Gorbatsjov
zelf naar
Litouwen
Securitate was meedogenloze moordmachine
Ion Iliescu is oude
kennis Gorbatsjov
Gorbatsjov
'man van de
jaren '80'
Poging om breuk te lijmen
Westduitsers massaal naar DDR
WÖENSDAG 27 DECEMBER 1989
BUITENLAND
PAGINA 5
Buitenland kort
NEW YORK (AP) - Het Ameri
kaanse weekblad Time heeft
Sovjet-president Michail Gor
batsjov uitgeroepen tot 'Man
van de jaren '80'. Time om
schreef Gorbatsjov, die in 1987
al .werd uitgeroepen tot 'Man
van het jaar', als "de kracht ach
ter de belangrijkste gebeurte
nissen van de jaren '80. De din
gen die hij tot nu toe tot stand
heeft gebracht zullen vrijwel ze
ker de toekomst helpen vorm
■geven". Door Gorbatsjov is de
geschiedenis in een stroomver
snelling geraakt en kwam een
eind aan de Koude Oorlog, aldus
Time.
Time wijst sinds 1927 jaarlijks
een 'Man van het jaar' aan, maar
besloot daar dit keer een 'Man
van het decennium' van te ma
ken. In 1949 werd Winston
Churchill door het Amerikaanse
tijdschrift uitgeroepen tot 'Man
van de halve eeuw'. Slechts drie
anderen viel de eer te beurt twee
keer tot belangrijkste man te
worden uitgeroepen. Behalve
Churchill (in 1940 en 1949) wa
ren dat Josef Stalin (in 1939 en
1942) en Deng Xiaoping (in 1978
en 1985).
Gaddafi wil onderzoek naar
Libische huurlingen in Roemenië
TUNIS (AFP/Rtr) De Libische leider Muammar al-Gaddafi heeft gis
teren voorgesteld een internationale commissie de beschuldiging te la
ten onderzoeken dat Libische huurlingen Ceausescu hebben onder
steund.
Volgens het Joegoslavische persbureau Tanjug hebben Syrische, Li
bische en Palestijnse huurlingen aan de kant van de dictator gevoch
ten. Syrië en de PLO ontkenden de beschuldiging onmiddellijk, al
sloot een Syrische woordvoerder niet uit dat individuele Syriërs 'op
persoonlijke titel' met Ceausescu hebben meegevochten. Gaddafi stel
de gisteren in een vraaggesprek met de Joegoslavische televisie een
onafhankelijk onderzoek voor naar de identiteit van gewonde Arabi
sche studenten die werden aangetroffen bij de Securitate. Volgens
Gaddafi zit Israël achter de geruchten over de Libische betrokkenheid.
"Israël steunde Ceausescu. Zijn vrouw is bovendien van jóodse oor
sprong", aldus de Libische leider.
BUKAREST (GPD/AFP) - De
nieuwe Roemeense president Ion
Iliescu is geen onbekende in de
Roemeense politiek. Hij behoor
de tot de vooraanstaande figuren
in de communistische partij in de
jaren dat de inmiddels geexecu-
teerde president Nicolae Ceause
scu nog een relatief liberaal be
wind voerde. Iliescu was van 1967
tot 1971 minister voor jeugd, maar
raakte in de jaren daarna steeds
meer uit de gratie. De laatste ja
ren was hij directeur van een
technische uitgeverij in Boeka
rest.
Buitenlandse waarnemers heb
ben Iliescu de laatste jaren met
interesse gevolgd, omdat hij ban
den met de Russische partijleider
Gorbatsjov heeft. Ze hebben el
kaar leren kennen in het begin
van de jaren '50, toen Iliescu stu
deerde aan het Moskouse insti
tuut voor energie. Er gingen ja
renlang geruchten dat Gor
batsjov in hem een mogelijke op
volger van Ceausescu zag. De
nieuwe president staat bekend
als een zeer intelligent man met
een liberale instelling, die onder
Roemeense intellectuelen een
hoog aanzien geniet.
Iliescu werd 59 jaar geleden ge
boren als zoon van een commu
nist die voor de Tweede Wereld
oorlog al actief was in de illegale
communistische partij van Roe-
nië. Hij studeerde elektrotech-
nologie in Boekarest en was in de
jaren '50 voorzitter van de Roe-
ense studentenorganisatie en
de centrale commissie voor de
werkende jeugd.
In 1967 werd hij benoemd tot
minister voor jeugdzaken, een
post die hij kwijt raakte toen
Ceausescu in het begin van de ja-
i '70 terugkwam van zijn rela
tief liberale culturele koers en
steeds meer de stalinistische kant
op ging met zijn beleid. Toen hij
weigerde een soort Chinese cultu
rele revolutie in Roemenië door te
?ren, werd hij voor straf naar
de provincie Timis (met als
hoofdstad Timisoara) gestuurd.
Daar liet hij een goede indruk
achter als iemand die naar het
volk wist te luisteren.
In 1974 poogde hij naar het cen
trum van de macht terug te keren.
Hij werd toen zelfs benoemd tot
plaatsvervangend lid van het po
litiek uitvoerend comité van de
communistische partij en in 1979
tot lid van de staatsraad.
Ruzie
In de jaren '80 wordt zijn politieke
loopbaan plotseling onderbro
ken. Waarom is niet bekend, maar
vermoedelijk vanwege zijn ge
spannen verhouding met Ceause
scu. In 1984 wordt hij uit het Cen
traal Comité gezet en verliest hij
zelfs zijn bescheiden functie als
lid van het waterstaatkundig bu
reau omdat hij kritiek had gele
verd op het milieubeleid van de
regering. In 1987 stelt Iliescu zich
achter de hervormingen van Sov
jetleider Michail Gorbatsjov.
Daarmee strijkt hij Ceausescu te
gen de haren, die daarvan niets
wil weten.
Tijdens de stormachtige ont
wikkeling van de afgelopen tien
dagen in Roemenie, ontpopte
Iliescu zich als woordvoerder van
het Front voor Nationale Red
ding. Hij was het die afgelopen
vrijdag in Bukarest de arrestatie
van Ceausescu bekendmaakte en
later die avond vrije verkiezingen
in april 1990, de afschaffing van
de leidende rol van de communis
tische partij en het opstellen van
een nieuwe grondwet aankondig
de.
Gisteren werd hij benoemd tot
de president die het land moet lei
den naar de verkiezingen. Zijn
rechterhand daarbij is Dimitru
Mazilu, VN-functionaris en des
kundige op het gebied van inter
nationaal recht. Mazilu stond
sinds eeen jaar onder huisarrest
omdat hij verleden jaar een kri
tisch rapport had opgesteld over
de situatie van de rechten van de
mens in Roemenië.
Ook de nieuwe minister van de
fensie, generaal Nicolae Militaru,
had zich in het verleden het onge
noegen van Ceausescu op de hals
gehaald. De voormalige bevel
hebber van Bukarest werd enkele
jaren geleden ter dood veroor
deeld wegens "samenwerking
met een buitenlandse mogend
heid". Interventie door hoge Sov
jetmilitairen voorkwam zijn exe
cutie.
Ion Iliescu, de man die Roemenië in rustiger vaarwater moet brengen.
(toto EPA)
die tegen de breuk is, scheidde zich
evenwel van de regionale partij af
en vormde een eigen partij.
MOSKOU (AFP/DPA/Rtr/AP) Sovjetpresident Michail
Gorbatsjov gaat binnenkort naar de Baltische republiek Li
touwen om de communisten te weerhouden van een breuk
met de centrale partijorganisatie in Moskou. De Litouwse
partijleider Algirdas Brazauskas maakte gisteren het be
zoek van Gorbatsjov bekend na een spoedzitting van het
Centraal Comité in Moskou over de Litouwse ontwikkelin
gen. Het CC stelde zich vierkant op achter Gorbatsjov, die
de stap van de Litouwse communisten fel veroordeelde.
Gorbatsjov zei tijdens het spoedbe
raad van het Centraal Comité maan
dag en gisteren dat de Litouwse be
slissing de eenheid van de Sovjetu
nie bedreigt. "Als we deze grens
oversteken, kunnen we ervan wor
den beschuldigd doelbewust de
Sovjetunie op te delen". Dat zal de
ze regering en deze partijleiding
niet toestaan, aldus Gorbatsjov.
Hij onderstreepte dat zijn pro
gramma van hervormingen zijn
grenzen heeft en een daarvan is het
ter discussie stellen van de eenheid
van de communistische partij, al
dus het persbureau Tass. Volgens
Gorbatsjov hebben de Litouwse
communisten niet de macht om een
onafhankelijke partij te stichten.
Hun besluit is dan ook niet rechts
geldig en wordt niet erkend.
Desondanks deed de partijleider
een oproep om een politieke oplos
sing te vinden en vroeg om 'uiterste
terughoudendheid'. Het politburo-
lid Vadim Medvedev zei na afloop
van het plenum dat hangende de
missie geen actie zal worden onder
nomen. Volgens Medvedev dron
gen enkele leden erop aan de Li
touwse partijleiders te royeren.
In Vilnius daarentegen gingen
zo'n 10.000 mensen de straat op om
hun steun te betuigen aan de Li
touwse communistische partij, die
vorige week woensdag besloot ge
heel haar eigen weg te gaan. De Li
touwse partijleider Algirdas Bra
zauskas herhaalde gisteren dat de
breuk onvermijdelijk is voor de Li
touwse communisten, als die met
succes willen deelnemen aan regio
nale verkiezingen op 24 februari.
Een groep Litouwse communisten
Meer buitenlands
nieuws op pagina 15
Bofors
De nieuwe Indiase premier Singh
heeft gisteren de Zweedse wapenfa
brikant Bofors uitgesloten van re
geringsorders zolang het bedrijf
weigert de namen te noemen van re
geringsfunctionarissen die steek
penningen van het bedrijf hebben
aangenomen. Bofors-perschef Bor-
je Johansson wilde niet zeggen of
het bedrijf zal ingaan op het Indi
sche verzoek. Het Zweedse bedrijf
heeft de beschuldigingen uit India
altijd ontkend.
Scheepsramp
Een zoekactie naar 13 vermiste be
manningsleden van een Roemeens
vrachtschip dat op kerstavond bij
stormweer zonk voor Kaap Finis-
terre heeft niets opgeleverd. Sche
pen en vliegtuigen die gisteren de
wateren afzochten waar de 2473 ton
metende Topoloveni zonk, keerden
tegen de avond onverrichterzake te
rug. Veertien andere bemanningsle
den konden maandag van een vlot
worden opgepikt door een red
dingshelikopter. Een zeeman ver
loor op het vlot het leven.
Granaat
Een aangeschoten oud-soldaat die
in Santa Ana, 64 kilometer ten
noordoosten van San Salvador, de
toegang tot een kerstpartijtjé werd
geweigerd, heeft een handgranaat
op de dansvloer gegooid en daar
mee zichzelf en vier anderen van het
leven beroofd. In totaal 45 mensen
raakten gewond. Het incident vond
plaats op kerstavond.
Kinderen
Eind 1990 organiseert de VN in New
York een internationale topconfe
rentie over het lot van kinderen in
de wereld. Een aantal landen maak
te oorspronkelijk bezwaar legen de
conferentie, omdat die teveel geld
zou kosten. De bezwaren kwamen
vooral van Westeuropese landen als
België en Nederland. Nu is afge
sproken dat de topconferentie niet
meer dan anderhalf miljoen dollar
mag kosten.
Contra's
Negen commandanten van de Nica
raguaanse rebellen hebben de ge
wapende strijd opgegeven en toe
stemming gevraagd om naar Nica
ragua te mogen terugkeren. De ne
gen willen zich daar mengen in
campagnes voor de verkiezingen
van 25 februari. De bekendmaking
Van de negen wordt door waarne
mers gezien als een duidelijk sig
naal dat de gewapende strijd tegen
de Sandinistische regering in Nica
ragua zijn langste tijd heeft gehad.
Naar schatting 12.000 rebellen be
vinden zich nog in Honduras.
Overal in Oost-
Europa brand
den mensen
kaarsen voor de
slachtoffers van
de Roemeense
revolutie. Ook
bij alle feest
vreugde rond de
openstelling
van de Bran
denburger Tor
dacht voor de
tienduizenden
Roemenen die
de afgelopen
week door Ceau-
sescu-getrouwen
meedogenloos
zijn vermoord.
(foto AP)
Joegoslavische
partij wil naar
vrije verkiezingen
BELGRADO (AP) - Komende
maand beslist het congres van de
Joegoslavische communistische
partij over een voorstel van het Cen
traal Comité om het 45 jaar oude
machtsmonopolie van de partij op
te geven. Volgens secretaris Stefan
Korosec is de partij klaar voor de
concurrentie van 'gelijkwaardige
politieke partners".
Korosec verklaarde gisteren dat
de partij hervormingen wil door
voeren, "niet om het idee van het so
cialisme af te wijzen, maar om het te
behouden en verder tot ontwikke
ling te brengen". In de deelrepu
blieken Slovenië en Kroatië' zijn
naast de communistische partij al
andere politieke partijen opgericht
en in Slovenië worden over enkele
maanden vrije verkiezingen gehou
den. Ook in Servië zijn oppositione
le groepen toegelaten, maar de par
tij daar peinst er niet over om het
machtsmonopolie op te geven.
Het voorstel voor politieke her
vormingen maakt deel uit van een
uitgebreid pakket van economische
en politieke maatregelen van presi
dent Markovic dat Joegoslavië uit
een ongekende crisis moet halen.
WEST-BERLIJN (DPA/AFP) -
Ruim een miljoen Westduitsers
hebben de kerstdagen benut voor
een bezoek aan de DDR. Maar de
stormloop die was verwacht na het
opheffen van de visumplicht en het
verplicht geldwisselen voor West
duitsers, bleef uit.
Slechts bij enkele grensovergan
gen was het zo druk dat de wacht
tijd voor automobilisten opliep tot
twee uur. Het verkeer naar de
Bondsrepubliek verliep ook vrijwel
probleemloos. In West-Berlijn was
het echter wel raak bij de vrijdag ge
opende doorgangen onder de Bran
denburger Tor, waar zich tiendui
zenden Westberlijners meldden.
Al zaterdagavond liet de Oost-
duitse grenspolitie zomaar bezoe
kers uit de Bondsrepubliek toe, ter
wijl de nieuwe maatregelen pas
middernacht zouden ingaan. De
Westduitsers werden met drank en
geschenken opgewacht door Oost-
duitse burgers in feeststemming.
Overal hingen ter verwelkoming
spandoeken en aanplakbiljetten.
Volgens het officiële Oostduitse
persbureau ADN meldden zich op
kerstavond zo'n half miljoen men
sen bij grensovergangen van en
naar de Bondsrepubliek, en een
evengroot aantal bij de doorgangen
in de Berlijnse Muur. Van de Muur
blijft steeds minder over. Veel sou-
venierjagers hebben al hun slag ge
slagen. De 'kostbaarste' stukken
Muur zijn die zijn weggehaald voor
de doorgangen onder de Branden
burger Tor.
In de Oostduitse stad Schwerin
demonstreerden gisteren zo'n 1500
tegen hereniging van de
twee Duitslanden. De demonstratie
was volgens ADN georganiseerd
door enkele intellectuelen, die een
maand geleden al opriepen tot
handhaving van de Oostduitse soe
vereiniteit. Op spandoeken waar
schuwden de betogers tegen een
'uitverkoop' nu de grenzen met de
Bondsrepubliek geopend zijn.
BUKAREST (DPA/GPD) - Securi
tate: bij die naam kromp "iedere
Roemeen ineen. Elke verdwijning
van critici van Ceausescu's bewind
was tien tegen één het werk van het
50.000 mannen en vrouwen grote
privéleger van de Conducator. Een
uitgebreid spionagesysteem dat
werkte tot in de meest afgélegen
bergdorpen, zorgde ervoor dat Roe
menië een zwijgend land werd.
Nu wordt het zwijgen doorbro
ken over de moordmachine waar
mee dictator Ceausescu tot iedere
prijs zijn macht probeerde te hand
haven. Tot het laatst bleven de Se-
curitate-leden fanatiek en niets en
niemand ontziend doden. De
wandaden en de uitgekiende struc
tuur van de Securitate lijken eerder
uit een gruwelverhaal te komen dan
uit de werkelijkheid.
Het trainingsprogramma van de
Securitate-recruten was niets an
ders dan een opleiding in moorden.
In Sibiu en Brasov had de geheime
politie twee vormingsinstituten
voor naar schatting 6000 mensen,
bij voorkeur jonge weeskinderen.
De studenten leefden er als God in
Frankrijk en beschikten over een
golfterrein, tennisbanen, biosco
pen, cafetaria's en zwembaden.
Van jongs af aan werden zij in een
strakke discipline getraind om de
zwaarste en onmenselijkste op
drachten van de machthebber uit te
voeren. Een van de kernpunten van
het opleidingsprogramma was het
WITMARKT
Nu in de Bijenkorf op de afde
ling 'huishoud': wit porseleinen
serviesgoed, o.a. Arzberg, met
onzichtbare schoonheidsfoutjes.
Het enige waaraan u kunt zien
dat ze er zijn. is de prijs: daar
gaat maar liefst 30% van af.
De gruwelijke slachtpartij in Ti
misoara is daarvoor het bewijs: dui-
zenden gruwelijk vermoorde men
sen, de buik opengereten, ge
slachtsdelen afgehakt. De vingers
werden van de lijken gehakt om
identificatie moeilijk te maken. Ook
in Timisoara schoot de Securitate
45 kinderen neer, die naar de pop
penkast waren geweest en naar huis
gingen.
Een gewonde Securitate-man die
in een ziekenhuis van Bukarest
werd afgeleverd, had onder het ver
band een pistool verborgen. Zodra
hij de kans kreeg haalde hij het te
voorschijn en richtte op artsen en
patiënten. Gelukkig voor hen wa
ren zijn kogels op. Maar er waren
zes mensen voor nodig om de wild
om zich heen slaande man te over
weldigen.
De speciale Securitate-troepen
bestaan overigens al sinds 1950.
Hun lichte wapens werden onder
Ceausescu aangevuld met artillerie
en pantserwagens. Volgens de in
1978 naar het westen overgelopen
ex-veiligheidschef Pacepa bestaat
sinds 1976 binnen de Securitate een
ultra-geheim onderdeel dat zich be
zighield met chemische en bacterio
logische wapens.
Toen bij de opstand aan de voor
avond van kerst een groot aantal
bommen afging, ontdekte het leger
een wijdvertakt ondergronds gan
genstelsel. De ingangen bevonden
zich in 'Securitate-huizen' die er
van buitenaf als gewone woningen
uitzagen. De tunnels werden ver
moedelijk aangelegd in de jaren '80
toen de metro werd gebouwd. Het
was algemeen bekend dat de altijd
gesloten schuifdeuren in metrosta
tions dienden als toegangspoorten
tot het geheime circuit
Het netwerk blijkt nu nog veel
groter dan vermoed. Behalve van
het paleis naar het partijhoofdkwar
tier loopt er ook een kilometerslan
ge tunnel naar het noorden van Bu
karest, die diende als een soort ont
snappingsroute voor Ceausescu.
Het Russische persbureau Tass
meldde dat er zelfs schuilplaatsen
zijn gevonden op begraafplaatsen
met ingangen naar de tunnels.
Vanuit dat netwerk sloegen com
mando-eenheden toe die gespeciali-
eerd waren in anti-terreuberstrij-
ding en sabotagedaden. Via de on
dergrondse gangen kwamen kleine
groepjes tot de tanden bewapende
agenten onverwacht tevoorschijn.
Vrijdagavond nog doken agenten
van de Securitate uit tal van gehei
me tunnels op en openden het vuur
op de menigte die zich had verza
meld op het plein voor het paleis om
te luisteren naar een proclamatie
van de voorlopige regering.
De Securitate had naast een militai
re tak, die diende voor de persoon
lijke bescherming van Ceausescu,
het neerslaan van opstanden en het
verdedigen van het vaderland in ge
val van oorlog, ook nog een burger-
afdeling. De burgeragenten hadden
over het hele land een net van infor
manten gecreëerd. Kinderen moes
ten hun ouders bespioneren, buren
vertrouwden elkaar niet meer. Zelfs
een onschuldig politiek getint grap
je was al genoeg om de Securitate
op het dak te krijgen. Die namen
verdachten mee en verwanten kre
gen pas maanden of jaren later te
horen wat er met de ongelukkige
was gebeurd: of hij was verbannen,
in een kamp of gevangenis terecht
was gekomen, of erger.
Of iemand nu directeur, ambte
naar of journalist was, iedereen kon
op een dag zou verdwijnen. Vrijuit
praten kon nergens, overal was af
luisterapparatuur. Wilde men in de
eigen woning het hart eens luchten,
dan was de enige mogelijkheid de
radio keihard aan te zetten, en alle
kranen te laten lopen, om afluiste
ren onmogelijk te maken.
