Oost-Europa kan
miljarden krijgen
UNIEK
Zivkov uit partij gezet
Gorbatsjov moet vasthouden aan leidende rol partij
Kansen voor Havel
nemen verder toe
Bang&Olufsen
Rijke landen: steun aan hervormingen
Pools kabinet
wijst 'aanbod'
volmachten af
Zivkov binnen maand van
top naar beklaagdenbank
dus van
Bang&Olufsen
DONDERDAG 14 DECEMBER 1989
BRUSSEL De rijke westerse landen zijn bereid om aan alle Oosteuropese landen econo
mische hulp te geven op voorwaarde dat daar politieke en economische hervormingen
worden doorgevoerd. Dat besloten gisteren de ministers van buitenlandse zaken van de 24
landen van de OESO in Brussel. Ze noemden speciaal Oost-Duitsland, Tsjechoslowakije,
Bulgarije en Joegoslavië. Hongarije en Polen krijgen, zo werd gisteren bekend, bijna tien
miljard gulden steun.
BINNENLAND/BUITENLAND/ECONOMIE
door
Hans de Bruijn
De rijke landen besloten de hulp be
ter te coördineren. Zo komt er een
fonds van een miljard dollar voor de
versterking van de Poolse
munteenheid de zloty en een mil-,
jar'd dollar aan overbruggings-kre-
dieten voor Hongarije. EG-commis-
saris Andriessen (buitenlandse be
trekkingen) stelde dat er nog meer
geld nodig is, zeker als ook andere
landen hulp vragen.
De 'Groep van 24' omvat de EG-
landen, de zes Westeuropese niet-
EG-landen, Turkije, de Verenigde
Staten, Canada, Japan, Australië en
Nieuw-Zeeland. De Europese Com
missie coördineert namens deze
landen de hulp aan Oost-Europa.
In Brussel waren ook de minis
ters van buitenlandse zaken van Po
len en Hongarije, Skubiszewsi en
Horn, aanwezig. Zij pleitten voor
meer hulp en onderstreepten de
vastberadenheid van hun regerin
gen om door te gaan met de hervor
mingen.
Naast Albanië en Roemenie on-
breekt ook de Sovjetunie in het rij
tje van Oosteuropese landen die in
aanmerking komen voor hulp. De
eerstë twee landen omdat daar geen
uitzicht op hervormingen is, de
Sovjetunie omdat dat land nog niet
om hulp heeft gevraagd. Uit trots,
zo wordt in Brussel gezegd. Volgen
de week komt Sovjet-minister van
buitenlandse zaken Eduard Sje-
vardnadze naar Brussel om daar
een uitgebreid samenwerkings- en
handelsakkoord met de Europese
Gemeenschap te tekenen. Naar ver
wachting komt dan EG-hulp aan de
Sovjetunie ter sprake.
PRAAG (GPD/Rtr) - De kans dat
Vaclav Havel de nieuwe Tsjechoslo-
waakse president wordt, is gisteren
gestegen. Het parlement zal voor
eind januari een niet-communisti-
sche Tsjech tot president kiezen, zo
is vannacht overeengekomen in een
gesprek tussen de communistische
partij en de oppositie. De partij
komt daarmee tegemoet aan de
wens van Burgerforum.
Verder zal het parlement worden
gezuiverd van "hen die niet borg
staan voor de democratie, zodat dit
Belgen te laat op
werk door actie
wegvervoerders
BRUSSEL (ANP) - Miljoenen Bel
gen zijn vandaag te laat op werk en
school gekomen door een lang-
zaam-aan-actie van de transporton
dernemingen op de wegen. De Bel
gische wegvervoerders zijn des dui
vels over een verhoging van de die
selaccijns per 1 januari.
Volgens Remy van Ransbeeck
van de BIB, de grootste beroepsver
eniging in het land, is de accijnsver
hoging de druppel die de emmer
doet overlopen. Een liter diesel kost
inmiddels 22,10 frank (1,22 gulden).
Dat is ruim dertig procent meer dan
een jaar geleden. De Belgische rege
ring wil daar nu nog 1,20 frank op
leggen. Met de accijnsverhoging
moet een gat van ruim 200 miljoen
gulden in de schatkist worden ge
dicht.
De Belgische beroepsvervoer
ders voelen zich gediscrimineerd
ten opzichte van hun concurrenten
in het buitenland. Zo heeft de Ne
derlandse regering gezegd dat de in
ternationale transportbedrijven
compensatie zullen krijgen als de
Bondsrepubliek Duitsland volgend
voorjaar tol gaat heffen op zware
vrachtwagens. De Belgische rege
ring zwijgt daarover in alle talen.
belangrijkste politieke lichaam kan
worden aangevuld met burgers die
de huidige politieke stromingen
vertegenwoordigen", aldus een ge
zamenlijke verklaring. Op dit mo
ment heeft de Communistische
Partij een overgrote meerderheid in
het 350 leden tellende parlement.
Het feit dat de nieuwe president
een partijloze Tsjech moet zijn, doet
de kansen van toneelschrijver Va
clav Havel stijgen en reduceert die
van Alexander Dubcek, die partijlid
en Slowaak is. Enkele dagen gele
den kwamen de vertegenwoordi
gers van de Communistische Partij
met het voorstel de president direct
door het volk te laten kiezen. Dat
werd afgewezen door Burgerforum
omdat zo'n procedure de vrije parle
mentsverkiezingen zou vertragen.
Dè Tsjechoslowaakse hoofdstad
Praag is deze dagen veranderd in
Havel-stad. In de nacht van dinsdag
op woensdag hebben aanhangers
van Burgerforum de stad bedolven
onder posters met een grijnzende
Vaclav Havel. De oppositieleider
blikt de mensen tegemoet van mu
ren, autoportieren, bus- en metrora-
men, lantaarnpalen en etalagerui
ten.
De stad eert Havel ook als toneel
schrijver. In een van de zalen van
het Neumann-theater in Praag werd
dinsdagavond voor het eerst het
autobiografische toneelstuk 'Au
dience' opgevoerd. Havel schreef
het stuk, waarin hij de absurde con
sequenties van het communistische
regime aan de kaak stelt, in 1975.
Op straat delen meisjes strooibil
jetten met Havels portret uit. Dui
zenden mensen dragen speldjes
waarop tegen de achtergrond van
de Tsjechoslowaakse vlag Havels
naam op staat of de letters OF. OF
staat voor Obcankse Forum, Bur
gerforum, de O is vaak opgesierd
met een triomfantelijke glimlach.
Vooralsnog blijft echter alle hulp
geconcentreerd op Polen en Honga
rije. Een miljard dollar wordt uitge
trokken voor een stabilisatiefonds,
dat Polen kan gebruiken om via het
opkopen van zloty's de koers van de
munt stabiel te houden en hem
makkelijker omwisselbaar te ma
ken tegen westerse valuta. Men wil
zo de inflatie van 800 procent per
jaar een halt toeroepen. Het geld
komt vrij zodra Polen met het Inter
nationaal Monetair Fonds (IMF) een
akkoord heeft gesloten. Polen heeft
ook na kwijtschelding van een deel
van de schuld nog 16 miljard gulden
buitenlandse schuld. IMF-directeur
Camdessus verwacht een akkoord
in januari. Hij zei dat de Poolse re
gering voor een immense taak staat,
ook al door de beperkte administra
tieve capaciteit. "Ik ben ervan over
tuigd dat het met Polen in orde zal
komen, al zal het jaren duren".
Voorts krijgen de Polen nog deze
winter voor 750 miljoen gulden aan
voedselhulp van de EG en voor nog
eens 500 miljoen gulden van andere
landen. De Amerikanen hebben
voorts al een miljard dollar aan gif
ten aan Hongarije en Polen gege
ven. De 24 landen willen beide lan
den voorts helpen door het openen
van hun grenzen voor produkten uit
Polen en Hongarije, Poolse en Hon
gaarse managers opleiden, samen
werken bij milieuprojekten en hel
pen bij de herstructurering van de
landbouw.
De 24 werden het niet eens over
een gemeenschappelijke verklaring
dat het hulpgeld voor Oost-Europa
jiiet ten koste mag gaan van de ont
wikkelingshulp aan de derde we
reld. Italië wil de hulp vooral uit de
ontwikkelingsgelden halen. Minis
ter Van den Broek (buitenlandse za
ken) wees er daarna in een scherpe
interventie op dat landen die niet
eens hun verplichting nakomen om
0.7 procent van hun nationaal inko
men aan ontwikkelingshulp beste
den, zoals Italië, geen recht hebben
om daarop nog verder te korten.
Hulp Tsjechen
in Nederland
aan Burgerforum
HAARLEM (ANP) Tsjechen en
Slowaken in Nederland hebben in
Haarlem een stichting opgericht die
een inzamelactie gaat houden voor
het Burgerforum, de studenten en
andere democratische groeperin
gen in Tsjechoslowakije. Dat heeft
de stichting gisteren bekendge
maakt.
De Tsjechoslowaakse groeperin
gen hebben zich tot de stichting ge
richt met het verzoek om materiële
en immateriële hulp. Het Burgerfo
rum heeft ondér meer behoefte aan
fotokopieer- en tekstverwerkings-
apparatuur, drukpersen, videocas
settes, fotomateriaal en dergelijke.
Dit vooral om de mensen op het
platteland met het oog op de verkie
zingen te informeren.
WARSCHAU (DPA/AFP/Rtr) - De
Poolse regering heeft geen behoefte
aan de speciale bevoegdheden
waarvoor Lech Walesa heeft ge
pleit. zo heeft regeringswoordvoer
ster Malgorzata Niezabitowska ver
klaard.
Niezabitowska zei dat de door So
lidariteit gedomineerde regering
overvallen was door de wens van
Walesa om de overheid meer be
voegdheden te geven teneinde de
hervormingen te bespoedigen.
Walesa, die dinsdag zijn ideeën over
meer regeringsmacht kenbaar
maakte, heeft van te voren niet met
premier Tadeusz Mazowiecki over
zijn voorstel gesproken, aldus Nie-
zabitsowska.
Ze zei echter wel dat de regering
in principe bereid is meer macht
naar zich toe te trekken als het par
lement daarom vraagt, maar dan al
leen voor een korte periode. De re
gering acht de goedkeuring van de
bevolking en haar vertegenwoordi
gers in het parlement noodzakelijk
het welslagen
nachtwake voor verder-
ad sche hervormingen. Volgens Nieza
bitowska steunt zeker 70 procent
van de bevolking het hervormings
plan van de regering.
Plaatsvervangend minister van fi
nanciën Marek Dabrowski zei dat
het reële inkomen van de bevolking
het komende jaar met 20 procent zal
SOFIA (AFP/Rtr) - De vroegere der worden "ernstige schendingen de partij. Met dat laatste is het Cen- nfinne^o^^'d^inflatie^e^beteLN
Rulffaarsp leider Todor Zivkov. ziin van rfp Ttacishpcrinsplpn van dp nar- traal Comité ffisterpn pvpnppnc air.
gaanae Hervormingen. (toto ap>
van de basisbeginselen van de par- traal Comité gisteren eveneens ak- Jelen vooral in de eerste helft van
t« verregaande ontwrichting van koord gegaan. Dat stelt het parle- het komende jaar zullen de prijzen
partij en samenleving en kapitale men dan vanaf vandaag byeen- sch stijgen. De „gering legde
- fouten in de sociaal-economische komt, voor om de desbetreffende -i.,.™ Je laatstee hand aan een
speciale commissie gaat onderzoe- ontwikkeling van het land die leid- paragrafen 2 en 3 ("over de opbouw hervnrminesnrneramma dat zon
ken in hoeverre Zivkov, die vorige den tot een politieke en economi- vm e en progressieve socialistische dag aan het pLlement wordt aange-
sche crisis verweten. maatschappij uit Artikel 1 van de beiden
Bulgaarse leider Todor Zivkov, zijn
zoon Vladimir en zijn rechterhand
Milko Balev zijn gisteren uit de partij
communistische partij gezet. Een
maand na ruim 35 jaar als president
en partijleider opstapte, de hand
heeft gelicht met de wet. Volgens
commissievoorzitter Andrej Loeka-
nov zijn er "redenen genoeg" voor
een dergelijk onderzoek.
Een andere commissie uit het
parlement gaat uitzoeken of Zivkov
en de zijnen hebben gefraudeerd en
zich schuldig hebben gemaakt aan
corruptie. De voormalige partijlei-
Volgens de Bulgaarse radio wilde grondwet te schrappen,
partijleider Petar Mladenov de be- i
slissing over zijn voorganger tot het
volgende partijplenum uitstellen,
maar werd hij onder druk gezet
door de oppositie die verdergaande
hervormingen wil. Zo beloofde hij
maandag al vrije verkiezingen, on
derhandelingen met de oppositie en
afschaffing van de leidende rol van
DEN HAAG (ANP) In nog geen
maand tijd is Todor Christov Zi
vkov (78), 35 jaar de onbetwiste
leider van Bulgarije, van partijlei
der, president en lid van het Cen
traal Comité tot een paria in eigen
land geworden.
Zivkov, geboren op 7 septem
ber 1911 uit een boerengezin in
Pravetz bij Sofia, was begin no
vember nog de staatsman met de
langste staat van dienst in Oost-
Europa. Hij overleefde niet alleen
de Joegoslavische leider Tito,
maar onderhield ook uitstekende
betrekkingen met alle Sovjetlei
ders na Stalin.
Zivkov kreeg een opleiding als
typograaf, kwam in dienst bij de
staatsdrukkerij en werd in 1932
lid van de partij. Tijdens de oor
log was hij politiek commissaris
van de brigade Tsjavdar, die
vocht tegen het fascisme. Na de
oorlog maakte Zivkov snel carriè
re binnen de partij. In 1951 werd
hij lid van het politburo en in 1954
eerste secretaris van de partij.
Van 1962 tot 1971 fungeerde hij
ook als premier, vanaf 1971 als
president.
Zijn economische beleid was
echter een ramp. Gedurende zijn
hele regeerperiode bleef het le
venspeil van de Bulgaarse bevol
king behoren tot de laagste in
heel Oost-Europa. Zivkov kon
digde in 1986 hervormingen aan,
toen 's lands huishouden steeds
verder in het slop raakte. Vooral
de droge zomers en de strenge
winters begin jaren tachtig deden
de Bulgaarse landbouw de das
om. De oogsten mislukten juist
op het moment dat de Sovjetunie
de export van olie naar Bulgarije
drastisch inkromp en het land de
viezen nodig had om elders olie te
betrekken.
Maar beloftes over zelfbestuur
en decentralisatie waarmee Zivk
ov de wereld verraste, bleven loze
kreten. Steeds luider werd de
roep om hervormingen, zodat Zi
vkov in oktober pluralisme be
loofde. Maar het was al te laat. Op
10 november werd hij afgezet als
partijleider en president, op 8 de
cember uit het Centraal Comité,
en binnenkort zal hij plaats moe-
ten nemen in de beklaagdenbank.
Wat u hier ziet is de Beolink 1000.
Oe universele afstandsbediening van
Bang&Olufsen. Hiermee bedient u
radio, TV, platenspeler, videorecorder,
cassettedeck, CD-speler...
Maar u regelt er pok de verlichting mee
in uw kamer, of de stand van uw TV,
of richt er uw schotelantenne mee.
Zullen we dit unieke stukje electronica
dan ook geen afstandsbediening
maar afstandsbesturing noemen?
Wij demonstreren het u
graag want u moet het zien
om het te geloven.
Van Cleef Bang&Olufsen Center
LEIDEN Botermarkt 25. Tel. 071-122669
Swaak Bruingoed
LEIDEN Haarlemmerstraat 279, Tel. 071-215151
Nic. de Tombe Audio-Video-CD
LEIDEN Pieterskerkchoorsteeg 11Tel. 071-122184
Firma G. W. Roest
OEGSTGEEST Lange Voort 11Tel. 071-174940
Republikaner
willen lijst bij
verkiezing DDR
BERLIJN (AFP/Rtr) - De neo-
nazistische Republikaner van
Franz Schonhuber willen mee
doen aan de vrije verkiezingen
in mei in de DDR. "Wij zijn be
moedigd door de massale roep
om Duitse hereniging tijdens de
jongste betoging van maandag
in Leipzig", aldus gisteren een
woordvoerder in West-Berlijn,
waar de Republikaner bij de ge
meenteraadsverkiezingen in ja
nuari 7,5 procent van de stem
men kreeg.
Voorzitter Lothar de Maizière
van de Oostduitse Christen-De
mocratische Unie zie gisteren in
Oost-Berlijn dat hij de uitvoe
ring zal steunen van het plan
voor confederale hereniging,
zoals dit zijn Westduitse geest
verwant Helmut Kohl voor ogen
staat.
Ook in Oost-Berlijn besloten
de twee sociaaldemocratische
partijen in beide Duitslanden
een permanente contactcom
missie in te stellen om nauwer
samen te werken. De Westduit
se SPD-voorzitter Hans-Jochen
Vogel -beloofde de Oostduitse
sociaal-democraten, die evenals
de CDU ook uit het regerings-
blok piet de communisten is ge
treden, steun toe bij de campag
ne voor de komende verkiezin
gen in mei.
ROTTERDAM Het laveren bij de
verraderlijke rukwinden die zijn
schip in nood teisteren, gaat Michaïl
Gorbatsjov op bewonderenswaar
dige wijze af. Dat bewees hij afgelo
pen weekeinde nog, toen hij zich
ondanks de felle kritiek staande
wist te houden in het Centraal Co
mité. Om staande te blijven moest
hij zijn toevlucht nemen tot een op
het eerste oog merkwaardige maat
regelen: het onverkort vasthouden
aan de leidende rol van de commu
nistische partij in de Sovjetunie,
terwijl hij -het opgeven van het
machtsiponopolie in de Oostblok
landen juist toejuicht.
De DDR, Tsjechoslowakije, Bul
garije, Hongarije. Polen: er is bijna
geen lande meer waar de commu
nisten nog het alleenrecht in de po
litiek hebben of zullen houden. Ook
in de Sovjetunie niet, zoals de uit
slagen van de regionale en gemeen
teraadsverkiezingen in de Baltische
republieken Estland en Letland be
vestigen. Andere partijen zijn welis
waar formeel nog niet erkend, maar
hebben al wel succesvol meegedon:
gen naar een stukje van de macht'
milieubeweging tot boerenpar
tij-
Daarom is het schrappen van de
monopoliepositie van de commu
nistische partij in de Sovjetunie fei
telijk al niet meer dan een formali
teit. De Sovjetleider is ook bereid in
een nieuwe grondwet artikel 6 te
wijzigen, waarin die alleenheer
schappij is vastgelegd. Tenslotte
bestond een dergelijk artikel niet
Gorbatsjov bij de opening van het
toen Lenin de Sovjetunie stichtte,
zei hij dit weekeinde in de dramati
sche zitting van het Centraal Comi
té. Maar hij waarschuwde tevens
dat wie nu probeert, bijvoorbeeld
met een stakingsdreiging, "de com
munisten te demoraliseren, ver
kleint hun effectiviteit op een keer
punt voor de perestrojka en zet de
arbeiders op tegen de partij".
Gevolgen
Want wat een formaliteit lijkt, heeft
in de praktijk verstrekkende, niet in
de laatste plaats psychologische ge
volgen. Die kan Gorbatsjov zich op
dit moment niet permitteren. De
DDR mag voor de Sovjetleider als door de ontijdige roep van bonds
kanselier Kohl om een Duitse her
eniging. Reden waarom het zwarte
gat dat in de DDR is ontstaan ook
West-Europa niet lekker zit en dit
weekeinde allerlei bezwerende for-
ook Neues Forum mules nodig waren om diepgewor
telde angsten weer enigszins onder
controle te krijgen.
Doordat Moskou zijn vroegere sa
tellieten in Oost-Europa heeft vrij
gelaten, is de politieke stabiliteit er
in heel Europa in eerste instantie
duidelijkste voorbeeld gelden.
Door de onthoofding van de SED is
een machtsvacuüm geschapen,
waarin niemand zich momenteel
erg prettig voelt. Het leger niet, de
Stasi niet, maar ook Neues Forum
niet en zeker niet die paar 'schone'
enkelingen die thans de staat moe
ten runnen. Zij moeten haar ook
nog eens uit een diep economisch
dal trekken.
In de DDR is een proces gaande
niet op vooruit gegaan. Mogelijk
omdat het tempo van de verande
ringen tevoren niet juist kon wor
den beoordeeld. Maar als in Oost-
Europa de beer los is, moet de Sov
jetunie hem nog maar even in be
dwang houden. Zou in deze uiterst
onzekere periode ook de Sovjetunie
terechtkomen in een politieke war
boel, dan zal dat zijn terugslag heb
ben op het hele 'gemeenschappelij
ke Europese huis', waaraan juist nu
zo driftig wordt getimmerd.
Snelheid
Gorbatsjov moet enerzijds het zeer
trage succes van de perestrojka ver
dedigen tegen hen die veel sneller
willen. Hij moet tegelijkertijd 'de
snelheid van de perestrojka in be
scherming nemen tegen hen die het
allemaal veel te hard gaat. Er is een
steeds luider wordende groep or
thodoxe communisten, die hij zich
van het lijf moet houden, terwijl ook
de vooruitstrevenden aan hem ruk
ken om tot de verbeelding spreken
de vorderingen te maken.
Tekenend voor de pijnlijke com
promissen die Gorbatsjov telkens
opnieuw moet sluiten was dit week
einde zowel de benoeming van de
conservatieve partijleider Vladimir
Ivasjko uit de Oekraïne tot volwaar
dig lid van het Politburo als de ver
kiezing van de progressieve hoofd
redacteur van de Pravda Ivan Fro-
lov tot secretaris van het Centraal
Comité. Zonder 'voor wat hoort
wat' kan Gorbatsjov niet regeren.
Daarnaast worden momenteel
dure deviezen in importen gepompt
om althans op korte termijn tege
moet te komen aan de onbevredig
de vraag van de Sovjetburgers: in
de afgelopen maanden werden 15
miljoen paar leren schoenen, 12 mil
joen paar dameslaarzen, 300 'mil
joen scheermesjes, 10 miljoen cas
setterecorders en grote hoeveelhe
den kleding en tandpasta in het bui
tenland aangeschaft. Daarmee
hoopt Gorbatsjov letterlijk enige
rust te kopen, bij voorbeeld in de
mijnbouwgebieden, waar de kom
pels deze zomer met hun stakingen
de wankele economie nog eens ex
tra klappen toebrachten.
Tussen al deze enorme economi
sche problemen door blijven de et
nische onrusten voortdurend de
kop opsteken met als tragische uit
schieter de blokkade van Armenië
door het aangrenzende Azerbaid-
zjan, waardoor zelfs het met inter
nationale hulp opgezette wederop-
bouwprogramma van het vorig jaar
door een aardbeving getroffen Ar
menië grotendeels spaak loopt.
Gorbatsjov heeft veel aan zijn
hoofd, zo veel dat hem niet ook nog
eens de steun van de kaders moet
worden ontnomen dié het land
thans draaiende kunnen houden.
Ook al zitten er enkelen onder die
liever niet willen maar eventueel ge
dwongen moeten worden.
De overige Oosteuropese landen
kunnen zich nog de tijd voor het
communisme herinneren en op ou
de ervaringen teruggrijpen. De Sov
jetunie kent al sinds meer dan 72
jaar niets anders en moest met Gor
batsjov als het ware van de grond af
opnieuw beginnen. Dat heeft tijd
nodig, veel tijd. Men kan slechts ho
pen dat die Gorbatsjov wordt ge
gund, ook door Andrej'Sacharov.
Niemand in West- of Oost-Europa
heeft er baat bij dat ook in de Sov
jetunie de machteloosheid gaat
heersen en zeker de Sovjetburgers
niet.
