BIJ DE HAND BIJ DË HAND
DE TIJD,
VAN TOEN
PAGINA 10
DINSDAG 30 JANUARI 1990
Van de vele mensen die dagelijks
de Doelenpoort passeren zul)en
er maar weinig zijn die weten dat
we hier hebben te maken met het
enige overblijfsel van een groot
Doelenterrein dat al in 1426 op die
plaats was aangelegd.
De stedelijke burgerij was in de
Middeleeuwen verplicht een wa
pen in huis te hebben en zij was
per wijk georganiseerd om in ge
val van nood de stad te verdedi
gen.
Daarnaast vormden zich in de
loop van de veertiende eeuw uit
kringen van kooplieden en mid
denstanders, schuttersgilden.
Ook zij hadden de bedoeling de
stad te bewaken, maar.de gilden
hadden een meer elitair karakter.
Om te beginnen moest men een
kostbare wapenuitrusting bekos
tigen. Elk lid moest bovendien
een kaproen (hoofddeksel) en rok
aanschaffen in de kleuren van het
gilde.
De oudst? schuttersgilden oe
fenden zich in het schieten met de
kruis- of voetboog en zij kozen al
lemaal Sint Joris als bescherm
heilige. In de loop van de vijftien
de eeuw vormden zich schutters
gilden die zich toelegden op het
schieten met de handboog. Zij ko
zen Sint Sebastiaan als be
schermheilige. De Jorisgilden ge
noten in bijna alle steden hoger
aanzien. Een derde schuttersgil
de. het zogenaamde kloveniers-
gilde waar men met vuurwapens
schoot, kwam na 1500 op.
Bonte kraaien
Het is een misverstand dat de
schutters alleen maar veel plezier
maakten en dat ze hun verdedi
gingstaak verwaarloosden. Deze
indruk heeft verschillende oorza
ken. Ten eerste vierde de schutte
rij een jaarlijks feest waar het zeer
wild toeging. Op Sint Jorisdag, 23
april, werden wedstrijden in het
'gaaischieten' georganiseerd. Elk
lid schoot op een bontgekleurde
'papegaai'. Het festijn liep gere
geld uit de hand en het stadsbe
stuur adviseerde de burgers dan
ook uit de buurt te blijven en kin
deren binnen te houden. De win
naar van de wedstrijd kreeg
meestal een zilveren vogel en
werd voor een jaar 'koning'.
Ook de schuttersstukken wek
ken de indruk dat schutters zich
slechts bezig hielden met eten en
drinken. Met name op de zeven
tiende eeuwse portretten die in
De Doelenpoort
is het enige over
blijfsel van een
terrein met een
rijk verleden.
Rechts ervan Het
Arsenaal. (Foto
Wim Dijman)
opdracht van de gilden werden
vervaardigd, gaat het er geregeld
vrolijk aan toe. Hun stadgenoten
noemden hen wel 'bonte kraaien'
naar de felgekleurde kleding die
ze droegen.
De schutters werden echter wel
was de 'optrek',
rade.
Het stadsbestuur hield het aan
tal schutters nauwlettend in het
oog want de militaire kracht er
van moet niet worden onder
schat. Wanneer deze zich tegen
LEIDSE
KRONIEK OVER
/MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
degelijk ingezet bij militaire exer
cities van de stad. Ook hadden zij
een representatieve functie: zij
liepen mee in grote processies en
vormden een erewacht bij de in
tochten van vorstelijke personen.
Een andere jaarlijkse gebeurtenis
het stadsbestuur zou keren, kon
den er vervelende dingen gebeu
ren. Aan het einde van de zestien
de eeuw veranderde de organisa
tie van de gilden in verband met
de Tachtigjarige Oorlog. Per wijk
werden burgervendels gevormd
'Draeyom'
In Leiden bestond al aan het ein
de van de veertiende eeuw een
Sint Jorisgilde. De Sint Jorisdoe-
len was aanvankelijk gevestigd
op een terrein nabij het Leven
daal en de Jorissteeg. In 1426 ver
huisden de schutters naar een ter
rein in de nieuwe stadsuitleg. Het
werd omgeven door de Witte Sin
gel, de Groenhazengracht, de
Doelengracht en de Doelensteeg.
In 1477 verhuisde tevens het Sint
Sebastiaansgilde van een com
plex buiten de stad naar ditzelfde
terrein. In de Doelen (doel
schietschijf) oefenden de schut
ters op de daar aangelegde schiet
banen.
Beide gilden hadden een eigen
'doelhuis', een gebouw waar zij
bijeenkwamen, en een eigen toe
gangspoort aan de Doelensteeg.
Hun terreinen werden door een
sloot van elkaar gescheiden. Het
doelhuis van het Sebastiaansgil
de was een laatgotisch gebouw
met een vierkante traptoren. Een
van de drie boven elkaar gelegen
vertrekken was in gebruik als
schutterszaal. Tegen de zuidgevel
stond de woning van de beheer
der van het terrein, de doel-
knecht.
Het andere gebouw, van de Jo-
risdoelen, werd in de loop der tijd
uitgebreid en verfraaid. De grote
schutterszaal werd verrijkt met
een fraaie schoorsteenmantel en
gebrandschilderde glazen (ont
worpen door Willem Thybout)
met voorstellingen van de Graven
van Holland. De zaal was versierd
met imposante schutterstukken.
In dé zestiende eeuw werd de
traptoren van het gebouw voor
zien van een bijzondere attractie.
Jan Orlers hierover: "desgelijcx is
dese huysinge versiert met een
traepToomken in het welcke seer
naer het opperste een eedtplaetse
gebout is, die met Tafel ende Gas
ten rontomme gedraeyt can wer
den: het welcke seer vermaec-
kelick is". In de Dordtse doelen
kende men dit fenomeen ook en
noemde men het een 'draeyom':
een' eetkamer met uitzicht naar al
le zijden, waarvan de vloer op een
ijzeren spil kon ronddraaien.
Na de Vrede van Munster, die
het einde betekende van de Tach
tigjarige Oorlog (1648), liep de po
pulariteit van de schutterij sterk
terug. Dit resulteerde in verwaar
lozing van de gebouwen. Dat van
het Sint Sebastiaansgilde werd al
in 1730 gesloopt wegens bouwval
ligheid. Een kleine eeuw later
volgde het gebouw van de Joris-
doelen om plaats te maken voor
kazernes.
Enig overblijfsel
Het Doelenterrein was slechts
aan een zijde ontsloten. Wanneer
men van de kant van het Noord-
einde kwam, moest men een heel
eind omlopen. In 1645 werd be
sloten het terrein ook aan de zijde
van de Groenhazengracht van
een toegangspoort te voorzien.
Men gaf stadsarchitect Arent van
's Gravesande opdracht een ont
werp te leveren voor een dergelij
ke poort en het is een bewijs van
zijn kundigheid geworden.
De zandstenen poort is in clas-
sicisistische stijl gebouwd: voor
zien van dorische pilasters, tro
feeën en kanonnen. Bovenop
plaatste hij een beeldengroep met
St. Joris en de draak.
De poort werd volgens het be
waard gebleven bestek geverfd.
Bij de laatste restauratie heeft de
poort zijn bontgekleurde uiterlijk
teruggekregen.
Op het Doelenterrein, dat in
1860 in gebruik was genomen als
kazerneterrein, werd rond 1980
nieuwbouw ten behoeve van de
universiteit gerealiseerd. Het 'Ar
senaal', een kazerne uit om
streeks 1875 naast de Doelen-
poort bleef gespaard en werd na
een grondige restauratie door de
universiteit in gebruik "genomen.
BIANCA VAN DEN BERG
Kritiek op functioneren
Kustwacht na
drie jaar al aan
reorganisatie
toe
DEN HAAG/IJMUIDEN - De j
kustwacht functioneert slecht. Ze
heeft onvoldoende mensen en ma
terieel en een slechte organisatie
structuur. Tussen de aangesloten
instanties woedt bovendien een on
derlinge competentiestrijd. Dat
staat in een rapport van een evalua
tie-commissie, dat gisteren door de
AVRO-radio openbaar is gemaakt.
Volgens het rapport is de opzet
om via de kustwacht een beter toe-
zicht te krijgen op wat er op de
Noordzee gebeurt, mislukt. Beter is
het nu om een geheel nieuwe orga
nisatie in het leven te roepen. Daar-
bij zou de kustwacht een zelfstan
dig onderdeel moet worden van het
ministerie van verkeer en water-
staat. De marine zou in die nieuwe
opzet een belangrijke rol kunnen
spelen, omdat zij over het algemeen
snel de benodigde middelen en ken
nis kan leveren.
De kustwacht werd in 1987 opge
richt als een overkoepelend orgaan
van vijf ministeries en diverse ande
re instanties, zoals het reddingwe
zen. In IJmuiden werd het Kust
wachtcentrum, de landelijke meld
en informatiekamer, gevestigd. Be
doeling was om een, betere coördi
natie, toezicht en dienstverlening te
krijgen om zo efficiënter te kunnen
werken bij onder meer reddingope-
raties, verkeersbegeleiding en ram
penbestrijding. Het rapport is ge
maakt in opdracht van minister
Smit-Kröes en wordt binnenkort
aangeboden aan haar opvolgster
Maij-Weggen.
De kustwacht heeft eerder aan
kritiek blootgestaan. In februari
1987, énkele dagen vóór de officiële
opening, werd al opgemerkt dat de
dienst te weinig mensen en mate
rieel had. Nadien werd nog diverse
keren negatief geoordeeld over de
alarmeringen vanuit het Kust
wachtcentrum, zoals bij het ver
gaan van de kustvaarder Baden na
bij Texel in december 1988. De
"klacht was dat andere hulpverle
nende instanties voortdurend te
laat werden gewaarschuwd en dat
de kustwacht vaak niet in staat was
tot een soepele samenwerking.
aannemers
VERBOUWEN
rgra-
is dat duur? Bel v<
tis advies/offerte
verbouwingen -
werk - badkamer/keu
kens - onderhoud.
FREBOUW
071-760059.
accü'S
ACCUSPECIALIST
GROENEN
ARM. EN BELAST.
ADV. BUREAU'S
H.N.L. KÜHN
Hét adres vc
ging van al uw admini
straties en een deskun
dige fiscale begeleiding.
Bachstraat 550, Leiden.
Tel. 071 -764254.
APK-KEURINGS-
STATIONS
APK-STATION
v\ Zeist. Keuren zónder
afspraak: géén herkeu
ringskosten (wat U
overal wel betaalt!).
Joghtlaan 4, Valken
burg. Tel. 01718-27532.
PIM
AUTOSERVICE
Dorus Rijkersweg 21.
Ind.terr. "De Waard".
Leiden. 071-217860.
MORSGARAGE
APK Keuringsstation
voor al Uw onderhoud en
reparatie. Morsweg 176,
tel. 760730.
Verkeerschool
BEN
kwaliteit is onze garan
tie. Wij lessen o.a. met
Scania. Tel. 01718-
22458.
VERKEERS
SCHOOL
TEMPO
Middelstegracht 50 Lei
den. 071 -122046*.
i doe-het-zelf- i
zaken
DE TIMMERMAN
hout, plaatmateriaal, evt.
op maat gezaagd ('s
maandags gesloten) He
rensingel 1 Leiden, tel.
071-218103.
auto
sloperijen
DE GR0EN00RD
Halleweg 9, Leiden (ach
ter Groenoordhallen
voorbij Gamma). Tel.
071-226954.
elektronika
KOK
onderdelen speciaal
zaak. Scanners. Meng
panelen, meetappara
tuur enz. enz. Nwe
Beestenmarkt 20 Lei
den. 071-149345.
GEBR. OPDAM
BV, Voorschoterweg 41
Valkenburg ZH 071 -
315101Haringkade 2.
Katwijk ZH. Lid Stiba.
01718-28131.
elektro
technisch
installatie
bedrijven
DE GRAAF BV
Ommedijkseweg 24,
Leiden. 071-314141.
auto
telefoon
ELFA LEIDEN
Langegracht 1 Leiden.
Tel. 071-213121.
Verkoop en inbouw van
Bosch en Nokia auto te
lefoon.
IMPEX-REMKO
Automaterialen, Hoge
Rijndijk 328, Leiden Tel.
071-894000.
fitness
centra
SPORTCENTRUM
Leiden, Utrechtse Jaag
pad 1, Leiden, 071-
133196.
bloemen en
planten
foto film
IRIS
Wassenaarseweg 8,
Leiden. 071-174610.
NICO V/D HORST
FOTO, FILM,
VIDEO
Doezastr. 22-24 Leiden,
071 -124702-143657.
V.D. VOORT B.V.
Morsweg 103. Leiden,
tel. 071-760669. Kerk
plein 5, Voorschoten.
01717-7225.
FOTOA/IDEO
FOTIEK
Van der Horst,
5 Meiplein 9.
071 -765935/313137.
bloemsier-
kunst
i fotostudio's i
ARTI FLORA
voor al uw bloemwerk.
Lid Teleflora. 123530
Hogewoerd 4, Leiden.
Lucas Witte fotografie
071-142626
Breestraat 146,
Botermarkt 22.
foto/video
reportages
FOTO KRUYT
>or exclusieve bruids-
tportages. Voorstr. 9,
atwijk 01718-12851.
erkstr. 4 Rijnsburg
1718-21029. Abr. v.
ooyenstr. 106, Noord-
wijk 01719-12484.
gashaarden
typen
(mooi
Faber. Pal-
handboek
binderij
N. FRAMBACH
071-895006.
handwerken
haak/breikatoen.
inkoop
goud/zilver
den
GOUD, ZILVER
n munten M. Ras,
KOUSEN/SOKKEN
KOUSENHUIS
GEJO
Leiden, 071-120422.
KUNSTGEBITTEN
REPARATIES
Ook spoedreparaties.
loodgieters
Zuyderduyn, 01718-
27777. Gastoestellen,
sanitair "hoge kortin
gen". Erk. Install. V.N.I.
DIRK VAN DER
ZEEUW
BARENDSE EN
ZOON B.V.
Leiiestr. 44-54. Leiden.
Tel. 071-141771. Géén
filialen.
ELFA LEIDEN
Art Studio
DORADO
Vakkundig inlijsten
o.a van foto's posters,
tekeningen Schilderij
en en handwerken
Aluminium wissellijs-
ten, hoge kwaliteit en
scherp geprijsd. Borneo-
str. 2 hk Lage Rijndijk
Leiden 071-223866. Wc.
Winkelhof 77 L'dorp
071-414747.
maneges
F.N.R.S. manege de
Hooge Waard. 10 lessen
kind. 110,-, 10 lessen
volw. 130,-. Koudekerk
a/d Rijn. 01714-13320.
muziek
BARNING
Bladmuziek, muziekin
strumenten, keyboards.
Stationsweg 11-17, Lei
den, 071-122858.
NATUURVOEDING
GAIAPOLIS
Oude Rijnsburgerweg
21 Oegstgeest 071-
172348.
piano's
BARNING
Leidse pianohandel
sinds 1921, Stationsweg
11-17. Leiden. 071-
122858.
reform
artikelen
REFORMHUIS
REISBUREAU'S
45 JAAR
Dat willen wij samen met
u vieren. Boekt u bij ons
uw vakantie 1990 gedu
rende de periode 1-12-
'89 tot 1-12-'90 dan
maakt u maandelijks
kans op een
VAKANTIE
CHEQUE
ƒ300,-
Deze kunt u naar eigen
keuze in 1991 bij ons be
steden. Het winnende
nummer wordt elke 1e
zat. v.d. maand bekend
gemaakt in onze etala
ge-
MIDDELHOEK'S
REISBURO
Koornbrugsteeg 3 (Stad
huisplein) Leiden, tel.
071-140641.
radio
televisie
LIGTVOET
rijwielen
Mammoet gebr. fietsen
1500 st. topmerken v.a.
75,- t/m 695,-. Sta
tionsweg 51Den Haag
Holl. Spoor 070-898964.
Ze zijn er altijd!
1e KLAS
2e HANDS
FIETSEN
in alle soorten en maten.
Bonaparte rijwielen,
Boommarkt 8, Leiden,
tel. 071-124124.
sanitair
artikelen
DE NIE
SCHILDERS
BENODIGDHEDEN
A. V. BORSELEN
SINDS 1876
DE PELIKAAN
Verf en behang. Peli-
kaanstr. 27, Leiden, tel.
071-125813. Kopermo
len 40 tel. 071-220043.
sigaren
sigaretten-
tabak
T. FIELEMON
stickers
De Reclamewinkel, Zoe-
terwoudseweg 25c, tel.
071-768809.
thuiswerk
Thuiswerkorganisatie
heeft capaciteit over
voor verpakkingsdien
sten. Postbus 173 - 2350
AD Leiderdorp.
videotheken
Videotheek Videoworld.
Maresingel 65. 071-
210559 en Vinkweg 5,
071-316929, Leiden. 1
film ƒ5.-. 5 voor 15,-,
10 25,-. Moviebox van
maandag t/m vrijdag
ƒ10,- en vrijdag t/m
maandag 20,-.
TUINAANLEG
EN ONDERHOUD
H.P. V.D. VOS
Tel. 071-218286.'
verfhandel
VAVIER
verfhandel. glas-be
hang. Levendaal 165,
2311 JJ Leiden. Tel.
126259.
video
VIDEOTIME
Hoofdstraat 158-160,
Leiderdorp. 071-
414197.
wol en-
handwerken
STUKJA
Paula v.d. Pluym,
Groenesteeg 14, 071-
125955 Leiden. Keuze
uit 150 voorbedrukte
stramienen.
VERHUIZINGEN
Verhuizingen in binnen-
en buitenland. Piano
transporteur Jan van
Duuren, tel. 225999. 1
KOK
Onderdelen speciaal
zaak Nwe Beestenmarkt
20, Leiden, 071-149345.
ijzer
H. WELLING B.V.
Nieuwe Rijn 81 Leiden.
Tel. 131775. Alle staal-
profielen voor u op maat
gezaagd. Vierkante bui
zen, laswerk, boor en
zaagwerk.
zonnebank
verhuur
"ALTERNATIEF"
3 weken ƒ150,-. Ook
verkoop van diverse
merken. Heemraadlaan
25, Leiderdorp. Inl. ook
na 18.00 u. 071-892772.
In deze wekelijkse service rubriek adverteren
ondernemers die met regelmaat hun product- of
dienst willen aanbieden aan de lezers van deze krant.
DIT ZIJN DE VOORDELEN
Vaste plaatsingsdag,
Herkenbare opmaak,
Groot leesbereik,
Meerdere branche rubrieken,
Gratis steunkleur,
Tekstwissels altijd mogelijk,
Aantrekkelijke kortingen.
Binnen een jaar:
13 maal adverteren 4,00 per regel,
26 maal adverteren 3,50 per regel,
52 maal adverteren 3,00 per regel,
(mindrie regels per advertentie - prijzen excl. B.T.W.).
-x
X
X
-x
- OM UIT TE KNIPPEN EN TE BEWAREN
"X
X -
