Metro van Moskou als ondergrondse hel
Zonnestralen door een lens
PODIUMBLIK
Russische kunstenaar Mironenko (31) exposeert in Amsterdam
DINSDAG 16 JANUARI 1990
KUNST
PAGINA 19
redactie Cees van Hoore
Djazzex
Dynamiek, emotie en energie - die
drie dingen staan centraal bij de
groep Djazzexeen balletgezel
schap dat, onder de bezielende lei
ding van artistiek leider Glenn
van der Hoff, nu al enkele jaren
de Nederlandse podia weet te ver
overen. Djazzex is vanavond in
de Leidse Schouwburg met het
programma 'Jazz on scale', een
toepasselijke voorstelling in de
Leidse Jazzweek. 'Jazz on scale'
kreeg vorig jaar, na de première
in Den Haag, goede kritieken:
Musical
De voorstelling 'Geboren vrien
den' is, net als het bovenstaande
programma, ook alweer een 'oud
je'. De musical, die van Engelse
makelij is en aan de overkant van
Het Kanaal nu alweer een tijd
draait als 'Blood Brothers', gaat
over de tweeling Mickey en Eddie.
De jongens worden al vroeg ge
scheiden van elkaar, maar als ze
elkaar later, zonder te weten dat
ze broers zijn, tegenkomen, kruipt
het bloed toch waar het niet kan
gaan. In deze produktie, die op
woensdagavond in de schouw
burg is te zien, spelen en zingen
Nelleke Burg, Jan Elbertse, Mar-
loes van den Heuvel, Frank Rigter
en Hans de Booy.
Ik, Feuerbach
Lou Landré vierde vorig jaar tri
omfen met zijn hoofdrol in 'Ik,
Feuerbach', het nieuwe stuk van
Tankred Dorst. Het speelt achter
de schermen van het theater. Feu
erbach is een getalenteerd acteur,
maar hij is jarenlang uit de run
ning geweest en nu moet hij audi
tie doen. Schrijnende toestanden
zijn het gevolg. Landré laat zich
in dit beklemmende stuk zien als
een rasacteur.
Vrijdagavond in de Leidse
Schouwburg.
Thriller
De Hollandse Comedie is op zater
dag- en zondagavond in de Leidse
Schouwburg met de bekende, door
Agathie Christie geschreven,
thriller 'Tien kleine negertjes'. Vo-
i dit
ge
zelschap redelijk veel succes met
het door schouwburgdirecteur
Frans Boelen geregisseerde stuk
'The Mousetrap'. De nieuwe pro
duktie werd over het algemeen
wat minder enthousiast onthaald
door de critici, maar mensen die
van ouderwetse spanning houden
werd aangeraden dit stuk beslist
te gaan zien. Het is het verhaal
van tien mensen op een eiland die
stuk voor stuk slachtoffer worden
van een geheimzinnige moorde
naar. Weet u nog dat we de Hol
landse Comedie bijna als stadsge-
zelschap hadden gehad? Jammer,
vanwege de pecunia kon het niet
doorgaan.
Het Concern
En dan zijn we nu beland bij het
LAK-theater, waar het program
ma in deze tweede week van 1990
een aanvang neemt. De dans
groep 'Het concern' brengt in dit
theater op woensdag- en donder
dagavond de voorstelling 'Herin
neringen van een valk'. Het is een
produktie die is geregisseerd door
'toneelman' Jan Ritsema. Voor het
eerst werkt Ritsema in dit stuk
met dansers en niet met acteurs.
Die dansers bevinden zich in een
ruimte met een statige lambrize-
ring. Ze zijn verdiept in de vraag
wie ze zijn na jaren gedanst te
hebben.
Blankert
Beppie Blankert komt op vrijdag
en zaterdagavond naar het LAK-
theater met de voorstelling 'Col
lectie'. Voor dit stuk, een soort
amalgaam van dans, muziek,
tekst en film, schreef K. Schippers
over de groei van het geheugen.
De Engelse vocalgroup VOCEM
brengt de muziek van Henk van
der Meulen. De dansers vervullen,
zowel in tekst als muziek, een uit
beeldende rol.
Kindertoneel
De vriendschap tussen een leun-
De Hollandse Comedie speelt 'Tien kleine negertjes'. Staand
v.l.n.r. Francine Dreessen, Lucas Dietens, Kees van Lier, Jan Non
hof, Guusje Westermann, Peter Hoeksema. Zittend v.l.n.r. Fillip
Bolluyt, Elsje Scherjon, Hans Veerman, Pim Vosmacr, Andy Daal
(regisseur). (f0to Jutka Rona)
stoel en een lampekap
derwerp van 'Een zee van water',
een kindervoorstelling van het
Amsteltoneel. Op èen kwaaie dag
worden deze twee meubelstukken,
die al een beetje versleten zijn,
buiten de deur gezet. Daar, aan
de rand van de stoep, durven ze
ineens met elkaar te praten over
het lelijke behang en de gemengde
boeketten in het huis waar ze heb
ben 'gediend'. De tuinman Frans
vertelt hen over de zee, die ze al
leen nog maar op de televisie heb
ben gezien. Deze voorstelling is op
zondagmiddag te zien in het
LAK-theater. Aanvang: 15.00
La Strada
Guus Rekers bewerkte Fellini's be-
kendefilm 'La Strada' voor het to
neel. Net als in de rolprent gaat
het in het toneelstuk om drie figu
ren, te weten: Zdmpano, een rond
trekkende kunstenmaker die
slechts één truc op zijn repertoire
heeft; Gelsomina, zijn assistente,
een wereldvreemd meisje dat hem
door dik en dun blijft steunen en II
Matto, een echte circusartiest, die
door Gelsomina wordt bewon
derd. Tussen deze drie figuren
speelt zich een ontroerend drama
af. De leidende rollen in dit stuk
worden gespeeld door Hélmert
Woudenberg, Heddy Lester en
Joost Prinsen. Wie de film van
Fellini kent, moet toegeven dat de
ze keuze een mooi staaltje van
'casting' is. De regie is van Rosa-
maria Rinaldi. De try-out van dit
stuk kunt u op 20 januari om 20.15
uur zien in het Katwijkse centrum
'Tripodia'.
Una Giornata
ln het Microtheater Imperium
aan de Oude Vest is op vrijdag- en
zaterdagavond de vrije produk
tie 'Una Giornata Particolare' te
zien, alweer een toneelstuk dat is
gebaseerd op een film, deze keer
een van Ettore Scola. Het is het
verhaal van twee mensen die el
kaar op een bijzóndere dag in
1938 ontmoeten in Rome, waar het
fascisme behoorlijk om zich heen
begint te grijpen. Clara Smit en
Jaap van Ek spelen deze man en
vrouw. Zij hebben ook het idee
voor deze voorstelling bedacht.
Bram Bol tekent voor het geluid,
Erik Siebel voor het licht en de
techniek en de regie is in handen
van Willem Wits.
Voor 'misbruik' Sjef van Oekel
Brouwers wil schadevergoeding
DEN HAAG (ANP) - Dolf Brou
wers, beter bekend als Sjef van Oe
kel uit de vroegere televisiepro
gramma's van de VPRO, heeft er ge
noeg van dat anderen gebruik ma
ken van zijn geesteskind, terwijl hij
zelf grijpt naast de auteursrechten
waarop hij recht meent te hebben.
Door zijn raadsman, mr. R. de Ra-
nitz, worden de gederfde auteurs
rechten geschat op minimaal
375.000 tot 562.000 gulden.
Er komt dan ook een rechtszaak
van. Op 23 januari moeten de boos
doeners zich verantwoorden, zo
blijkt uit de dagvaarding. De ge
daagden zijn de VNU, VNU-doch-
ters Oberon en de Geïllustreerde
Pers, alsmede de schrijver Wim T.
Schippers en de tekenaar Theo van
den Boogaard.
Oberon geeft in Nederland stri
palbums uit, waarvoor de teksten
zijn geschreven door Schippers en
de tekeningen zijn gemaakt door
Van den Boogaard. De hoofdfiguur
in deze strips is Sjef van Oekel. De
VNU, de moedermaatschappij van
Oberon, laat die uitgeven in België,
Frankrijk, de Bondsrepubliek, het
Verenigd Koninkrijk, Spanje en
Denemarken met in ieder land een
pakkende naam. In het Duits bij
voorbeeld heet Sjef Julius Patzen-
hofer.
De Geïllustreerde Pers brengt in
het door haar uitgegeven weekblad
Nieuwe Revu sinds oktober vorig
jaar een wekelijkse strip van de
hand van Schippers en Van den
Boogaard met wederom Sjef als
hoofdfiguur. Brouwers heeft daar
allemaal geen toestemming voor ge
geven, terwijl het volgens zijn
raadsman om auteursrechtelijk be
schermd werk gaat. Hij verwijt de
gedaagden dan ook een onrechtma
tige daad. Brouwers voelt zich des
te meer gegriefd omdat de produk-
ten van Schipper en Van den Boog
aard "in toenemende mate ge
plaatst worden in een obscene en/of
pornografische context", die door
Brouwers onnodig grievend wordt
gevonden.
Er wordt daarom een verbod ge
ëist om door te gaan met gebruik te
maken van de figuur Van Oekel op
straffe van een dwangsom van
50.000 gulden per dag. Bovendien
moeten volgens de eis de albums bij
de afnemers worden teruggehaald
op straffe van een dwangsom van
5.000 gulden per dag. Als voorschot
op een definitieve schadevergoe
ding wordt een voorlopige schade
vergoeding geëist van 300.000 gul
den.
AMSTERDAM - "De poli
tiek van perestroika van
Gorbatsjov heeft mijn hou
ding als kunstenaar veran
derd. In plaats van oppositie
te moeten voeren, kan ik nu
vanuit een neutrale positie
de culturele verworvenhe
den van Oost en West met el
kaar vergelijken", zo vertelt
de Russische kunstenaar
Vladimir Mironenko. De
Amsterdamse galeriehoud
ster Leyla Akinci haalde
werk van Mironenko naar
haar galerie aan het Singel in
de hoofdstad.
door
Frangoise Ledeboer
Mironenko (1959) behoort samen
met zijn tweelingbroer Sergej tot de
groep Russische kunstenaars die
sinds het aantreden van Gorbatsjov
geen strobreed in de weg wordt ge
legd bij de verkoop van hun werk
aan Westerse musea, galeriehou
ders en particulieren. Ook reizen
naar het Westen zijn sindsdien zon
der belemmeringen mogelijk. Er is
nog steeds geen museum voor mo
derne kunst in de Sovjetunie te vin
den, maar dat lijkt slechts een kwes
tie van tijd.
"Bovendien bestaan er "absoluut
geen inhoudelijke artistieke beper
kingen meer. Russische kunste
naars kunnen maken wat zij wil
len", zo vertelt de Amsterdamse ga
leriehoudster Leyla Akinci. Met be
hulp van Marianne Schutte van het
kunstbemiddelingsbureau ARTRA
haalde zij werk van Mironenko naar
haar galerie, waar het tot en met 15
februari is te zien.
Mironenko's schilderijen lijken
Schuttes uitspraak te bevestigen:
zij vormen een verrassend openhar
tig en kritisch commentaar op de si
tuatie in de Sovjetunie en de veran
deringen die er plaats hebben. Miro
nenko zegt er zelf over: "Ik probeer
de essentie van het Russische leven
Ballet Kylian
opnieuw op
repertoire NDT
DEN HAAG (ANP) Het Neder
lands Dans Theater heeft het avond
vullende ballet 'Tantz-Schul' van
artistiek directeur Jiri Kylian op
nieuw op het repertoire genomen.
Met veel wijzigingen onder de uit
voerenden worden van de nieuwe
versie van 18 januari tot en met 7 fe
bruari veertien voorstellingen gege
ven, behalve in Den Haag ook in
Amsterdam en Rotterdam.
De produktie beleefde tijdens het
Holland Festival vorig jaar haar al
lereerste uitvoering. Ze is geba
seerd op een verhandeling over de
nieuwe en curieuze theatrale Tantz-
Schul, een leerboek van dansmees
ter Gregorio Lambranzi uit het be
gin van de achttiende eeuw. Daarin
worden 70 balletscènes voorgésteld
aan de hand van illustraties, noten
schrift en commentaar. Componist,
musicus, acteur en regisseur Mauri-
cio Kagel schreef daarbij een 'allet
d'action'. Hij ziet het werk van Lam
branzi als een eerste poging tot een
allesomvattend danstheater.
Vrijwel het gehele ensemble van
het NDT is bij de spectaculaire pro
duktie betrokken, alsmede het Ne
derlands Balletorkest onder leiding
van Christof Escher, met medewer
king van de sopraan Elena Vink en
de tenor Henk Vonk.
J.W. Schrofer
juryvoorzitter
Prix de Rome
AMSTERDAM (ANP) - Minister
D' Ancona van cultuur (WVC) heeft
directeur J.W. Schrofer van de
Rijksakademie van Beeldende
Kunsten benoemd tot juryvoorzit
ter voor de wedstrijd om de Prix de
Rome 1990 voor architectuur.
De jury (waarin verder onder an
deren zitting hebben prof. D. Apon,
prof. H. Hertzberger en prof. J.
Hoogstad) zal een opdracht voor de
wedstrijd formuleren.
te begrijpen en dat in verhouding
tot andere landen. Het is uniek voor
ons dat we daarvoor nu vergelijkin
gen kunnen trekken met het Wes
ten. Omdat we niet mochten reizen,
was het leven daar opgeblazen tot
mythische proporties en zagen wij
het overschrijden van de grens als
een soort sacrale handeling. Ik ben
nu tenminste in de gelegenheid rea
listisch commentaar te leveren".
Splijtzwammen
Mironenko behoort overigens tot de
tweede generatie niet-offïciële Rus
sische kunstenaars. Als hun grote
voorbeelden fungeerden de kunste
naars Bulatov en Kabakov, Komar
en Melamid. Deze eerste generatie
kon de officiële sociaal-realistische
beeldtaal al zonder problemen voor
andere doeleinden dan de propa
ganda voor communistische idea
len gebruiken. Westerse kunstlief
hebbers hebben het werk van Bula
tov en Kabakov in het kader van
een steeds groeiende populariteit
van Russische kunstuitingen ook in
het Westen kunnen zien.
In de periode voor Gorbatsjov
aan de macht kwam, maakte hun
jongere collega Mironenko onder
meer deel uit van de in 1978 opge
richte Moukhamorgroep (moukha-
mor splijtzwammen). De groep
bedacht avantgardistische "perfor
mances" in bijvoorbeeld de metro
van Moskou, die dan dienst deed als
door de mensen geschapen hel. Bij
het sluiten van de metro beleefden
de kunstenaars een "wedergeboor
te" boven de grond.
Marianne Schutte vat de kenmer
ken van zijn werk uit de periode
1978 tot en met 1984 (toen de groep
uit elkaar ging) als volgt samen: iro
nisch, humoristisch en gemaakt
vanuit het besef dat een kunstenaar
zich vrij moet opstellen binnen wel
ke doctrine dan ook. Als strafmaat
regel moest hij van 1984 tot 1986
verplicht in dienst.
Rat
De schilderijen die Mironenko
sinds de perestroika (1986) maakt,
vormen een "constante reflectie
van de Sovjet-realiteit", aldus
Schutte. Voor de expositie in gale
rie Akinci maakte hij nieuw werk
waarop bijvoorbeeld de plattegrond
van de Sovjetunie kon worden afge
wisseld met de afbeelding van een
rat. Het spreekt vanzelf dat een der
gelijk commentaar op de afbrokke
ling van de Russische macht tot
voor kort ondenkbaar zou zijn ge
weest. Een soortgelijk voorbeeld is
het tweeluik van een arbeider en
een boerin op de barricades, ge
tooid met een hamer en sikkel. Op
het ene doek staat in het Russisch
de legerterm voor "aantreden", op
het andere die voor "inrukken".
Beide doeken zijn deels bezaaid
met punten, waardoor de verheerlij
king van de socialistische mens dui
delijk wordt geïroniseerd.
Mironenko's gebruik van de taal
op zijn schilderijen past in een Rus
sische traditie waarin de literatuur
een gevaarlijker wapen werd ge
vonden dan de schilderkunst, legt
Leyla Akinci uit. Het fascineerst
haar aan Mironenko hoe vrij en in
telligent hij de mogelijkheden van
de combinatie van beeld en taal
weet te benutten. "Ik houd boven
dien van kunstenaars die obsessio
neel bezig zijn en die hun kunst nog
in dienst kunnen stellen van een po
litiek ideaal. Dat is in Nederland
niet meer nodig".
Mironenko zelf houdt het er ten
slotte op dat de periode Gorbatsjov
we vitaliteit in de Russische kunst
heeft gezorgd. Dat hij sinds ander
halfjaar van zijn kunst kan leven, is
bovendien een extra prettige bij
komstigheid.
Staatsopera Polen in Nederland
Gordon Jackson. (fotoepa)
Acteur Gordon
Jackson (66)
overleden
LONDEN AFP/UPI) - De Britse ac
teur Gordon Jackson is zondag op
66-jarige leeftijd overleden na een
kort ziekbed, zo heeft zijn agent gis
teren bekend gemaakt.
Jackson kreeg vooral bekendheid
door zijn rol als de butler Hudson in
de langlopende televisieserie
'Upstairs downstairs', waarvoor hij
een televisie-onderscheiding ont
ving. Tijdens zijn lange loopbaan
speelde hij in meer dan 60 films,
waaronder 'Mutiny on the Bounty'
en 'Tunes of Glory'. Hij trad ook op
in theaters en was verbonden aan
toneelgezelschappen van naam.
Jackson begon zijn loopbaan kort
na het begin van de Tweede Wereld
oorlog. Hij beschouwde zichzelf
nooit als een 'ster'. "Ik ben alleen
maar een bekend gezicht", zei hij.
DEN HELDER (ANP) - De Poolse
Staatsopera van Bydgoszcz geeft
van 8 februari tot 7 maart zestien
voorstellingen in ons land van Ver
di's La Traviata en in deze periode
ook vier voorstellingen in Brussel
en Antwerpen. De eerste voorstel
ling is op 9 januari in Den Helder.
Het operagezelschap bestaat 33
jaar en bracht 110 keer een première
uit. De opera is de grootste culturele
instelling in het noorden van Polen
en krijgt binnenkort een eigen ge
bouw.
Het gezelschap werkt met een
dubbele solistenbezetting en brengt
een eigen orkest mee dat de vijftig
vocalisten begeleidt. De uitvoerin
gen staan onder leiding van de Ne
derlandse dirigent William C. Rui
venkamp. Behalve in Den Helder
worden in ons land nog uitvoerin
gen gegeven in Oss, Middelburg,
Ede, Assen, Meppel, Hoogeveen,
Terneuzen (2 maal), Amersfoort,
Sliedrecht, Emmen, Hilversum,
Veendam, Gorinchem en Scheve-
ningen.
Kunst jaren '60 in Ars
LEIDEN - 'Kunst uit de jaren zestig
in Ars'. Zo heet de tentoonstelling
die tot en met 22 februari wordt ge
houden in het gebouw van het Leid
se Schilder- en tekengenootschap
Ars Aemula Naturae aan de Pieters
kerkgracht 9 in Leiden. Er is werk
te zien van Fer Hakkaart, Joop van
Kralingen en Lucié Steinbach. De
drie kunstenaars nemen ook deel
aan de zestiger jaren-tentoonstel
ling in De Lakenhal.
Stormloop op kaartjes Van Gogh
AMSTERDAM (GPD) Op de eerste dag van de voorverkoop voor de
twee grote Van Gogh-exposities, zijn gisteren 11.000 kaartjes verkocht.
Bij sommige van de in totaal duizend bankkantoren, waar de voorver
koop startte, was zelfs sprake van een heuse stormloop.
Voor de expositie in het Van Goghmuseum in Amsterdam werden
8000 kaartjes verkocht, voor die in het Króller-Müller op de Hoge Velu-
we 3000. Voor beide exposities, die vanaf 30 maart lopen, zijn maximaal
1,4 miljoen kaartjes beschikbaar. Hiervan wordt de helft in het buiten
land verkocht. Vooral de verkoop in Frankrij en N*w York loopt goed.
In het buitenland zijn inmiddels al 100.000 kaartjes verkocht.
De kaartjes zijn slechts geldig op het daarop aangegeven tijdstip.
Men heeft dit Amerikaanse systeem geïntroduceerd om de instroom
van bezoekers in de musea te kunnen regelen.
Wereldpremière Ned. Studenten Orkest in Leiden
Concert door het Nederlands Studenten Or
kest (NSO) met werken van Barbara Woof,
R. Schumann en D. Shostakovich. Solist:
Frank van de Laar - piano. Dirigent: Roelof
van Driesten. Gehoord op 15 januari in de
Stadsgehoorzaal.
LEIDEN Leiden is niet alleen
een orgelstad of een museum-
stad, nee Leiden is ook een wis-
selstad! Dat houdt in dat het NSO
slechts ééns per twee jaar een
concert in Leiden verzorgt. Aldus
de voorzitter in zijn toespraakje.
Zo kwam het dat het podium van
de Stadsgehoorzaal bomvol or
kestleden zat (allemaal nog stude
rend aan universiteiten of conser
vatoria) en de zaal vol supporters
en andere nieuwsgierigen.
Het NSO wordt elk jaar op
nieuw samengesteld uit studen
ten die auditie hebben gedaan. In
de maand december worden par
tijen gestudeerd en na de jaarwis
seling sluiten de orkestleden zich
van de buitenwereld af om in het
Noordhollandse Bergen tien da
gen te repeteren. In deze gemeen
te vindt gewoontegetrouw ook de
wereldpremière plaats, dit jaar op
14 januari. Vanaf 15 januari toert
het NSO kris-kras door het hele
land. Het tiende en laatste concert
zal dit jaar op 25 januari in Kopen
hagen worden gegeven. Daarna
houdt het orkest op te bestaan.
De 'wisselstad' Leiden werd als
eerste plaats in de tournee aange
daan. Dat kan wel eens nadelig
zijn. Immers de muzikanten moe
ten nog leden van één orkest wor
den. Het was dan ook wat jammer
voor de opdrachtscompositie dat
de energie van de orkestleden
nog niet helemaal gebundeld was
tot één concentratie. "Canzone"
van de in Nederland woonachti
ge, Australische componiste Bar
bara Woof was daardoor ten on
rechte teveel een opwarmoéfe-
ning vóór het eigenlijke werk.
Van de kant van de zaal was er
ook nog geen concentratie, waar
door voetengeschuifel en stoelen-
gekraak onbedoelde, maar wel
hoorbare instrumenten in het ge
heel werden. Een effectieve ma
nier om de mild dissonerende ak
koorden in de strijkers, de helde
re blazers-solo's, om zeep te hel
pen, zodat alleen het sonore ko
per overeind bleef. Eigenlijk zou
het stuk na de pauze nóg eens ge
speeld moeten worden.
Na de pauze, het was duidelijk
te horen, groeide het orkest naar
een eenheid toe; krachten werden
tot één energie gebundeld als zon
nestralen door een lens. Kwam
het orkest in Canzone niet goed
over het voetlicht, de vijfde sym
fonie van Shostakovich bereikte
al aardig de Breestraat en niet al
leen vanwege het geluidsniveau
bij de koperblazers. Eindelijk
steeg er bezieling en gerichte ex
pressie op uit de gelederen. Ook
al zou je af en toe vergeten dat je
naar een amateurorkest zit te luis
teren, als de bezieling er niet is (of
er niet uitkomt), blijf je naar de
buitenkant luisteren. Dan zie je in
de gebaren van de dirigent, watje
had willen horen, maar wat er nog
niet uitkwam.
Het pianoconcert van Schu
mann hield qua expressie het
midden tussen Woof en
Shostakovich. De beeldende
kracht en het getover met klank
kleur van solist Frank van de
Laar werden door het orkest mooi
ondersteund. Van de Laar was al
tijd helder en doorzichtig en werd
vanuit de houtblazers sierlijk
maar niet altijd even zuiver beant
woord. Staande ovaties vielen de
pianist ten deel. Aan het eind van
het concert kwam het applaus he
lemaal niet meer tot bedaren. De
sfeer in de zaal, die eerst rumoerig
was geweest, was in de pauze op
gelaaid tot grote geanimeerdheid.
Pas bij de toegift - een bewer
king van de muziek uit de TV-se-
rie 'De Fabriek', dat met dezelfde
akkoorden begint als de symfonie
van Shostakovich - scheen het
publiek zich zodanig bevredigd te
voelen, dat het de thuisreis kon
aanvaarden.
MONICA SCHIKS
