Deng is niet met pensioen te krijgen
NABIJ
Gelauwerde 'Schilderswijk- architect'
restaureert afgebrand centrum Lissabon
Project terminale
thuiszorg gestart
Voorzitter af
i REPORTAGE i
Mevrouw Ten Cate-Oxby (links) uit Birmingham, in gesprek met de
coördinatoren van het project in Katwijk: mevrouw Hovius en Aande-
wiel (rechts). (foto Dick Hogewoning)
Kerkelijke vrijwilligershulp in Katwijk
KATWIJK AAN ZEE Ingeleid door een tweedaagse
cursus voor twintig vrijwilligers is gistermiddag in Kat
wijk aan Zee een officieel begin gemaakt met het project
'terminale thuiszorg'. Het ligt in de bedoeling dat binnen
24 uur na telefonische aanvraag hulp in de thuissituatie
kan worden gegeven aan'mensen die in 'de laatste le
vensfase' zijn gekomen.
In het kader van het project
wordt samengewerkt door de
Katwijkse afdeling Haspadie
(hand- en spandiensten) Kerkelij
ke Gemeenten en de reformatori
sche stichting Schuilplaats, een
landelijke hulpverleningsorgani
satie, indertijd opgericht uit zorg
over de ruimte in onze samenle
ving voor onder meer euthanasie.
Uit een onderzoek onder Kat
wijkse predikanten en uit gelui
den die de Haspadie-vrijwilligers
ter ore kwamen, bleek dat zeker
de helft van hen die in zieken- of
verpleeghuizen overlijden, graag
Willebrands legt
topfunctie neer
VATICAANSTAD (GPD) - De
paus heeft ontslag verleend aan
de tachtigjarige kardinaal Wille
brands als hoofd van de Vaticaan
se Raad voor de Eenheid der
Christenen. Als opvolger is be
noemd de 65-jarige Australische
aartbisschop .dr. E. Cassidy, die
van eind 1984 tot eind 1988 de
pauselijke 'ambassadeur' in ons
land was.
Willebrands was de tweede pre
sident van de Raad voor de Een
heid en als zodanig sinds 1969 in
de RK Kerk de hoogste functio
naris op het gebied van de oecu
mene. Daarvoor was hij onder
meer sinds 1948 de drijvende
kracht achter de oecumenische
bewegingen in Nederland.
De Nederlandse kardinaal
vroeg volgens de gangbare regel
voor kardinalen op curiedeparte
menten op zijn tachtigste verjaar
dag in september ontslag. De
paus vroeg hem toen evenwel
dringend nog enige tijd aan te
blijven.
In de persoon van aartsbis
schop Cassidy heeft de paus nu
blijkbaar een geschikte opvolger
voor Willebrands gevonden, want
volgens een woordvoerder van
het Vaticaan is voor de functie
van president van de Raad voor
de Eenheid het grootste vertrou
wen van de paus vereist is.
Willebrands zei bij zijn tachtig
ste verjaardag tevreden te zijn te
zijn over de voortgang van de oe
cumene in de RK Kerk. "Er is in
plaats van afwijzing een beleid
gekomen van actieve toenade
ring".
'Kerknieuws'
zal verdwijnen
LEIDEN Het onafhankelijke
blad 'Kerknieuws', jarenlang een
begrip in kerkelijk Nederland, zal
met ingang van volgend jaar ver
dwijnen. Volgens directeur G.
van den Berg van Uitgeverij
Groen in Leiden zou het verho
gen van het abonnementenaantal
te grote investeringen vragen.
Kerknieuws werd 46 jaar gele
den opgericht door de journalist
W. C. F. Scheps, een van de pio
niers op het gebied van de infor
matievoorziening over en uit de
kerken. Het blad, dat in 1975 later
overging op zoon drs. Niek
Scheps, was befaamd in kerkelijk
Nederland.
De exploitatie van het blad
bleef jarenlang in eigen beheer bij
de familie Scheps, dat ook een
kerkelijk informatiebureau be
heerde, dat overigens nog steeds
bestaat. In 1985 werd de uitgave
van het blad overgenomen door
uitgeverij Vijlbrief in Haarlem. Al
spoedig daarna besloot Niek
Scheps zich na een conflict met
de uitgever terug te trekken.
Begin dit jaar werd het blad
overgenomen door de reformato
rische Uitgeverij Groen. Van den
Berg geeft toe dat de verwachtin
gen te enthousiast waren. "In de
'rechterflank' van de kerken liep
het blad goed, maar aan de andere
zijde, dus bijvoorbeeld de Gere
formeerde Kerken, viel vrijwel
niemand te interesseren".
Het blad heeft op dit moment
niet meer dan 1200 abonnees. Het
is het enige onafhankelijke, tijd
schrift op het kerkelijk erf.
EN VER
thuis waren gestorven als daar de
noodzakelijke hulp aanwezig was
geweest. Op deze behoefte wil dit
project nu inspelen.
Aan de cursus voor de vrijwilli
gers is meegewerkt door me
vrouw S.J. ten Cate-Oxby, direc
teur van het St. Mary's Hospice in
het Britse Birmingham. De hospi-
ce-beweging, die de afgelopen
tien jaar grote opgang heeft ge
maakt in Engeland, is een zeer in
tensieve vorm van 'terminale
thuiszorg'. Via St. Mary's staan
vrijwilligers 24 uur per dag klaar
voor stervenden en hun families.
Hoewel St. Mary's een dagver
blijf heeft, gaat er volgens Ten Ca-
te niets boven de gedachte achter
de oer-Hollandse zegswijze 'oost
west, thuis best'. Wanneer patiën
ten zo goed mogelijk geholpen
worden bij onder andere 'symp
toom-controle' blijkt dat zij in
veel gevallen in hun laatste le
vensfase hun moed weer hervin
den, zo vertelde zij gisteren tij
dens de officiële presentatie van
het project.
De Katwijkse hervormde pre
dikant ds. W. Hovius, voorzitter
van Schuilplaats en ook van de
raad van advies van het plaatselij
ke project, vond dat het steeds
onveiliger wordt in onze samenle
ving. Daarbij doelde hij niet al
leen op de kleine en grote crimi
naliteit, maar vooral op het feit
dat "steeds minder de grenzen
van het leven, zoals die door God
zijn gegeven, in acht worden ge-
De coördinatoren van het pro
ject in Katwijk, mevrouw J. M. W.
Aandewiel-Vooys en mevrouw
M. Hovius-van der Post, bena
drukten dat het in de hulpverle
ning zowel om huishoudelijke,
zorgende en begeleidende taken
gaat, die door verschillende vrij
willigers vervuld kunnen wor
den.
Haspadie is een plaatselijke af
deling van de Stichting Werken,
het uitvoerende orgaan van de
eerbiedwaardige Johanniterorde
en de ridderlijke Duitse Orde Ba-
lijde van Utrecht. Directeur H.
Wiersinga van Werken noemde
de vrijwilligers gistermiddag
daarom dan ook 'Johanniter-
Naast het project in Katwijk
hoopt de stichting Schuilplaats
begin volgend jaar vergelijkbare
initiatieven in Rotterdam en Hui
zen van de grond te tillen.
LEIDSCHENDAM (ANP) - Prof.
dr. A.S. van der Woude is onver
wachts afgetreden als voorzitter
van TWO, de commissie voor het
theologisch wetenschappelijk on
derwijs van de Nederlandse Her
vormde Kerk. Vice-voorzitter dr.
G. Hoekveld-Meijer neemt voor
lopig het voorzitterschap waar.
Van der Woude, hoogleraar Ou
de Testament aan de Rijksuniver
siteit Groningen, werd in 1987
voorzitter van de commissie die
doende is de academische oplei
ding voor hervormde predikan
ten te reorganiseren. Maandag
werd bekend dat de commissie de
instelling van een bijzondere uni
versiteit verkiest boven een ver
dere aanpassing van de duplex or-
do, de regeling die aan een open
bare theologische faculteit de
scheiding tussen kerk en staat ga
randeert.
Van der Woude is bezorgd over
de richting waarin de organisatie
van het theologisch wetenschap
pelijk onderwijs zich waarschijn
lijk zal ontwikkelen. Ook de zwa
re belasting van het werk noopte
hem tot zijn besluit.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk.
Beroepen te Leeuwarden-Hui-
zum: J. D. Th. Wassenaar te Oudega
(Wymbr. c.a.); beroepen te Numans-
dorp; A. J. de Kieviet te Oud-Vosse-
meer.
Chinese ex-leider blijft achter de schermen druk bezig
HONGKONG - Afgelopen weekein
de maakte de Amerikaanse advi
seur Brent Snowcroft zijn opwach
ting in Peking. Tot verbazing van
velen doemde de 'gepensioneerde'
partijleider Deng Xiaoping op uit
de Hal van het Volk en verwelkom
de de hoogste Amerikaanse gezant
die naar de Chinese hoofdstad is af
gereisd sinda het neerslaan van de
studentenopstand in juni.
door
Yojana Sharma/IPS
LISSABON In de nacht van 25 op 26 augustus werd de Europese culturele wereld opge
schrikt door een catastrofale brand in het historische hart van de Portugese hoofdstad.
Achttien monumentale gebouwen in de legendarische wijk Chiado tussen de Baixa Pom-
balina en de Barrio Alta brandden volledig uit en het was meer geluk dan wijsheid dat niet
meer dan drie huizenblokken van grote cultuur-historische waarde in vlammen opgingen.
Als het er echt op aan komt, lijkt
het wel mee te vallen met Dengs
pensionering. Met het grootste ge
mak komt hij achter de schermen
tevoorschijn, waar hij zich een
maand geleden achter terugtrok.
De hoogbejaarde oud-partijleider
verontschuldigde zich tegenover de
pers. Het was toch "onbeleefd en
onredelijk" geweest als hij de ge
zant van "mijn vriend president
Bush" niet persoonlijk zou hebben
ontvangen, aldus Deng.
Maar Chinakenners geloven niet
in een vlaag van beleefdheid. De
verhoudingen tussen Washington
en Peking zijn danig bekoeld na het
bloedige optreden tegen studenten
en andere voorstanders van demo
cratisering. Deng hield Snowcroft
voor dat de twee wereldmachten
hun wrevel over en weer zo snel mo
gelijk moeten overwinnen en terug
keren naar de orde van de dag. Ken
nelijk wilde hij die dringende bood
schap aan het Witte Huis niet over
laten aan één van zijn opvolgers.
Bij zijn aftreden verklaarde Chi
na's sterke man dat zijn pensione
ring "echt" zou zijn. Natuurlijk
vond hij het leuk om nog eens poli
tieke kopstokken uit het buitenland
te ontmoeten, maar hij zou hen dan
wel op hun hotelkamer treffen. Pro-
tocolaire ontmoetingen waren wat
Deng betreft voorbij. Maar Deng
kan de verleiding niet weerstaan.
Tien dagen na zijn publieke ver
dwijning ontving hij de Tanza-
niaanse oud-president Julius Nye-
rere al in de semi-officiële omge
ving van het staatsgastenverblijf.
Eigenlijk verschijnt Deng meer in
het openbaar dan voorheen. Hij
richtte zich tot de wereld met de
boodschap dat westerse landen nog
steeds behept zijn met "koloniale
praktijken" en publiceerde een aan
tal artikelen van dezelfde strekking
in het Volksdagblad, het orgaan van
de Chinese communistische partij.
Chinakenners in Hongkong pie-
door
Ruud de Wit
De in Nederland woonachtige, Por
tugese schrijver J. Rentes de Car-
valho noemde het verlies onherroe
pelijk: "Zeker, met goede wil en
geld zal het mogelijk zijn getrouwe
kopieën te vervaardigen en voor het
nageslacht een bijna perfecte illusie
te scheppen. Maar er ligt een wereld
van verschil tussen echte sfeer en
de imitatie ervan, tussen wat gelei
delijk groeit onder menselijke
warmte en wat kant en klaar uit de
fabriek komt. De planken vloeren
zullen nooit meer kraken. Niets kan
de patina van anderhalve eeuw op
de spiegels vervangen. Uit de geres
taureerde straten verdwijnen voor
goed onze voetstappen en die van
hen die er voor ons hebben gelo
pen".
Ruim een jaar na de fatale brand
is er in Lissabon weinig meer te be
speuren van de melancholie waar
mee deze zinnen van Rentes de Car-
valho doordrenkt zijn. Het puin
achter de niet-ingestorte gevels is
opgeruimd; een loopbrug verbindt
de lager gelegen binnenstad met de
Alto Barrio en de kerstmuziek
klinkt even vrolijk als voorheen
door de luidsprekers die tussen de
feestverlichting zijn opgehangen.
Onderzoek
Ook de mogelijke oorzaak van de
brand is al lang niet meer het onder
werp van geruchten en verhalen.
Het officiële politie-onderzoek is af
gesloten en heeft geen uitsluitsel
opgeleverd. Het kan dus nog altijd
een actie van een krankzinnige py
romaan zijn geweest, een criminele
daad van een eigenaar die verzeke
ringsgeld wilde opstrijken, maar
ook kortsluiting of een noodlottige
slordigheid van een arbeider.
Belangrijker nu is dat de plannen
voor het herstel van dit zo karakte
ristieke deel van het 19e eeuwse
centrum van Lissabon al enige
maanden klaar zijn en in brede
kring ook buiten Portugal lo
vend zijn ontvangen. Want in een
arm land als Portugal, waar het be
houd van historische gebouwen
niet de hoogste prioriteit heeft,
blijkt het toch mogelijk snel te rea
geren op een cultuur-ramp die ver
geleken is met de aardbeving van
1755, waarbij het centrum van het
toenmalige Lissabon werd ver
woest.
Twee personen verdienen een
pluim voor de voortvarende wijze
waarop de plannen voor de her
bouw van Chiado gestalte hebben
gekregen: de binnenkort aftreden
de burgemeester Nuno Kruz Abe-
cassis en de architect Alvaro Siza
Vieira. Het was de verdienste van
Abecassis dat alle beschikbare poli
tieke en administratieve krachten
werden gebundeld om het herstel
onmiddellijk ter hand te nemen.
Het was ook Abecassis die Alvaro
Siza in de arm nam om met concrete
voorstellen te komen. Deze liet er
letterlijk geen gras over groeien en
binnen zes maanden lagen de eerste
tekeningen op tafel.
Stadsvernieuwer
De in Porto wonende 56-jarige Al
varo Siza is een van de bekendste
stadsvernieuwers in Europa. Hij
werkte onder meer in de Haagse
Schilderswijk, waar een huis naar
hem is genoemd, en in Venetië. Hij
kreeg voor zijn baanbrekende werk
talrijke prijzen, waaronder de Mies
van der Rohe-prijs voor het gebouw
van de Banco Borges Irmao de
Oporto. Maar de opdracht van de
gemeenteraad van Lissabon voor
een nieuw Chiado-concept was zijn
eerste in de Portugese hoofdstad.
In zijn voorstel voor de restaura
tie van de 18 Chiado-gebouwen, dat
nu ook officieel is goedgekeurd,
gaat Alvaro Siza uit van een aantal
punten dat eerder in samenwerking
met de gemeenteraad van Lissabon
is geformuleerd. Het belangrijkste
is, dat een herbouwd Chiado geen
geweld mag doen aan het histori
sche karakter van de binnenstad
van Lissabon. Dat betekent dat de
gevels van de gebouwen gehand
haafd blijven en dat de uiteindelijk
resultaat een geïntegreerd geheel
moet vormen met de monumentale
kern van de rest van de binnenstad.
Even wezenlijk is ook het uit
gangspunt dat de restauratie tege
moet moet komen aan de behoeften
van de oorspronkelijke eigenaars
van de gebouwen voor het over
grote deel zakenlieden en midden
standers maar dat daarnaast
ruimte wordt gecreëerd voor wo
ningen, kantoren, restaurants en
bars en culturele activiteiten. Een
voor het historisch Lissabon tot nu
toe ongekend multi-functioneel
principe.
Deng Xiaoping, naar eigen zeggen toch "echt met pensioen", verwelkomde afgelopen weekeinde de Amerikaanse veiligidsadviseur Brent Scowcroft.
Het is de verdienste van Alvaro Si
za, dat hij daarin althans op de te
kentafel is geslaagd. Elk gebouw
zal van buiten zoveel mogelijk in
zijn oorspronkelijk vorm worden
hersteld worden, met winkels op de
parterre en de eerste verdieping,
vervolgens twee etages met kanto
ren en daarboven nog eens twee
met luxe apartementen. Verder
wordt het voormalige warenhuis
Grandes Almacenes een luxueus
hotel, krijgt het gebouw Grandella
de functie van cultureel centrum en
zal er ruimte worden vrijgemaakt
voor een parkeergarage, voor voet
gangers-passages, patio's en recrea
tieruimten voor de bewoners.
Voorlopig is het nog niet zover.
Direct na de brand werd er een be
gin gemaakt met puin ruimen het
stutten van de niet ingestorte histo
rische gevels. Ook is er een gedetail
leerde studie gemaakt van de oor
spronkelijke funderingen en dat
heeft tot een aantal interessante
ontdekkingen geleid.
Zo is er een geheime tunnel bloot
gelegd tussen het voormalige Car-
mo-klooster en het verder naar be
neden gelegen nonnen-convent,
waarop later de Grandes Almace
nes werd gebouwd. Deze ontdek
king heeft tot speculaties geleid, dat
de nonnen en paters eeuwen gele
den naar buiten toe misschien een
gescheiden leven leidden, maar dat
ze in het geheim wel degelijk wat
meer contact hadden dan de geeste
lijke autoriteiten in Rome wenselijk
achtten.
Aanwinst
Wanneer daadwerkelijk met de uit
voering wordt begonnen, is nog niet
duidelijk. Volgens Fernando Costa,
één van de architecten die namens
de gemeente Lissabon bij de uitvoe
ring van de plannen is betrokken,
hangt alles af van de onderhande
lingen tussen de gemeente en de
voormalige eigenaars van de gebou
wen. Er is geld beschikbaar gesteld
door de EG en de Portugese rege
ring voor de herbouw van Chiado,
maar het leeuwedeel van de kosten
moeten de eigenaars zelf opbren
gen.
Costa: "De onderhandelingen
daarover kunnen nog enige tijd du
ren. Niet alle eigenaars waren verze
kerd en in de gevf.llen waarin dat
wel het geval was, zijn de uitkerin
gen bij lange niet voldoende om dit
ambitieuze project te bekostigen.
De regeling van de financiering is
een tijdrovend en moeizaam pro
ces". Toch verwacht Costa dat nog
volgend jaar de eerste werkzaamhe
den kunnen beginnen.
Hoe lang de herbouw van Chiado
in beslag gaat nemen, is nog een
groot vraagteken. De gemeente-ar
chitecten en Alvaro Siza zelf hou
den het op ten minste vijf jaar. Dat
lijkt veel voor een stuk stad dat niet
veel groter is dan het voormalige
Amsterdamse Waterlooplein. Maar
als het eenmaal klaar is, heeft Lissa
bon er wel een nieuw Chiado voor
teruggekregen, dat Rentes de
Carvalho ten spijt een aanwinst
zal betekenen voor iedere toerist en
zeker voor de inwoners van de Por
tugese hoofdstad.
Costa: "Er is veel geschreven over
het culturele verlies. Wij denken
daar iets anders over. De gebouwen
die verloren zijn gegaan, hadden
een grote sentimentele waarde.
Maar wie Portugal enigszins kent,
weet dat er betere exemplaren te
vinden zijn van de verschillende 19e
eeuwse stijlen. Wij hebben de kans
iets moois te maken van een stukje
Lissabon, dat toonaangevend zal
worden voor de manier waarop de
rest van het oude centrum van de
stad gereed moet worden gemaakt
voor de volgende eeuw".
keren zich suf over de vraag: wat be
zielt de oude vos? Waarom is hij op
gestapt, als hij nog steeds zo'n pro
minente rol speelt in de Chinese ge
rontocratie? Volgens de ene theorie
wilde Deng met zijn aftreden de
weg vrijmaken voor zijn protégé
Jiang Zemin, de huidige partijlei
der. De vroegere burgemeester van
Shanghai heeft weinig aanhang bin
nen de partijtop. Deng zou even aan
willen zien of Jiang Zemin zich
staande weet te houden.
Andere waarnemers vermoeden
dat Deng zelf het veld heeft ge
ruimd om een storm van kritiek uit
de weg te gaan. De aanhangers van
de harde, marxistisch-leninistische
lijn hebben aan invloed gewonnen
door de studentenopstand. In de
economische liberalisering, die on
der Deng een grote vlucht nam, zien
zij de oorzaak van de studentenon
lusten. Dit soort kritiek kostte'par-
tijleider Zhao Ziyang de kop.
Dovemansoren
Een andere verklaring die door
sommige Chinakenners naar voren
wordt gebracht is dat Deng zich
grandioos vergist heeft. Hij zou heb
ben verwacht dat een groot aantal
leden van de oude garde zijn voor
beeld had gevolgd, maar geen van
hen voelde zich aangesproken ook
af te treden.
Toen Deng op 9 november zijn
laatste partijfunctie opgaf, die van
lid van de militaire commissie, stel
de hij voor de zogeheten centrale
adviescommissie te ontbinden. De
ze machtige commissie wordt ge
vormd door veteranen uit de partij.
Dengs suggestie was aan dove
mansoren gericht.
In de militaire commissie gebeur
de ook het tegenovergestelde wat
Deng had gehoopt, volgens deze
versie. President Yang Shankun,
ook al aardig in de tachtig, volgde
niet Dengs voorbeeld, maar greep
integendeel de gelegenheid aan om
zijn machtspositie te verstevigen.
Hij werd eerste vice-voorzitter van
de militaire commissie. Zijn post
van secretaris-generaal van de mili
taire commissie liet hij over aan zijn
broer en politieke bondgenoot
Yang Baibing. Deng had nu juist ge
hoopt de invloed van de Yangs te
breken door hen het pensioen in te
lokken.
Jiang Zemin, een man zonder er
varing in het leger, zag zich als voor
zitter van de militaire commissie ge
plaatst tegenover de broers Yang,
tot schrik van Deng. Dat zou de gro
te openbare activiteit van de offi
cieel functieloze Deng verklaren.
Een ding lijkt heel duidelijk: Deng
is nog allerminst uitgerangeerd en
is in tegendeel druk in de weer om
het delicate machtsspel naar zijn
hand te zetten.
WIE STRAKS NOG
„a, IV BETAALBAAR WIL RIJDEN
KAN NU BETER LEASEN.
DAT IS VOORDELIGER!
Kamsteeg Auto Lease 071-317436
