Ik voerde alleen m bevelen 9
Boeren melken geen koeien, maar kampeerders
'Orthodoxe Kerk
was nooit passief
NABIJ
REPORTAGE)
WOENSDAG 31 JANUARI 19WQ.
GEESTELIJK LEVEN
Ceausescu-vice-president Manea Manescu blikt terug in gevangenis
BUKAREST (GPD) Zaterdag begon het proces tegen
vier hooggeplaatste medewerkers van de voormalige
Roemeense leider Nicolae Ceausescu. Een van hen is
Manea Manescu, lid van het Politburo en vice-president.
Hij wordt beschouwd als de intellectueel onder de voor
malige leiders. Manescu en anderen zijn in de gevange
nis ondervraagd door een team wetenschappers onder
leiding van Rodica Micaela Staniou, criminoloog van
Roemeense oorsprong en verbonden aan de universiteit
van de Canadese stad Montreal. Onderstaand een be
werkte samenvatting van het gesprek met Manescu.
- Heeft u iets gelezen over het pro
ces van Neurenberg (tegen Duitse
oorlogsmisdadigers, red.)?
"Ja".
- Welke waarde heeft een bevel
van een meerdere voor u? Is het een
wet en hebt u geen eigen verant
woordelijkheid, of is het een wet en
hebt u wel een eigen verantwoorde
lijkheid?
"Het bevel van een superieur is
een verplichting, maar iedereen
heeft het recht positie te kiezen te
gen het bevel van de superieur".
"Dat was, naast Ceausescu's ei
gen invloed, een complete ramp. Ze
werd jaar na jaar machtiger tot ze
een totale Invloed op haar man had
in politiek, economisch, weten
schappelijk en cultureel opzicht".
- Welke leden van het vroegere
Edecutief Comité (Politburo, red.)
hadden invloed op Ceausescu?
-Wat i
eerste indruk?
"Hij maakte de indruk van een
ongeschoolde man die niet placht te
lezen. Hij maakte geen goede in
druk, maar hij drukte zijn stempel
door dynamiek, energie en het ge
bruik van ingewikkelde woorden".
- Maakte hij op u in de tijd dat u
met hem samenwerkte de indruk
van een gewone man, een genie, een
man met mentale problemen of een
moordenaar?
"Ik denk dat hij. een paranoïde ty
pe was met verschynselen van gees
tesziekte. Hij was een heel slecht
mens. Afgezien van zijn vrouw en
zijn familieleden behandelde hij al
zijn medewerkers als contra-revolu
tionairen. Hij beledigde en beschul
digde hen. Hij nam alle beslissingen
zelf, op ieder terrein. Hij deed dat
'spontaan', zonder iets ter discussie
te stellen.
Hij vond zichzelf alwetend, hoe
wel hij een demagoog was en zei dat
de perfecte waarheid niet bestaat en
dat niemand de wijsheid in pacht
heeft. Desondanks beschouwde hij
zichzelf als alwetend op het gebied
van internationale, staats- en partij
politiek. Volgens mij bracht hij de
economische opbouw en het sociale
leven schade toe.
Ik denk ook aan de onmenselijke
beslissingen die leidden tot onder
voeding van de bevolking, chaos in
het onderwijs. Ik denk ook aan de
maatregelen ten aanzien van de
Roemeense cultuur, wetenschap en
denkwijze. Bovendien koos hij al
tijd positie tegen de buurlanden.
Heel belangrijk was zijn anti-Eu-
ropese houding. Hij was tegen de
akkoorden van Helsinki en Wenen
(die gingen onder meer over men
senrechten, red.). Op dat punt was
hij paranoïde".
- Wat is uw opvatting over Ceau
sescu's politieke overtuigingen. Was
hij een socialist, een communist, een
demogoog, een hypocriet of een fa
natiekeling?
"Hij was fanatiek, verdorven en
ook al het andere wat u over hem
zegt klopt perfect. Daarnaast was
hij een grote intrigant, niet alleen in
binnenlandse, maar ook in buiten
landse kwesties. Hij wist heel goed
het Verdeel en heers' toe te passen".
Verantwoording
- Hebt u er ooit bij stilgestaan dat u
misschien een keer tegenover het
volk verantwoording zou moeten af-
"Ik realiseerde me niet dat de din
gen zo ver uit de hand zouden lo
pen. Ik dacht niet dat het allemaal
wel in orde was wat er gebeurde,
maar een dergelijke tragedie kon ik
me niet voorstellen".
- Heeft u nooit de mogelijkheid
van gebeurtenissen zoals in decem
ber 1989 voorzien?
"Volgens wat er in Brasov... Ja".
-7n 1987?
"Ja, wat in 1987 gebeurde in Bras
ov (betogingen, stakingen, doden,
red.) was een voorteken, maar ik re
aliseerde me niet dat het op deze ca
tastrofe zou kunnen uitlopen".
- Hoe stelde u zich het einde van
Ceausescu's heerschappij voor: na
tuurlijke dood, vrijwillig aftreden,
een staatsgreep, een moordaanslag
of een volksopstand?
"Hij wilde de macht niet opgeven.
Als hij bij uitzondering - als hij woe
dend was - eens zei dat hij zou aftre
den, was dat alleen maar een uitda
ging aan anderen".
- Moet Ceausescu's houding in de
vergadering van het Politburo op 17
december zo worden uitgelegd
"Ja, natuurlijk. Hij speelde to
neel. De volgende dag ging hij naar
Iran. Hij wilde alleen maar van (le
gergeneraal) Milea af. Elena Ceau
sescu zou ontheffing van Politburo-
lid Postelnicu uit zijn functies (wat
Ceausescu die 17e wel voorstelde,
red.) nooit accepteren".
- Waarom niet?
"Omdat Postelnicu de man was
die Elena informeerde over ons alle
maal. Hij was een echte crimineel.
In negentig procent van de gevallen
besliste Elena wie mocht blijven en
wie moest aftreden. Ze had voor
keur voor ongeschoolde, grove
Het proces tegen de oude Ceausescu-top. Behalve Dinca grijpt ook Manescu (zittend links) r
ter hen zit Emil Bobu, de belangrijkste van de vier.
- Waarom denkt u dat ze Ceauses-
u zo lang hebben geaccepteerd?
"Ze zijn ongeschoold, vleiers. Ze
legden vaak samen een kaartje".
"Het Roemeense volk heeft altijd
dingen doorstaan,
tijd gevochten".
- Hoe waren uw gevoelens over
Ceausescu en over zijn vrouw?
- "Over haar: haat. Over hem min-
tegelijker- achting en haat. Zij leed aan
machtshonger en wilde alle politie
ke activiteiten beïnvloeden".
- Wat waren volgens u de voor
naamste oorzaken van de revolutie
van december: de ellende, de per- -
-!S de leuBens-de terreur of U^Napöleön' "viad"Tepes"('graaf
Dracula), Mihail de Dappere (die
Met wie denkt u dat Ceausescu
zichzelf identificeerde: Hitier, Sta-
"Totale psychose. Totale onder
drukking op ieder gebied".
- Was Ceausescu op de hoogte van
de binnenlandse situatie?
- Wie dragen, afgezien van di
Ceausescu's, de meeste schuld aai
de situatie in het land?
"Het Politburo en de regering".
iets anders?
"Ellende voor bijna iedereen, ver
volgens de verplichting hoe men
moest denken. De terreur was ook
heel belangrijk. Dat alles werd door
Ceausescu en zijn vrouw veroor
zaakt".
- Had Ceausescu nog andere pas
sies, behalve die van dictator zijn?
"Jagen. Hij had iets bloedigs. Ja
gen - niet lezen of denken, maar ge
woon doden. Maar waarom onder
vraagt u niet degenen die tot Ceau
sescu's clan behoorden en die bijna
elke avond samenkwamen? Daar
van maakte ik geen deel uit".
rond 1600 de Roemeense landen
enigde) of Stefan cel Mare (prins
van Moldavië)?
"Met Hitler en Stalin".
- Wat was uw rol: medeplichtige,
gelijke, initiatiefnemer; voerde u
simpelweg bevelen uit of speelde u
een andere rol?
Betogingen
"Hij wilde aanbeden worde; Hij
dacht dat het volk hem aanbad en
respecteerde. De gebeurtenissen in
Brasov (in 1978, red.) maakten geen
indruk op hem. Hij geloofde niet dat
het volk hem haatte of verachtte".
- Organiseerde hij de grote aan
hankelijkheidsbetogingen dan zelf?
Bobu
- Wie bedoelt i
Drie F's
- Het volk sprak over de drie F's:
Foame, Frica, Frig (honger, angst,
kou, red.). Weet u dat?
- Wie haatte Ceausescu het meest?
De boeren, de intellectuelen of de ar
beiders?
"Hij heeft de intellectuelen altijd
gehaat, maar later ging hij ook de
boeren en de arbeiders haten. Hij
ging het hele Roemeense volk ha
ten. Ook het leger".
- Wat was volgens u het geheim
van de overheersende rol van het
echtpaar Ceausescu? De onderdruk
king, de ideologie, de psychologie?
- Volgens welke maatstaven wer
den leidende figuren uitgekozen?
"Ongecultiveerdheid, geweld".
Na het interview stond Manescu
erop zijn bewondering uit te spre
ken voor de jonge mensen die in op
stand kwamen en het land redden.
Hij betuigde ook zijn spijt dat hij
nooit stelling heeft genomen tegen
Ceausescu.
DEN HAAG - Na jarenlang aan
dringen, heeft de Stichting Vrije
Recreatie eindelijk haar zin gekre
gen: kamperen bij de boer wordt
makkelijker. Als het wetsvoorstel
van minister Braks (landbouw) en
staatssecretaris Bukman (economi
sche zaken) aanvaard wordt, mogen
bij iedere boerderij tien tenten of ca
ravans staan in plaats van de nu gel
dende vijf.
door
Anje Romein
"Ik vind dit hèt voorbeeld van een
achter de feiten aanlopende wetge
ving", reageert de voorzitter van de
SVR, W. van de Berg. Bij de stich
ting zijn 1200 boeren aangesloten,
van wie er 400 tien of meer tenten,
caravans of zelfs huisjes op hun
grond hebben staan.
"Maar natuurlijk zijn we blij met
de nieuwe wet", zegt Van de Berg.
"Het geeft onze leden meer rechts
zekerheid. Ze kunnen nu legaal in
vesteren in toiletvoorzieningen en
dergelijke. Maar het heeft wel heel
wat onnodige bureaucratische
rompslomp gekost om zover te ko-
Na twintig jaar strijd "heeft de
wetgever dan eindelijk rechtgetrok
ken wat krom was". De Stichting
Vrije Recreatie vindt de gestelde
tien kampeereenheden echter nog
te weinig. Er zijn boeren genoeg die
meer plaatsen hebben, die met el
kaar al eèn kleine camping vormen.
"Het zou best eens kunnen dat er
vanuit Zeeland een lobby komt om
alsnog vijftien plaatsen per boer toe
te staan. In die provincie, met name
op het eiland Walcheren, gaat men
echter te ver. Daar melken de boe
ren kampeerders in plaats van koei
en. Dan gaat het alleen nog om de fi
nanciën, terwijl wij juist een idealis
tische stichting zijn. Het gaat om de
gastvrijheid, de rust en het kampe
ren in het groen in plaats van op een
discocamping".
De nieuwe regeling is onderdeel
van de Wet op de Openluchtrecrea
tie. Daarin worden zaken geregeld
als de bescherming van dagrecrean
ten, de vestiging van nieuwe volks
tuinen, en ook de vereenvoudiging
van de kampeerwet, die nu nog be
staat uit een ingewikkeld stelsel van
vergunningen, ontheffingen en vrij
stellingen.
Voorgesteld is dat gemeenten
niet meer over hoeven te gaan tot
het vaststellen van een kampeerver-
ordening. Daaronder valt ook het
kamperen bij de boer. Dat mag,
mits vrijstelling is aangevraagd
voor het verbod om zonder vergun
ning een kampeerterrrein te hou
den. Alleen Provinciale Staten krij
gen de bevoegdheid om gebieden
aan te wijzen waar niet gekampeerd
mag worden in het belang van na
tuur- en landschapbescherming.
"Minister Braks staat al jaren on
der druk om de kampeerwet te ver
ruimen. We wisten dat de verande
ring er aan zat te komen, maar zijn
er vooralsnog niet blij mee". Dat
zegt woordvoerder B. Taanman van
de Recron, de vereniging van recre
atie-ondernemers in Nederland. De
ze organisatie behartigt de belan
gen van de 'echte' campings en re-
cratie-ondernemingen in Neder
land.
"Die uitbreiding betekent een ver
dubbeling. Dat raakt ons. Boerde
rijen met meer dan tien kampeer
eenheden vormen kleine campings.
Maar échte campings moeten aan
veel meer voorwaarden voldoen. Zo
gelden voor boeren minder inrich
tingseisen en hoeven ze geen toeris
tenbelasting te betalen. Ze kruipen
overal onderuit terwijl camping
houders in het oosten van het land
moeite moeten doen de
ndjes_ aan elkaar te knopen",
meent Taanman.
De Recron is bang dat door
i al
gemene vrijstelling van vergunnin- gale wildg;
"Op de Waddeneilanden kan ieder
een dan overal kamperen. Dat tast
ook nog eens het landschapsschoon
De overheid is nu bezig de ille-
gen, op veel te veel grasveldjes
kampeerplaats ingericht wordt.
de laatste jaren te
legaliseren. Daar hebben wij be
zwaar tegen".
volledia 2
Borovoj: perestrojka toont ons gelijk
WENEN (KATHPRESS) De perestrojka toont aan dat de lei
ding van de Russisch-Orthodoxe Kerk in het verleden een juist
beleid heeft gevoerd, vindt aartspriester Vitali Borovoj, plaats
vervangend hoofd van het bureau buitenland van de Russisch-
Orthodoxe Kerk.
In plaats van de totale confronta
tie met het communistische sys
teem te zoeken, heeft zij zich in de
eerste plaats gericht op het over
leven van de kerk binnen een
atheïstisch systeem. "Diegenen
in het westen die menen dat de
kerk te passief was, kennen de ge
schiedenis niet", aldus Borovoj.
Borovoj sprak in Wenen over
de positie van de Russisch-Ortho
doxe Kerk in deze tijd van pe
restrojka, glasnost en democratie.
Hij herinnerde eraan dat de kerk
in het verleden 'van alle kanten' is
opgeroepen "verzet te leveren en
niets in onze samenleving te ac
cepteren". Alle veranderingen
sinds de revolutie van 1917 zou
den moeten worden afgewezen,
zo werd van de Russisch-Ortho
doxe Kerk verlangd.
Volgens Borovoj heeft zijn kerk
zich ook daadwerkelijk tegen het
regime verzet, maar daarbij heeft
zij nooit alle maatregelen afgewe
zen. "De perestrojka van nu is het
bewijs dat onze houding juist
Anglicaanse Kerk
valt opnieuw over
beleid Thatcher
LONDEN (ANP) - Ruim vier
jaar na het controversiële rapport
'Geloof in de stad' heeft een ad
viescommissie van de Anglicaan
se Kerk in een vervolgrapport op
nieuw felle kritiek geuit op het
beleid van de regering-Thatcher.
De werkloosheid is in Groot-
Brittannië verminderd, maar "de
afgelopen vier jaar is de situatie
van de laagstbetaalden aanzien
lijk verslechterd", aldus de com
missie. Bovendien is de ongelijk
heid in de Britse samenleving
"heel duidelijk" zodanig toegeno
men, dat steeds meer mensen er
mee ophouden actief te zijn in
maatschappelijke organisaties.
Ook op het gebied van de volks
huisvesting is de situatie ver
slechterd, aldus de adviescom
missie. De regering beseft welis
waar dat het stimuleren van het
kopen van een woning niet ten
koste mag gaan van de bouw van
betaalbare huurwoningen, maar
de nadruk die zij legt op het
marktmechanisme bij het vast
stellen van dehuren, heeft de
minst draagkrachtigen zwaar ge
troffen.
EN VER
was. Wij zijn ervan overtuigd dat
Jezus Christus de Heer van de ge
schiedenis is en dat wij ondanks
al onze fouten, zonden en onvol
komenheden in het verleden niet
in de steek worden gelaten. Wij le
den, we baden en waren ervan
overtuigd dat onze ferme hou
ding resultaten zou opleveren".
Borovoj gaf aan hoe de Rus
sisch-Orthodoxe Kerk de vervol
gingen onder Lenins 'militaire
communisme' en onder Chroet-
sjov heeft overleefd. "Hoe blij we
ook zijn met de perestrojka, die
wij ten volle ondersteunen, ik
moet zeggen, dat de kerk ook zon
der perestrojka zou voortbe
staan", aldus Borovoj.
Onder Gorbatsjov is de "directe
vijandigheid tegenover de kerk"
verdwenen en bij de jongeren zijn
er "duidelijke tekenen van sym
pathie" tegenover de kerk waar te
nemen, zo zei Borovoj. Gor
batsjov doet "zeer serieuze" po
gingen de steun van de kerk met
haar zestig miljoen leden voor
zijn beleid te verwerven.
Volgens Borovoj moet men
echter bedenken dat de perestroj
ka een "revolutie van bovenaf' is,
die Gorbatsjov en de zijnen heb
ben ingevoerd om een "revolutie
van onderop" voor te zijn. De ker
ken hopen op meer mogelijkhe
den om te werken, maar steunen
de perestrojka ook, omdat de sa
menleving erop aandringt.
Stovenoproer in
Oude Vestkerk
LEIDEN In de winter kunnen
kerken erg koud zijn. Zelfs in zo'n
hevige mate, dat in 1892 eerbied
waardige vrouwen in de Leidse
Oude Vestkerk tot een stovenop
roer kwamen. Sommigen weiger
den nog ter kerke te gaan, zolang
er nog geen goede voorzieningen
waren getroffen.
Dit conflict, dat door de beken
de ds. R. J. W. Rudolph (de man
van de Rudolphstichting) werd
bezworen, wordt verhaald in het
boekje 'Rondom een eeuw Oude
Vestkerk', dat in kort bestek de
geschiedenis van het gebouw en
de drie generaties die de kerk be
zochten, vertelt.
Het werkje, geschreven dooor
Dick Kaajan kost tien gulden en
is verkrijgbaar bij Karstens Druk
kers (Hooigracht 35) in Leiden of
bij het kerkelijk bureau van de
Gereformeerde Kerk, Curagaostr.
3, giro 10451, onder vermelding
van 'boekje Oude Vest' (het boek
je kost dan 13 gulden 50, in ver
band met portokosten).
Luthersen.In de Braziliaanse
stad Curitiba is de achtste assem
blee van de Lutherse Wereldfede
ratie (LWF) geopend. Tien dagen
lang zullen vertegenwoordigers
van 105 lutherse kerken met el
kaar spreken over onder meer het
conciliair proces en de proble
men van de ontwikkelingslan
den. Veel tijd zal in beslag wor
den genomen door voorstellen tot
reorganisatie van de Wereldfede
ratie.
De Wereldfederatie komt voor
de tweede keer in een ontwikke
lingsland bijeen. Namens de
Evangelisch-Lutherse kerk in
Nederland, met nog geen 25.000
leden een van de kleine kerken
binnen de Wereldfederatie, zijn
synodevoorzitter dr. E, Hallewas,
ds. R. E. van den Berg (Delft) en
ds. W. T. V. Verhoeven (Haarlem)
naar Curitiba gereisd.
Gospel Gala. Veel bekende
buitenlandse artiesten werken za
terdagavond mee aan 'The Spec
tacular Gospel Gala 1990' in De
Doelen in Rotterdam. Organisa
tor Continental Sound heeft on
der andere de volgende namen op
het programma staan: Martyn Jo
seph, Charlotte Höglund, Caro
line Bonnet, John Pantry, Jan
Groth, Jean-Pierre Rudolph,
Debby Lee, Claude Julia
Payan, Hans-Inge Fagervik en
Discipel. Kaarten kosten 35 gul
den of 39,50 (bestellen via tel. 010-
Het concert duurt van
tot elf uur.
Beroepingswerk
Gercf. Kerken vrijgemaakt: beroe
pen te Giessendam en Neder-Hardinx-
veld H. P. Dam Middelstum.
Oud-Gcrcf. Gemeenten in Neder
land: beroepen te Kampen A. van der
Meer Ede-Wekerom.
