Poolse partij splijt
bij laatste congres
We hadden Ceausescu kunnen stoppen
Leger krijgt greep
op Azerbajdzjan
Hervormer Fiszbach richt eigen partij op
Italiaanse pers in staking
tegen monopolie Berlusconi
Politie opent het vuur bij
onrust Kosovo: 18 doden
Voormalige Roemeense partijtop bekent schuld bij begin proces
RECHTS
HULP
MAANDAG 29 JANUARI 1990
BUITENLAND
PAGINA 5
WARSCHAU (AFP/Rtr/UPI/AP) É>e communistische partij van Polen is vandaag offi
cieel opgeheven en in tweeën gespleten. Als erfgenaam van de communistische partij is
een nieuwe partij opgericht, die de naam Sociaal Democratie van de Republiek Polen
draagt. De radicale hervormer Tadeusz Fiszbach, die de steun geniet van vakbondsleider
Lech Walesa, heeft echter geheel met de communistische partij gebroken om de Sociaal-
Democratische Unie op te richten.
Volgens Fiszbach is de tijd van teit haar in juni had weggevaagd bij
"kunstmatige eenheid" voorbij en parlementsverkiezingen. Tot erger-
dient rigoreus te worden gebroken nis van andere partijen willen de
ROME In Italië komen vandaag
geen kranten uit en op radio en tv
worden de nieuwsuitzendingen ver
vangen door tekenfilms en spelle
tjes. De directe aanleiding voor deze
landelijke staking, uitgeroepen
door de Italiaanse journalisten-
bond, zijn de manoevres van de gro
te Italiaanse televisiemagnaat Sil
vio Berlusconi, in ons land beter be
kend als de eigenaar van het voet
baltrio Gullit, Rijkaard en van Bas
ten.
door
Marjon van Royen
Sinds jaar en dag is Berlusconi de
eigenaar van de drie grootste com
merciële televisiestations van Italië.
Daarnaast controleert hij een aantal
kleinere netwerken, waardoor hij
uiteindelijk meer dan de helft van
alle Italiaanse televisiekijkers van
informatie voorziet.
Naast de absolute monopoliepo
sitie op de commerciële televisie-
markt, heeft Berlusconi nu ook de
hand gelegd op een groot deel van
de dag- en weekbladen. Via een aan
tal ondoorzichtige operaties met
aandelen kreeg hij afgelopen vrij
dag de controle over de grootste Ita
liaanse uitgeverij, Mondadori. Deze
is onder andere de uitgever van het
dagblad La Republica, en van het
opinieweekblad L'Espresso.
"De overname door Berlusconi
van Mondadori vormt een zware
klap Voor de persvrijheid in Italië",
zo stellen de Italiaanse journalisten.
"Het grootste deel van de Italiaanse
informatie-voorziening komt hier
mee inde handen van één man". De
journalisten eisen garanties voor
hun redactionele en journalistieke
onafhankelijkheden. De directeur
van L'Espresso zou door Berlusco
ni al ontslagen zijn. Verder willen
de journalisten dat er, net als in
Amerika en in de meeste andere Eu
ropese landen, ook in Italië een anti-
trustwet wordt aangenomen. Die
moet het onmogelijk maken dat één
man meer dan 20 procent van alle
informatievoorziening beheerst.
"We zijn de collega's dankbaar,
maar de staking zal weinig uitha
len", schreef de directeur van La
Republica in een bitter commen
taar, waarin hij Berlusconi verge
leek met de bandietenkoning
Mackie Messer uit de Driestuivers-
opera van Bertold Brecht. "Al meer
dan tien jaar wordt er in het parle
ment gepraat over een anti-trust-
wet. En al meer dan tien jaar wach
ten we op een wet die het Italiaanse
televisiebestel regelt. (Juridisch ge
zien is Berlusconi nog steeds een
zendpiraat). "Maar", zo stelt de di
recteur van La Repubblica, "de po
litiek heeft er alle belang bij om de
situatie te laten zoals hij is, en om de
verontrustende concentratie van de
hele Italiaanse pers in handen van
slechts een of twee machtsgroepen
geen strobreed in de weg te leggen".
De directeur van La Repubblica
doelt hiermee op de nauwe banden
die in Italië bestaan tussen de pers
en de poltiek. Met uitzondering van
La Republica zelf, heeft er in Italië
nooit een echte onafhankelijke pers
bestaan. Zo is Berlusconi altijd de
spreekbuis geweest van de Italiaan
se socialisten. In ruil daarvoor zorg
den de socialisten dat er in de rege
ring nooit stappen tegen hem wer
den ondernomen. Sinds een aantal
maanden wordt Berlusconi nu ook
gedekt door de christen-democra
ten van premier Andreotti. Daar
door ziet het er niet naar uit dat er
op korte termijn een politieke dam
tegen de monopolievorming Ber
lusconi wordt opgeworpen.
met alles wat communistisch is. Hij Sociaal-democraten doorgaan met
haalde uit naar de communistische hun aanwezigheid binnen bedrij
ven en ondernemingen. De rivalen
vinden dat zij daarmee moeten kap
pen en eerlijk moeten gaan mee-
partij en zei dat de nieuwe Sociaal
democratische Partij niet in staat
zal zijn geloofwaardigheid te
slaaf maken van de Polen tot 1956",
aldus Fiszbach in een boze verwij
zing naar het eerste jaar
leidelijke destalinisering van polen
"Na de instelling van de staat
beleg in 1981 heeft de partij
De aftredende eerste secretaris
,C1W1, ,n de partijMieczyslaw
de ge- Rakowski. had gehoopt eensgezind
linkse partij op te kun-
vem richten die de principes van de
veel Parlementaire democratie zou on
derschrijven en die daarmee wel
licht de steun van de kiezers zou te-
Een woordvoerder van de groep ™gwinnen Maar de afgevaardigen
dan 100 afgevaardig- ,b eken ™rdeeld over de politieke
lo <;n™Min.mn™t; kleur van de nieuwe party en de
vraag of sommige leden van de ou-
de dienden te worden geroy-
Fiszbach raakte zijn baan als partij- %p het CQngres verk]aarde de ver.
moedelijke erfgenaam van
Rakowski, de 35-jarige Aleksander
Solidariteit schade derschrijven
te berokkenen", meende hij.
den zich bij de Sociaal-Democrat
sche Unie hebben aangesloten. On
der hen zijn 25 parlementsleden.
Gdansk had ondertekend, die de ge- £aKowsKl' ?e -"-jarige Aleksande
boorteakte vormden van het onaf- Kwasmewski, dat het belangrijk i
ae eenneid te bewaren en niemand
uit te stoten. De afgevaardigden
het onaf
hankelijke vakverbond Solidariteit.
De hoofdstroom van de commu
nistische partij gaat echter op in de
sociaal-democratische partij.
Naam, statuut en partijprogram
werden op de tweede dag van het
driedaagse congres met een over
weldigende meerderheid aanvaard.
De PZPR was in 1948 opgericht om
na de oorlog het stalinisme aan Po
len op te leggen. In september vorig
jaar verloor de partij haar greep op
de politieke macht, nadat Solidari-
aanvaardden uiteindelijk ook
voorstel om de dramatische hervor
mingen van de nieuwe regering te
steunen, een stap waarmee ortho
doxe communisten uit de
partij zullen worden geloosd.
Meer buitenlands
nieuws op pagina 12
PRISTINA (Rtr/AFP) - De Joego
slavische politie heeft gisteravond
tijdens onlusten in de zuidelijke
stad Suva Reka in de provincie Kos
ovo zeker vier Albanezen doodge
schoten. Daarmee komt het totale
aantal slachtoffers van het geweld
van het afgelopen weekeinde op
minstens 18.
Zaterdag waren al tien Albanezen
door de politie doodgeschoten, toen
een menigte van zeker 20.000 men
sen in Orahovac betoogde tegen de
plaatselijke leiders, voor vrije ver
kiezingen, vrijlating van politieke
gevangenen en opheffing van de
noodtoestand. In de stad Pee wer
den ook vier mensen gedood door
politiekogels tijdens een demon
stratie.
Gisteren demonstreerden meer
dan 10.000 Albanezen in Suva Reka,
270 kilometer ten zuiden van de
hoofdstad Belgrado. Ook in Oraho
vac, 300 kilometer ten zuiden van
Belgrado, was het opnieuw onrus
tig. Volgens het Joegoslavische
persbureau Tanjug zette de politie
in Orahovac waterkanonnen en
Mandela
De vrouw van de gevangen ANC-
leider Nelson Mandela heeft zater
dag gezegd dat nieuwe obstakels de
vrijlating van haar man in de weg
staan. Volgens Winnie Mandela
heeft haar man aan zijn vrijlating de
eisen verbonden van legalisering
van het ANC, terugkeer van politie
ke ballingen naar Zuid-Afrika en te
rugtrekking van legereenheden uit
de zwarte woonoorden. De vrijla
ting van Mandela is een van de
hoofdthema's van de rede die presi
dent Frederik de Klerk vrijdag in
Kaapstad bij de opening van het
parlementaire jaar zal houden.
Filipijnen
Brigadegeneraal Edgardo Avenina,
die tot de leiders behoorde van de in
december mislukte staatsgreep te
gen president Corazon Aquino, is
vanmorgen in een buitenwijk van
Manila gearresteerd. Avenina bood
geen verzet toen men hem bij zijn
woning in Quezon City arresteerde,
zo maakte een hoge militair via de
radio bekend. De staatsgreep mis
lukte uiteindelijk toen president
Aquino steun kreeg van de Ameri
kaanse troepen in de Filipijnen.
Overstromingen
In de omgeving van Semarang, de
hoofdstad van Midden-Java, zijn by
overstromingen en grondverschui
vingen 76 mensen om het leven ge
komen. Nog eens 24 personen wor
den vermist. De overstromingen, de
ernstigste sinds 20 jaar, waren het
gevolg van hevige regenval, die de
Banjir Kanal Barat-rivier buiten
haar oevers deed treden. Honder
den huizen werden weggespoeld of
raakten beschadigd.
Haiti
De Haïtiaanse dictator generaal
Prosper Avril heeft aangekondigd
dat de staat van beleg morgen wordt
opgeheven. Tijdens de staat van be
leg, die nu ruim een week van
kracht is, werden tegeristanders
van de regering het land uitgezet of
gearresteerd. Veel leden van de op
positie zijn inmiddels ondergedo
ken.
traangas in om de betogers te ver
spreiden.
Het gaat om de ernstigste ongere
geldheden in de zuidelijke provin
cie sinds vorig jaar maart, toen 28
mensen omkwamen tijdens ongere
geldheden. Drie oppositiegroepen
en een beweging voor mensenrech
ten in de door Albanezen bewoonde
provincie Kosovo riepen zaterdag
alle partijen op de gewelddadighe
den te beëindigen en met elkaar om
de tafel te gaan zitten.
Tijdens een persconferentie zei
Veton Surroi, voorzitter van de Ver
eniging voor een Democratisch Joe-
goslavisch Initiatief, dat "voortzet
ting van de stakingen en demon
straties de conservatieven alleen
maar het excuus verschaffen om
het onderdrukkende systeem in
Kosovo te handhaven". Surroi riep
de Albanezen, de regering in Bel
grado en de organisaties van de Ser
vische minderheid in Kosovo op om
een ronde-tafeloverleg te beginnen.
De belangrijkste oppositiegroep in
Kosovo, de Democratische Allian
tie van Kosovo die zegt meer dan
100.000 leden te tellen, steunde de
oproep niet.
Terwijl de
Poolse commu
nisten over hun
opheffing ver
gaderden, werd
op de scheeps
werf in Gdansk,
waar de wieg
van Solidariteit
stond, een beeld
van Lenin ver
wijderd. Niet al
leen het beeld
van Lenin ver
dween, ook
draagt de werf
niet langer zijn
naam. Op zijn
aftocht passeer
de Lenin het mo
nument dat een
paar jaar gele
den is opgericht
om de opstand
van 1970 op de
werf te herden
ken, waarbij
een groot aantal
arbeiders door
leger en politie
werd neerge
schoten. (foto
GORKY (ANP) - Bij het huis in
Crorky waar de onlangs overleden
Andrej Sacharov zes jaar als bin
nenlandse balling gewoond heeft,
is zaterdag een plaquette onthuld,
waarop staat dat de natuurkun
dige, dissident en Nobelprijswin
naar daar tussen 1980 en 1986
moest wonen.
Sacharov-monument
Vrienden en verwanten van Sa
charov, een groep volksvertegen
woordigers uit Moskou, weten
schapsmensen, journalisten en
schrijvers legden bloemen bij het
huis. Daarna woonden zij de eer
ste Sacharov-lezing bij, die geor
ganiseerd is door het instituut
voor toegepaste natuurkunde bij
de Akademie van Wetenschappen
van de Sovjetunie. In zijn huis is
een tentoonstelling ingericht die
aandacht besteedt aan de Gorky-
periode van Sacharov.
MOSKOU (AFP/Rtr/AP) - De nieu
we Azerbajdzjaanse partijleider
Ajaz Nijazi Moetalibov heeft giste
ren in een tv-toespraak gezegd te
willen onderhandelen met "demo
cratische krachten", maar heeft
daarbij met geen woord gerept over
het Volksfront. Sovjetfunctionaris
sen hebben de afgelopen week de
bereidheid uitgesproken om te pra
ten met gematigde elementen bin
nen het Volksfront, maar vrijdag
verklaarde Sovjetminister van de
fensie Dimitri Jazov dat het Krem
lin juist troepen naar Azerbajdzjan
heeft gestuurd om het Volksfront
uit te schakelen.
Het Sovjetleger versterkte dit
weekeinde zijn greep op verschei
dene plaatsen in Azerbajdzjan. Ba
koe is bijna helemaal in handen van
het leger. Sporadisch werden nog
schoten gehoord, maar het open
baar vervoer kwam langzamerhand
weer op gang. Een Armeense acti
vist meldde gisteren dat Armeense
en Azerbajdzjaanse strijders zijn be
gonnen zich terug te trekken uit het
grensgebied tussen de Armeense
republiek en de Azerbajdzjaanse
enclave Nachitsjevan, zodat het le
ger en de veiligheidstroepen de or
de kunnen herstellen. Krachtens
een overeenkomst mogen beide
partijen nu nog slechts in groepjes
van hooguit tien en ongewapend
langs de grens patrouilleren.
De terugtrekking begon een dag
nadat leger en politie ongeveer 40
leiders van "extremistische" groe
pen in Azerbajdzjan gevangen had
den genomen. Ze zouden van plan
zijn geweest regeringsgebouwen en
gevangenissen te veroveren in een
poging om de macht in de Sovjetre
publiek te grijpen, aldus de Sovjet
pers zaterdag.
Het Volksfront liet zaterdag tele
fonisch vanuit Bakoe weten dat het
bereid is met Sovjetfunctionarissen
"van overeenkomstig niveau" on
derhandelingen te openen. Een lei
der van het Volksfront zei dat het
front bereid was te praten over de
terugtrekking van de Sovjet-troe
pen, hervormingen in de republiek
en andere kwesties. Deze week pra
ten de Volksfronten van Azerbajd
zjan en Armenië in de Letse hoofd
stad Riga op uitnodiging van de
Volksfronten van Estland, Letland
en Litouwen.
Gorbatsjov
Minister van buitenlandse zaken
Eduard Sjevardnadze heeft in een
vraaggesprek met Associated Press
verklaard dat de positie van Gor
batsjov nog altijd stevig is. Hij er
kende dat een deel van de bevol
king in de Sovjetunie zeer is teleur
gesteld door de hervormingen,
maar denkt dat Gorbatsjov en de
politieke leiders om hem heen over
het algemeen de steun genieten van
de overgrote meerderheid van de
bevolking. Sjevardnadze verklaar
de dat de oppositie "niet werkelijk
een betekenisvolle kracht vormt"
en voerde aan dat er ondanks alle
economische problemen geen spra
ke is van een alarmerende toestand.
Volgens hem bezit de Sovjetunie
"uitgebreide reserves" en is de op
zet van perestrojka die reserves aan
te spreken.
Sjevardnadze zei dat het streven
naar afscheiding van enkele repu
blieken niet alleen zou kunnen lei
den tot militaire, politieke en econo
mische problemen voor deze repu
blieken, maar zou kunnen resulte
ren in "een belangrijke destabilisa
tie van de bestaande internationale
structuur". Hij verdedigde het be
sluit om troepen naar Azerbajdzjan
en Armenie te zenden als "een mid
del om geweld te gebruiken voor
het redden van mensenlevens".
Nicaragua vraagt
hulp Carter bij
opheffen Contra's
MANAGUA (IPS) - De Sandinis
ten in Nicaragua hebben de Ameri
kaanse oud-president Jimmy Car
ter gevraagd zich in te zetten voor
een einde aan de acties van de Con
tra's. Bayardo Arce, die de uitnodi
ging deed, zei zich te realiseren dat
Carter geen directe invloed heeft op
de besluitvorming in Washington,
maar was ervan overtuigd dat de
oud-president "iets kan doen".
Carter sloot gisteren een drie
daags bezoek aan Nicaragua af. De
oud-president is een van de belang
rijkste internationale waarnemers
voor de verkiezingen van 25 februa
ri. Carter heeft na zijn aftreden als
president een rol als internationaal
bemiddelaar op zich genomen. Hij
was onder meer waarnemer bij de
mislukte verkiezingen in Panama,
afgelopen mei, en bemiddelde bij
gesprekken tussen de strijdende
partijen in Sudan en Etiopië.
ADVERTENTIE
BUKAREST (GPD/AP) - "De Roe
meense revolutie was gerechtvaar
digd en dat wisten we. Hadden we
moéd gehad en Ceausescu tegenge
sproken, dan was een van ons mis
schien geëxecuteerd, maar hadden
we hem kunnen tegenhouden". Al
dus voormalige vice-premier Ion
Dinca zaterdag voor het Militair Tri
bunaal aan het begin van het proces
tegen hem, Emil Bobu (ex-plaats
vervangend partijleider), Tudor
Postelnicu (ex-minister binnen
landse zaken) en Manea Manescu
(ex-vice-president).
Het viertal wordt ervan beschul
digd medeverantwoordelijk te zijn
voor volkerenmoord door tijdens
de revolutie die een einde maakte
aan het bewind-Ceausescu, duizen
den mensen de dood in te jagen. Als
voornaamste beklaagde wordt Bo
bu beschouwd, die na Ceausescu en
diens vrouw Elena de hoogste
machthebber in de partijhiërarchie
Het op televisie vertoonde proces
begon met een verklaring van de
aanklager dat alle vier schuld had
den bekend aan medeplichtigheid.
De beklaagden herhaalden deze
vermeende bekentenis evenwel
niet persoonlijk tijdens de zitting en
de aanklager zei niet hoe de beken
tenis tot stand was gekomen.
In de aanklacht werden Ceauses
cu en zy n vrouw de "auteurs van ge
nocide (volkerenmoord)" genoemd,
maar hieraan werd toegevoegd dat
de vier beklaagden niets hebben on
dernomen om de Ceausescu's tegen
te houden en daarom medeplichtig-
zijn.
Het proces van zaterdag is het eer
ste tegen belangrijke leden van het
bewind-Ceausescu. In de stad Sibiu
zijn evenwel al eerder processen ge
houden tegen leden van de Securi-
tate. Dezen kregen gevangenisstraf
fen die variëren van negen tot 12
jaar. Aangezien de doodstraf bij de
creet is afgeschaft en nog geen be
sluit is genomen over herinvoering,
kunnen de vier beklaagden maxi
maal worden veroordeeld tot le
venslange gevangenisstraf met zwa
re arbeid.
Zwijgen
Volgens Dinca liet Ceausescu het
Politburo de 17de december bijeen
roepen vanwege de onlusten in Ti-
misoara. Ceausescu (en zijn vrouw
Elena) waren woedend over de ma
nier waarop de verantwoordelijke
topmensen tegen de onrust optra
den. Hij stelde voor de ministers
van binnenlandse zaken en defen
sie en commandant Vlad van de Se-
curitate af te zetten en te execute
ren. Volgens Dinca gingen de ande
re Politburo-leden met het onslag
van Vlad niet akkoord. "Het was de
eerste keer dat iemand een andere
mening durfde te hebben dan Ceau-
Deze stond op, zei dat men dan
maar een andere secretaris-generaal
moest zoeken en liep naar de deur.
De anderen overreedden hem ech
ter terug te komen, waarna Ceause
scu zei dat in Timisoara met scherp
moest worden geschoten. Toen hij
vroeg of iemand een andere mening
was toegedaan, zeiden de anderen
dat ze het met de partijleider eens
waren. "Ik zelf zweeg", aldus Dinca,
"m$ar dat is hetzelfde, want ik ver
zette me niet. Al was de revolutie
gerechtvaardigd, en we wisten dat
dat zo was, we gingen toch ak
koord".
Op de vraag waarmee de onrust in
Timisoara begon, antwoordde Din
ca dat een grote groep mensen wil
de voorkomen "dat een priester uit
zijn huis werd gezet. Laszlo, maar
Ion Dinca legt
een verklaring
af tijdens de eer
ste dag van het
proces tegen
vier voormalige
topmannen van
het bewind
Ceausescu. De
drie andere be
klaagden, Ma
nescu, Bobu en
Postelnicu
(vlnr), luisteren
belangstellend,
toe. (foto AP)
zijn achternaam herinner ik me
niet". "Tökes", helpt de voorzitter.
Dinca: "Ja, Tökes. Dank u wel".
Volgens Dinca die in zijn taal
gebruik bij herhaling zondigde te
gen de Roemeense grammatica
was Nicolae Ceausescu's macht
enorm en was er een persoonscul-
tus rond hem en zijn vrouw. Bij
Elena's naam moest steeds de titel
"academica professor doctor inge
nieur" worden vermeld. Ze was pro
fessor in de chemie maar begreep
volgens Dinca de elementairste
chemische problemen niet.
Zijspoor
In Ceausescu's opdracht gaf Dinca
na de vergadering van de 17de bevel
ruim 20.000 man patriottische garde
(bewapende arbeiders) per trein
naar Timisoara te sturen. Ze moes
ten uitgerust worden met knuppels.
De gardisten weigerden echter te
gen de bevolking op te treden en
werden op diverste stations letter
lijk op een zijspoor gezet.
Volgens Dinca was het op de 17de
mogelijk Ceausescu af te brengen
van de gedachte van hard optreden
tegen de demonstranten in Ti
misoara. "Als ik en de anderen ons
hadden verzet, had hij zijn mening
moeten wijzigen. Maar we hadden
te weinig moed". Over de conse
quenties van verzet tegen Ceauses
cu zei Dinca: "Afzetting, arrestatie
en. een directe straf'. "Misschien
had een van ons moeten sterven om
het hele land te redden", overwoog
hij. "Dat had ik moeten doen". Tot
17 december stond Dinca overigens
geheel achter Ceausescu's politiek.
"Anders had ik niet zo lang op hoge
posten gezeten. Ik diende hem
trouw".
Op 22 december - de 21ste brak
het verzet in Boekarest los beleg
de Ceausescu opnieuw een Polit-
buro-zitting. Die duurde vijf minu
ten en besluiten werden niet geno
men. Ceausescu zette de situatie
uiteen en vroeg of de aanwezigen
bereid waren met hem tot het einde
te vechten. We beloofden dat, aldus
Dinca, die even later zei dat hy
vechten had opgevat als politieke
stryd.
Na de zitting verlieten Nicolae en
Elena Ceausescu per helikopter het
gebouw van het Centraal Comité in
een poging om te vluchten. Het
tweetal werd korte tijd later gear
resteerd. Dinca, Postelnicu en een
Securitate-officier gingen naar een
kamer op de zesde verdieping en ga
ven zich volgens Dinca 's avonds
om een uur of zes over aan legeroffi-
Na het verhoor door het tribunaal
kregen de advocaten van de ver
dachten gelegenheid Dinca vragen
te stellen. De vier raadslieden wek
ten echter meer de indruk dat ze
hem aanvielen dan verdedigden.
PERSOONLIJK ADVIES
