'Ik moet m'n enthousiasme leren beheersen'
Perfect evenwicht klank en boodschap
Kerstglitter bij 'Vox Humana'
PODIÜMBLIK
Kuiistpromotor Thom van Kleef:
Studium Generale-lezingen Leidse universiteit over waarde kunst
TIG mist nog wat vaart
DINSDAG 19 DECEMBER 1989
PAGINA 23
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN Een rustig theater
weekje dit keer met een van-al-
les-wat-programma in de Leidse
Schouwburg en een 'wij-zijn-
met-vakantie'-verontschuldi-
ging van het LAK.
Saxofoon Kwartet
De schouwburg haalt vanavond
zoals eerder al aangekondigd
het Amsterdams Saxofoon
Kwartet in huis. Voor de pauze
wordt The Puertorican Suite,
een mengeling van Zuidameri-
kaanse muziek, ten gehore ge
bracht. daarna komt Leonard
Bernsteins 'West Side Story' aan
bod. Het programma, dat de toe
passelijke titel 'America' heeft
meegekregen, is vorige maand
enthousiast in de Amsterdamse
Stadsschouwburg ontvangen.
Op het podium temidden van
marimba's, xylofoon, klokken
spel, pauken, drums en een sam-
ba-pannensetje brengen de vier
saxofonisten twee 'blokken' mu
ziek: drie kwartier Latijns-Ame
rikaans en drie kwartier West
Side Story, een lange suite uit de
bekende Bernstein-musical. Het
Amsterdams Saxofoon Kwartet,
dat tien jaar geleden werd ge-
n Sandrien Lammers in 'Roberto en de Tover-
(foto Frank Straatemeter)
Rob Hauser (altsaxofoon), Bart
Kok tenorsaxofoonen Hank
van Twillert baritonsaxofoon
Het kwartet is voor de gelegen
heid uitgebreid met klassiek en
modern slagwerk.
Introdans
Introdans komt woensdag
avond naar het theater aan de
Oude Vest met een uit vier cho
reografieën opgebouwd pro
gramma. Twee van de vier uit te
voeren balletten zijn nieuw. Het
gaat om werk van artistiek-di-
recteur Ton Wiggers en huischo-
reograaf Ed Wubbe. Wiggers is
voor zijn nieuwe werk. dat door
vijf mannen wordt gedanst, uit
gegaan van en vrijwel onbeken
de compositie van Benjamin
Britten: 'Abraham and Isaac'
voor tenor, counter-tenor en pia
no. Ed Wubbe heeft ditmaal een
luchtig ballet voor de voltallige
dansersgroep, op verschillende
muziekstukken (waaronder ne
grospirituals en oude blues) ge
maakt, met als titel 'Gollywog-
walk'.
Op deze avond zullen ook te
zien Wubbes Messiah op muziek
van Handel en 'Cellorganics
een duet, dat eveneens door
Wubbe is gechoreografeerd.
Berdien Stenberg
Berdien Stenberg is een populai
re fluitiste, die haar technische
vaardigheden in dienst heeft ge
steld van de glans van het uiter
lijk vertoon. Het oogt en luistert
'lekker' wat Berdien in haar the
atershows tentoonspreidt. Dus
ook in 'Pirouette', een door groot
orkest ondersteunde show. die in
het teken van het naderende
kerstfeest staat en door de flui-
Het Amster
dams Saxofoon
Kwartet met
Leonard Bern
steins 'West Side
Story. (foto pr»
riste zelfvan teksten is voorzien.
Berdien Stenberg heeft met haar
theatershow, waarin tal van be
kende melodietjes zijn opgeno
men en Mozart evenmin ont
breekt, destijds in de Leidse
Schouwburg zo veel succes ge
oogst dat een reprise niet uit kon
blijven. En die wordt op donder
dagavond in het theater aan de
Oude Vest gegeven. Volle bak op
nieuw verzekerd.
Tovernaald
Roberto en de tovernaald'. Zo
luidt de titel van de familievoor
stelling, die het Noordelijk Thea
ter 'De Voorziening' vrijdag
avond in de schouwburg geeft.
Het stuk is geschreven door Jan
Veldman, die er een aantal Itali
aanse volksverhalen, opgete
kend door Italo Calvino. als uit
gangspunt voor heeft genomen.
'Roberto en de tovernaald'
wordt een familievoorstelling
voor jong en oud genoemd.
'Spannende avonturen worden
afgewisseld met komische situa
ties in een wervelende muzikale
omlijsting'. Zo staat het in de
toelichting op het programma,
dat ook spreekt van verrassende
decors en fantasierijke kos
tuums, te lezen. De voorstelling
begint in dit geval al om 19.00
Shirley Valentine
De schouwburg week wordt op
zaterdagavond besloten met een
herhaling van 'Shirley Valenti
ne', een door de actrice Anne-WIl
Blankers met niet aflatend suc
ces gespeelde solovoorstelling.
Het stuk is geschreven door Willy
Russell en gaat over een vrouw,
die de monotonie van haar da
gelijkse bestaan tracht te door
breken. Over deze voorstelling is
uitsluitend in louende zin ge
schreven.
Scrooge Marley
De Leidse toneelgroep 'Imperi
um' geeft ook dit jaar weer een
serie kerstvoorstellingen. Op
nieuw wordt vlak voor het feest
van Christus' geboorte 'Scrooge
and Marley'. naar Charles Dic
kens. opgevoerd. Ans Alting en
Kees Visser hebben Dickens ver
haal bewerkt tot een toneelstuk,
opgeluisterd met liedjes. De
voorstellingen zijn op 19, 20, 22,
23 en 24 december in Imperiums
Microtheater. De eerste vier op
voeringen beginnen om 20.30
uur, de volgende zijn op zondag
middag 15.00 uur en op zondag
avond 20.30 uur.
door
Gerlof Leistra
Sinds een jaar runt Thom van Kleef in Amsterdam het enige
pr-burêau voor kunst en cultuur in Nederland. Tot zijn
klantenkring behoren gevestigde instellingen als het Ko
ninklijk Concertgebouworkest, het Koninklijk Conservato
rium en de Rijksdienst Beeldende Kunst. Gesprek met een
bevlogen kunstpromotor. 'Ik moet mijn enthousiasme nog
wat leren beheersen.'
nodige omzwervingen kwam ik in
New York terecht op de afdeling
marketing en pr van het City Centre
Theatre. Van Ellen Jacobs, die in
New York een eigen publiciteitsbu
reau runde, heb ik'de kneepjes van
het vak geleerd.'
Na zeven jaar keihard werken
kreeg Van Kleef echter weer
heimwee naar Nederland. 'Ik begon
mij hoe langer hoe meer te ergeren
aan het culturele klimaat in AÏneri-
ka. Geld, succes en carrière zijn niet
de dingen die mij grote bevrediging
geven.' In Nederland kreeg Van
Kleef het aanbod om perschef te
worden van de Nederlandse Opera.
'Dat was de tijd dat Jan van Vlijmen
daar nog de scepter zwaaide. Ik heb
daar een aantal maanden met veel
plezier gewerkt, tot Van Vlijmen op
een zijspoor werd gezet. Toen werd
de bodem onder mijn functioneren
weggeslagen en heb ik ontslag ge
nomen.'
Binnen de kortste keren had Van
Kleef zijn eigen pr-bureau voor
kunst en cultuur opgezet. 'En vanaf
dat moment is het mij eigenlijk voor
de wind gegaan. Ik had al snel een
AMSTERDAM (GPD) - Een groot
bureau met een telefoon er op. Meer
lijkt Thom van Kleef (35) niet nodig
te hebben om zijn eenmansbedrijfje
met succes te runnen. Want de basis
is hijzelf. 'In dit werk moet je het
hebben van enthousiasme en over
tuigingskracht. Bij mij zijn beide
gelukkig volop aanwezig.' Van
Kleef is een rappe prater die met
een iets andere achtergrond zijn
klanten moeiteloos een afgetrapte
step als fonkelnieuwe auto zou ver
kopen.
De kennis voor zijn baan deed
Van Kleef grotendeels op in Ameri
ka. Na het gymnasium in Haarlem
en een op een haar na afgemaakte
studie rechten in Leiden, vertrok hij
in 1980 naar New York om ervaring
op te doen. 'In Nederland had ik
twee jaar publiekswerving gedaan
voor het Holland Festival, maar dat
was niet precies wat ik wilde. Na de
paar grote klanten, zodat ik er vol
doende aan overhield om van te le
ven.' Nu werkt hij onder meer voor
het Koninklijk Concertgebouwor
kest, het Holland Festival voor Ou
de Muziek, het Koninklijk Conser
vatorium, de Rijksdienst Beelden
de Kunst, de stichting 3M en het
Prins Bernhard-Fonds.
Zijn specialiteiten zijn klassieke
muziek, beeldende kunst en festi
vals. Hoewel zijn werkzaamheden
per klant verschillen, functioneert
hij steeds weer als intermediair tus
sen opdrachtgever en media. 'Een
voudig gezegd komt het er op neer
dat ik bepaalde zaken onder de aan
dacht van de pers moet brengen. De
aanpak verschilt per kunstsoort,
maar is in het algemeen veel minder
agressief dan in Amerika. Daar is
het heel normaal om een journalist
van de New York Times een com
pleet story-idea aan de hand te
doen. In Nederland hoef je dat niet
te proberen. Hier laten journalisten
zich niet graag pushen.'
De meeste grote instellingen heb
ben weliswaar een eigen pr-afde-
ling, maar volgens Van Kleef wil dat
niet zeggen dat er voor hem geen
werk overblijft. 'Die mensen kun
nen vaak onvoldoende afstand ne
men van hun eigen product. Die ob
jectiviteit heb ik dan wel. Daarom
moet ik instellingen ook niet al te
goed leren kennen. Dan word ook ik
met allerlei ballast opgezadeld en
kan ik er niet leuk meer over vertel
len. Wel is het nodig dat ik persoon
lijk begeistert word door mijn
cliënt. Het moet bijna een soort ver
liefdheid zijn. Dan zal ik ook niet
snel vreemd gaan met vergelijkbare
instellingen.'
Werk heeft hij voldoende, toch
zou Van Kleef nog wel twee of drie
klanten kunnen gebruiken. 'De
VARA-Matinee zou ik ontzettend
graag doen, omdat ik dat een fantas
tische serie vind. En verder? Het
Van Goghjaar! Die mensen hadden
al lang moeten bellen, want dat is
wat de pr betreft nooit goed op de
rails gezet. Maar ik heb mijzelf tot
nu toe nooit hoeven aanbieden.'
Van Kleef probeert 'zo practisch
mogelijk te werken. Niemand zit te
wachten op dure rapporten die ver
volgens in een bureaula verdwij
nen. Het is een kwestie van op het
juiste moment het goede register
open trekken. En daarbij moet je
vooral zorgen dat er geen overkill
optreedt. Wat je te zeggen hebt,
moet je met kleine druppels onder
de aandacht zien te brengen. Toch
wordt wat ik doe regelmatig als een
slagregen ervaren. Mijn persberich
ten zijn vaak te lang, maar dan laat
ik mij meeslepen door mijn eigen
enthousiasme. Dat moet ik nog le
ren beheersen. Anders denken de
journalisten op een gegeven mo
ment ook 'gat, daar heb je die Van
Kleef ook weer.' En daarvoor is wat
ik te zeggen heb tezeer de moeite
waard.'
Jessye Norman geeft glansrijk recital
AMSTERDAM (GPD) - Het
Concertgebouw stond gister
avond na afloop van het glansrij
ke recital door de wereldberoem
de zangeres Jessye Norman op
zijn grondvesten te trillen. Nu
was daar ook alle reden voor,
want niet alleen het niveau van
het gebodene beantwoordde aan
zeer hoge maatstaven; ook het
programma zelf mocht gerust
voorbeeldig heten. Handel, Ri
chard Strauss, Mahler. Ravel en
De Falla met als toegiften naast
een fragment uit Bizets 'Carmen' -
Normans vertolking van dit opus
op cd is nu al een absolute best
seller! - de negro-spiritual 'Deep
River'. Kortom, veelzijdiger kan
het haast niet.
Wat mij vooral keer op keer
trof, was de superieure wijze
waarop Norman de inhoud van de
gezongen tekst in muziek wist te
belichamen, zodanig, dat er spra
ke was van een perfect evenwicht
tussen klank een boodschap.
Dikwijls kreeg de luisteraar de in
druk, dat elk lied tot een klein
stukje muziektheater werd ge
transformeerd, zonder dat Nor
man daarbij overigens te ver ging.
Bovenal in Mahlers 'Lieder eines
fahrenden Gesellen' werkte dit
uitstekend. Zelden zal men deze
minidrama's zo beeldend hebben
horen zingen als bij deze gelegen
heid. Elk woord was geladen met
een kolossale intensiteit, juist ook
gedurende het subtielste pianissi
mo. Dat belooft wat als de orkest
versie van dit opus met Norman
Zangeres Jes
sye Norman.
en Haitink uitkomt, die onlangs
te Berlijn werd vastegelegd.
De pianist Charles Spencer te
kende over de gehele linie voor
een instrumentale omlijsting, die
onwillekeurig grote namen als
Gerald Moore en Erik Werba in de
herinnering roept. In het 4de Ma-
hlerlied 'Die zwei blauen Augen'
bij voorbeeld, namen beide musi
ci het tehipo griezelig langzaam.
Toch was de spanning om te snij
den, want dat uiterste aan ingeto
genheid stond in een omgekeerd
evenredige verhouding tot de in-
kervende tragiek waarmee ten
eerste de pianist het treurmars-
ritme fraseerde en voorts Norman
de betekenis van de woorden tot
in hun diepste uithoeken peilde.
Over de vier liederen van
Strauss kan in eensluidende zin
worden bericht, in welk verband
ik de pianoversie van 'Morgen' se
dert gisteren toch prefereer bo
ven die voor orkest. Schitterend,
die nauwsluitende éénheid van
piano en zang, die toch zó spon
taan werkte, dat het wel leek alsof
het geheel volledig uit het niets
ontstond. Je voelt je als toeschou
wer bijna teveel bij een dergelijke
intieme benadering van de mu
ziek, die hier haast iets magisch
bezat.
Na de pauze dus Ravel en de
Falla. Van laatstgenoemde gin
gen de befaamde Zeven Spaanse
volksliederen, die ook onder
meer in de bewerking voor cello
en piano bekend zijn. Jammer,
dat aan het eind van 'Nana' heel
even Normans stem brak. Dank
zij haar suggestieve tekstverbeel
ding liep de spanning echter
naadloos door. Een even boeiend
aspect van deze avond was Nor
mans 'stimmliche' rijkdom. Ze
mag dan wel voor sopraan door
gaan, haar altregister is zeker
even goed ontwikkeld. Niet voor
niets staat ze te bóek als een van
de belangrijkste pleitbezorgsters
voor Mahlers 'Das Lied von der
Erde'. Daarenboven wist zij in De
Falla's 'Polo' zelfs een buitenge
woon fiere, ja haast mannelijk
aandoende klank te etaleren. Al
dus ontstond een bont contrast
met het sensuele coloriet van de
hieraan voorafgaande cyclus
'Shéhérazade' van Ravel, waarin
de fluitist Alain Marion zijn aan
deel fenomenaal verdedigde.
MAARTEN BRANDT
LEIDEN - Studium Generale organiseert in de
maanden februari en maart enkele lezingen
waarin de waarde van de kunst centraal zal
staan. Dr. Antoine Bodar van de Rijksuniversi
teit Leiden gaat op maandag 19 februari in op
yragen als: wordt schoonheid beleefd als een
'viering, als de verwijzing naar tijdloosheid, of
als een vierendeling, als de uitdrukking van ver
scheurdheid? Deze vraag is uitgangspunt van
een schoonheidsleer waarvan Bodar de grond
begrippen nader uiteen zal zetten.
Kunst en functionaliteit staan centraal in de
lezing die op maandag 5 maart wordt gegeven
^or Prof. ir Jan Jacobs van de Technische Uni
versiteit Delft. Hij zal het hebben over indus
triële vormgeving en design, twee zaken die
vroeger gezien werden als kunstnijverheid en
niet als echte, autonome, vormen van kunst. De
laatste tijd echter begint er steeds meer waarde
ring voor te ontstaan.
Ad Rooymans, manager marketing commu
nications bij een Nederlandse multinational en
daarnaast gitarist en componist, houdt op
maandag 12 maart een lezing onder de titel:
'Kunst als visitekaartje'. Rooymans behandelt
vragen als: welke keuzes maken bedrijven die
zich door het subsidiëren van kunst een gunstig
imago willen verschaffen? En heeft hun voor
keur invloed op de publieke opinie en de ont
wikkeling van kunstenaars?
Ook in de lezing van Hans Onno van den Berg
komt de invloed die het bedrijfsleven als subsi
diegever kan uitoefenen op de kunst aan de or
de. Wie betaalt en waarom? Die twee vragen zal
hij in zijn gelijknamige lezing op 19 maart pro
beren te beantwoorden.
De lezingenserie van Studium Generale
wordt afgesloten met een debat over de stelling
'De geldelijke waarde gaat de overige waarden
van de kunst momenteel te veel overheersen.
Deze ontwikkeling moet worden gestopt'.
Thom van Kleef: 'Wat ik te zeggen heb is de moeite waard'
'Een reden lot moord' (Key lo murder') van
Stewart Burke door toneelvereniging TIG.
Regie John Donders. Gezien op 18 decem
ber in de Leidse Schouwburg
LEIDEN - Het aardige van de
thriller 'Een reden tot moord' is
het mislukken van de aanslag op
de bekende actrice Maggy Fair-
child. Ze kan nu namelijk zelf
meedenken over de vraag, wie het
op haar leven gemunt kan heb
ben. En juist dat feit, dat ze nog
leeft, betekent dat de dader op
nieuwe mogelijkheden zint om
zijn karwei af te maken. Maggy en
haar - na een korte huwelijkscri
sis teruggekeerde - echtgenoot
bieden de dader dan ook bewust
zo'n kans aan om hem of haar al
dus te kunnen ontmaskeren. Die
opzet lukt en, zoals dat in een goe
de thriller hoort, blijkt de 'reden
tot moord' pas in de laatste mi
nuut. Over deze stukkeuze leek
het publiek daarom ook uiterst te
vreden.
Dat Maggy Fairchild de aanslag
overleeft, komt trouwens de voor
stelling van TIG ook ten goede.
Het zou jammer geweest zijn, als
de vlot acterende Hannie de Goe
de al na het eerste tafereel van het
toneel zou zyn verdwenen. Met
haar speltempo draagt ze de voor
stelling en voorkomt dat het ge
heel inzakt.
Desondanks ligt hier het zwak
ke punt van deze TIG-produktie:
men zou nog meer op tempo moe
ten spelen. Theater is geen televi
sie, en kan dat ook niet z(jn. Toch
kun je er niet onderuit, dat we
met 'televisie-ogen' naar zo'n
thriller zitten te kijken. Met deze
rolbezetting, die zeer redelijk
voor de dag komt, had regisseur
John Donders er best nog wel wat
meer vaart in kunnen krijgen. Op
zijn minst moet TIG die veel te
lange pauzes tussen de afzonder
lijke taferelen nu maar eens radi
caal afschaffen. Het is ouderwets
en meestal onnodig - zo niet, dan
moeten er andere creatieve oplos
singen worden bedacht.
Afgezien van de wat zwakke ti
ming van het geheel waren ver
trouwde TIG-acteurs als Ton
Barnhoorn, Corry van Doorn en
Jos Hopstaken verder goed op
dreef. Daarnaast leverden betrek
kelijk nieuwe gezichten bij TIG
als Pierre Bonnet, Esseline Fabre
en de wat bekendere Cees de
Graaf belangrijke spelbtjdragen.
WIJNAND ZEILSTRA
Kerstconcert van het Rijnlands Chr. Man
nenkoor Vox Humana' o.l.v. Sander van
Marion, m.m.v. Joke de Vin alt, Henk van
den Brink bas. Léonie Metz - declama
tie. Louis van Dijk en Jan Veenje piano.
Addie de Jong orgel en het Arpeggio Trio
bestaande uit Anke Anderson harp. Han
Kapaan - hobo en Dieks Visser - fluit Ge
hoord 18 december in de Stadsgehoorzaal
in Leiden Vanavond volgt een herhaling.
LEIDEN - Binnen een halve cir
kel vurige kerststerren, waarin
centraal staat het orgel, zalmrozig
beschenen, waardoor het met al
zijn orgelpijpen een woud van
flakkerende kaarsen schijnt, bin
nen deze cirkel speelde zich dit
maal het kerstconcert af van het
Rijnlands Chr. Mannenkoor 'Vox
Humana' onder leiding van de 'il
lustere' Sander van Marion. Ook
deze keer was de avond weer per
fect en stijlvol opgezet. Van Ma
rion's stijl wel te verstaan, en dat
deze aanslaat bij een groot pu
bliek was gisteravond weer over
duidelijk. Elk onderdeel van het
programma werd naadloos aan el
kaar geregen, waardoor de aan
dacht van a tot z gespannen bleef.
Een uitgesproken goed man
nenkoor dat zuiver, homogeen en
zeer goed de dirigent volgend,
een gevarieerd repertoire kerst
liederen vertolkte; twee goed op
elkaar ingespeelde vocale solis.
ten. de bas Henk van den Brink
en de alt Joke de Vin (voor mij
meereen mezzo-sopraan), het pia
no-duo Louis van Dijk, ijzersterk
in vast en ritmisch spel, en Jan
Veenje, ijzersterk in virtuositeit
en ik zou bijna willen zeggen in
exhibitionistisch improviseren,
het Arpeggio Trio, dat steeds
sprankelend soleerde óf begeleid
de op de achtergrond, en de de
clamatie van Léonie Metz. die
met enig pathos maar vast vol
overtuiging de naar zoete roman
tiek riekende gedichten van Nel
Benschop e.a. 'zegde'.
Een paar losse grepen uit het
programma: het weer heerlijk ve
derlicht en snel gezongen 'Nu zijt
wellekome', en het gedragen ver
tolkte 'les Martyrs' van Gounod,
waarin de Franse taal er niet altijd
even fragile' afkwam maar de in
houd des te meer.
Een van de hoogtepunten van
dit concert waren enkele delen uit
de kerstmusical The Promise'
van Dan Burgess in een bewer
king van Van Marion. Hoewel het
karakter van de musical geheel
teloorgaat, blijven er prachtig
'door mannen' gezongen liederen
over. die steeds origineel werden
begeleid op de diverse instru
menten, ondersteund of ingeleid
door de solisten, waarvan Joke de
Vin zéker haar talent toonde maar
helaas vaak geheel onverstaan
baar zong. De bas Henk van den
Brink bleek als klassiek zanger
uiteindelijk toch het mooist en
het meest buigzaam te zingen in
'O Sanctissima' van Dvorak, en
was het minst op zyn plaats in het
ijle Franse kerstlied 'Cantique de
Noel'.
Van Duk en Veenje toonden
met name in de gezamenlijke pia
no improvisatie hun eigen karak
ter, beide groots en meeslepend,
maar voor mij blijft Van Dijk nog
steeds in zijn genre de sterkste.
Herhaling dinsdag 19 december.
LIDY VAN DER SPEK
