De schande van
het bankgeheim
'Zwitserse geldindustrie is
de grootste heler ter wereld'
ZATERDAG 13 JANUARI 1990
zS
In Zwitserland wordt dezer dagen een parlementaire enquête gehouden naar het opzienbarendste bankschandaal in de
- historie van het land. De opzet ervan is de zogenaamde 'Libanon-connectie' te ontrafelen, waarbij drugsgelden op grote
schaal werden witgewassen. Het schandaal leidde eind vorig jaar al tot het aftreden van de minister van justitie,
Elizabeth Kopp. Naar alle waarschijnlijkheid zullen er meer koppen gaan vallen en meer reputaties sneuvelen. Zelfs voor
de financiële instellingen die over de meest duistere financiële transacties plachten te zwijgen, lijkt het bankgeheim niet
langer veilig. De laatste aflevering van een serie over belastingparadijzen in Europa.
door Rien Robijns
ÖEJLAS 1 lINvrrAKADIJZEN
IN EUROPA
VOostenrijk
ZWITZERLAND
"Zwitserland is nog steeds een van de
beste plaatsen voor private banking. Als
je twee miljoen hebt moet je naar Zwit
serland. Luxemburg probeert onze klan
ten nu weg te trekken, maar is wel lid van
de EG. Het bankgeheim zal daar straks
het wisselgeld zijn om 1992 te laten sla
gen. We willen al die mensen, die nu naar
Luxemburg gaan, niet eens. Die zijn te
lui om verder te gaan. Het gaat meestal
om kleine spaarders. Als hier iemand
50.000 gulden wil inleggen, sturen we
hem weg. Dat zijn moeilijke klanten,
mensen die niet met geld om weten te
gaan, maar er wel verschrikkelijk lastig
over doen. Ik krijg hier alleen de grote
Nederlandse klanten. Van hen heeft ie
dereen met meer dan een half miljoen
hier een rekening. Het gaat hier om de
discretie. Het gros van de clienten stelt
daar prijs op. Die hebben weliswaar niks
met drugs te maken, maar hebben een
stel maitresses te onderhouden of zo. Die
sporen willen ze uitwissen. Dat komt
veel voor".
Geen moraal
Al tientallen jaren strijdt de Geneefse
hoogleraar en linkse politicus Jean
Ziegler in woord en geschrift tegen de
praktijken van de Zwitserse banken. In
het parlement doet hij ook nu weer zijn
uiterste best om wat matten onder het
bankgeheim weg te trekken.
"Er zijn hier meer banken dan waar
ook ter wereld. "Het gevolg daarvan is
een enorme concurrentiestrijd. Iedereen
jaagt op klanten. Daarom kunnen ze zich
geen moraal veroorloven, want dan
steekt de klant de straat gewoon over.
Niemand vraagt aan een Afrikaanse di-
cator: hoe komt u aan al die miljoenen,
terwijl u per jaar volgens de officiële ge
gevens maar 50.000 gulden verdient? Ze
weten, dat hij dan gewoon een deur ver
der gaat, waar die vraag niet wordt ge
steld. De bankmisdaad is daarom de in
dustrie bij uitstek in Zwitserland. Het is
de grootste heler van de wereld".
Maar er worden nu toch initiatieven
ontplooid om daaraan een eind te ma-
ken, nietwaar?
"Eerlijk gezegd geloof ik daar niet in.
De druk zal van buitenaf moeten komen.
Er valt me in dat verband een vraag in:
waarom mag een bevriende natie als Ne
derland geen inzage hebben in het zwar
te geld van Nederlanders dat hier is op
geborgen? Eigenlijk zou de Europese
Gemeenschap onmiddellijk in actie
moeten komen. Dat zou kunnen door te
zeggen: als wij geen inzage krijgen in be
paalde zaken, stoppen wij elke handel
met u. Dan schrikken ze hier wel, neem
dat maar van mij aan".
Voor degene die vandaag de dag z'n
oor te luisteren legt in Zwitserse
bankierskringen, is het alsof met
geen bankemployé nog iets te 'rege
len' valt. Nadrukkelijk wordt be
weerd dat er nu nauwlettend op
wordt toegezien, dat drugsgelden
niet meer tussen de Alpentoppen
verstopt kunnen worden.
Maar ook elders beginnen bankiers zich
onderhand massaal druk te maken over
het witwassen van drugsgelden aan hun
loketten. In Parijs kwamen onlangs ver
tegenwoordigers van veertien Europese
landen bijeen om daarover te praten, na
dat de Amerikaanse DE A had becijferd
dat drugsbaronnen jaarlijks ongeveer
650 miljard gulden in de hele wereld
wegzetten en Europa daarbij bepaald
niet mijden.
Nu de Amerikaanse markt met een
jaarlijkse consumptie van 150 ton cocaï
ne verzadigd blijkt, worden de drugswe-
gen verlegd en begint coke op grote
schaal de EG binnen te komen. Dat ge
beurt vooral via Spanje en Italië. Met in
gang van het volgend jaar komt binnen
de EG het vrije geldverkeer op gang. In
siders voorspellen dat als gevolg daarvan
het voor iedere bank moeilijk zal worden
de handen schoon te houden. Zo daarvan
sprake mocht zijn. uiteraard.
Voor menige bankier zal het in de na
bije toekomst nog tobben worden. Ga
maar na: in Zwitserland is thans een wet
in de maak om bankiers in de gevangenis
te zetten, die hun kassa al te uitnodigend
openzetten voor drugshandelaren.
Netwerk
De aanzet daartoe werd gegeven op 27
november 1986. op LAX oftewel de
hoofdluchthaven van Los Angeles. Dou
anebeambten ontdekten daar drie kof
fers met twee miljoen dollar, afkomstig
van de drugshandel. De afzender heette
Dikran Altun, van nationaliteit Turk. Het
geld was bestemd voor de Libanese
broers Jean en Barkev Magharian, za
kenlieden in het Zwitserse Ziirich. De
vangst zou verstrekkende gevolgen heb
ben voor het voortbestaan van Zwitser
land als bankenparadijs.
Altun werd in Los Angeles gearres
teerd, maar wist het vervolgens op een
akkoordje te gooien met de Amerikaanse
drugspolitie DEA. In ruil voor inlichtin
gen zou hij op vrije voeten worden ge
steld. Tijdens het verhoor sloeg de Turk
door. De contouren van een gigantisch
netwerk van heroïnehandelaars, witwas
sers van drugsgeld en goudsmokkelaars
werd zichtbaar; Zwitserse banken en fir
ma's vormden als het ware het knoop
punt van dit imposante netwerk. De we
gen liepen onder meer vanuit Libanon
via Turkije langs Bulgarije en Italië naar
het Alpenland met de zo inkeurige repu
tatie.
Mede dank zij de inlichtingen van
Dikran Altun werd voor de Zwitserse po
litie de mogelijkheid geschapen om drie
maanden na het incident in Los Angeles
eveneens een grote slag slaan. Op een
rustplaats aan de weg die Lugano met
Bellinzona verbindt, kon qp 21 februari
1987 een Turkse vrachtwagen staande
worden gehouden. De 'politie trof in de
dubbele bodem van de auto twintig kilo
zuivere heroïne en tachtig kilo ruwe opi
um aan. Drie Turken en twee Italianen
werden gearresteerd. Met deze arresta
ties beschouwde de Zwitserse politie een
2 Turkse heroïnelijn als opgerold.
Spanning
In de Zwitserse financiële wereld wacht
menigeen nu in angstige spanning af wat
er verder gaat gebeuren. Met reden. Bij
de arrestatie werden destijds
drie documenten gevonden,
rechtstreeks werd verwezen naar de ge
broeders Magharian en naar de firma
Shakarchi Trading AG in Zürich, geleid
door de Libanees Mohammed Shakarchi
en diens familie. Het was niet verwon
derlijk dat de Magharians en de Shakar-
chi's nauwe banden onderhielden. Beide
families ontvluchtten middenin de jaren
zeventig Bayrut, waar de burgeroorlog
begon. In Zwitserland vestigden zij zich
als professionele geldhandelaars.
In het nieuwe vaderland ging het hun
al evenzeer naar den vleze. Shakarchi
slaagde er al snel in zijn activiteiten uit te
breiden. Zijn besluit om in diamanten en
goud te gaan handelen, bleek letterlijk
en figuurlijk van kapitaal gewicht. Na
enkele jaren mocht Shakarchi zich al
multi-miljonair noemen.
Door hun handel kwamen de Libane-
zen in contact met de grootste en be
kendste Zwitserse banken en geldinsti-
tuten. Onder meer ook met de vooraan
staande Schweizerische. Kredit Anstalt
(Credit Suisse). De Magharians en Shak
archi werden daar na verloop van tijd be
groet als zeer gewaardeerde klanten. Op
zich niet erg voor de desbetreffende
bank, als het maar geldwisselen was ge
bleven. Maar een onderzoek van de Zwit
serse Federale Bank Commissie, die toe
zicht houdt op de ongeveer 600 banken
in het land, bracht aan,het licht dat ook
drugsgelden op deze manier worden wit
gewassen.
De gebroeders Magharian hadden tus
sen 1985 en 1988, bankbiljetten ter waar
de van bijna twee miljard gulden 'gewas
sen' bij de Credit Suisse. Volgens de
Commissie is bewezen, dat daarvan in
elk geval 36 miljoen dollar rechtstreeks
afkomstig was van een Columbiaanse
heroïnelijn in de Verenigde Staten.
Voor het eerst op 4 november 1988 be
richtten de Zwitserse kranten over mo
gelijke witwaspraktijken van de
drugsmaffia via Zwitserse banken en
over het onderzoek van justitie. Tevens
werd bekend dat precies een week eer
der de advocaat Hans W. Kopp was afge
treden als vice-president van de Shakar
chi Trading AG.
Voorinformatie
Was hier sprake van toeval? Of had het
terugtreden van Kopp wel degelijk iets
te maken met het justitiële onderzoek.
Over één feit kon in geen enkel misver
stand bestaan: Hans Kopp was niemand
anders dan de echtgenoot van de toen
malige Zwitserse minister van justitie
Elisabeth Kopp. Uitgerekend onder haar
verantwoordelijkheid werd het onder
zoek ingesteld. In politieke kringen werd
wel degelijk een verband vermoed tus
sen het een en het ander. Elisabeth
Kopp. de eerste vrouw die ooit in Zwit
serland minister werd en voorbestemd
om minister-president te worden, kwam
ogenblikkelijk onder hevige politieke
druk te staan. Na enkele weken werd ze
gedwongen af te treden, hoewel ze ont
kende haar man van voorinformatie te
hebben voorzien. Dezer dagen zal duide
lijk worden, hoe het precies is gegaan.
Het Zwitserse parlement is over de affai
re een enquête gestart.
Naar het schijnt kan vooral Credit
Suisse in de problemen geraken. Tijdens
de laatste jaarvergadering van het Inter
nationaal Monetair Fonds en de Wereld
bank in Washington werd de handel en
wandel van de Zwitserse bank in de wan
delgangen druk bediscussieerd. Sommi
ge bankiers spraken zelfs het vermoeden
uit, dat het Credit Suisse allemaal wel
eens de kop zou kunnen kosten. Al was
het maar om een voorbeeld te stellen,
nietwaar.
Volgens de Zwitserse bankencommis-
sie heeft Credit Suisse op het eerste ge
zicht niks illegaals gedaan; wel heeft de
bank zich "heel formalististisch" opge
steld. De koeriers van de gebroeders
Magharian konden daardoor zonder pro
blemen terecht op de geldwisselafdelin-
gen van de bank. Gecontroleerd werd er
niet, zoals dat ook niet gebeurt wanneer
een eenvoudige toerist een paar tientjes
aan de loketten komt wisselen. Maar de
bankbedienden deden in dit geval nog
meer. Ze bemiddelden bij de verschillen
de Zwitserse ambassades, wanneer de
koeriers visa aanvroegen en namen voor
die arbeid gaarne fraaie geschenken van
de Libanezen in ontvangst.
Schaduwfirma' s
Toen de Magharians onder vuur kwa
men te liggen vond de bank het maar be
ter officieel de'banden met hen te verbre
ken. Hun rekeningen bij Credit Suisse
werden gesloten. Maar tegelijk werd de
weg aangegeven om toch zaken te blij
ven doen. Hun werd geadviseerd in het
buitenland enkele schaduwfirma's op te
richten en via die sluiproute de handel te
blijven voortzetten. Op die manier kwa
men ze ook weer aan een rekeningnum
mer in Zwitserland zelf.
Bij de Zwitserse banken blijft de klant
koning en omdat koningen er ook niet
zelden klant zijn, is het zaak voor de ban
kiers de monden stijf dicht te houden. Of
zoals dr. Beat Schweizer, directeur van
de Schweizerische Bank Verein, het uit
drukt: "Als zo'n hoogggeplaatste zich tot
ons wendt, hoeft niet iedereen toch te
weten dat hij er is en waarom"
Door zich aldus op te stellen, is Zwit
serland overigens bezig over de eigen ve
ters te struikelen. Welke dicator Baby
Doc Duvalier, Marcos, de Sjah en noem
maar op schoof er immers niet onge
stoord met zijn doorgaans gestolen mil
jarden? Vrijwel al het Zuidafrikaanse
goud wordt langs Zwitserland geleid. En
ook de diamanten volgen sinds jaar en
dag diezelfde weg. Trouwens: sinds kort
weten we ook dat de voormalige Oost-
duitse machthebbers hun miljarden in
het geniep hun heilsstaat uitsmokkelden
naar de Zwitserse banken. Discretie ver
zekerd, nietwaar?
De Zwitsers beginnen te beseffen dat
het op deze manier de verkeerde kant
uitgaat met hun geldparadijs. In 1979
weigerden ze nog inzicht te geven in de
nummerrekeningen van de toen net ver
dreven sjah van Iran. Maar in 1986 werd
wel besloten de tegoeden van Marcos en
Duvalier te bevriezen en enige openheid
van zaken te geven. Daarmee werd voor
het eerst aan het bankgeheim getornd.
Als het aan sommige Zwitserse politici
blijft het daar niet bij.
Gouden eieren
"Ze slachten dan alleen wel de kip met
de gouden eieren", bromt in Zürich een
Nederlandse bankier, die voor een bui
tenlandse bank werkt. "Ik begrijp wel
hoe het komt," legt hij uit. "De Zwitsers
hebben er de pest aan dat ze de bankiers
van de misdaad worden genoemd. Maar
wat kan je er aan doen? Criminelen zijn
slim. Ze komen binnen als gewone klant
en voordatje het weet blijkt er een drugs
handel achter te zitten. Vaak gaat het om
misverstanden. En om excessen. Marcos
was een exces. Hij had negen miljard dol
lar van zijn land gestolen. Maar moet ik
hem als klant weigeren, terwijl hij voor
de Zwitserse regering een bevriend
staatshoofd was? Nu willen ze hier aller
lei dingen wettelijk vastleggen".
*Het hoofdkantoor van Credit Suisse in Zürichtot voor kort vrijplaats voor
louche geldinleggers: "Je kunt toch kwalijk aan iedere klant vragen hoe ze
aan hun geld zijn gekomen". <foto gpd>
Wordt dat dan geen tijd? De Zwitserse
banken weten toch, waar dat geld van
daan komt? Ze zijn er toch van op de
hoogte dat ze met Zuid-Afrika zaken
doen, ze kennen de reputatie van al die
'dicators toch?
"Dat is weer een typisch Nederlandse
opmerking", is de narrige reactie van de
Nederlandse bankier. "Oké, we zitten in
een gewetensconflict. Als je geld krijgt
uit Colombia, Peru of Equador weet je
dat het in 90 percent van de gevallen om
drugs gaat. Dan kijk je uit. Maar neem
Mexico, Brazilië, Argentinië of Chili.
Kijk eens, ik zit hier niet om de wereld te
verbeteren, maar om geld te verdienen.
Zuid-Afrika? De norm van de Zwitsers is
dat ze niet willen dat het buitenland zich
met hen bemoeit, omdat zij zich ook niet
met het buitenland bemoeien. Dat Ne
derlanders zich wel overal mee bemoei
en, begrijpen Zwitsers niet. Nederlandse
bankiers zijn zo indiscreet als de pest.
Meteen ligt alles op straat wat ze doen.
Daarom krijgen ze de grote zaken ook
niet."
Gekrioel
Een ontmoeting met een andere Ne
derlandse bankier, ditmaal in Genève.
Hij werkt bij len Amerikaanse bank,
naar hij zelf zegt om de bancaire "spruit
jeslucht" te ontvluchten. "Tja, die schan
dalen.. U moet het zo zien, een bank is in
wezen een gewoon bedrijf met een ge
weldige winstdruk, al wordt er van je
verwacht datje als bankier iets boven het
dagelijkse gekrioel van dat bedrijfsleven
uitstijgt. Onder die druk zijn alleen wel te
veel fouten gemaakt."
Als we het goed begrijpen is de situatie
nu zo, dat zelfs de machtige Credit Suisse
onder de Libanon-connectie dreigt te bez
wijken?
"Dat geloof ik niet. Alle grote banken
zijn hier wel in schandalen verwikkeld.
Credit Suisse krijgt alleen altijd als eer
ste de schuld, omdat ze daar het slechtst
ertegen georganiseerd zijn en het
slechtst ertegen gewapend. De andere
banken weten er beter tussenuit te knij
pen. Credit Suisse zit nu in de puree door
die Libanon-deals. Maar toen het alle
maal nog niet was ontdekt, vroegen die
andere banken zich af: waarom zijn die
Libanezen geen klant van ons? Nu hoor
je ze er niet meer over, maar het was wel
Hoewel de aanwijzingen tegen Credit
Suisse als witwasser van drugsgelden
steeds sterker werden, ging de bank ge
woon door met die activiteiten.
"Hoe begint zoiets? Het begint alle
maal legaal. De heer Kopp was een voor
aanstaand notabel. De firma Shakarchi
Trading leek redelijk onschuldig, hoewel
de bankbiljettenhandel altijd gevaarlijk
is. Het probleem was dat mevrouw Kopp
alles aan haar man liet zien. De Libanon-
affaire is daarom een politiek verhaal,
daarom wordt er zo'n misbaar van ge
maakt. Maar wat moeten de banken nu?
Ze kunnen toch kwalijk als politiehon
den te werk gaan. Elke b&nk wil winst
maken, en dan is het moeilijk tegelijk
ethische normen aan te leggen".
Probeert u eigenlijk wel te voorkomen
dat drugsgeld wordt witgewassen?
"Uiteraard. Alleg wat boven de inleg
van een ton uit gaat, wordt nu nagetrok
ken. Dan kijken we waar het geld van
daan komt. Na een paar maanden kijken
we hoe de rekening zich ontwikkelt. Als
bijvoorbeeld na drie maanden blijkt dat
er twee miljoen op de rekening staat,
gooien we de klant er in principe uit. Dan
zit er meestal een luchtje aan. De truc
met dat drugsgeld is namelijk: klein be
ginnen en dan groeien."
*De Amerikaanse dollar is de gewildste munteenheid i
miljarden is 'witgewassen' door Zwitserse banken.
i de drugshandel. Een onderzoek heeft uitgewezen dat er voor
