CDU overweegt uit
coalitie te stappen
Kritiek VS en PLO op
Shamirs 'Groot Israël'
UDF: actie ondanks
verbod Zuid-Afrika
Voedseltekorten in Roemenie
Dubcek: perestrojka bepaalt lot Europa
NOG T/M ZATERDAG A.S.
30% EXTRA KORTING
OP ALLE AFGEPRIJSDE ARTIKELEN.
Voedselhulp: slecht maar onmisbaar medicijn
DONDERDAG 18 JANUARI 1990
BUITENLAND
PAGINA 5
'Honecker zat achter geweld tegen betogers'
OOST-BERLIJN (AP) - De Oostduitse christendemocraten hebben gisteren gedreigd de
coalitie-regering onder leiding van premier Modrow ten val te brengen uit protest tegen de
overheersende machtspositie van de communisten. Woordvoerder Lothar Lück van de
CDU, een van de vier regeringspartijen met met drie van de 27 zetels in het kabinet, zei dat
zijn partij er sterk toe neigt uit de regering te stappen". Een besluit hierover wordt mor
gen verwacht.
Oud-partijleider Egon Krenz heeft
gisteren de schuld voor het harde
optreden van politie en veiligheids
troepen tegen demonstranten in
Oost-Berlijn op 7 en 8 oktober in de
schoenen geschoven van ex-presi
dent en partijleider Erich Honec
ker. Krenz weigerde gisteren een
onderzoekscommissie inlichtingen
te verschaffen over de banden tus
sen de SED en de Staatsveiligheids
dienst, de Stasi. Hij beriep zich op
zijn "zwijgplicht". Volgens hem
kan hij de vragen van de commissie
pas beantwoorden als de regering
en de staatsraad van de DDR hem
daarvan ontheffen.
Wel erkende Krenz dat in het ver
leden fouten zijn gemaakt en noem
de hij het harde politie-optreden te-
WASHINGTON/JERUZALEM Shamirs aanspraak op de bezette
(AP/AFP/Rtr) - De Verenigde Sta- gebieden een bedreiging vormde
ten hebben gisteren scherpe kritiek voor de Palestijnen, de Arabische
geuit op de verklaring van Israëli- landen en de internationale ge-
sche premier Yitzhak Shamir dat Is- meenschap. Hij zei dat de PLO haar
raël de bezette gebieden nodig heeft verzet tegen de Israëlische bezet-
om de groeiende stroom Sovjet-jo- ting zou voortzetten, maar dat de
den te kunnen huisvesten. Ook bij verklaring van Shamir alle Arabi-
PLO-leider Yasser Arafat zijn Sha- sche landen aanging. Arafat uitte
mirs woorden slecht gevallen. bittere kritiek op wat hij noemde de
Woordvoerster Margaret Tutwiler "Arabische onmacht om tegen de
van het Amerikaanse ministerie Israëlische arrogantie op te treden",
van buitenlandse zaken zei dat de
uitspraken van Shamir "niet be- Shamir trachtte later de kritiek te
paald bijdragen" aan de pogingen dempen door te zeggen dat hij be-
het vredesoverleg op gang te krij- doelde dat Israël sterk en verenigd
gen. "Onze positie is duidelijk. Wij moet zijn.
denken niet dat het bouwen van ne
derzettingen of het sturen van nog
meer kolonisten naar de bezette ge
bieden de zaak van de vrede helpt",
aldus Tutwiler.
PLO-leider Arafat noemde de
verklaring van Shamir "racistisch
en expansionistisch". Arafat zei dat
gen demonstranten in oktober "mo
reel noch politiek te rechtvaardi
gen". Elke persoonlijke verant
woordelijkheid daarvoor wees hij
echter van de hand. Volgens Krenz
had de toenmalige partijleider
Honecker de bevelen gegeven.
De regering-Modrow is gisteren
opnieuw geconfronteerd met waar
schuwingsstakingen. Gisteren leg
den in de steden Gera, Jena en Oost-
Berlijn duizenden vrachtwagen
chauffeurs het werk enige uren neer
uit protest tegen de SED, die te wei
nig vaart zou zetten achter de her
vormingen, en tegen de praktijken
van de voormalige staatsveilig
heidsdienst.
Roemenie na de revolutie: in Timisoara konden gisteren inwoners langs
net otasi de geopende massagraven lopen om te zien of daar een vermist familielid is
Over de bestorming
hoofdkwartier in Oost-Berlijn, die begraven.
afgelopen maandag plaatsvond, is
grote ophef ontstaan. Premier
Modrow stelde de oppositiebewe
ging Neues Forum verantwoorde
lijk omdat die tot een demonstratie
had opgeroepen. In een pamflet BUKAREST (AP) - Roemenië
m "n n™ bIi.)ft voorlopig nog met voedselte-
.on "in ornpnpn c mon rn'1",Q„ korten kampen. Minister Vintila
Rotaru heeft toegegeven dat op ver
schillende plaatsen een rantsoene
ring is ingesteld om te voorkomen
dat de bevolking gaat hamsteren.
dien zijn opgeroepen stenen
nemen. Rainer Rodenwald
Neues Forum erkende dat zijn orga
nisatie de demonstratie had georga
niseerd, maar zei dat elke vorm van
"et 7a\ "nog'zekïrToT aphTduren
nmooncvm voordat de tekorten zijn opgeheven.
Volgens Ion Radulescu, manager
van het belangrijkste distributie
zouden zijn bedoeld om een symbo
lische muur op te trekken
gebouw van de Stasi.
Buitenland kort
Massamoord
Het Somalische regeringsleger
heeft de afgelopen twee jaar tussen
de 50.000 en 60.000 burgers gedood
in de oorlog tegen de verzetsbewe
ging SNM in het noorden van het
land, zo heeft de Amerikaanse orga
nisatie Africa Watch gisteren ge
zegd. De wreedheden van de rege
ringstroepen tegenover burgers
hebben zich volgens Africa Watch
inmiddels uitgebreid naar het zui
den en midden van het land, nadat
ook daar nieuwe guerrillagroepen
zijn ontstaan.
Libanon
Op bevel van generaal Michel Aoun
mag het conservatieve Libanese
dagblad Ad-Diyar een week niet
verschijnen. Het blad wordt ge
straft omdat het zich niets heeft aan
getrokken van Aouns order om Eli-
as Hrawi geen president en Salim
Hoss geen premier te noemen. "Wij
willen niet scheiden van onze vrij
heid, onze pen verraden en ons
ambt in de steek laten," aldus
hoofdredacteur Ayoub.
Ontvoerders
Een ontvoerdersbende van vier
man uit het Italiaanse Calabrië is
dinsdagavond in het noorden van
Italië in een hinderlaag van de poli
tie gelopen en in een spervuur van
riotguns gedood toen zij zich wei
gerden over te geven. Allen waren
op slag dood, zo heeft de politie gis
teren bekendgemaakt. De vier wa
ren op weg naar een fabriekskan-
toor bij Luino om de 27-jarige doch
ter van een fabrikant te ontvoeren,
maar de politie was getipt.
Hongkong
China heeft gisteren zijn positie ten
aanzien van Hongkong verder ver
hard door aan te kondigen dat top
functionarissen van de Hongkong-
se overheid na de overdracht aan
China in 1997 niet in het buitenland
zullen mogen wonen.
Zuid-Korea
Volgens Amnesty International
worden in Zuid-Korea de mensen
rechten in toenemende mate ge
schonden. In de twee jaar na de
vrije verkiezingen van 1987 leek het
er op dat de situatie van de mensen
rechten beter werd, maar afgelopen
jaar is daarin echter de klad geko
men, aldus de mensenrechtenorga
nisatie. 1989 werd gekenmerkt door
massale arrestaties en de marteling
van politieke gevangenen.
Joegoslavië
Oppositiepartijen in Joegoslavië
worden legaal, zo heeft de nationale
regering gisteren beloofd. Binnen
kort komt ze met een wet waarin el
ke maatschappelijke organisatie
zich kan laten registreren als poli
tieke partij. Voor automatische er
kenning komen echter geen organi
saties in aanmerking die geweld na
streven, mensenrechten schenden
of godsdienstige dan wel etnische
tweedracht zaaien, aldus het wets
ontwerp.
centrum in Bukarest dat de voed
selhulp uit het buitenland verdeelt,
is er vooral behoefte aan vlees
Omdat de bevolking de voedsel
tekorten onder het bewind van
Ceausescu nog levendig voor de
geest staan, bestaat de neiging te
gaan hamsteren zodra het vermoe
den bestaat dat bepaalde produkten
schaars worden.
Intussen hebben regeringsfunc
tionarissen aangekondigd dat vol
gende week processen beginnen te
gen zes voormalige naaste mede
werkers van Ceausescu. Het zou
gaan om Emil Bobu, na Ceausescu
en diens echtgenote de machtigste
man van het oude bewind, de voor
malige minister van binnenlandse
zaken Tudor Postelnicu die verant
woordelijk was voor de Securitate,
en om twee voormalige vice-pre
miers, Mana Manescu en Ion Dinca.
Daarnaast zullen ex-premier Con-
stantin Dascalescu en het voorma
lig politburo-lid Dumitru Popescu
worden berecht. De processen zijn
openbaar en zullen op de televisie
worden uitgezonden.
JOHANNESBURG/LUSAKA
(GPD/AFP/Rtr) De belangrijkste
binnenlandse oppositiebeweging in
Zuid-Afrika, het Verenigd Demo
cratisch Front (UDF), gaat weer
openlijk actie voeren. Het UDF trot
seert daarmee de bepalingen van de
noodtoestand, waarmee zij twee
jaar geleden aan banden werd ge
legd.
In Johannesburg zei gisteren
woordvoerder Murpy Morobe dat
de leiding van de beweging het af
gelopen weekeind voor het eerst
sinds dat verbod weer bij elkaar is
geweest. Twee leiders van het eer
ste uur, die eind vorig jaar na een ja
renlange gevangenschap zijn vrijge
laten, Patrick Lekota en Popo Mole-
fe, waren eveneens aanwezig.
De UDF-top besloot voor 6 tot en
met 8 april een vergadering uit te
schrijven voor alle ruim 900 bij de
beweging aangesloten organisaties.
Daar zullen de eventuele onderhan
delingen met de Zuidafrikaanse re
gering en de daarbij te volgen tak-
tiek de belangrijkste thema's zijn.
Intussen zal de strijd tegen de apart
heid worden aangescherpt, aldus
Morobe. De UDF-leiding zal de ko
mende weken ook een bezoek bren
gen aan ANC-leider Nelson Mande-
la in diens bungalow op een gevan
genisterrein in de Kaapprovincie.
Het UDF werd in 1983 opgericht
door onder anderen dominee Allan
Boesak. De ruim 900 aangesloten
organisaties zouden meer dan drie
miljoen leden tellen. Het UDF is
ideologisch verwant aan de in Zuid-
Afrika verboden zwarte bevrij
dingsbeweging ANC en werd in fe
bruari 1988 met 16 andere organisa
ties aan banden gelegd.
ANC-leider Walter Sisulu heeft
gisteren op het ANC-hoofdkwartier
in de Zambiaanse hoofdstad Lusa
ka gezegd dat 'Zuid-Afrika op het
punt is aangekomen waarop het
niet meer terug kan'. "Er is geen en
kele manier waarop de regering van
president De Klerk nog een stap te
rug kan doen. Er is maar één weg
mogelijk en dat is de weg die leidt
naar een democratisch en niet-ra-
ciaal Zuid-Afrika".
Hij deed een beroep de strijd te
gen de apartheid onverminderd
voort te zetten. "De strijd moet zelfs
geïntensiveerd worden, ook al het
lijkt of de spanning (in Zuid-Afrika)
afneemt". Daarnaast prees hij het
standpunt van de leiding van het
ANC om pas met Pretoria te onder
handelen als alle politieke gevange
nen zijn vrijgelaten, de noodtoe
stand is opgeheven en het verbod
op bepaalde politieke groepen is af
geschaft.
Ambtenaren in
Panama betogen
tegen VS-troepen
PANAMA (AFP/Rtr) - Bijna drie
honderd ambtenaren hebben giste
ren in Panama gedemonstreerd te
gen de aanwezigheid van Ameri
kaanse troepen in het land. Het was
de eerste anti-Amerikaanse demon
stratie sinds de Verenigde Staten op
20 december Panama binnenvielen
om generaal Manuel Noriega af te
zetten.
De demonstranten riepen leuzen
als "Weg met de indringers" en "Pa
nama zonder Yankees". Zij protes
teerden tevens tegen "de atmosfeer
van terreur" die de Amerikanen vol
gens hen geïntroduceerd hebben in
de verschillende bestuurslagen van
Panama.
De ambtenaren verzamelden zich
bij het presidentieel paleis, waar
een delegatie ontvangen werd door
de nieuwe Panamese president die
door de Amerikanen geïnstalleerd
is, Guillermo Endara.
Voorzitter Hector Aleman van de
ambtenarenvakbond FENASEP
verklaarde dat de bond het ontslag
van bijna 2300 ambtenaren voor het
gerecht gaat aanvechten. Het de
creet waarmee Endara het ontslag
mogelijk maakte van ambtenaren
die nauw verbonden waren met het
regiem-Noriega, is volgens de bond
ongrondwettelijk.
Geheime dienst Hongarije bespioneert oppositie
BUDAPEST AP) De chef van de Hongaarse staatsveiligheidsdienst Jo-
zsef Horvath is opgestapt na bewijzen van de oppositiebeweging Fidesz
dat haar leiders zijn afgeluisterd en bespioneerd door de geheime dienst.
Hij heeft zijn ontslag gevraagd wegens de volgens hem onterechte be
schuldigingen.
Fidesz-leden toonden echter afschriften van illegaal door de veiligheids
dienst ingewonnen informatie over de verkiezingscampagne en de par
tijstrategie van de Fidesz, die op 25 maart meedoet aan de verkiezingen.
Premier Miklós Nemeth sprak verleden week al zijn veroordeling uit over
de 'illegale methoden' en kondigde een nieuwe wet aan om de dienst in
toom te houden.
Terwijl Dubcek in het Europarlement opriep tot steun aan de hervormingspolitiek van Gorbatsjov, werd in
Praag het beeld van Lenin en Stalin verwijderd van het Jan-Palachplein. Onder druk van de bevolking werden
ook in Mongolië gisteren twee beelden van Stalin weggehaald. (f0to ctk>
STRAATSBURG - Alexander
Dubcek, die ruim twintig jaar gele
den aan de wieg stond van de Praag
se Lente, heeft gisteren in Straats
burg een oproep gedaan om Michail
Gorbatsjov te helpen. Heel Europa
heeft er belang bij dat de hervor
mingspolitiek van de Sovjetleider
slaaagt, aldus Dubcek.
door
Link van Bruggen
Dubcek, thans voorzittter van het
Tsjechoslowaaks parlement, was in
Straatsburg om de Sacharov-pen-
ning in ontvangst te nemen, de jaar
lijkse mensenrechtenprijs van het
Europarlement. Bij de uitreiking
las EP-voorzitter Enrique Baron de
verklaring voor die Andrej Sachar-
ov zelf had willen voorlezen. "Het
jaar 1968", schreef Sacharov enkele
dagen voor zijn dodelijke hartaan
val, "is van beslissende invloed ge
weest op mijn eigen leven. De
Praagse Lente bracht hoop en
vormde voor mij een aansporing bij
het schrijven van mijn 'overpeinzin
gen'. Augustus 1968 was de dood
slag voor mijn dromen, maar vorm
de de prikkel voor mijn politieke ac
tiviteiten".
Tsjechoslowakije, zo viel uit de
antwoorden van Dubcek op te ma
ken, maakt zich op om in politiek,
economisch en cultureel opzicht
zijn plaats in Europa te hernemen.
Voor de verdere toekomst sloot
Dubcek het lidmaatschap van de
Europese Gemeenschap niet uit,
met als beginfase een associatiever
drag. Economische hervormingen
zijn dan echter noodzakelijk. Het
lidmaatschap van de Raad van Eu
ropa ligt daarom volgens hem veel
dichterbij.
Samenwerking met de Sovjetu
nie zal hoog in het vaandel van het
nieuwe Tsjechoslowakije blijven
staan. De bewapening moet volgens
Dubcek worden afgeremd, omdat
deze het vredesproces verstoort.
Met Moskou voert Praag momen
teel onderhandelingen over terug
trekking van de 70.000 man Sovjet
troepen.
IJSKOUD:
Dus: u kunt nog even in de Bijenkorf heel veel halen en vrijwel niets
betalen. Want alleen deze dagen krijgt u op alle sterk afgeprijsde
artikelen nog eens extra 30°/o korting. Met
uitzondering van de CD-afdeling, lammy coats
(damesmode) en de Bijenkorf Boekhandel.
Griekse leraren
staken tegen slaag
ATHENE (GPD) - De leraren
van alle middelbare scholen van
Oost-Attica hebben gisteren een
staking van drie uur gehouden
uit protest tegen het pak slaag
dat een leerling van een lyceum
zijn gymnastiekleraar had gege
ven. De leraar zou de leerling
hebben beledigd. Het incident
is niet helemaal in overeenstem
ming met tot voor kort heersen
de gebruiken op Griekse scho
len waar werd gehuldigd dat
"slaag uit het paradijs" afkom
stig is - maar dan voor leerlin
gen.
Volgens de organisatoren van
de actie is er sprake van een toe
nemende geweld van leerlingen,
die worden beïnvloed door tele
visie. "Het kost ons vaak de
grootste moeite de kinderen nog
de klaslokalen in te krijgen".
Gisteravond was in een van de
schoolgebouwen een grote bij
eenkomst georganiseerd waar
leerkrachten, leerlingen en ou
ders de kwestie zouden bespre
ken. Er verschenen echter
slechts 70 personen onder wie
twee ouders en 15 kinderen. Zij
verhuisden naar een kleinere
zaal, waarna bleek dat de kinde
ren intussen basketbal waren
gaan spelen op de binnenplaats.
In 1944 en 1945 was er toch ook niemand die
zei dat er maar geen voedselpakketten moes
ten gedropt boven het uitgehongerde Neder
land omdat daar nog werd gevochten, zo
smoorde Novib-directeur Max van den
Berg begin deze week elke kritiek op de
Etiopië-actie al bij voorbaat in de kiem.
door
Sjaak Smakman
En Van den Berg had daarmee natuurlijk
gelijk. Want al lijkt grootscheepse voedsel
hulp voor de derde keer in ruim vijfjaar op
dweilen met de kraan open, geen zinnig
mens zal durven beweren dat de wereld de
Etiopiërs maar aan hun lot moet overlaten.
Maar de verdedigende, haast verontschuldi
gende opmerking van Van den Berg gaf ook
aan dat er nog een andere kant aan de voed
selhulp zit. Want voedselhulp, zo is de laatste
jaren steeds duidelijker geworden, is een
medicijn met één vervelende bijwerking: de
patiënt raakt er gemakkelijk aan verslaafd.
In veel ontwikkelingslanden is de land
bouw het stiefkind van de regering. De veel
al inefficiënte, corrupte en vooral op het ei
genbelang gespitste regimes is er meer aan
gelegen om de bevolking in de steden, vaak
hun machtsbasis, tevreden te houden. Eén
van de middelen is betaalbaar voedsel, en
dat betekent voor de boeren lage prijzen. Die
besluiten - heel menselijk - alleen nog pro
dukten te verbouwen om zelf in leven te blij
ven. Een paar kleine tegenvallers bij de oog
sten zijn dan al genoeg om tekorten te laten
ontstaan, een misoogst betekent al snel gro
te problemen.
Dilemma
Zolang een regime weet dat er bij dreigende
hongersnood een beroep kan worden ge
daan op voedselhulp uit het buitenland, zal
er weinig veranderen. Het systeem van lage
prijzen en (dus) lage produktie blijft gewoon
bestaan. Het spanningsveld rond de voedsel
hulp is daarmee duidelijk: het houdt een ver
keerd systeem in stand, maar wie zou het
voor zijn geweten kunnen verantwoorden
om een regering tot een andere (landbouw
politiek te brengen door eerst honderddui
zenden of miljoenen mensen te laten ver
hongeren?
Een bekende manier om dat dilemma te
vermijden is het combineren van noodhulp
met structurele hulp, zoals landbouwprojec
ten. Novib bijvoorbeeld geeft in Etiopië
voedselhulp maar is ook al jaren bezig met
landbouwprojecten. Een originele poging
om een uitweg uit het dilemma te vinden
doen de Amerikaanse Amartya Sen en de
Britse Jean Dreze. Het weekblad The Econo
mist publiceerde deze week een samenvat
ting van hun nieuwe boek 'Hunger and pu
blic action', waarin de wetenschapsters van
de Harvard Universiteit en de London
School of Economics stellen dat bij tal van
hongersnoden het geven van geld aan de
hongerende bevolking veel effectiever is
dan het sturen van voedsel.
In veel meer gevallen dan wordt aangeno
men is er namelijk wel voedsel genoeg, maar
wordt de honger veroorzaakt door een totaal
disfunctionerende markt. In Etiopië bijvoor
beeld was in 1973 een hongersnood in de
provincie Wollo, terwijl een aantal, boeren
uit Wollo produkten verkocht in naburige
provincies. Een jaar later stierven in Bangla
Desh een miljoen mensen van de honger,
hoewel de oogsten beter waren dan in de
voorgaande jaren.
De reden voor de massale sterfte was, zor
constateren Sen en Dreze, dat de armen geen
geld hadden om voedsel te kopen. In Etiopië
had een aantal boeren in Wollo door de
droogte een misoogst gehad, zodat ze zonder
inkomen zaten. In Bangla Desh kwamen in
1974 de regens later dan verwacht. Het ge
was had er uiteindelijk geen last van, maar
veel landarbeiders kwamen zonder werk,
zonder geld, en uiteindelijk zonder eten te
zitten.
De onderzoeksters wijzen met nadruk op
India, dat al lange tijd werkt met geld-voor-
-werkprogramma's, een soort banenplan
nen van de overheid waardoor de armen in
elk geval geld hebben om eten te kopen. Die
aanpak heeft er volgens hen voor gezorgd
dat India nog nooit sinds zijn onafhankelijk
heid met grote hongersnoden te maken
heeft gehad.
Zelfs in het achtergebleven Afrika heeft
deze aanpak gewerkt. Botswana bijvoor
beeld vertrouwde gedurende de droogte van
1979-1980 op voedseluitdelingen. Hongers
nood was het gevolg. Toen bij een volgende
methode werd gebruikt, was er ondanks een
voedselproduktiedaling van 17 procent geen
hongersnood. In Etiopië, waar in datzelfde
jaar door de droogte de oogst met 12,5 pro
cent was teruggelopen, speelden zich daar
entegen afschuwelijke taferelen af. Het was
het jaar van de eerste grote Etiopië-actie.
Voorwaarden
Sen en Dreze zijn wel zo eerlijk om te erken
nen dat 'hun' aanpak niet altijd werkt. In de
eerste plaats moet er voldoende voedsel aan
wezig 2ijn. Daarnaast zijn een enigszins effi
ciënte overheid, een redelijk werkend
marktmechanisme en voldoende infrastruc
tuur noodzakelijk. Afrika is zo ver nog niet.
Het bestuur is een chaos. Veel Afrikanen, zo
schrijft de Nationale Adviesraad voor Ont
wikkelingssamenwerking (NAR) in een on
langs verschenen rapport over Afrika, "zien
de overheid niet als een orgaan dat in de eer
ste plaats wetten, veiligheid rechtspraak en
welzijn verschaft, maar eerder als een bron
van privileges, rijkdom en macht". Botswa
na is, zo constateert de NAR, een uitzonde
ring. Het is een van de weinige Afrikaanse
landen waar een decentralisatie van het be
stuur heeft plaatsgevonden, en bijna het eni
ge waar dat ook nog redelijk succesvol heeft
uitgepakt.
Voor Etiopië is de aanpak van Sen en Dre
ze op dit moment onmogelijk: door de oor
log en de droogte is er onvoldoende voedsel,
terwijl handel in dat voedsel uitgesloten is
en de regering zijn greep op het land totaal
verloren heeft. Voedselhulp zal, en niet al
leen in Etiopië, voorlopig nog nodig blijven.
