Van zacht eitje tot trots der natie Onze landgenoten worden afgeslacht NABIJ Eén Duitse kerk I REPORTAGE i George Bush na een jaar nog altijd omstreden als president Terreur in Azerbajdzjan schrikt Armeniërs in Nederland op Koran-strip wordt affaire DONDERDAG 18 JANUARI 1990 GEESTELIJK LEVEN WASHINGTON - In de politiek is een dag al een hele tijd, laat staan een maand. En een jaar duurt zo verschrikkelijk lang dat politici en politieke commentatoren er geen overzicht meer over hebben. De waarheid hiervan blijkt, als je nagaat wat er het afgelopen jaar zoal over de Amerikaanse presi dent George Bush is geschreven. Zaterdag, 20 januari, is het precies een jaar geleden dat hij op de trappen van het Kapitool werd beëdigd. door Henk Dam Voor hij de fakkel van Ronald Reagan overnam, tijdens en vlak na de bittere verkiezingsstrijd, was de toon van de commentaren over hem zoals die te lezen waren op de opi niepagina's van kranten als de New York Times en de Washington Post nogal somber. Kan hij beslissingen nemen? Is hij toch niet eigenlijk een beetje een zacht ei, een eeuwige nummer twee? Kan hij ooit de immens popu laire Reagan doen vergeten? Heeft de man wel een ruggegraat? Dat was het kaliber van de vragen die werden gesteld. Maar het hoge ambt van het presi dentschap heeft zijn eigen glorie en charisma. Bush zat nog maar een paar dagen in het Witte Huis of de Amerikaanse pers schreef al over "de nieuwe George", de man "die nu eindelijk zichzelf kan zijn", en zelfs "een soort Assepoester", een "zelfverzekerde, echte leider". Een maand of drie later waren de traditionele wittebroodsweken tus sen president en president- watchers voorbij. Anthony Lewis schreef toen in de New York Times over een president die niets doet en die "zwaaiend en grinnikend langs alle problemen loopt". Afgrond John Oakes schreef, eveneens in de Times, over "een slechtere start dan zelfs de vijanden van Bush hadden verwacht". David Bergen had het in april in de Washington Post over "een presidentschap aan de rand van de afgrond". In mei lieten "bronnen dicht bij oud-president Reagan" uitlekken dat Reagan bezorgd was over "de veel te grote voorzichtigheid van George waar het gaat om ontwape ningsgesprekken met de Sovjets. Hij aarzelt te lang". Eind mei en be gin juni maakte Bush een triomfan telijke reis door Europa waarbij hij ook wat nieuwe ontwapeningsvoor stellen deed. Toen hadden de an chormen van de grote omroepen het weer over "het evidente vertoon van leiderschap van de president". Enzovoorts, enzovoorts. Ook in de tweede helft van het jaar heeft Bush veel op het weermannetje ge leken. Nu eens werden er allerlei vraagtekens achter zijn karakter en zijn presidentschap gezet, dan weer was hij de trots der natie. Nu hij een jaar president is, bevindt zijn popu lariteit zich op een indrukwekkend hoogtepunt. Rond de 80 procent van alle Amerikanen vindt dat Bush het op het Witte Huis goed doet. Dat is werkelijk ongekend hoog. Zelfs Reagan haalde dit niet. En om nog eens op een van de vragen uit het begin van dit verhaal terug te komen - kan Bush ooit de immens populaire Reagan doen vergeten? of. Nie ter over Reagan, i meewarige ma- het antwoord mand heeft het i of het moest op e Panama Veel heeft Bush te danken aan zijn besluit Panama binnen te vallen. Het militaire ingrijpen duurde kort, kostte niet al te veel Amerikaanse levens, en de boef in het stuk, Norie ga, werd gepakt. Wat wil je nog Het oorlogje in Panama ver scheurde ook definitief het etiket dat altijd op Bush geplakt heeft ge zeten: het etiket dat hij een wimp (slappeling) zou zijn. Bush, dat is nu duidelijk, durft z'n wapens te ge bruiken. Hij bewees het niet alleen in Panama, maar ook in de Filipij- nen waar Amerikaanse straaljagers president Aquino op haar wankele zetel hielden. Een ander vooroordeel over Bush, dat hij het altijd iedereen zo veel mogelijk naar de zin zou willen maken, is ook in duigen gevallen. Zijn besluit om de deur naar China open te zetten was, voorspelbaar, zeer onpopulair in Amerika, maar hij nam het toch. Hetzelfde besluit bewees ook, dat de president graag in het geheim mag opereren. Zijn nationale veiligheidsadviseur Brent Scowcroft maakte in juli en decem ber stiekeme reizen naar China. Van die eerste reis wist zelfs Bush's chef staf, John Sununu, niets. En toen hij in juli het besluit nam, Sovjet-leider Gorbatsjov in Malta te ontmoeten, hield hij dat besluit tot een dag voor de openbare aankon diging, op 31 oktober, geheim voor onder andere zijn minister van de fensie, Cheney, en de baas van de CIA, William Webster. Contacten Panama, de Filipijnen, China, Mal ta. Het rijtje van Bush's meest spraakmakende beslissingen laat zien, dat de president zich bij voor keur met het buitenland heeft be ziggehouden. Dat blijkt ook uit zijn reizen: Bush heeft in één jaar maar liefst 15 buitenlandse hoofdsteden aangedaan. In eigen land reisde Bush ook fors: hij trok door 33 sta ten, en was een-derde deel van het jaar buiten Washington te vinden. Bush gelooft nu eenmaal in veel, heel veel persoonlijke contacten. Meer dan Reagan gelooft Bush in contacten met het Congres en de pers. Hij heeft bijvoorbeeld zo goed als alle leden van het Congres al eens uitgenodigd om op het Witte Huis te komen eten, drinken, ten nissen of hoefijzers te gooien, een Amerikaanse sport waarin de presi dent excelleert. Bush heeft verder persconferen ties ad nauseam (tot de dames en heren Witte-Huis verslaggevers er ziek van werden) gegeven: 32 stuks in een jaar tijd. Reagan gaf er in de acht jaar van zijn presidentschap in totaal 47. En dus, het bovenstaande op een rijtje zettend: Bush heeft alle reden om met gepaste euforie zijn tweede jaar als hoofdbewoner van het Witte Huis in te gaan. Hij is populair, heeft aan gezag gewonnen, en heeft Reagan volledig in de schaduw ge zet. In het buitenland loopt alles voor hem naar wens. Het communisme is druk bezig zichzelf te begraven, de Berlijnse Muur wordt afgebro ken, de kleine pestkop Noriega zit in een Amerikaanse cel, Khomeiny is dood. Bush heeft geen visie, want hij weet bijvoorbeeld niet hoe hij op de mo numentale ontwikkelingen in Oost- Europa moet reageren, is een ver wijt dat men ook nu nog wel leest. Wel, dat is waar. Bush is het afgelo penjaar geen man gebleken die met een grote visie of ideologie de we reldproblemen benadert. Hij is meer praktisch ingesteld, pragma tisch, iemand die reageert op ge beurtenissen maar ze niet initieert. Kan dat de Amerikanen veel schelen? Nee, kennelijk niet, an ders zouden zijn populariteits-sco- res niet zo hoog zijn. Je zou kunnen zeggen dat Bush de ideale represen tant van het thans aangebroken post-ideologische tijdperk is. Zal Bush dus wel populair blij ven? Dat is niet gezegd. Hij zal on getwijfeld ook crises gaan doorma ken. En zoals hierboven al staat: in de politiek is een dag al een hele tijd. Op het terein van de binnenland se politiek liggen er bijvoorbeeld problemen genoeg. Bush heeft tot dusver niets echt substantieels ge daan aan de vermindering van het Amerikaanse begrotingstekort. Dat tekort is en blijft de molensteen rond de nek van de Amerikaanse economie. Hij heeft ook, in termen van geld alleen al, niets beklijvends gedaan om het enorme, nog steeds groeiende drugsprobleem het hoofd te bieden. Eenzelfde verhaal kan worden verteld over de grote crisis waarin het Amerikaanse on derwijs zit. Het is met Bush dus niet allemaal botertje aan de boom, maar voorlo pig gaat het goed. Zo goed, dat er in kringen van Democratische politici al interessante speculaties te horen zijn over de volgende presidents verkiezingen, die van '92. Democraten De Democraten gaan er van uit, dat Bush die met groot gemak gaat win nen. Gedoodverfde Democratische presidentskandidaten als de senato ren Gore en Bradley distantiëren zich dan ook nu al met grote ijver van alle speculaties over hun kandi datuur in '92. Alleen Jesse Jackson lijkt zich al weer warm te lopen. Bij voorgaande presidentsverkiezingen was dat voor de Democraten altijd een pro bleem. Want de dominee is veel te links en veel te onvoorzichtig om presidentieel of vice-presidentieel materiaal te kunnen zijn. Met hem op het presidentiële ticket verlies je zeker, hebben de Democraten altijd gedacht. Maar deze keer vinden de Demo cratische top-mannen dat Jackson maar goed zijn best moet doen. Laat hem maar meedoen, zeggen ze in het borrel-circuit. Laat hem zelfs maar de vice-presidentiële kandi daat worden. Hij verliest toch, en dik, en dan zijn we tenminste defini tief van hem af. door Carine Neefjes DEN HAAG Triest kijkt hij voor zich uit. Zijn brede, don kere wenkbrauwen gefronst. "De Azeri's slachten onze landgenoten af. Ze duwen Armeniërs van flatgebouwen naar beneden, gooien benzine over hen heen en steken onze landgenoten in brand. Gorbatsjov doet weinig tegen de ter reur in Azerbajdzjan. Hij durft geen geweld te gebruiken. 'Leve' de perestrojka". stopgezet. Gewikkeld in dekens zat hij thuis. Hij kon de kachel niet aan steken, want brandstof komt de grens niet meer over". Mato vindt het "onbegrijpelijk" dat Gorbatsjov niet eerder het leger heeft ingezet. "Ik wil Gorbatsjov ook niet begrijpen, ik weiger om naar 'goede redenen' te zoeken", zegt hij opstandig. "De Sovjet-lei der is bang. Zijn soldaten mogen niet schieten, want 'vrede bereik je door met elkaar te praten'. Maar wat in Azerbajdzjan gebeurt, is niet nor maal. De Azeri's houden anti-Ar meense pogroms. Een onschuldige bevolking wordt op een lugubere manier uitgeroeid. Ze snijden vrou wen de borsten af. Zoiets kun je niet rechtvaardigen. Je kunt je toch niet voorstellen dat morgen de Friezen bij de Limburgers binnenvallen om hen te vermoorden?" Mato Hakhverdian, voorzitter van de belangrijkste Armeense culture le vereniging 'Abovian' in Neder land, is teleurgesteld in 'Moskou'. Hij heeft de Armeense gemeen schap in Nederland gemobiliseerd om vandaag opnieuw te demonstre ren tegen de terreur in Azerbajd zjan. De 4000 in Nederland wonen de Armeniërs vinden dat Gor batsjov harder moet ingrijpen. Met geweld. Praten helpt niet meer. Familie en vrienden in het vader land lijden onder het vreedzame op treden van de alom geprezen Gor batsjov. Mato: "Gisteren belde mijn vriend. Hij vertelde dat de situatie in Armenië vreselijk is. Hij had niets te eten, want het transport van levensmiddelen is in Azerbajdzjan 'Zielig volk' Armeniërs worden wel het 'zieligste volk ter wereld' genoemd. Door de jaren heen was de bevolking het slachtoffer van massamoorden. In 1885 was het sultan Abdul Hamid die een bloedbad aanrichtte. Hij wilde een groot Octomaans Rijk en de Armeniërs werden uitgeroeid. De 'bloedige' sultan, zoals hij ook wel wordt genoemd, week nergens In 1915 herhaalde het bloedbad zich. West-Armenië - wat nu Oost- Turkije is - werd ingelijfd bij het Oc- tomaanse Rijk. Anderhalf miljoen Armeniërs werden op gruwelijke wijze vermoord. Ook de Armeniërs die in de Sov jet-republiek Azerbajdzjan wonen, zijn nooit met rust gelaten. Eigen lijk woedt er al jaren een strijd rondom de enclave Nagorny-Kara- bach, waar nu opnieuw gruwelijke gevechten uitbreken. Stalin stelde destijds deze Armeense gemeen schap onder het bestuur van Azer- bajdzjanen. Armenen hebben zich nooit openlijk verzet tegen dit be sluit. "In die tijd mocht je niet zeg gen wat je dacht", vertelt Mato. De perestrojka leek een redding. Armenen konden nu vrijuit zeggen dat ze de enclave Nagorny-Kara- bach zelf wilden besturen. De Azer- bajdzjanen namen direct wraak. "Met gewelddadige acties dwingen ze ons op de knieën. De vrijheid van glasnost en perestrojka keert zich tegen ons. Het is nu onmogelijk om andersdenkenden zomaar achter slot en grendel te zetten". Sterk Ondanks deze waslijst van ellende, vindt Mato zijn volk 'niet zielig'. "Je bent zielig als je niets kunt doen. Wij zijn het slachtoffer van grote mogendheden die veel macht heb ben. Maar Armeniërs zijn sterk. Wij kunnen ons verzetten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben veel Armeniërs in het Russische leger hoge onderscheidingen gekregen", zegt hij trots. Toch voelt Mato zich machteloos. Zijn volk is dapper, maar alles gebeurt volgens de regels van de Sovjetunie. Een eigen leger hebben ze niet. Enkele in Nederland wonende Armeniërs willen terug om hun land te verdedigen. Mato: "De Ar meense gemeenschap in Nederland is opstandig. Ze kunnen het leed niet langer onder ogen zien. Ik ben tegen gewelddadige acties van de Armeniërs zelf. Het conflict tussen Azerbajdzjanen en Armeniërs wordt dan nog groter". Mato probeert in Nederland het publiek te overtuigen van de on rechtvaardige strijd. Ook dat valt niet mee. "De Tweede Kamer heeft nog niet gereageerd. Ik heb gespro ken met de Russische ambassadeur Tsjikvaidze. Hij toont zich solidair met ons en heeft aan Moskou door gegeven dat wij een harder optre den eisen, omdat ook Armeniërs recht hebben op bescherming. Zo iets haalt natuurlijk weinig uit". Gisteren heeft Mato geprobeerd met Albalkin, de vice-premier van de Sovjetunie die voor een kort werkbezoek in ons land was, te spreken. Maar Albalkin had geen tijd voor hem. "Hij moest dineren met de koningin. Dat is kennelijk belangrijker dan een gesprek over Armeniërs die worden neergescho ten". Gezamenlijke verklaring verrassing: LOCCUM (EPD) De Evangelische Kerken in de Duitse Bondsrepubliek en de DDR zijn voor een hereniging van beide kerken, die in 1969 officieel uit elkaar gingen. Zij hopen verder op een hereniging van beide Duitse staten. Dat hebben de Evangelische Kerk in Duitsland (EKD) en de Bond van Evangelische Kerken in de DDR gisteren laten weten in een gezamenlijke verklaring na een besloten bijeenkomst in Loc- cum. Zij hebben een commissie ingesteld die de hereniging moet voorbereiden. De kerkelijke eenwording moet ook doorgaan als de twee staten blijven bestaan. "Hoe de politieke ontwikkeling in de toe komst ook gestalte krijgt, wij wil len de bijzondere gemeenschap vap alle evangelische christenen in Duitsland ook organisatorisch in één kerk gestalte geven". Beide kerken onderstrepen dat bij het proces van kerkelijke her eniging zorgvuldig moet worden omgegaan met de ervaringen die zij de afgelopen 21 jaar hebben opgedaan en met de verschillen die in die jaren tussen hen zijn ontstaan. Verschil Messias en loodgieter: de eerste komt wel' LEIDEN "Wat is het verschil tussen de Messias en de loodgie ter? De Messias komt tenminste". Met dit grapje uit Jeruzalem ein digde rabbijn Lody van de Kamp gisteravond in Leiden zijn lezing over de verhouding tussen reli gieuze en niet-religieuze joden. De Amsterdamse rabbijn wilde daarmee zeggen: wil er echt rust komen in de Israëlische samenle ving, dan is er nog een lange weg te gaan, maar de Messias kan ook snel komen. Echter, zoals de ver houdingen nu liggen, heeft Israël te maken met grote interne ver schillen, aldus de rabbijn voor de Leidse afdeling van het Genoot schap Nederland-Israël. Hoewel er toch ook vele ortho doxe joden zijn die de staat Israël erkennen, zijn er ook enige, om vangrijke chassidische groepe ringen die het bestaan van de staat negeren, maar in 'Erets Jis- raeel' wonen in afwachting van de Messias. Intussen is er ook een generatie opgegroeid die niets meer weet van het religieuze erfgoed en ook niet van wat de 'ultra-ortho doxen' drijft. Botsingen kunnen daardoor niet uitblijven, consta teerde de rabbijn. Van de Kamp benadrukte dat de joodse gemeenschap in Neder land, waar de tegenstellingen lang niet zo scherp liggen, intus sen volledig solidair is met de joodse staat. EN VER De verklaring komt ook voor ingewijden als een grote verras sing. De beide Evangelische Ker ken hebben zich tot nu toe terug houdend opgesteld tegenover een hereniging van de beide Duit se staten. De EKD beklemtoonde sinds de opening van de Muur op 9 november dat zij de broeders en zusters in de DDR op geen enkele manier wilde bevoogden. De voorzitter van het EKD-be- stuur, bisschop Martin Kruse, zei eind november nog dat beide ker ken door de gebeurtenissen van de afgelopen tijd in een nieuwe relatie tot elkaar zouden komen te staan, maar dat daarbij ideeën over hereniging van beide kerken niet vereist waren. Een andere reden voor de EKD om zich verre te houden van be voogding van de Evangelische kerk in de DDR, was dat deze kerk haar handen meer dan vol had aan haar leidende rol bij de ronde-tafel-besprekingen tussen regering en oppositie. Eerst de dienst aan de samenleving en dan pas denken over de toekomst van de eigen organisatie dat is altijd het uitgangspunt van de Oost- duitse kerk geweest. Spannende tijd voor kerken die meedoen in Sila DEN HAAG - Het is voor de ker ken, die deelnemen in de Stich ting Interkerkelijke Ledenadmi nistratie (Sila) een spannende tijd: zal de koppeling met de be volkingsregistratie worden ge handhaafd of niet? Een meerder heid van de Tweede Kamer is er tegen en de vraag is af minister Dales toch met het plan van haar voorganger Van Dijk zal door gaan. Van Van Dijk mocht een afge slankte vorm van de bestaande koppeling tussen de burgerlijke registers en die van de kerken blijven bestaan. Wanneer de be wuste burgers daar geen bezwaar tegen hebben, komt er aan hun gegevens een 'knipperlicht' te zit ten, waardoor bij verhuizing en overlijden de bewuste kerk wordt geïnformeerd. Alle linkse partijen en WD wa ren zijn tegen. Wel ging de kamer akkoord met een eenmalige uit draai van de gegevens ten behoe ve van de kerken, centraal vere nigd in Sila. Daarvoor werd 15,5 miljoen uitgetrokken. Met name de Hervormde Kerk en enige kleine kerkgeno.otscha- pen zouden door een eventueel afblazen van het 'knipperlicht' gedupeerd worden. De Gerefor meerde Kerken hebben nog niet definitief besloten of ze met de Si la door zullen gaan, terwijl de RK Kerk zich vorig jaar al terugtrok. PARIJS (ANP-RTR) - Het Insti tuut voor de Arabische Wereld in Parijs heeft de verkoop opge schort van een stripversie van de Koran. Dat is gebeurd na felle kri tiek van de islamitische raden in Kuwayt en Tunesië. De eerste de len van de strip waren net in de handel. De maker van de strip, de hoog leraar en journalist Youssef Sed- dik, heeft gisteren tijdens een persconferentie in Tunis gepro beerd de uitgave te verdedigen. Maar de bijeenkomst kreeg een abrupt einde toen politiemannen in burger hem naar zijn hotelka mer wegvoerden. De Islamitische raad van Tune sië heeft eerder verspreiding van het boek 'Als de Koran aan mij was verteld', van Seddik verbo den. De raad heeft er bij de andere landen op aangedrongen hetzelf de te doen. Seddik verklaarde gisteren na het incident op de persconferen tie telefonisch dat de autoriteiten in Tunis liever geen incident zien en dat hij de zaak als gesloten be schouwt. "Mijn boek is ten gunste van de islam en ik meen dat het als on derwijskundig instrument al zijn waarde heeft bewezen", aldus Seddik, die in zijn uitgave reke ning heeft gehouden met alle ge en verboden van de Koran. Hij zei voor publikatie maanden te heb ben getracht de Tunesische isla mitische Hoge raad over te halen tot een oordeel over zijn boek. Erkenning voor Oekrainse Kerk MOSKOU (DPA-CIC) - De Rus- sisch-Orthodoxe Kerk stemt er mee in dat de óekrains-katholie- ke gelovigen binnen het kader van de RK Kerk hun eigen kerk genootschap opbouwen. Aartsbisschop Cassidy, voorzit ter van de Vaticaanse raad voor de eenheid, en de orthodoxe me tropoliet Filaret "van Kiev en de Oekraine, hebben dit gisteren in Moskou bekendgemaakt. Filaret en Cassidy veroordelen het Oekrainse nationalisme dat verantwoordelijk wordt gesteld voor "geweld" tegen de Ortho doxe Kerk. De afgelopen maan den hebben katholieke gelovigen enkele orthodoxe kerken overge- De Orthodoxe Kerk heeft zich altijd met hand en tand tegen le galisering van de Oekrainse Kerk verzet. Er is nog geen overeenstem ming over de teruggave van de kerkgebouwen. Beroepingswerk Hervormde Kerk: aangenomen het beroep van de classis Den Haag tot predikant voor het Leijenburg-zieken- huis M. S. F. Kemp Leidschendam: be dankt voor Kamerik M. Goudriaan Apeldoorn (buitengewone wijkge- Gereformeerde Kerken: beroepen te Ferwerd (part-time) drs. F. A. A. Baars lag Amsterdam-Noord (part-time). Geref. Kerken vrijgemaakt: beroe pen te Helpman dr. P. H. R. van Hou- welingen Ómmen. Vrije Evangelische Gemeenten: be roepbaarstelling A.J. Dijk, Wiemers 22, 9642 KG Veendam. Vrije Baptistengemeenten: beroe pen te Andijk M. Ezinga Middelburg. George Bush: aarzelaar of zelfverzekerde leider? De commentatoren i ai neigen de Amerikanen sinds de inval in Panama naar het laatste. Ongeveer driehonderd Armeniërs uit het hele land demonstreerden gisteren in Den Haag tegen de terreur in Azerbajdzjan. De tocht ging van het Vredespaleis naar de Russische ambassade, waar de menigte leuzen scandeerde als 'Gorbatsjov grijp in, Rode Leger, grijp in', 'Veroordeel de Azerbajdzjaanse moordenaars' en 'Stop de pogrom in Bakoe'. A. Mondjian, een 32-jarige Armeen uit Woubrugge, liep gisteren samen met zijn vrouw en zijn twee kinde ren mee. Met tranen in de ogen vertelt hij hoe de toe stand in Azerbajdzjan hem herinnert aan het bloed bad in!915. "Mijnomaistoen inArmeniëdoordeTur- ken doodgeknuppeld. Mijn vader heeft gezien hoe zijn eigen moeder gemarteld werd. Vreselijk. Die beelden komen iedere keer weer naar boven". De Armeense bevolking voelt zich zelfs in Nederland niet veilig. Arlette Mondjian: "Iedere avond doe ik de deur heel vroeg op slot. Ik weet dat het overdreven is, maar we zijn bang. Dat is ook niet gek als je landgeno ten door de eeuwen heen vervolgd zijn". Mato Hakhverdian en enkele andere vertegenwoor digers van de Armeense gemeenschap spraken op de ambassade met de secretaris, die beloofde dat Moskou er alles aan zou doen om de Armeense bevolking tegen invasies van de Azeri's te beschermen. (foto and

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 2