Vietnam zit niet
te wachten op
Verloren zoons'
Repatrianten hebben geen geld, geen werk en geen woning
Leidse zet medisch hulpproject zelf voort
ZATERDAG 20 JANUARI 1991)
PAGINA 35
Pham Binh, de vanuit Parijs
werkende Vietnamese ambassadeur
voor Nederland, Frankrijk, België en
Luxemburg, was een paar dagen in
ons land ter gelegenheid van de
nieuwjaarsreceptie van koningin
Beatrix. Hij bezocht onder meer de
Leidse universiteit, die tegen de
internationale lijn in meewerkt aan
een medisch project ten behoeve van
zijn straatarme land. Een gesprek
over vluchtelingen en perestrojka.
"Kritiek op politici is bij ons
tegenwoordig ook toegestaan".
door Simone van Driel
De Vietnamese bootvluchtelingen die
vrijwillig uit Hongkong zijn terugge
keerd naar hun geboorteland, hebben
het niet gemakkelijk. "Ik heb geen
werk en ben afhankelijk van mijn ou
ders." vertelt de 28-jarige DinhHong
Qui. die samen met zijn vrouw is terug
gegaan naar de noordelijke kustprovin
cie Quang Ninh.
Tot nog toe zijn zo'n duizend Vietna
mezen teruggegaan naar hun geboorte-
land. omdat ze de toestand in de op
vangkampen in Hongkong onhoud
baar vonden en geen uitzicht op emi
gratie naar een ander land hadden. On
geveer 44.000 vluchtelingen in Hong
kong staan op de nominatie op een
vliegtuig naar Vietnam te worden ge
zet, tenzij ze kunnen aantonen dat ze in
hun eigen land politiek vervolgd wor
den, of vrijwillig terugkeren in het ka
der van een programma van het VN-
Hoge Commissariaat voor de Vluchte
lingen.
De vertegenwoordiger van het VN-
Commissariaat in Hanoi. Charles-Hen
ry Bazoche, beaamt dat de teruggekeer
de vluchtelingen het economisch moei
lijk hebben, maar hoopt dat de econo
mische hervormingen van de Vietna
mese regering spoedig tot een verbete
ring van de situatie zullen leiden. Bo
vendien is hij ervan overtuigd dat het
leven in Vietnam nog altijd beter is dan
in een opvangkamp in Hongkong.
Meer dan 230 van de Vietnamezen
die tot nog toe vrijwillig zijn terugge
keerd. komen uit Quang Ninh, een
noordelijke provincie met een prachti
ge kust, waar de sampans tussen ont
hutsende rotspartijen door varen.
Qui was er lasser en zijn vrouw werk
te in de toeristensector. Vorig voorjaar
gaven ze hun baan op en verkochten ze
hun huis om de boottocht naar Hong
kong te betalen die duizend gulden i
baar goud kostte. Ze verdienden samen
ongeveer 32 gulden per maand.
Eenmaal in Hongkong werden ze het
vreemde eten en het overvolle kamp al
gauw zat en besloten ze zich te laten re
patriëren. Op 30 november stapten ze
op een chartervliegtuig en sindsdien
wonen ze in het eenvoudige stenen
huisje van Qui's ouders. Qui. wiens
vrouw zes maanden zwanger is. hoopt
dat hij van vrienden genoeg geld kan le
nen om een eigen reparatiebedrijfje te
beginnen.
Cao Van Lam. die na zijn vrijwillige
terugkeer ook bij zijn ouders inwoont,
in dezelfde straat als Qui. wil een eigen
timmermansbedrijf beginnen, maar
heeft daar al evenmin geld voor. Lam
(25) vertelt dat het hem niet is gelukt
een baan te vinden sinds hij vorig jaar
uit het leger kwam. Het VN-Commissa-
riaat geeft iedere terugkerende volwas
sene een uitkering van 100 gulden,
maar dat geld wordt meestal verkwist.
Zo heeft Lam het geld uitgegeven aan
sigaretten, terwijl Qui er bier en wijn
voor kocht voor een afscheidsfeestje in
Hongkong.
De teruggekeerde vluchtelingen krij
gen van het VN-Commissariaat daar
naast nog een jaar lang 60 gulden per
maand. Maar volgens VN-vertegen-
woordiger Bazoche zou het beter zijn
als er ontwikkelingsprojecten werden
opgezet in de noordelijke provincies,
waar de meeste bootvluchtelingen van
daan komen.
Hoewel de VN van mening is dat het
aantal Vietnamezen in de opvangkam
pen in Hongkong aanzienlijk kan wor
den teruggebracht met het programma
voor een vrijwillige terugkeer, zou de
stroom bootvluchtelingen dit jaar weer
kunnen aanzwellen. De autoriteiten
van Quang Ninh en de nabijgelegen ha-
enstad Haiphong zijn dan ook e
diacampagne begonnen om de Vietna
mezen thuis te houden. In kranten en
op ae radio wordt uitgebreid verslag
gedaan van de slechte omstandigheden
in de opvangkampen in Hongkong. Bo
vendien wordt streng opgetreden tegen
de mensen die de boottochten naar de
Britse kroonkolonie organiseren. Vorig
jaar zijn al 135 mensen gearresteerd.
De overheid van Haiphong gelooft
dat sinds augustus niemand meer uit
de havenstad is vertrokken naar Hong
kong. De autoriteiten denken dat het
aantal vluchtelingen tot een minimum
beperkt kan worden. Maar. zegt de offi
ciële woordvoerder Hoang Ngoc Tri.
"het is heel lastig te voorspellen hoe
veel het er precies zullen zijn. We willen
er echter zo snel mogelijk definitief een
eind aan maken. Maar meer dan ons
best doen kunnen we niet". ap
"Vietnam hanteert het principe dat iedereen die dat wil, terug kan komen.
Vluchtelingen die uit zichzelf terugkeren zijn welkom; we hebben in elk geval geen
bezwaar tegen hun komst. Maar mensen die worden gedwongen, sturen we terug.
Over de 51 vluchtelingen die pas uit Hongkong naar Vietnam terugkeerden, gaan
geruchten dat zij Hongkong onder dwang moesten verlaten. Dat mag niet
gebeuren, al denken sommige landen dat ze ons in ons beleid kunnen
belemmeren".
Een al te warm welkom voor 'verloren
zoons en dochters' zit er echter niet in, zo
geeft Pham Binh (64), Vietnams ambas
sadeur voor "Nederland, België, Frank
rijk en Luxemburg toe. De tienduizen
den Vietnamezen in Hongkong bezitten
weinig tot niets, en Vietnam heeft hun al
evenmin veel te bieden. Een gevolg van
rampspoed, zegt Pham Binh: "Vietnam
is het enige land dat na 1940 zo vaak oor
log heeft gekend. Een halve eeuw ellen
de geeft een gemeenschap niet de tijd en
de kans om zich normaal te ontwikke
len". Het straatarme land heeft dan ook
weinig behoefte aan duizenden extra te
voeden monden en uitbreiding van de
tcoh al ellenlange lijst werklozen.
Probleem
H^t gaat Vietnam economisch slecht, al
gaat het beter sinds een eigen perestroj
ka werd gelanceerd. Doi moi heeft vol
gens de ambassadeur al enkele schone
vruchten voortgebracht. "Een groot pro
bleem is altijd het jaarlijks terugkerende
tekort aan voedsel geweest. We moesten
dan ook importeren. De boeren, die hun
rijstoogst vroeger in z'n geheel moesten
afstaan, hebben nu een soort contract
met de staat. Een deel van de opbrengst
mogen ze houden, en ze verdienen dus
meer als ze harder werken. Als gevolg
daarvan is de rijstproduktie toegeno
men. Vorig jaar is zelfs rijst geëxpor
teerd".
Een andere volgens Binh opmerkelij
ke ontwikkeling is het beteugelen van de
gierende inflatie waarmee Vietnam de
laatste jaren te kampen had. De officiële
koers van de dollar is vorig jaar opge
trokken tot bijna de prijs die op de altijd
levendige zwarte markt werd geboden.
Verder wordt corruptie stevig aange
pakt. zegt Pham. "In de banksector zijn
recent 300 mensen opgepakt wegens cor
ruptie. Tegen functionarissen over wie
veelvuldig klachten komen, worden on
derzoeken ingesteld".
Wil de economie echter goed van de
grond komen, dan is daarvoor snelle en
grootscheepse hulp van het buitenland
nodig. Hulp die Vietnam sinds de inval
in 1979 in buurland Cambodja moest ont
beren. en dië ook na de terugtrekking
van de troepen in september 1989 nog
Ambassadeur Binh:
'Wie gedwongen
komt, sturen we terug'
grotendeels uit blijft. Zo boorden de bin
nen het Internationaal Monetair Fonds
machtige Verenigde Staten en Japan het
land heel wat geld door de neus door nee
te zeggen tegen een voorstel voor een
overbruggingskrediet. Het IMF had de
economische maatregelen van Vietnam
wél omarmd.
Pham" Binh windt zich over dit veto
zichtbaar op. "Het is de bekende politie
ke hypocrisie. Eerst zetten ze de hulp
stop vanwege de aanwezigheid van onze
troepen in Cambodja, met de boodschap
dat steun wordt hervat en de relaties ge
normaliseerd kunnen worden als we de
troepen terugtrekken en wij de eerste
handreiking doen. Vervolgens trekken
we onze troepen terug, willen we interna
tionale waarnemers dat laten controle
ren, en die komen dan niet. En nu krijgen
we weer geen hulp omdat ze ons willen
dwingen akkoord te gaan met deelname
van de Rode Khmer (die met z'n commu
nistische regime in de jaren 1975-1978
zo'n anderhalf miljoen Cambodjanen uit
moordden, red.) aan de Cambodjaanse
regering. Nu, dat doen we niet. Nazi's
geef je ook geen macht".
"Het enige waar iedereen altijd proble-
men in heeft gezien", zegt Pham, "was
het feit dat wij troepen naar Cambodja
stuurden. Daar wordt naar gekeken, en
niet naar het waarom: om de genocide
(volkerenmoord, red.) door de Rode Kh
mer te stoppen en om onze eigen onaf
hankelijkheid te bewaren. De Khmer ter
roriseerde immers ons grensgebied in
het westen. Om het lot van de Cambodja
nen heeft niemand zich bekommerd".
Actueel
De ambassadeur haalt twee actuele za-
Pham Binh: "Elk systeem tot taak heeft zichzelf beter te maken, maar de Franse
de andere dag tot de vijfde republiek geleid".
ken aan als bewijs voor zijn stelling dat
de internationale gemeenschap met twee
maten meet. "Roemenie: allemaal aan
moedigingen om de Sovjetunie troepen
te laten sturen. En de invasie van de VS
in Panama: daarover hoorde je bijna nie
mand. Wij zien het verschil niet met
Cambodja".
Eén ding ziet Vietnam wel heel duide
lijk: het wil geen tweede Cambodjaans
avontuur. Ook niet in het zeer ongelukki
ge geval dat de Rode Khmer, die na de af
tocht van de Vietnamezen aan een deels
succesvol offensief is begonnen, de
macht opnieuw grijpt. "De Vietnamese
interventie heeft een einde gemaakt aan
De inval in Cambodja in 1979 was
voor de westerse wereld aanleiding
vrijwel alle hulp aan Vietnam te
stoppen. Nederland was geen uit
zondering: van 30 tot 40 miljoen gul
den in acht jaar daalde de financiële
steun tot bijna nul. Zo werden acht
van de elf universitaire projecten
van het ministerie van ontwikke
lingssamenwerking in 1985 ge
schrapt.
Leny Hollaar, hoofdassistente
van het laboratorium voor cardiolo
gie van het AZL, zag ook 'haar' me
disch project sneuvelen. In het ka
der van dat project begeleidde ze
arts-stagiaires uit Vietnam, niet al
leen bij de studie maar ook sociaal:
"Ze zijn vaak voor het eerst in een
ander land en krijgen nogal eens
een cultuurshock". Stagiaires kwa
men ook om te leren apparaten te
repareren, aangezien 'even de fa
briek bellen' er in Vietnam niet bij
is. Kapot is bij gebrek aan onderde
len of kennis definitief kapot.
Toen Nederland de geldkraan
dichtdraaide besloot Hollaar, die in
een medisch project nog steeds wei
nig politiek vuurwerk heeft kunnen
ontdekken, om via de Leidse Stu
denten Ekklesia geld in te zamelen
om het universitair ziekenhuis
Bach Mai in Hanoi toch te voorzien
van de benodigde apparatuur, me
dicijnen en chemicaliën. Met alleen
al twintig miljoen ondervoede kin
deren kan de Vietnamese gezond
heidszorg zelfs de geringste impuls
goed gebruiken.
"Bovendien is het je reinste kapi
taalvernietiging om dergelijke pro
jecten ineens stop te zetten", meent
ze, wat wordt ondergeschreven
door hoofd van het bureau buiten
land van de Leidse universiteit W.
Teller. De universiteit draagt voor
12.000 gulden per jaar bij aan het
Vietnamese project.
Volgens Teller heeft de Leidse
universiteit evenzeer baat bij de
hulp. "De universiteit heeft van het
ministerie van onderwijs een taak
omschrijving: bestudering van
Zuidoost-Azië. Er is dus weten
schappelijk belang in het geding.
Want wie bijvoorbeeld China bestu
deert, kan niet om Vietnam en ande
re Aziatische landen heen. De Vere
nigde Oostindische Compagnie
heeft ook in Vietnam een rol ge
speeld. En bepaalde talen die daar
worden gesproken komen ook in de
archipel van Indonesië en op Mada
gaskar voor. De hulp hoeft niet uit
grote geldbedragen te bestaan. Om
dat wij precies weten waar het geld
naar toe gaat en de situatie kennen,
kunnen wij meer doen met 50.000
gulden dan een ander met vijf mil
joen".
Met het bedrag van zo'n 30.000
gulden per jaar dat ze vanaf 1985 via
de Ekklesia inzamelde, kan Leny
Hollaar naar eigen zeggen aardig uit
de voeten. "Dank zij mijn werk heb
ik nogal wat connecties en kan ik
apparatuur en medicijnen (goed
koop) krijgen". Hollaar kwam ook
op het idee om bij de samenvoeging
van afdelingen door de nieuwbouw
van het AZL alle dubbele boeken in
de medische bibliotheek op te vra
gen voor Vietnam. "In het Bach
Mai-ziekenhuis in Hanoi, waar de
medische faculteit een bibliotheek
je heeft van maar drie bij vier meter,
staat dat nu allemaal keurig opge
steld, heb ik zelf gezien tijdens een
bezoek. Ze waren er dolblij mee".
"Ik begreep trouwens eerst niet
waarom ik nooit een ontvangst- of
bedankbriefje had gehad. Toen ik
de voor de bibliotheek verantwoor
delijke man daarnaar vroeg zei hij
"Weet u wel wat een postzegel
kost?" Een half maandsalaris dus.
En hij had ook geen tijd om te
schrijven. Academici verdienen in
Vietnam zo weinig, zo'n vijf dollar
per maand, dat ze bijna allemaal een
bijbaantje hebben om rond te kun
nen komen. Banden plakken. En de
vrouwen breien of borduren".
revolutie heeft ook niet van de een pp
(foto Loek Zuyderduin)
de Killing Fields", zegt Pham Binh.
"Door de internationale kritiek hebben
we ons teruggetrokken, en een tweede
Pol Pot-bewind zal een internationale
verantwoordelijkheid zijn. Niet de on-
Behalve in de Cambodjaanse kwestie
heeft Vietnam ook veel kritiek te verdu
ren vanwege het uitblijven van ingrij
pende hervormingen binnen het straffe
communistische systeem. Binh stelt dat
"elk systeem tot taak heeft zichzelf beter
te maken", maar voegt eraan toe dat "de
Franse revolutie ook niet van de een op
de andere dag naar de vijfde republiek
leidde". Maar er is meer vrijheid, zegt hij,
en er is ruimte voor kritiek op politici.
"Nee, niet slechts tot op zekere hoogte.
Kritiek is tot in alle lagen toegestaan".
En een meerpartijenstelsel, zoals dat
in het ene na het andere Oostblokland
zijn intrede doet? De vraag ontlokt Pham
Binh een glimlach. Hoofdschuddend.
"Dat speelt in Vietnam helemaal niet.
'Een meerpartijenstelsel' is bij ons niet
aan de orde. Vanaf 1945 tot 1987 zijn er
een democratische- en een socialistische
partij geweest. Die hebben zichzelf in dat
laatste jaar ontbonden omdat ze vonden
dat ze te weinig konden doen".
"De regering heeft nog op hun voort
bestaan aangedrongen, maar er waren te
weinig aanhangers. Kennelijk is de situa
tie zo dat andere partijen toch niet veel
kunnen bereiken. In de eerste grondwet
van Vietnam is overigens niet vastgelegd
dat de communisten het land moeten lei
den, al stonden ze aan het hoofd van het
verzet tegen Frankrijk en Amerika".
