'Oost-Europa mag
kiezen voor de EG'
Kohl en Modrow: vijfde top in 40 jaar
Parlement Polen wil snel
besluit over saneringsplan
Begrafenis Sacharov grootse manifestatie
SjevardnacLze laat Oostblok vrij
Premier Joegoslavië eist
doorbraak naar democratie
DINSDAG 19 DECEMBER 1989
BUITENLAND
MOSKOU (Rtr/DPA/UPD - Met
een herdenkingsbijeenkomst op
het plein bij het Moskouse Loezjni-
ki-stadion hebben gisteren zeker
80.000 mensen afscheid genomen
van de donderdag op 68-jarige leef
tijd overleden Andrej Sacharov.
Een menigte van 10.000 mensen
trotseerde de barre kou om de be
roemde dissident te begeleiden op
de tocht van de Academie der We
tenschappen naar het stadion.
Op de bijeenkomst, die geleide
lijk het karakter kreeg van een poli
tieke manifestatie, brachten colle
ga-wetenschappers, parlementari
ërs en voormalige dissidenten de
overleden natuurkundige en win
naar van de Nobelprijs voor de Vre
de hulde voor zijn onvermoeibare
ijveren voor democratische vrijhe
den en mensenrechten. "Hij was
een echte profeet in de ware beteke
nis van het woord, een man die zich
inzette voor een betere toekomst",
zei academicus Dmitry Lichatsjev.
"En zoals alle profeten werd hij niet
begrepen en zelfs uit zijn woon
plaats verbannen", voegde hij er
aan toe, herinnerend aan de balling
schap van Sacharov tussen 1980 en
1986 in Gorki.
Markovic lanceerde zijn plan bij de aanvang van een cruciale driedaagse
zitting van het parlement, dat morgen stemt over de maatregelen. De rege
ring kondigde aan dat zij zal aftreden als het pakket wordt verworpen.
Wat betreft de inwisselbare munt stelde Markovic voor om met ingang
van 1 januari 1990 een dinar te introduceren die gekoppeld wordt aan de
Westduitse mark. De nieuwe dinar zal 10.000 maal zoveel waard zijn als de
Bij het Loe^jniki-stadion hielden Na de bijeenkomst werd het li- leider Michail Gorbatsjov en pre- oude op dit moment is.
de aanwezigen, van wie velen uren- chaam van Sacharov vervoerd naar mier Nikol^j Ryzjkov in de Acade- Het plan is op fel verzet gestoten in de republieken Servië en de door
lang hadden gewacht in een ijzige een klein kerkhof aan de rand van mie der Wetenschappen Sacharovs haar beheerste deelrepubliek Montenegro, waar regionale leiders bèzwa-
koude, brandende kaarsen en zwart Moskou. Onder degenen die hem weduwe Jelena Bonner hun condo- ren aantekenen tegen de introductie van economische en politiek pluralis-
omrande portretten van Sacharov daar tijdens een korte begrafenis- lèances aangeboden. Zondag waren me. Markovics plan zou kunnen resulteren in het ontslag van honderddui-
omhoog terwijl werd gezwaaid met plechtigheid de laatste eer bewezen al meer dan 100.000 mensen naar zenden werknemers die werkzaam zijn in verliesgevende bedrijven. In
spandoeken en vlaggen van de Sov- bevond zich de radicale hervormer het Paleis van de Jeugd in Moskou Montenegro staakte gisteren 160.000 arbeiders een half uur. In Servië wor-
jet-republieken. Veel rouwenden Boris Jeltsin. gekomen om langs de baar met het den morgen en in Macedonië worden donderdag soortgelijke acties ver
droegen badges met het cijfer 6 als Eerder op de dag hadden Sovjet- lichaam van Sacharov te defileren, wacht,
opschrift, daarmee verwijzend naar
het omstreden artikel zes in de Rus
sische grondwet waarin de leidende
rol van de communistische partij in
de Sovjet-samenleving is vastge
legd. "Je zult altijd een lichtend
voorbeeld voor ons blijven" en
"Vergeef ons, Andrej Dmitrievitsj,
we hadden in 1980 de straat op moe
ten gaan", waren enkele van de leu
zen die op spandoeken waren te le-
De radicale historicus Joeri Afa-
nasjev zei in een toespraak dat Sa
charov de belichaming vormde van
de strijd tegen het éénpartij sys
teem. De econoom Gavriil Popov,
die een slottoespraak hield, waar
schuwde dat er nog een lange weg is
te gaan voordat het huidige bureau
cratische regeringssysteem is ver
vangen door een werkelijk demo
cratisch systeem.
Oostduitse bond eist staldngsrecht
OOST-BERLIJN (AFP/Rtr) De Oostduitse eenheidsvakcentrale
FDGB wil dat het stakingsrecht wordt erkend en dat onafhankelijke
bonden worden toegelaten, zo blijkt uit een wetsvoorstel dat de bond
gisteren in haar dagblad Die Tribune heeft gepresenteerd.
De FDGB acht stakingen gerechtvaardigd "als uiterste middel ter
verdediging van de belangen van de arbeiders". Het stakingsrecht is
tot dusver niet erkend in de DDR. Volgens de marxistische leer is het
overbodig, omdat de arbeiders zelf eigenaar heten te zijn van de pro-
duktiemiddelen en daarom met een staking hun eigen belangen zou
den schaden.
Alle burgers moeten verder deel uit kunnen maken van "vrije en on
afhankelijke vakbonden", die kunnen deelnemen aan besprekingen
over salarissen, levens- en werkomstandigheden van de werknemers,
aldus het voorstel.
Het wetsvoorstel is opgesteld aan de hand van duizenden voorstellen
van de leden voor het bijzondere congres van de FDGB eind januari.
DRESDEN (Rtr) De ontmoeting
tussen bondskanselier Helmut Ko
hl en premier Hans Modrow van
daag in Dresden is pas de vijfde top
tussen de twee Duitse staten in 40
jaar.
De twee landen, die officieel van
elkaar gescheiden werden in 1949
na vier jaar spanning gedurende de
Koude Oorlog, onderhielden in de
eerste twintig jaar van hun bestaan
slechts minimale bilaterale contac
ten. De onderlinge betrekkingen
werden pas in 1973 genormaliseerd.
En ook na dat jaar bleven de be
trekkingen nog jarenlang stroef. De
massale uittocht van Oostduitsers
naar het westen deze zomer zorgde
voor een niet met het seizoen stro
kende kilte, tot de grootste door
braak - het openstellen van de gren
zen van de DDR in november - een
revolutionaire verandering teweeg
bracht in de Duits-Duitse betrek
kingen.
De eerste ontmoeting op hoog ni
veau had plaats in 1970, toen kanse- den later
Brandt's opvolger Helmut Het huidige bezoek van Kohl aan
Schmidt ontmoette de Oostduitse Dresden werd inderhaast geregeld
leider Erich Honecker twee keer op nadat het openen van de grenzen
de DDR de betrekkingen tus-
de twee landen in een volledig
nis van president Josip Broz Tito nieuw perspectief had geplaatst,
i Joegoslavië in Belgrado. Maar Gezien het belang van het bezoek
hun eerste officiële ontmoeting op
Duitse bodem kwam pas in 1981
toen Schmidt een bezoek aan
Honecker bracht aan het Werbellin-
ten noordoosten van Oost-
het niet van ironie gespeend dat
Kohl het in een druk programma
moest proppen dat hij voor deze
week heeft. Aanvankelijk had Kohl
willen wachten met een bezoek to-
Kohl: vijfde top tussendoor ge
pland. (foto AP)
Kassei, waar rechtse
Schmidt
lier Willy Bfandt van de Bondsrepu- Westduitsers een Oostduitse vlag i:
bliek naar Erfurt reisde voor be- |riB I
sprekingen met premier Willi
Stoph. Enthousiaste menigten voor
het hotel waar zij elkaar ontmoet
ten, schreeuwden "Willy! Willy!".
Er bestond geen enkele twijfel aan
over welke Willy zij het hadden, en
Brandt verscheen voor een raam
om tot kalmte te manen. Stoph be
antwoordde het bezoek twee maan-
Berlijn. De spanning in het naburi- dat er meer duidelijkheid is over de
ge Polen, die een climax bereikte politieke situatie in het buurland,
met de afkondiging door Warschau Maar Kohl kon niet langer wachten
van de staat van beleg op 13 decern- nadat president Francois Mitter-
ber, de laatste dag van het bezoek, rand zonder overleg met Bonn met
de inmiddels al weer opgestapte
DDR-leider Krenz had afgesproken
Helmut Kohl, die in 1982 kanse- dat hij van morgen tot vrijdag
lier werd, voerde besprekingen met Modrow in Oost-Berlijn zou ont-
Honecker in Moskou bij de begrafe- moeten.
nis van de Sovjetleiders Joeri An- Het ligt in de bedoeling dat Kohl
dropov in 1984 en Konstantin Tsjer- bij zijn bliksembezoek aan
nenko in 1985. Maar Honecker's be- Modrow, die een langer politiek le-
zoek aan Bonn, waarover al in 1981 ven beschoren lijkt dan Krenz, een
afspraken waren gemaakt, werd samenwerkingsakkoord tekent
twee keer afgelast voordat het uit- waarover zijn minister
eindelijk zijn beslag kreeg in 1987.
desondanks verwelkom- melden dat Kohl ook nog met een
De ontmaskering van de Oostduitse de Kohl Honecker met alle pracht kerstcadeautje voor zijn landgeno
spion Günter Guillaume, een naaste en praal die men voor een bevriend ten terugkeert: toestemming van de
medewerker van Brandt, leidde tot staatshoofd pleegt te reserveren. DDR voor Westduitsers om met on-
belang- middellijke ingang zonder visa en
vinning andere romslomp Oost-Duitsland te
bezoeken.
de val van de bondskanselier en een Het bezoek betekende
nieuwe vriesperiode in de relaties rijke diplomatieke o
tussen de twee Duitslanden. voor Honecker.
BRUSSEL - De Sovjetunie zal Oostbloklanden die lid willen worden van de Europese
Gemeenschap geen strobreed in de weg leggen. Volgens minister Sjevardnadze van bui
tenlandse zaken, die gisteren op bezoek was bij de EG in Brussel, mogen de Oosteuropese
landen, die nu nog alle lid zijn van de Comecon, vrij beslissen over hun economische, poli
tieke en sociale toekomst.
door
Hans de Bruijn
De Sovjet-minister juichte de Eu
ropese integratie toe, zowel waar
het gaat om economische als om po
litieke samenwerking. Hij noemde
de Europese integratie "een veelbe
lovend kanaal voor wederzijdse
aanpassing". Sjevardnadze was in
Brussel voor de ondertekening van
het nieuwe handels- en samenwer
kingsakkoord tussen de Europese
Gemeenschap en de Sovjetunie.
Voor vandaag staat een uniek be
zoek aan het NAVO-hoofdkwartier
op het programma.
Sjevardnadze hield op een pers
conferentie een pleidooi voor een
veel nauwere samenwerking tussen
de EG, de Europese Vrijhandelsas
sociatie (van de Westeuropese niet-
EG-landen) en hun Oosteuropese
tegenhanger, de Raad voor Onder
linge Economische Bijstand, Come-
Hij wil dat de drie organisaties
binnenkort rond de tafel gaan zit
ten. Volgens Sjevardnadze is een
fundamentele hervorming van de
Comecon nodig. "Daar wordt ook
aan gewerkt". Toch noemde hij de
grondvesten van de Comecon "zeer
hecht".
Aan het diner, 's avonds met de
EG-ministers van buitenlandse za
ken, trachtte Sjevardnadze het pes
simisme in het westen over de kans
van slagen van de hervormingen in
de Sovjetunie weg te nemen. Vol
gens de Sovjet-minister gaat het
juist de goede kant op. "Maar we
hebben meer tijd nodig. Enkele ja
ren geleden hebben we onze beslis
singen genomen. Volgend jaar wor
den de wetten daarover afgerond.
De eerste resultaten zullen al in 1990
zichtbaar kunnen worden", zei Sje
vardnadze.
Volgens minister Van den Broek
(buitenlandse zaken) noemde Sje
vardnadze bestrijding van de infla
tie en terugdringing van het over
heidstekort als de belangrijkste
doelstellingen. "Waar heb ik dat
meer gehoord", zo vroeg Van den
Broek zich af.
Hulp
Sjevardnadze zei dat het overheids
tekort van de Sovjetunie, dat nu 120
miljard roebel (420 miljard gulden)
zou bedragen, volgend jaar al met
de helft moet zijn teruggebracht.
Ook moet de produktie van con
sumptiegoederen dan 15 tot 20 pro
cent zijn gestegen. '.'Om werkelijk te
kunnen spreken van een keer ten
goede, heeft de Sovjetunie twee jaar
nodig. Hij denkt daar van de Sovjet
bevolking begrip voor te kunnen
krijgen", zo legde minister Van den
Broek de woorden van Sjevardnad
ze uit.
De Sovjetunie steunt volgens de
minister de hervormingsprocessen
in Oost-Europa voluit. Maar Sje
vardnadze zei wel dat die processen
met minder schokken gepaard had
den kunnen gaan, als er enkele ja
ren eerder mee begonnen was.
"Dan was er wellicht minder wan
trouwen gerezen tegen de huidige
leiders in die landen, die nu zo snel
weer van het toneel verdwijnen.
Ook zou de rol van de Communisti
sche Partij dan minder in diskrediet
zijn gebracht", aldus Van den
Broek.
De Sovjetunie heeft gisteren niet
om economische hulp van het wes
ten gevraagd. Sjevardnadze wees er
nadrukkelijk op dat in de Sovjetu
nie geen hongersnood bestaat. Maar
hij erkende dat de noodzakelijke
prijshervormingen hard kunnen
aankomen. Vanmorgen zou Sje
vardnadze een bezoek brengen aan
de NAVO, waar hij secretaris-gene
raal Manfred Wörner ontmoet en
met de ambassadeurs van de zes
tien NAVO-landen spreekt. Giste
ren noemde hij dit "het begin van
de dialoog tussen de militaire blok
ken".
Sjevardnadze zei dat zowel
NAVO als Warschaupakt "omge
smeed moeten worden tot politieke
organisaties". Daarmee herhaalde
hij pleidooien van de Amerikaanse
president Bush en diens minister
van buitenlandse zaken Baker. Hij
zei dat het initiatief voor het bezoek
aan de NAVO van hem was uitge
gaan "en een goed onthaal heeft ge
vonden".
Oppositie en
Regering DDR:
geen hereniging
OOST-BERLIJN
(Rtr/AFP/DPA/AP) - Regering en
oppositie in de DDR hebben giste
ren tijdens hun ronde-tafelbespre-
kingen een Duitse hereniging afge
wezen, al zijn beide partijen wel
voorstander van nauwe banden met
de Bondsrepubliek. "De soevereini
teit en de staatsidentiteit van de
twee Duitse staten mogen door
geen van de partijen ter discussie
worden gesteld", aldus een tele
gram dat na afloop naar de Duitse
bondskanselier Helmut Kohl werd
gestuurd.
De roep om een hereniging met
de Westduitsers'is de laatste weken
in de DDït steeds luider geworden.
Dat bleek niet alleen tijdens demon
straties, maar ook hebben sommige
kleine politieke partijen de hereni
ging als doelstelling in hun pro
gramma opgenomen. Belangrijke
oppositiegroepen als Neues Forum
en Demokratie Jetzt voelen er ech
ter niet veel voor. Zij willen evenals
de Oostduitse communistische par
tij een 'derde weg' zoeken. Kanse
lier Kohl daarentegen heeft een
tien-puntenplan gepresenteerd dat
op termijn voorziet in een samen
gaan van de twee Duitse staten.
De deelnemers aan het ronde-ta-
felberaad in de DDR menen dat de
twee Duitslanden de wederzijdse
relatie alleen kunnen verbeteren als
de deling van heel Europa wordt
overwonnen. Kohl en Modrov moe
ten vandaag bij hun eerste ontmoe
ting hun verantwoordelijkheid voor
de stabiliteit en veiligheid in Euro
pa onderstrepen, aldus de verkla
ring na afloop.
De vergadering verliep overigens
nogal rumoerig. Honderden woe
dende demonstranten eisten, roe
pend door megafoons, deelname
aan het overleg. Zij bonsden op de
ramen van de congreszaal van de
Lutherse kerk waar de besprekin
gen worden gevoerd. Interim-presi
dent Manfred Gerlach vond het op
treden van de demonstranten niet
stroken "met de belangen van de
democratie", maar na twee uur de
batteren werd desondanks besloten
vertegenwoordigers van nog vijf
groeperingen tot het overleg toe te
laten. De officiële federatie van vak
bonden kan voortaan als volwaardi
ge partner deelnemen, de vier ande
re alleen als waarnemers.
Er werd overeengekomen
voortaan elke maandag bijeen te ko
men om wetsvoorstellen en proce
dures te kunnen voorleggen aan de
regering van de communistische
premier Hans Modrow. Het ronde-
tafeloverleg ging op 7 december van
start en blijkt veel invloed en gezag
te hebben. Op de eerste zitting werd
besloten dat op 6 mei volgend jaar
vrije verkiezingen zullen worden
gehouden.
Gisteren hielden in Leipzig
100.000 mensen een stille mars voor
de slachtoffers van het stalinisme.
De mars werd verstoord door ex
treem-rechtse Westduitse jongeren,
die luidkeels om een Duitse hereni
ging riepen. De ronde-tafelconfe
rentie heeft de Oostduitse regering
gisteren opgeroepen de neo-nazis
en extreem-rechtse groeperingen
de toegang tot de DDR te ontzeg
gen.
Urbanek: partij
zuiveren op
alle niveaus
PRAAG (AP/Rtr/AFP) - De
Tsjechoslowaakse partijleider Ka-
rel Urbanek wil dat de communisti
sche partij voor de verkiezingen van
volgend jaar een coalitie vormt met
andere linkse partijen. In een vraag
gesprek met het partijblad Rude Pr-
avo aan de vooravond van een con
gres later deze week van de commu
nisten benadrukte hij gisteren ook
dat de partij zichzelf moet vernieu
wen om overeind te blijven.
Volgens de partijleider zal het
speciale partijcongres geheel ge
wijd zijn aan de "rijkdom van de
ideëen van 1968" en zal de partij op
alle niveaus gezuiverd worden. Vol
gens het officiële persbureau CTK
zijn op een congres van de Slowaak
se communistische partij partijlei
der Ignac Janek en zes andere func
tionarissen uit de partij gezet. Janek
is vorige week al uit het politburo
verwijderd.
In het parlement van de deelstaat
Tsjechië is gisteren Jaroslav Safarik
van de socialistische partij tot voor
zitter gekozen. Hij volgt de zeer con
servatieve communist Josef Kemp-
ny op die op 7 december uit zijn
functie werd gezet.
De Tsjechoslowaakse regerings
woordvoerder Marcel Jansen maak
te bekend dat minister-president
Marian Calfa en de minister van bui
tenlandse zaken Jiri Dienstbier
morgen op uitnodiging van Sovjet-
premier Nikolai Ryzjkov een be
zoek aan de Sovjetunie zullen bren
gen. Op de agenda staan de eventue
le terugtrekking van de 80.000 Sov
jetmilitairen uit Tsjechoslowakije
en de intensivering van de economi
sche betrekkingen tussen de twee
landen.
Excuses
Rude Pravo drukte gisteren op de
voorpagina een verontschuldiging
af aan allen die ooit onrecht is aan
gedaan door artikelen in de krant.
Hoofdredacteur Zdenek Porybny
verklaarde dat artikelen die in het
verleden de dissident en huidige
presidentskandidaat Vaclav Havel,
de voormalige leider van de Praagse
Lente Alexander Dubcek en ande
ren beledigd hebben, niet overeen
kwamen met de mening van de
meerderheid van de redacteuren.
Cestmir Cisar, naast voorman Ha-
vel van Burgerforum een serieuze
kandidaat voor het presidentschap,
heeft zich gisteren teruggetrokken.
De 69-jarige voormalige parle
mentsvoorzitter sprak zijn steun uit
voor Vaclav Havel. Het parlement
discussieert vandaag over de ma
nier waarop de nieuwe president
moet worden gekozen. Burgerfo
rum wil dat via handopsteken in het
parlement regelen, de communis
ten willen er een volksstemming
over houden.
Kolonel Stanislav Pohoral van
het ministerie van defensie heeft
gisteren ontkend het leger plannen
smeedt voor een staatsgreep. De ge
ruchten zijn afkomstig uit Brno,
waar vlugschriften over een militai
re coup circuleren.
Een vrolijk moment in Brussel: Sjevardnadze, half verstopt achter de vlag van de EG, wordt door EG-commissa-
ris Jacques Delors naar de goede plaats gedirigeerd voor de foto. (foto apj
Een indrukwekkende rouwstoet van bijna 10.000 mensen begeleidde de donderdag overleden dissident Sacharov op zijn tocht van de Academie
der Wetenschappen naar het Loezjniki-stadion. Daar werd een openbare herdenkingsbijeenkomt gehouden. (foto AP)
BELGRADO (AP/Rtr) De Joegoslavische premier Ante Markovic heeft
gisteren een ingrijpend pakket economische en politieke maatregelen aan
gekondigd dat het land uit de economische en politieke crisis moet halen.
Centraal staan de strijd tegen de inflatie - dit jaar waarschijnlijk 2000 pro
cent - met de invoering van een inwisselbare munt. Markovic sprak daar
naast evenwel van "een compleet nieuw politiek systeem met volledige
vrijheden en mensenrechten". Joegoslavië dient "alle normen van een de
mocratische en pluralistische gemeenschap te aanvaarden," aldus de pre-
WARSCHAU (AP) - Het Poolse
parlement is gisteren begonnen aan
de driedaagse besprekingen over de
zeer ingrijpende economische her
vormingsvoorstellen van de rege
ring, die voor de Polen een achter
uitgang in inkomen met 20 procent
voor het komende jaar betekenen.
Een speciale parlementscommis
sie, die zondagavond werd inge
steld om zich over de regerings
voorstellen te buigen, heeft beslo
ten tegemoet te komen aan de wens
van het kabinet om de voorstellen
snel te behandelen, zodat het pro
gramma per 1 januari in werking
kan treden. Commissievoorzitter
Andrej Zawislak zei dat een snel be
sluit zeker mogelijk is.
In het debat gisteren stond maar
één vraag centraal: hoe kunnen de
Poolse burgers de economische in
grepen overleven? De regering er
kent dat de maatregelen ter bestrij
ding van inflatie, die nu 900 procent
op jaarbasis bedraagt, en het ver
minderen van de subsidies op korte
termijn tot een lagere levensstan
daard en werkloosheid zullen lei
den. De stopzetting van subsidies
aan onrendabele bedrijven bete
kent dat 400.000 mensen op straat
komen te staan.
De boerenvertegenwoordigers in
het parlement keerden zich tegen
het economische programma. Zij
stellen dat de boeren te maken krij
gen met stijgende kosten en hun be
drijf niet voort kunnen zetten als zij
niet verzekerd zijn van een mini
mumprijs voor hun produkten. Mi
nister van landbouw Czeslaw Ja-
nicki beloofde dat de regering een
steunfonds in het leven zal roepen
wanneer de landbouwprijzen te
sterk blijken te dalen.
Het hervormingsprogramma van
de door Solidariteit geleide rege
ring omvat onder meer: terugdrin
ging van het financieringstekort
door fors te bezuinigen, het afschaf
fen van staatssubsidies aan bedrij
ven, een vrije prijsontwikkeling,
loonmatiging, het inwisselbaar ma
ken van de zloty in andere (westerse
en Oosteuropese) valuta, hervor
ming van het bankwezen en het be
lastingsysteem, en de verkoop van
staatsondernemingen aan de prive-
sector. Ook moet een stelsel van so
ciale voorzieningen worden ontwik
keld voor armen en werklozen.
