Zelf verse melk tappen in winkel
De kunst van de welbespraaktheid
Sierpotten en Romeinse kaarsen
verdringen rotjes en donderslagen
Inzamelacties voedselpakketten
Roemenië komen vlot op gang
Initiatief Wassenaarse leverancier Menken van Grieken
Twee Leidenaars naar wereldkampioenschap debatteren
DONDERDAG 28 DECEMBER 1989
Vanaf vanochtend acht uur was het druk aan de toonbank in de winkels waar vuurwerk wordt verkocht. In Lei
den wordt vanavond een grote toeloop verwacht (foto Henk Bouwman)
Verkoop van vuurwerk vandaag van start
LEIDEN - In de meeste gemeenten
is vanochtend de verkoop van vuur
werk begonnen. Naar verwachting
gaat er dit jaar voor zo'n 35 miljoen
gulden de lucht in, enkele miljoe
nen meer dan vorig jaar. In sommi
ge gemeenten, waaronder Katwijk
en Alphen aan den Rijn, gaat de ver
koop pas morgen van start.
De Leidsé vuurwerkhandelaar
Wout Bergers heeft vanaf vanoch
tend acht uur zijn handen vol aan de
vuurwerkhandel. Met extra perso
neel tracht hij de grote toeloop te
verwerken. Maar vanavond - koop
avond in Leiden - wordt het pas
echt druk, is de ervaring.
De laatste jaren, zegt Bergers,
wordt er steeds meer siervuurwerk
en steeds minder knalvuurwerk
verkocht. "Zo'n tachtig procent is
siervuurwerk. En er wordt steeds
meer geld voor uitgegeven. Een
pakket van vijftig gulden is nu heel
normaal".
Sierpotten, pijlen en Romeinse
kaarsen zijn dit jaar populair, weet
voorzitter W. Broekhoff van de Fe
deratie Vuurwerk Nederland. Die
trend is mede in gang gezet omdat
het aanbod van knalwerk door de
politieke problemen in China min
der is dan andere jaren. Dat heeft er
volgens de politie ook toe geleid dat
er veel minder illegaal knalwerk in
omloop is.
derdorpse jeugd die met oudejaar
een paar knallers af wil laten gaan,
moet daarvoor een tocht naar Lei
den of andere gemeenten onderne
men. In het hele dorp is geen enkele
vergunning voor de legale verkoop
van vuurwerk afgegeven.
Stoer
De HALT-bureaus die worden inge
schakeld wanneer jongeren illegaal
vuurwerk verkopen, hebben het tot
nu toe tamelijk rustig. Het bureau in
Leiden verwacht dit jaar zo'n 150
klanten.
Het aantal vuurwerkongevallen is
de afgelopen jaren gedaald. Voor
1984 vielen er ieder jaar nog 1600 tot
2000 gewonden, vorig jaar waren er
rond de jaarwisseling ongeveer 400
gewonden. Sinds 1984 voeren SIRE
en de Stichting Consument en Vei
ligheid vuurwerkcampagnes. De
campagne van dit jaar, getiteld 'je
bent een rund als je met vuurwerk
stunt', is nog cynischer dan die van
voorgaande jaren. Op posters staan
een kunsthand, -oog of -oor, met,
daarbij de woorden 'als je een hand
(oog/oor) verknalt, ga je toch ge
woon een nieuwe halen'.
De campagne van dit jaar is har
der omdat deze op de oudere jonge
ren van 15/16 jaar is gericht, ver
klaart Cees Meyer van Consument
en Veiligheid. „Onder hen zitten
ook de meeste brokkenpiloten, die
ernstige vuurwerkletsels veroorza
ken. Wil je die groep bereiken, dan
moet je ze in hun eigen taal duide
lijk maken dat vuurwerk afsteken
niet erg is, maar dat je een 'watje'
bent als je nu nog een ongeluk met
vuurwerk krijgt, of denkt dat het
stoer is om strijkers in de hand af te
steken."
Volgens de organisatie hebben de
acties, samen met de verbeterde,
wetgeving en de scherpere contro
le, ertoe geleid dat het aantal ernsti
ge vuurwerkletsels de laatste jaren
niet is toegenomen, ondanks de stij
ging van de verkoop van vuurwerk.
WASSEN AAR/VOORHOUT De Wassenaarse zuivelleve-
rancier Menken van Grieken introduceert een nieuw zelfta-
psysteem voor verse melk. Acht supermarkten - waaronder
de Dagmarkt in Voorhout - krijgen de primeur voor Neder
land. In eerste instantie gaat het om een proef van drie
maanden.
Half volgende maand wordt de tap-
automaat officieel in gebruik geno
men. Dat gebeurt bij het koopcen
trum Den Toom in Rotterdam. Ver
der komen de apparaten te staan bij
de Dagmarkt in Voorhout en super
markten in Maassluis, Maarssen-
broek, IJsselstein, Monster, Loos
duinen en Zwijndrecht.
Directeur H.J. van Grieken ver
telde vanmorgen dat het de bedoe
ling is om de consument zo vers mo
gelijke melk ,te leveren. Elke dag
worden de automaten gevuld met
verse melk. In principe is het moge
lijk binnen enkele uren melk te le
veren nadat die via de koe bij de
melkfabriek is terechtgekomen om
voor consumptie geschikt te wor
den gemaakt.
Volgens Van Grieken waardeert
de klant verse melk. Het buiten
land, waar de melkautomaat al
wordt gebruikt, heeft aangetoond
dat één op de vijf consumenten voor
de zelftapmelk kiest. Als de Neder
lander hetzelfde gedrag vertoont,
dan is het systeem haalbaar, aldus
Van Grieken. Bovendien, zegt hij,
bieden we de klant de keus: hij kan
kiezen tussen een pak of een fles.
Het is niet de bedoeling, zegt Van
Grieken, dat het pak melk uiteinde
lijk uit de supermarkt verdwijnt en
de fles daarvoor in de plaats komt.
De zuivelleverancier, die zegt ook
om het milieu te denken, hoopt ech
ter dat de omzet van pakken melk
niet terugloopt, maar dat juist de
verse melk de consumptie stimu
leert. De produktie van pakken
melk wordt in elk geval niet terug
gebracht. De melkautomaat valt of
staat bij de vraag of de klant het zelf
tappen leuk vindt. Zelf tappen bete
kent ook zelf de fles schoonmaken
en niet vergeten de fles mee te ne
men als men naar de supermarkt
gaat.
Plaatsvervangend bedrijfsleider
Van Berge Henegouwen van de
Dagmarkt in Voorhout zegt dat het
voordeel van het zelftapsysteem ei
genlijk uit de praktijk moet blijken.
Vooral in het begin, denkt hij, zal de
automaat nogal wat extra werk op
leveren in de vorm van de klant
voorlichten en dergelijke. Die con
sument, voorspelt hij, stelt de verse
melk wel op prijs want er wordt met
regelmaat naar gevraagd. Daarom
doet de Dagmarkt graag aan de
proefperiode mee.
Van Berge Henegouwen zegt te
verwachten dat met de komst van
de verse melk de omzet van de pak
ken melk wat terug zal lopen, hoe
wel ook hij hoopt dat het tot een ex
tra omzet zal leiden. De klant moet
er echter wel rekening mee houden
dat verse melk wat duurder zal zijn
dan een pak die zo voor het meene
men staat. De bedrijfsleider schat
liter verse melk een cent of l^ZtMen
i vijf duurder zal zijn.
De Leiderdorpse winkelier J.P. van der Meer bezig met het kant-en-klaar
de dozen: "De verkoop van de standaard-pakketten loopt
trein". (foto i
OUDEREN-EDUCATIE - - In
Kasteel Oud-Poelgeest in Oegst-
geest wordt op 8 en 9 februari een
conferentie gehouden over oude
ren-educatie. Onder deze vorm van
educatie worden allerlei nieuwe ac
tiviteiten verstaan op het gebied
van werk, informatie en ontspan
ning voor ouderen. De conferentie
is bedoeld voor onder anderen ou
deren-organisaties, beleidsmakers
bij overheid, bedrijven en instellin
gen en ouderen zelf.
REGIO - De voedsel-inzamelacties
voor Roemenië in deze regio lopen
als een trein. In Alphen aan den
Rijn bij voorbeeld zijn tijdens de
eerste dag van de actie al ongeveer
200voedselpakketten ingeleverd.
Bij het afdelingsgebouw van het
Rode Kruis in Leiden waren van
ochtend 80 dozen binnen. De orga
nisatie daar verwacht dat dit er van
daag en morgen nog aanmerkelijk
meer zullen worden, gezien ook het
enorme aantal telefoontjes van
mensen die nadere inlichtingen wil
den over de inhoud van de pakket
ten.
Om het de gulle gevers wat ge
makkelijker te maken, heeft onder
meer het Rode Kruis in Leiden en
kele 'dependances' geopend. Behal
ve bij het afdelingsgebouw aan de
Apollolaan in Leiden, kunnen men
sen hun pakketten ook inleveren bij
het Rode Kruis-gebouw aan de
Kerkstraat in Oude Wetering, het af
delingsgebouw aan de Rhijngees-
terstraatweg iri Oegstgeest, en aan
de Voorstraat 59, de Clusiusweg 56
en de Lindenhofstraat 5 in Noord-
wijk. De meeste punten zijn van-
DEN HAAG (ANP) - Siervuur
werk is mooi maar ook vaak gif
tig. Volgens de Koninklijke Ne
derlandse Chemische Vereni
ging (KNCV) bevat dit vuur
werk vaak schadelijke barium-
of cadmiuraverbindingen.
In één stuk siervuurwerk kan
20 gram bariumnitraat zijn ver
werkt, dat deels in de lucht te
recht komt. De officiële toege
stane maximale concentratie
van deze stof in de lucht, de zo
genoemde MAC-waarde, be
draagt 0,5 milligram per kubie
ke meter.
Vuurwerk bestaat uit pyro-
technische mengsels, ofwel sas
sen genoemd^Zij bevatten oxi
datiemiddelen, zoals nitraten,
Siervuurwerk is
mooi maar giftig
chloriden en peroxiden, en re
ductiemiddelen, zoals metaal
poeders, koolstof en silicium.
Na ontsteking geven deze stof
fen, een explosie of een zich
langzaam voortplantende ont
ploffing.
Een van de oudste en meest
bekende sassen is zwart bus
kruit. Dit is een mengsel van ka
liumnitraat, koolstof en zwavel.
Zwart buskruit wordt gebruikt
voor het knaleffect in rotjes.
voor de voorstuwing van vuur
pijlen en als reactieve stof in
lonten.
Door deze stof te mengen met
metaalpoeders,, verkrijgt men
lichteffecten. Strontium geeft
na de chemische reactie rood
licht. Barium kleurt de lucht
groen. Natrium zorgt voor een
gele kleur en koper laat een
blauw spoor achter.
De gassen die bij dit proces in
de lucht vrijkomen, kunnen bij
kleinere of grotere concentra
ties in de lucht - dat is afhanke
lijk van de soort metaal - scha
delijk zijn voor de gezondheid
wanneer men een te grote hoe
veelheid van de stof inademt.
daag en morgen geopend tot 17.00
De extra inzamelpunten zijn in al
le haast opengesteld, zo legt J.W.
Vink van het Leidse Rode Kruis uit.
"Dat is het enige minpuntje in de or
ganisatie: het landelijke Rode Kruis
had aanvankelijk alleen de belang
rijkste afdelingskantoren aangewe
zen als inzameladres. Je kunt men
sen echter niet vragen, denk ik, om
vele kilometers met hun voedsel
pakketten te rijden".
Geen kleding
Vink is overigens heel tevreden
over de voortgang van de actie.
"Vandaag zwelt de stroom echt
aan". De medewerkers van het
Leidse Rode Kruis hebben sinds
het begin van de actie een enorm
aantal telefoontjes gekregen.
"Voornamelijk van mensen die wil
len weten wat er precies in het pak
ket moet, en of ze er iets extra's in
mogen doen; een pak koffie of thee
bijvoorbeeld. Nou, dat mag altijd
natuurlijk".
"Wat we iedereen wel op het hart
drukken is om géén kleding mee te
geven. Daar is absoluut geen ruimte
voor bij het transport. Het is ook
niet een van de zaken waar nu het
meeste behoefte aan is. De kleding
die we binnenkrijgen, houden we
apart. Die gaat naar een ander goed
doel".
In enkele plaatsen zijn winkeliers
begonnen met de verkoop van
voedselpakketten. Deze worden in
het bijzijn van de klant ingepakt,
die ze vervolgens kan afleveren bij
het dichtstbijzijnde inzamelpunt.
Eén van die winkeliers is J.P. van
der Meer uit Leiderdorp. Hij is de
verkoop begonnen na een initiatief
van de Leiderdorpse inzamelaar
Ch. Keijser. Volgens Van der Meer,
die de voedelpakketten aanbiedt
van 18,40 gulden, loopt de actie als
een trein.
In Alphen is een speciale afhaal-
dienst in het leven geroepen voor
mensen die niet in staat zijn de do
zen zelf af te leveren, tel. 01720-
72113. Ook in Leiden kunnen men
sen eventueel een beroep doen op
het Rode Kruis: tel. 071-313705.
De reacties van de schenkers zijn
volgens directeur Vink vaak hart
verwarmend. "Mensen stoppen
brieven of kaarten in hun pakket
om de Roemeniërs een hart onder
de riem te steken. En één vrouw wil
de er heel graag een vredeswens bij
doen, maar ze kende geen Duits -
een taal die de meeste Roemeniërs
volgens haar wel meester zijn. Die
hebben wij dus maar vertaald voor
haar".
Radio West steeds
beter beluisterd
REGIO De regionale radio-om
roep Radio West wordt door steeds
meer inwoners van het noordelijk
deel van Zuid-Holland beluisterd.
Meer dan de helft van de inwoners
luistert elke week een of meer keren
naar de omroep. Een jaar geleden
mocht nog slechts eenderde van de
bevolking tot de vaste luisteraars
van Radio West worden gerekend.
Een en ander blijkt uit een onder
zoek naar luistergedrag en luister-
bereik dat in opdracht van Radio
West onder ruim 500 luisteraars is
uitgevoerd. De 55 procent van de in
woners die geregeld naar de regio
nale omroep luistert, stemt gemid
deld vier dagen per week de radio
op Radio West af. De populairste
programma's zijn 'Maatwerk', re
gionale nieuwsuitzendingen en de
sportverslagen.
Ginjaar pas in
maart verhoord
over gifdmnp
Zegersloot
ALPHEN AAN DEN RIJN - Oud
minister Ginjaar (milieu) wordt pas
15 maart door de rechter-commissa-
ris verhoord over de Alphense gifaf
faire. Oorspronkelijk stond het ver
hoor komende maand gepland,
maar op verzoek van de officier van
justitie, die niet eerder tijd heeft, is
dat uitgesteld. Het verhoor van de
oud-minister geschiedt op verzoek
van de advocate van de vroegere af-
valtransporteur Kemp uit Hazers-
woude, die beweert dat de minister
destijds toestemming voor bepaal
de stortingen heeft gegeven. Gin
jaar heeft zelf al in de pers verklaard
daarvan niets af te weten.
Kemp wordt ervan beschuldigd
duizenden vaten gif in de Coupépol
der te hebben gedumpt. Vandaag
worden wel twee ex-chauffeurs van
zijn afvaltransportbedrijf gehoord,
alsmede drie (voormalige) werkne
mers van het chemie-concern Billi-
ton. Dat gebeurt in beslotenheid.
De verhoren worden alle gehouden
in het kader van het gerechtelijk
vooronderzoek tegen Kemp.
Het uitstel van het verhoor van
Ginjaar betekent dat ook de rechts
zaak tegen Kemp weer naar later da
tum wordt geschoven. De Alphense
gemeenteraad heeft zich al eerder
verontwaardigd uitgelaten over de
tijd die inmiddels is verstreken.
Rond 15 maart is het twee jaar gele
den dat de gifdumping in de oude
Coupépolder, thans recreatiegebied
Zegersloot, bekend werd. Op bevel
van de gemeenteraad trekt een zwa
re delegatie komende maand naar
Den Haag om op duidelijkheid en
een spoedige afwikkeling aan te
dringen.
LEIDEN Van debatteren
heeft de Nederlander geen kaas
gegeten. De welbespraaktheid
blijft vaak beperkt tot wat bin
nensmonds gemompel. Hoog
tijd dus dat daar eens wat aan
gebeurt. Debat-liefhebber Pe-..
ter van der Geer, mede-oprich
ter van Holland Debate, een
stichting die de kunst van de
batteren bevordert, wil van die
mompelende Nederlander ie
mand maken die zijn mondje
kan roeren.
door
Jan Westerlaken
Samen met Pieter Klein
Beernink, de oprichter van de
debatteerclub Pendulum, is Pe
ter van der Geer naar Glasgow
(Schotland) vertrokken om mee
te doen aan de wereldkam
pioenschappen debatteren.
Voor het eerst in de geschiede
nis nemen twee Nederlanders
hieraan deel. In de Schotse
hoofdstad nemen de Nederlan
ders - verbonden aan de Leidse
universiteit - het op tegen uni
versiteitsteams uit alle delen
van de wereld. De debatten, die
tot en met 4 januari duren, wor
den in de traditie van de Britse
parlementaire stijl gehouden:
om de beurt pro en contra
speeches van zeven minuten.
Nederland is arm aan goede
sprekers. Of het zou Hans van
Mierlo (Kamerlid van D66)
moeten zijn, peinst Peter. Veel
verder komt hij niet. Dat zegt
wel iets over de Nederlander in
het algemeen. Welsprekendheid
ontbreekt. De reden hiervan, zo
vermoedt Van der Geer, is dat
de Nederlander over het alge
meen wat in zichzelf is gekeerd.
Hij uit zich niet zo gemakkelijk.
Debatteren kun je pas als je
weet waarover je praat en ie
mand begrijpt wat je bedoelt.
Flauwe voorbeelden horen daar
niet bij. Maar ook je hele heb
ben en houden in de strijd gooi
en is niet de juiste manier om
het onderwijs. Spreekvaardig
heid is een onderdeel dat prak
tisch op geen enkel lesrooster
voorkomt. Peter: "Als mensen
worden gedwongen hun woord
je te doen, ja, dan wordt het een
deel van hen. Staat er iemand
voor de klas die zelf belabberd
spreekt, dan is het ook moeilijk
om het anderen te leren. Merk
waardig is het wel als je op je
28ste goed moet leren spreken.
Ik vind slechte spreekvaardig
heid een weerspiegeling van
slecht denken".
Het gebeurt niet zelden dat
mensen zich door bluf en bruta
liteit laten overdonderen. Pie
ter beaamt dat. Zegt dat bruta
len vaak de halve wereld heb
ben. Met hun gebaren proberen
ze te imponeren, maar inhoude
lijk hebben ze niets te vertellen.
Daar moet je tegenin durven
gaan, zegt hij. "Je moet door die
bluf heen prikken".
Humor
Bij het debatteren draait het ei
genlijk om drie dingen: luiste
ren, denken en spreken. Maar
uiteindelijk gaat het toch alle
maal om de argumenten en de
presentatie. Kijken of er werk
achter die argumenten zit. Snel
denken speelt daarin en rol. Het
argumenteren is vooral in Ame
rika heel sterk ontwikkeld. De
Amerikaan braakt wel 300
woorden in een minuut uit. Hu
mor wordt gewaardeerd en bluf
kan ook nog wel. Maar persoon
lijke aanvallen, stelt Pieter,
moeten achterwege blijven.
Daar scoor je negatief mee. Wat
het wereldkampioenschap de
batteren in Glasgow betreft:
snel spreken is er niet bij, wel
duidelijk. De toehoorders moe
ten alles kunnen volgen.
Bluffers zullen in Glasgow in
de minderheid zijn. Overigens,
Peter is niet zo bang voor hen.
"Wij laten ons niet inpalmen,
daar zijn we nuchter genoeg
voor. Wat bluf is?" Even wordt
het stil. Dan: "Dat is de waar
heid overdrijven. Je zegt meer
dan je waar kunt maken".
Gladde babbel
Debatteren is niet hetzelfde als
een gladde babbel. Met mooie
woorden je tegenstrever naar
de kroon steken. Is dat vies?
"Ach", merkt Pieter Klein
Beernink op, "als je op die ma
nier een debat wint, heb je met
een slechte jury te maken. In
een spelletje hoort dat erbij.
Maar als iemand in werkelijk
heid op oneerlijke manier iets
probeert te winnen, ja, dan is
dat vies".
In het buitenland worden
competities in het debatteren
afgewerkt. Personeel van En
gelse banken probeert elkaar de
loef af te steken en op Ameri
kaanse universiteiten wordt de
batteren als een vorm van sport
gezien. Tijd voor een borrel of
een grap is er niet. Het gaat
puur om de winst.
Voor het eerst gaan jonge Ne
derlandse academici elkaar vol
gend jaar verbaal te lijf. De in
teresse voor de kunst van debat
teren neemt toe. Inmiddels is
een cursus van zeven lessen in
elkaar gedraaid met de grond
beginselen van welbespraakt
heid. De angst om in debat te
gaan wordt daarin weggeno
men. Debatteren is een kwestie
van doen. Al doende leert men.
Debatteren is er in verschil
lende vormen. Pieter Klein
Beernink vertelt dat de vorm
die in Cambridge wordt gehan
teerd als de meest populaire
wordt gezien. In het Cambrid-
gedebat gaan de kemphanen di
rect voor de leeuwen. Een zaal
vol publiek fungeert daarbij als
jury- Vooralsnog kiest Pieter
voor de vorm waarin een jury
bepaalt wiens argumenten het
meest steekhoudend zijn.
Bedrijf
Terug naar het doel van Holland
Debate. Peter vat het in één zin
samen: de kunst van het debat
teren bevorderen. De stichting
i Peter van der Geer: "Bluf is de waarheid overdrijven. Je zegt i
ziet hij als een bedrijf dat wed
strijden organiseert en niet als
een club die zelf constant aan
het debatteren is. Het geven van
voorlichting staat daarbij hoog
in het vaandel. Niet alleen in
Leiden, maar landelijk. Op het
programma staat tevens trai
ning voor bedrijven die onder
ling wedstrijden in debatteren
willen houden.
Al eerder is het opgemerkt:
de Nederlander komt slecht uit
zijn woorden. Het verwijtende
vingertje gaat in de richting van
