De bloedige revolutie tegen Ceausescu
Van terreur door sluipschutters tot Idopjacht op Securitate
WOENSDAG 27 DECEMBER 1989
PAGINA 7
Roemeens volle
in diepe rouw bij
begraven doden
BUKAREST (AFP) - Het kleine
meisje raakt met haar hand het
voorhoofd van haar vader aan.
Het lijkt of hij slaapt in zijn zon
dagse. pak, met een wit pochetje
in de borstzak van zijn pak. Maar
hij is dood.
Hij is een nog jonge man, met
een snor. Wanneer men de lijkkist
wil sluiten, klampt het kind zich
er aan vast en haar moe'der moet
er aan te pas komen om de kleine
trillende handjes los te maken.
Op de begraafplaats van Ghen-
cea, een paar kilometer van Buka-
rest. waar de vader van het meisje
wordt begraven, spelen zich al da
gen achtereen, sinds de gevech
ten met de Securitate begonnen,
hartverscheurende taferelen af.
Op de weg naar de begraafplaats
rijden lijkwagens af en aan. De
doden zijn vooral jongeren, die op
straten, pleinen of elders zijn ge
dood door de kogels van de Secu
ritate die vanuit het niets leken te
komen.
De nationale vlag bedekt soms
de doden, maar dan wel met in
het midden een gat op de,plaats
waar het embleem van Ceauses-
cu's bewind stond.
Op de begraafplaats staan de
rouwende verwanten, vrienden
en kennissen. Een paar meter ver
der op doen de grafdelvers hun
werk. De open graven liggen keu
rig op een rij, het zijn er in totaal
honderd, in afwachting van de
doden die nog gebracht zullen
worden.
Wanneer de vrachtwagens aan
komen, wordt het stil. Mensen
bidden, anderen sluiten de ogen.
Verwanten volgen de kist, leggen
hun hand op het hout. Voor het
Een familielid
van deze overle
den jonge man
brandt een
kaars op een
kerkhof in Bu-
karest, tijdens
één van de vele
begrafenissen
die gisteren in
de Roemeense
hoofdstad wer
den gehouden.
Voor de vele
slachtoffers van
de burgeroorlog
is nieuw kerkhof
ingericht.
laatst kussen zij hun dierbaren.
Vrouwen brengen manden met
appels, en kaarsen en flessen wa
ter om te drinken op de dood. Dat
is zo de gewoonte.
Een meisje, van een jaar of 18
kon zich niet losrukken van de
kist, met het stoffelijk overschot
van Robert Bacalu, geboren 1963,
overleden 1989. Zij zouden bin
nenkort trouwen.
ARAD De eerste uren in bevrijd Roemenië zijn een groot
feest. De val van dictator Ceausescu is net een paar uur oud,
de grenzen zijn door de een beetje onwillige de Roe
meense soldaten geopend en langs de weg naar de provin
ciestad Arad staan honderden zwaaiende, opgetogen men
sen. Het leger heeft de kant van het volk gekozen. Het is al
lemaal zo vreedzaam dat de Roemenen het haast niet kun
nen geloven.
Want als er een vreedzame omwenteling ergens in Oost-
Europa ondenkbaar was, dan was het wel in Roemenië, dat
jarenlang gebukt ging onder de ijzeren hand van een alm
achtige dictator en zijn geheime dienst, die de bewoners
zelfs tot in hun huizen controleerde. Een land waar ieder te
lefoongesprek werd afgeluisterd, waar zelfs de lichtste op
positie met jaren gevangenis werd bestraft en waar het krij
gen van kinderen een staatsplicht was en absoluut geen
persoonlijke zaak meer.
Vrijdag
Arad, met de omringende gemeen
ten zo'n 500.000 inwoners, is in vol
komen nachtelijk duister gehuld als
we aankomen. Het ontbreken van
straatverlichting is een van de ver
worvenheden van het verdreven re
giem dat een zeer drastisch energie-
besparingsbeleid voerde. Een klein
succes van de omwenteling blijkt
direct in het telefoonkantoor van
Arad.
door
Runa Hellinga
De enige radiator in het vrijwel
onverlichte gebouw staat aan.
"Voor het eerst sinds jaren", vertelt
de telefoniste. De enige plaats in de
stad waar straatlantaarns staan, is
het plein voor het partijgebouw. En
daar staan dan ook duizenden men
sen te luisteren naar de toespraken
van de plaatselijke legercomman
dant en naar de voorzitter van de
pas de dag ervoor opgerichte Comi
té van Nationale Redding.
Ze juichen leuzen tegen de gehate
dictator, ze zingen het volkslied en
ze bidden, met hun duizenden ge
knield, voor de doden van Timisoa-
ra, de stad waar de opstand tegen
Ceausescu een week eerder begon
en waar de veiligheidsdienst, de Se
curitate, duizenden mensen in koe
len bloede heeft vermoord.
Steeds weer wordt de vraag ge
steld: "Zijn jullie vandaag geko
men? De grens is dus weer open?".
Iedere melding is een verzekering
dat er in de afgelopen uren echt een
einde is gekomen aan het 24-jarige
bewind van Ceausescu. De opluch
ting in de stad is groot: de val van de
dictator lijkt zich zonder enige
slachtoffer te voltrekken. In tegen
stelling tot eerdere berichten zijn er
tijdens de demonstraties in Arad in
de dagen daarvoor geen slachtof
fers gevallen.
Vergiftigd
En toch, er is iets mis met de feest
vreugde. We merken het op het mo
ment dat we het partijgebouw zelf
betreden. In de hoge en plechtige
gangen hangen overal bewapende
soldaten rond. De burgers die het
gebouw beveiligen, zijn op van de
zenuwen. Het is nu hoofdkwartier
van de opstandelingen. In een klein
kamertje komt al het nieuws van
omringende plaatsen en andere ste
den in Roemenië binnen.
Dat nieuws is verontrustend ge
noeg. Zware gevechten in Bukarest,
waar de Securistas proberen het ra
dio- en tv-station te veroveren en
het zelfs tijdelijk in handen krijgen.
Ook uit Timisoara worden gevech
ten gemeld, terwijl in andere steden
de Securitate zich eveneens niet
heeft overgegeven.
In Arad is dat op dat moment nog
wel het geval. Het gebouw van de
veiligheidsdienst wordt bewaakt
door militairen en de agenten zelf
zitten binnen opgesloten. Toch
gaan er al snel geruchten door de
stad. Het drinkwater zou zijn vergif
tigd (wat niet waar kan zijn, want
wij hebben zelf al een paar slokken
genomen) en de Securitate zou hulp
hebben gekregen van Libische en
Palestijnse commando's.
Wat daar van waar is valt niet te
controleren. Hte is overigens wel
een feit dat Libië en de PLO hebben
geholpen met de training van Secu-
ritate-mensen. Wij zullen de komen
de dagen nog vaker te horen krijgen
dat ergens 'negers' zijn gesigna
leerd. Eenmaal leidt dat zelfs tot
langdurige opsluiting in ons hotel,
omdat een BBC-tv-ploeg een zwarte
cameraman bij zich heeft, die on
middellijk van terroristische daden
wordt verdacht.
Dan, rond middernacht, slaat de
sfeer in Arad definitief om. Eerst
komt de melding dat zich 27 terro
risten in het Park Hotel hebben ver
schanst. De receptioniste ontkent
het, maar voegt er zacht aan toe dat
wat ze ontkent niet waar is.
Even later verzamelen zich pant
serwagens op het plein, de menigte
verspreidt zich in de straten en por
tieken in de buurt. Kerkklokken en
alarmsirenes roepen de bevolking
op naar het plein te komen. We dui
ken met een hele groep weg in een
grote doorgang. Waarom het schie
ten begint, is niet duidelijk, maar
plotseling knallen langdurige sal
vo's door de straat. De moed van de
Roemenen is verbazingwekkend.
Iedere keer als het stil staat, trekken
tientallen mensen weer naar het
plein, om met eigen lijf en leden het
partijgebouw te verdedigen.
Honderden blijven de hele tijd
voor de ingang staan. Twee burgers
sneuvelen die nacht, van wie één
door een sluipschutter. "Ik weet
niet welke duivel me hier heeft ge
bracht", zegt een man die met zorg
aan z'n vrouw en dochter denkt,
"maar ik weet wel dat ik een heel
slecht geweten zou hebben als ijc
hier niet stond".
Zaterdag
De berichten uit Boekarest en Ti
misoara zijn meer dan verontrus
tend. In Boekarest is sprake van
duizend doden. Dat de stad zwaar
onder vuur van de veiligheidsagen
ten (of terroristen, zoals de Roeme
nen hen zijn gaan noemen) ligt, is
begrijpelijk. Dat is immers het cen
trum van de macht. Boekarest blijkt
ondermijnd te zijn met gangen,
waarin ook aanzienlijke wapen-
voorraden worden gevonden. Maar
de strijd om Timisoara is eigenlijk
alleen maar te verklaren uit haat en
wraak. Timisoara is voor de Roeme
nen het heldensymbool geworden.
Die stad in handen krijgen zou een
grote overwinning voor de Securis
tas betekenen.
In Arad gaat het leven na de
schietpartij van de avond ervoor
verrassend rustig verder. De vol
gende dag is het Kerstmis en dus
sjouwen overval mensen met kerst
bomen en met zelfs gebakken taar
ten. Uren staan ze in de rij voor een
winkel die chocolade in de aanbie
ding heeft. Het is een welkome af
wisseling van het brood, de worst,
de melk en de potten ingemaakte
vruchten die verder als vrijwel de
enige waren in de officiële winkels
worden verkocht. Alle andere goe
deren zoals koffie, meel en suiker
moeten op de zwarte markt worden
gekocht.
Op het plein van het partijge
bouw staan nog steeds honderden
demonstranten. Toch is de straat
bepaald niet veilig. Her en der heb
ben zich de eerste sluipschutters op
de daken verschanst. Ze rijden ook
rond in auto's, zelfs in een Rode
Kruis-wagen en schieten zonder on
derscheid des persoons en zeer pre
cies. In het mortuarium van het zie
kenhuis liggen hun slachtoffers:
een klein gaatje recht in het hoofd
of in de hartstreek.
Ook wij moeten ons op een be
paald moment met het hoofd tussen
de knieën uit de voeten maken. Op
de hoofdstraat klinken al enige tijd
salvo's. Maar opeens wordt ook de
zijstraat waar wij lopen vanuit een
klein steegje onder vuur genomen.
Gewapende puber
Steeds vaker zien we bewapende
burgers lopen. In een aantal geval
len blijken het agenten van de poli
tie te zijn die de kant van de opstan
delingen hebben gekozen en hun
uniformen hebben afgelegd, maar
er zijn ook 14-jarige jongetjes die
het erg leuk vinden om soldaatje te
spelen. Die kinderen zorgen voor
heel wat onrust.
Aan het eind van de middag wor
den we in ons hotel opgesloten, om
dat van daaruit geschoten is. De bo
venste verdiepingen komen onder
vuur van het leger te liggen. De 'ter
rorist* blijkt een puber te zijn die de
beschikking over een wapen heeft
gekregen en de revolutie dacht te
verdedigen. Hij barst in huilen uit
als een woedende officier het wa
pen van hem afpakt en snauwt dat
het vechten beter aan het leger over
gelaten kan worden.
Ondanks alle tegenslagen blijven
de Roemenen vol vertrouwen in het
welslagen van hun zaak. De heer
sende stemming is: al wordt het m'n
eigen dood, maar winnen zullen we.
Zondag
Op de weg tussen Arad en Timisoa
ra is het heel rustig. Aan alles is te
merken dat de dorpelingen niet by
het geweld betrokken zijn. Ze staan
langs de weg, lachen en maken een
V-teken. Het is het gebaar van victo
rie dat in dezer dagen de algemene
groet van het land is geworden.
Maar voorbij de gietijzeren poort
van Timisoara verandert de sfeer
drastisch. Overal staan posten langs
de weg. Ze controleren, maar veel
belangrijker: ze waarschuwen je dat
een bepaald huizenblok door Secu
ristas is bezet en er geschoten
wordt. Meestal gaat het maar om
een enkele sluipschutter, maar ze
zitten wel overal. In het centrum,
maar ook in de armzalige buitenwij
ken die Ceausescu voor zijn burgers
heeft laten bouwen.
Het is voldoende om de bevol
king enorm te terroriseren. "Het is
een duivels plan, dat ze al lang van
tevoren hebben bedacht. Ze probe
ren ons bang te maken en zo te voor
komen dat we kunnen vergaderen
en dingen kunnen organiseren",
zegt een elektrotechnicus die al
sinds drie dagen in het Interconti
nental Hotel in Timisoara helpt be
waken en zich na enig aandringen
opwerpt als gids. En het lijkt er in
derdaad op dat de Securitate al lang
van te voren bedacht had wat te
doen bij een opstand. De geheime
wapenvoorraden in Bukarest en de
goed georganiseerde algehele ter
reur wijzen daarop.
Onze gids brengt ons eerst naar.
een plein waar het anderhalve week
geleden allemaal begon. Overal
staan soldaten en drie tanks bewa
ken deze symbolische plaats per
manent. Het is er een chaos van
glas, lege frisdrankflesjes en ver
scheurde spandoeken. Etalagerui
ten om het plein zijn gesneuveld,
volgens onze gids omdat leden van
de Securitate zaterdag twee weken
geleden de stad hebben geplunderd
om zo hun dodelijk ingrijpen zon
dag, maandag en dinsdag te recht
vaardigen. "Ze schoten op alles en
iedereen, ook op vrouwen die ge
woon boodschappen liepen te doen.
Ze schoten als je zei datje naar links
moest, terwijl zij wilden dat je naar
rechts liep".
Lynchen
De haat tegen de veiligheidstroepen
is groot. 'Doodschieten of ophan
gen', dat is de gebruikelijke reactie.
Uit Bukarest komen al betrouwba
re berichten dat sommige veilig
heidsagenten door burgers ge
lyncht zijn. Zelf zien we in Arad hoe
een man in een priestergewaad
wordt aangehouden. Binnen zeer
korte tijd wordt hij door een uiterst
vijandige menigte omstuwd die er
van overtuigd is dat ook hij een Se-
curista is.
En die haat ga je zelf ook voelen
als ze eenmaal op het armenkerkhof
in Timisoara bent geweest. Daar,
tussen de armzaligste kruizen, heb
ben de bewoners van de stad afgelo
pen dagen een massagraf ontdekt,
een van de velen die ze nog ver
wachten te vinden. Daarin lagen
slachtoffers van de moordpartijen
die anderhalve week geleden wer
den gehouden. De lichamen zijn uit
gestald voor het publiek. Alle lijken
zijn verschrikkelijk mishandeld,
het is duidelijk dat ze voor hun
dood zwaar zijn gemarteld. Bij een
zwangere vrouw is de buik openge
sneden en de foetus ligt bovenop
haar.
In een klein gebouw waar nor
maal de lijken worden gewassen,
ligt een dode, vastgebonden aan de
tafel, zijn voeten met ijzerdraad ge
ketend alsof de beulen tijdens hun
martelwerk zijn gestoord. De bewo
ners van de stad lopen met grimmi
ge gezichten langs de scène. En
voorzichtig, want op een naburig,
veel grotere begraafplaats houden
zich de Securistas tussen de grafste
nen schuil. Niet tijdens ons bezoek,
maar een dag later, schieten ze mid
den in de rouwende menigte.
Maandag
De nacht in Arad is gevuld met
schoten, die zich voornamelijk con
centreren rond de kazerne van de
stad. In Bukarest hebben de terro
risten geprobeerd het stadion te
veroveren. Uit Timisoara wordt 's
ochtends gemeld dat het er erg rus
tig is. Een collega van de BBC ver
telt dat mensen op straat aan het
winkelen waren en er zelfs weer
trams reden.
Maar de rust in de stad is niet van
lange duur. In de loop van de dag
worden de berichten steeds alar
merender. Het leger bereidt zich
voor op een laatste grote aanval op
de terroristen. Bewoners van het
centrum worden verzocht hun wo
ningen te ontruimen, zodat ze in de
te verwachten strijd niet zullen om
komen.
Toch blijft de grote aanval uitein-
Het dagelijkse leven in Bukarest is snel weer normaal: in de rij voor eie- delijk uit. Er komen berichten dat
ren- Secristas zich beginnen over te ge-
(foto ap) ven. In de loop van de avond brengt
de televisie het bericht dat Ceauses
cu en zijn vrouw door een geheim
tribunaal zijn veroordeeld en ter
dood gebracht.
Internationaal wordt gemengd op
dat nieuws gereageerd, maar de
Roemenen horen het onder gejuich
en geklap aan. De hele avond drom
men ze samen rond de televisies in
afwachting van de beloofde band
van Ceausescu's executie. Voor hen
betekent zijn dood het einde van
een nachtmerrie. Voor veel Securis
tas zal het een teken aan de wand
zijn: als ze worden gesnapt betekent
dat vrijwel zeker hun dood.
Op dinsdag meldt Hongarije dat
er af en toe helikopters vanuit Roe
menië binnenvliegen en pijlsnel
weer verdwijnen: de mensen van de
veiligheidsdienst vluchten.
ADVERTENTIE
WIE STRAKS NOG
BETAALBAAR WIL RIJDEN, W
ZZZT* AN NU BETER LEASEN.
Q1B DAT IS VOORDELIGER! jjjg
Kamsteeg Auto Lease 071-317«6 lij j^jT p
Vestigingen te: Voorschoten. Oegstoeest, Katwijk, llsse. HMegom. leiderdorp. Alphen a/d Rl|n
De mededeling dat Ceausescu is ge
arresteerd, ontketend grote vreug
de. Zenuwachtig zijn ze, zeker,
maar overal nemen mannen het
vrijwillig op zich om wegblokkades
te organiseren en auto's en voorbij
gangers te controleren.
Soms straalt het plezier van hun
machtsvertoon er een beetje vanaf
en begint iemand gewichtig de
landkaart van Roemenië open te
vouwen, maar in de meeste gevallen
zijn ze zeer voorkomend en vragen
uitgebreid om excuus als er niets
wordt gevonden. Hun onderzoekin
gen zijn zeker niet onterecht, want
zowel 's middags als 's avonds vin
den grote gevechten tussen het le
ger en de Securistas plaats. Acht
tien 'terroristen' sneuvelen, drie sol
daten en zes burgers.
BUKAREST/TIMISOARA - De
strijd is over, het ergste leed geleden
en deze soldaat (boven) heeft bloe
men in de loop van zijn tank gezet.
De tienduizenden doden moeten nog
worden begraven. Sommigen
rechtsvoerden, bij gebrek aan an
der transport, hun gesneuvelde fa
milielid op het dak van de auto mee.
Weinig genade kennen de Roemenen
met de leden van de gehate geheime
politie Securitate. Leden daarvan
(onder) kwamen niet levend uit hun
pantservoertuigen. (foto's AP)
