TRIJFEL
Si
ijlii
sjJSr
PAGINA 6
VRIJDAG 2 FEBRUARI 1990
NICO SCHEEPMAKER
'Machiavellisme', zegt de recente
Van Dale, is in figuurlijke zin:
'sluwe, gewetenloze staatkunde of
toeleg (waarbij het doel de midde
len heiligt)'. De Van Dale van
1924 zei het nog anders: 'sluwe,
arglistige staatkunde die naar dé
wetten der moraal volstrekt niet
vraagt'. Niccolo Machiavelli, die
1 op 3 mei 1469 in Florence geboren
werd en op 22 juni 1527 in dezelf
de stad overleed, heeft ondanks
zijn roem, en ondanks de grote in
vloed die zijn bekendste meester
werk 'De heerser' in de politiek
heeft gehad, dus geen beste indruk
achter gelaten. In Engeland noe
men ze de duivel wel 'de big Nick',
een uitdrukking die is ontleend
aan Machiavelli's voornaam Nic
colo...
Aan het begin van het jaar heb
ik beloofd dat ik elke maand een
klassiek meesterwerk uit de non-
fiction literatuur zou lezen waar
aan ik, door huiselijke omstan
digheden, nog nooit was toegeko
men. 'De heerser' van Machiavelli
is het eerste.
In februari zal ik van Thomas a
Kempis 'De navolging van Chris
tus' lezen en becommentariëren.
'De heerser' las ik in de verta
ling van Frans van Dooren. uitge
geven door Athenaeum-Polak
Van Gennep. 'De heerser ('II Prin
cipe') zelf telt niet meer dan 118
bladzijden. Machiavelli schreef
het in 1513, toen hij 44 was. Aan
de zeer uitvoerige inleiding van
Van Doornik ontleen ik Machia
velli's korte inhoudsopgave van
'De heerser', in een brief aan zijn
vriend Vettori. Hij zet uiteen wat
de machtspositie van een heerser
inhoudt, welke soorten ervan be
staan, hoe men ze verwerft, hoe
nen ze behoudt en waarom men
e verliest. 'De heerser' is, kortom,
en handleiding voor 'koning, kei-
er, admiraal'...
Waarop nu is Machiavelli's
slechte reputatie gegrondvest? Ik
geef een paar citaten om dat dui
delijk te maken:
een man die zich altijd en
overal goed betoont, gaat noodza
kelijk te gronde temidden van zo-
velen die niet goed zijn. Daarom
moet een herser, wanneer hij zich
wil handhaven, leren om niet
goed te zijn. En dit vermogen
dient hij wel of niet in praktijk te
brengen, al naargelang de om
standigheden hem daartoe dwin-
•n.
"Wanneer men hem ziet en
hoort, moet hij een en al barmhar
tigheid, betrouwbaarheid, op
rechtheid en godsdienstigheid
schijnen. En niets is me er nood
zakelijk dan de schijn te wekken
dat men beschikt over laatstge
noemde eigenschap. De
oordelen gewoonlijk mee
wat ze met de ogen zien dan wat
ze met de handen voelen. Want
zien kan iedereen, voelen lukt
maar weinigen. Iedereen ziet wat
je schijnt, weinigen voelen wat je
bent."
Er bestaan twee manieren van
strijden, schrijft Machiavelli: de
erie door middel van wetten, de
andere door middel van geweld.
De eerste manier is eigen aan de
mens, de tweede aan het dier.
Maar omdat de eerste vaak niet
toereikend is, moet men soms tot
de tweede zijn toevlucht nemen.
Een heerser moet dan ook de kunst
verstaan om zowel in de huid van
het dier als in die van de mens te
kruipen:
"Gezien het feit dat een heerser
dus per se de kunst moet verstaan
om van de natuur van het dier ge
bruik te maken, moet hij er twee
als voorbeeld nemen: de vos en de
leeuw. De leeuw kan zich name
lijk niet verdedigen tegen val
strikken, en de vos niet tegen wol
ven. Hij moet dan ook een vos zijn
om de valstrikken in de gaten te
hebben, en een leeuw om de wol
ven schrik aan te jagen. Zij die
zich louter en alleen als leeuw ge
dragen, doorzien de zaken niet.
Een verstandig heerser kan noch
mag dus zijn woord houden wan
neer dit hem schade berokkent en
wanneer de redenen, die hem tot
zijn belofte gebracht hebben, zijn
weggevallen. Als de mensen alle
maal goed waren, zou dit advies
onjuist zijn. Maar omdat ze slecht
zijn en ze ook ten opzichte van jou
h\Ln woord niet zullen houden,
hoef jij dit evenmin tegenover hen
te doen. En nooit heeft het een
heerser ontbroken aan geldige
motieven om zijn woordbreuk te
bemantelen. Hiervan zou men tal
van voorbeelden uit onze tijd kun
nen geven, en men zou kunnen
aantonen hoeveel vredesverdra
gen en beloften waardeloos en
ijdel gemaakt zijn door de trou
weloosheid van de machthebber.
En zij die het best de vos hebben
weten te spelen, hebben het meest
bereikt. Maar men moet de kunst
verstaan om de natuur van de vos
goed te bemantelen en men dient
flink te kunnen veinzen en ont
veinzen. Want de mensen zijn zó
onnozel en ze richten zich zó op
hun directe behoeften dat iemand
die bedriegt, altijd wel iemand
vjndt die zich wil laten bedrie
gen."
Tot zover 'De heerser', zeer in
het kort. Meeslepende lektuur
vond ik het niet, daarvoor is Ma
chiavelli's 'denkraam' mij toch te
simplistisch. Maar ik weet nu wat
onder machiavellisme moet wor
den verstaan, en al lezend koxi ik
heel wat namen van machtheb
bers invullen...
SCHOLF
4 personen
afhankelijk van de grootte van de ovenschaal kunt u deze schotel in 1 of 2
ovenschotels bereiden. Heeft u langwerpige eenpersoonsovenschaaltjes
dan genieten deze de voorkeur.
4 gefileerde schollen; peper, zout, citroensap; boter; 1 ui; 1 pak diepvries-
bladspinazie (750 gram); nootmuskaat; 1 volle eetlepel boter1 volle eetle
pel bloem: 3.5 dl melk; 150 gram belegen kaas (geraspt); 1 eierdooier.
Wrijf de filets in met peper, zout en citroensap. Pel de ui, snipper deze
klein en fruit de snippers in ongeveer 1 eetlepel boter zacht. Voeg de diep
vriesspinazie toe en laat de groente in ongeveer 15 minuten gaar worden.
Kruid de spinazie met peper, zout en nootmuskaat en giet haar zorgvuldig
af of laat de spinazie in een zeef uitlekken.
Smelt opnieuw een lepel boter, voeg de bloem toe en roer op laag vuur
tot een samenhangend geheel. Voeg al roerend scheutje voor scheutje de
melk toe en stop pas met roeren wanneer een gladde saus is ontstaan. Voeg
de geraspte kaas aan de saus toe en laat deze al roerend smelten. Kruid de
saus naar smaak. Neem enkele lepels van dé saus en roer deze los met de
eierdooier. Schenk dit mengsel tërug in de saus die niet méér koken mag.
Vet 1 of meerdere ovenschalen in en verdeel hierover de uitgelekte spina
zie. Leg op de spinazie de gefileerde schollen en schenk de saus over de vis.
Schuif de ovenscha(a)l(en) in het midden van een op 200 graden Celsius
voorverwarmde oven en laat alles in 15-20 minuten lichtbruin kleuren en
gaar worden.
JANNY VAN DER LEE
Horizontaal: 1 bezinksel in zekere
drank, 8 ringvormig handvat, 9 al
vorens, 10 landbouwwerktuig, 11
uitdrukking van ontkenning, 13
wiskundig getal, 14 klein persoon,
16 drinkgelegenheid, 18 zeehond, 20
vergevorderd in tijd, 21 smekend
verzoek, 22 familielid, 24 vogelsna
vel, 25 vierwielig rijtuig, 28 de dato
(afk.), 30 Engels biersoort, 31 sport
evenement (afk.), 32 elektrisch gela
den atoom, 34 vrouwelijk rund, 35
inwoner van zekere Nederlandse
provincie.
Verticaal: 1 onverschrokken, 2 ge
zichtsorgaan, 3 franco (afk.), 4 in el
kaar, 5 lidwoord, 6 boom, 7 slechtge
humeurd persoon (fig.), 11 wind
richting (afk.), 12 bijwoord, 14 mon
ster, 15 scheidingslijn. 17 vierhan
dig dier, 19 lofdicht, 23 glibberige
substantie, 26 onder andere (afk.),
27 voorzetsel, 29 te weinig vocht
hebbende, 31 dicht, gesloten, 33
windrichting (afk.), 34 1000 gram
(afk.).
Bioscopen
Leiden
LUXOR (121239): 'Black rain'. dag. 18.45
en 21.15 uur, za., zo. en woe. ook 14.15
LIDO 1. 2, 3, 4, en STUDIO
(124130/133210): 'Valmont' dag. 14.15,
18.45 en 21.15 uur, al.
'Theo en Thea', al.
'Back to the future II', dag. 14.30,19.00 en
21.15 uur. al.
'Dead poets society', dag. 18.45 en 21.15
di.
n do. ook 14.15 i™,
t Sally', dag. 19.00 en
i., di. en do. ook 14.30
TRIANON (123875): '9V2 weeks', dag.
21.15 uur.
'De stam van de holebeer', dag. 19.00 uur,
za.. zo. en woe. ook 14.30 uur.
1 junction', di. 20.00 en 22.15 al.
Oplossing 1/2
1 stom, 2 Tibet, 3 Oberon, 4 merinos,
5 tongval, 6 novice, 7 Sacco, 8 Leon.
Alphen
(voor reserveringen 01720-20800):
EURO 1,2,3.4: 'Sea of love', dag. 18.30 en
21.15 uur. za. en woe. ook 13.30 uur. zo.
ook 13.30 en 16.00 uur. al.
'Back to the future II', dag. 18.45 en 21.15
uur, za. en woe. ook 13.45 uur, zo! ook
13.45 en 16.15 uur, al.
'The abyss", dag. 20.30 uur, al.
'Ghostbusters II', dag. 18.45 en 21.30 uur,
za. en woe. ook 13.45 uur, zo. ook 13.45 en
16.15 uur, al.
'Oliver Co.*. za. en woe. 14.00 uur, zo.
14.00 en 16.15 uur. al.
Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: 'De avonden', vr. en za.
19.00 en 21.15 uur, zo. t/m do. 20.15 uur,
za.. zo. en woe. 15.45 uur. al.
'Ghostbusters II', vr. en za. 19.00 en 21.15
uur. za., zo. en woe. 15.45 uur.
'New York stories', zo. t/m do. 20.15 uur.
Regen
Het wordt morgen waarschijnlijk een
uitgesproken regendag in ons land. De
dagen daarna zal het met de neerslag
wel meevallen. Boven de Alpen vestigt
zich zondag namelijk een hogedrukge-
bied. De oceaaninvloed in ons land
verdwijnt dan niet helemaal, maar
wordt wel een stuk minder. In ieder
geval blijft de wind de eerste helft van
de volgende week nog in de zuidwest
hoek hangen en dat garandeert hoge
temperaturen. Voordat het iets rusti
ger en droger wordt in ons land moe
ten we zaterdag nog een aktieve sto
ring verwerken. Vooral de tweede
helft van de week kan er veel regen
vallen. De wind die in de middag van
zuid naar west draait kan aan de kust
weer even stormachtig zijn.
Weer in Europa
West-Duitsland: Regenachtig
zacht. In het middelgebergte dooi. In
de Beierse alpen boven de 1800 meter
lichte sneeuwval. In het hooggebergte
aanhoudend veel windj
Spanje en Portugal? In het noorden
regen. In de Pyreneeën boven de 1.800
meter enige sneeuwval. In het zuiden
wolkenvelden, aan de costa del sol ook
zonnige perioden. Middagtempera-
tuur aan de costa del sol en costa blan-
ca ongeveer 20 graden.
Britse eilanden: Buiig weer. in het
noorden ook natte sneeuw. Middag-
temperatuur van 5 graden in Schot
land tot 10 graden in zuid Engeland.
Italië: In het noorden wat regen, in
de bergen boven 1800 meter lichte
sneeuwval. In het zuiden zonnig en
temperatuur rond 18 graden.
Joegoslavië: ln het noorden wat re
gen, elders droog en naar het zuiden
toe meer zon. Middagtemperatuur aan
de kust van 13 graden in het noorden
tot 17 graden in het zuiden.
Griekenland: Op de oostelijk gele
gen eilanden vrijdag nog kans op een
bui. Overigens zonnige perioden. Mid
dagtemperatuur van 8 graden in Mace
donië tot 16 graden op Kreta, zaterdag
iets frisser.
Noorwegen en Zweden: In
Lapland sneeuwbuien en matige tot
strenge vorst. In het zuiden erg zacht
met middagtemperaturen rond 6 gra
den en perioden met regen. In de zui
delijke skigebieden boven de 800 me
ter sneeuwval. In de kustgebieden en
in de bergen stormachtig weer.
'Jour de Fete', woe. 20.00 en 22.15 uur.
'The Draughtsman's contract', woe. 20.00
en 22.15 uur.
Kindervoorstellingen: 'Platvoet i
vriendjes', za., zo. en woe. 14.00 U'
'Lady and the Tramp', za., zo. e
i zijn
Ongevallendienst
Elke dag Academisch Ziekenhuis be- I
halve van dinsdag 13.00 tot woensdag
13.00 uur (Diaconessenhuis) en van
vrijdag 13.00 tot zaterdag 13.00 uur
(Elisabeth Ziekenhuis) EHBO zieken
huis Rijnoord elke dag geopend.
Bezoekuren
Diaconessenhuis (tel. 071-178178):
dagelijks 16.00-17.00 uur en
18.30-19.30 uur. Afdeling intensieve
zorg 10.30-11.00 uur en 19.00-19.30
uur en na overleg.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur en na
overleg.
Jongerenafdeling: 14.30-15.30 uur en
18.30-19.30 uur.
St. Elisabeth
071-454545):
ouders
de
Sportblessures: maandag 19.30-20.30
Academisch Ziekenhuis (tel
071-269111): alle patiënten (behalve
14.00-14.45 uur
Klasse afd.
14.00-14.45 uur
Kraamafdeling
15.00-15.45 uur en 18.30-19.30
leen voor vaders bovendien
19.30-21.00 uur.
Afdeling CCU (hartbewaking):
Ziekenhuis (tel.
volwassenen
:n 18.30-19.30 uur.
11.15-12.00 uur,
18.30-19.30 uur. i
gynaecologie:
al- 1
Avondbezoekuur afdeling Verloskun
de 19.30-21.00 uur. (Uitsluitend voor
Partners/echtgenoten.
Voor zwangeren: zaterdag en zondag
van 10.00 tot 11.00 uur, uitsluitend
voor partners/echtgenoten en eigen
Kinderafdelingen: vc
opgenomen kinderen
bezoek mogelijkheid in overleg
hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de vol
gende tijden: keel-, neus- en oorheel
kunde en neurologie: 14.15-15.00 uui
en 18.30-19.30 uur; oogheelkunde er
heelkunde 14.15-15.00 uur er
18.30-19.00 uur.
Kinderkliniek: zalen vo
kleuters en grote
15.15-17.00 uur; babyzaal
deling: volgens afspraak m
verpleegkundige.
Rijnoord (tel. 01720-33771):
14.30-15.15 uur en 18.30-19.30 uur.
Extra bezoek hartbewaking:
11.00-11.30 uur.
peuters,
kinderen:
boxenaf-
de hoofd-
Kraamafdeling: bezoek voor vaders
gehele dag in overleg met hoofd afde
ling. Overigen van 14.30-15.15 en van
Ernstige patiënten: wanneer doorlo
pend bezoek wordt toegestaan kun
nen speciale kaarten worden ver
strekt.
Kinderafdeling: bezoek voor ouders
gehele dag in overleg met hoofd afde
ling. Overigen van 14.30-15.30 uur.
888.
HjrSg
bmh 65/B 86/92
en6cp?I
03' 6^4 88-96
SCt*
i®
zföss
r"i' t-11-93
mbo 7'/2 89p99
sau
nwb 8''2 64-04
nwb 7®/8 85-05
nwb 7 J (2 85-05
nwb 6'06-06
3§r«
nmb 9?/4 83-93
nmb 6'/2 87p97 88!20 88.20
3SMS
nmbS6'/2 88 98
s;ss"
pn 90p97
!Esi
shu
«^73,8 88 95 00 95 00
akwV/a 89 9S!S0 9825
ak2014 87p90 98 00 98 00
aleo J3» 87p90 97 50 97.50
aki A'8 88p91 95 00 95 00
SST S3 88
abn 12®/8 88p93 93.30 9365
;bn ld'.: e.7c92 93 80 93 80
abn^'/a 89p94 100.50 100 50
amroLs2|393/4 '{ffJo '97.50
amro au 13®. 8 88 97 00 97 00
amro aus 12^/4 9625 9650
ams73/8 69p99 9300 9300
B ii
sr.vsr ,sa st
bnce 89/94 94 50 94 50
M67gMp93^ 92 50 92 50
s^ss» ss si
eb 6''4 eip93 85 70 86 70
ep_£.J4j;;9i 90 50 50 50
^n^MpM 10250 102.50
Sfd f'/B efpll 91 60 91 60
lans 123/4 88 94.25 94.25
aUSsF ss ss
nib 53/4 88p93 9225 92.30
natned 16'/4 89 102.50 10250
m 125*89091 10120 10120
m79VB89p94 97 50 9750
Ivrrt) 141/287p90 9880 9880
nmb 6'/4 88p98 89.50 89.50
Cirv 6 63P93 91 05 9110
oosl 6''4 88p98 67 00 67.00
phi 6 88093 91 90 91 90
rabo 15 /4 87 98 75 98 75
rabo 6'/4 88 9040 90.40
rank V'4 £5 94 94 40 W 40
spc Ir 86p96 98 50 98 50
mi 7'/2 89 p. 94 95.00 95.00
5 $«*§5 88 75 6900
VCS103/4 94 98 50 98 50
VOC 13 68p93 94.50 94 75
wrldh 14 87 98,00 98.25
SH° k B
niet officieel genoteerd
Goud en zilver
Goud 25.150-25.650. vorige 25.180-
KW
c.b.s.-koersindex
obl.index/eff.rend.(c.b.s.)
staatsleningen 8.42
5-8 jaar 8 38
Buitenlands geld
31,60 34,35
2i86 3.06
127,00 133,'00
port escudo (100)
spaanse pes (100)
turkse pond (100)
Vriendelijke stemming Damrak
AMSTERDAM (TD) - De aan het Damrak ge
noteerde hoofdfondsen deden vrijdagochtend
over het algemeen goede zaken. De algeme
ne trend kwam 0,64 procent hoger uit. De dol
lar noteerde vrijwel gelijk aan de slotnotering
van donderdag 1,8950) en bleef rond deze
koers schommelen op 1,8955.
Hoewel de vijf internationals stuk voor stuk re
delijke koersstijgingen te zien gaven, was Phi
lips met een stijging van 1,82 procent veruit
het meest succesvol. Het fonds steeg acht
dubbeltjes en kwam uit op 44,80. Koninklijke
Olie klom 1,20 tot ƒ146. Unilever boekte
een stijging van vijftig cent op ƒ151,90 en
KLM en Akzo voegden respectievelijk twee
dubbeltjes en veertig cent aan hun waarde toe
op ƒ42,80 en 127,20.
De grote klapper van de ochtend was Wolters
Kluwer, dat maar liefst een stijging vertoonde
van 8,45 procent. Er zijn al geruime tijd ge
ruchten dat het bedrijf een samenwerking met
Elsevier nastreeft. Wel was er het bericht dat
de vice- voorzitter van de Raad van Commis
sarissen, Langman, na een verschil van me
ning over het toekomstige beleid, heeft beslo
ten op te stappen. De andere partij in deze, El
sevier, gaf weliswaar een redelijke koerswinst
te zien van 1,20 op ƒ80,50, maar bij de
3,70 die Wolters Kluwers opstuwde tot
47,50 viel dit echter in het niet.
Een andere opmerkelijke stijger was VOC. Op
het nieuws dat VOC met behulp van banken
een nieuwe buik-carrier heeft aangeschaft
steeg de notering met zeven dubbeltjes tot
36,80.
(11.00 uur)
Fokkers besteld
De Amerikaanse luchtvaartmaatschappij
USAir heeft 10 opties op Fokker 100's omgezet
in vaste orders. De maatschappij was een van
de eerste klanten voor de Fokker 100. Fokker
heeft nu in totaal 227 Fokker 100's verkocht. Er
staan nog 155 opties open.
Japanse bank in Oostblok
Fuji Bank wordt als eerste Japanse bank actief
in Oost-Europa. De Hellergroep, een Ameri
kaanse dochter van Fuji, opent deze zomer in
samenwerking met een Hongaarse en een
Oostenrijkse bank (Hungary Credit Bank en
Oesterreichische Volksbanken) een financie
ringsmaatschappij in Hongarije. Deze gaat
zich met name bezig houden met het leasen
van werktuigen en het overnemen van export-
risico's van Hongaarse exportbedrijven.
Zuivel en kaas
De ledenraad iten de zuivelcoöperatie Noord-
Nederland (Frico/Domo) in Leeuwarden is ak
koord met plannen van de directie om de
kaasproduktie in de kaasfabrieken in Tuk en
Wolvega stop te zetten. Door het stopzetten
van de kaasproduktie in Tuk en Wolvega gaan
330 banen verloren.
Iberische kapitaalmarkt
De twee Portugese en vier Spaanse effecten
beurzen moeten in staat zijn een elektronisch
informatiesysteem op te zetten dat een eerste
stap moet vormen op weg naar een gemeen
schappelijke Iberische kapitaalmarkt. Volgens
de voorzitter van de effectenbeurs van Bar
celona, José Serna, moet een dergelijk infor
matiesysteem het beleggers in beide landen
mogelijk maken op ieder gewenst tijdstip de
omvang van de handel en de noteringen op al
le zes de beurzen op te vragen.
Siemens bouwt centrale
•Het Westduitse concern Siemens gaat in
Groot-Brittannië een op gas gestookte elektri
citeitscentrale bouwen ter waarde van 350 mil
joen pond (1,2 miljard gulden). De centrale in
Killingholme in het noorden van Engeland is de
Super speelt quitte
Het Brits/Italiaanse commerciële televisieka
naal Superchannel heeft in financieel opzicht
in 1989 voor de eerste keer sinds de oprichting
in 1987 quitte gespeeld. Sciperchannel, dat in
1988 werd overgenomen door het Italiaanse
bedrijf 'Beta Television' van de gefortuneerde
familie Marcucci, zag het afgelopen jaar haar
advertentie-inkomsten stijgen met 40 procent
tot ongeveer 38 miljoen gulden. Sinds de over
name door de familie Marcucci is het aantal
personeelsleden van de zender gehalveerd tot
zestig personen.
Philip Morris
Philip Morris heeft vorig jaar een winst behaald
van 2.94 miljard dollar (5.6 miljard gulden) te
gen 2.33 miljard dollar een jaar eerder. De om
zet nam met 41 procent toe van 31.74 miljard
tot 44,76 miljard dollar. De afzet van rookwaren
in de Verenigde Staten en van voedsel lever
den de belangrijkste bijdragen aan het bedrijfs
resultaat.
