demografen hebben vorige maand ontdekt, dat de levensverwachting voor zwarte mannen in Harlem lager is dan die voor mannen in Bangla desh. Dat lijkt ongelooflijk, maar het is een feit dat mannen in wat toch een van de armste landen ter wereld is, ge middeld ouder worden dan die uit Harlem. Drugs, geweld en aids zijn de voornaamste oorzaken. Wat dat be treft paste Robert Cole keurig in de statistieken. Zijn kortdurende levens verhaal gaat voor talloze getto-bewo ners op. Robert was de jongste van acht kin deren. Zijn moeder was niet ge trouwd, en armoe beheerste het leven van de Coles. Maar er was regelmaat in het gezin. Tot een jaar geleden ging Robert bijvoorbeeld elke dag braaf naar school. Daar werd hem vaak verteld over de gevaren van de straat, over drugs, over de handelaren die gouden ber- Een dagelijks tafereel in Harlem: zwarte daklozen warmen zich aan het vuurtje dat ze in een benzinevat hebben aangestoken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 23