OEKEN
Libanon en het
absoluut zinloze
De domheid van de ongecijferde
Kijkje in de wereld van doven
Onzinnig realisme van een wereldreiziger
LITERATUUR
Hoe een historicus een
volkssprookje vermoordt
KADO TP
WOENSDAG 13 DECEMBER
Zonder hoop geen leven, al valt het
niet mee te blijven geloven in 'een'
oplossing voor het Midden-Oosten
en Libanon in het bijzonder. De re
cente moord op René Mouawad,
wiens carrière als president niet lan
ger dan zestien dagen mocht duren,
sloeg andermaal een illusie in puin.
De illussie dat, met deze man van de
verzoenende lijn, wellicht een begin
kon worden gemaakt met een voor
Libanon nog steeds zo abstract be
grip als vrede. Oorlog lijkt er na vijf
tien jaar een levenswijze geworden
waaraan niemand zelfs nog een eind
aan wil of kan maken.
Zinloos, was Mouawads dood.
Absolute zinloosheid, dat is wat ook
duidelijk spreekt uit het relaas
'Morgen vrij' van de Belgische arts
Jan Cools. Cools was één van die
ongelukkige buitenstaanders die
vol idealen naar Libanon vertrok en
werd gegijzeld. Hij zat meer dan een
jaar vast, met kennelijk helemaal
niets als doel.
Geen hond die de ontvoering de
eerste maanden claimde, geen ei
sen, geen vragen over losgeld, wat
gekmakend was voor zijn familie.
Geen flauw idee had Cools zelf
waaraan hij de gijzeling had te dan
ken, en dat heeft hij blijkens de af
wezigheid van een verklaring in zijn
verder zeer gedetailleerd boek, nog
steeds niet. 'Soldaten van de Ge
rechtigheid', was de splintergroepe
ring die hem had gekidnapt, en ver
der was er een rol voor Arafat en
Khadafi en Abu Nidal en de VN en
het Europees Parlement en de Bel
gische regering die stuitend genoeg
pas na een jaar een zaakgelastigde
naar Libanon durfde sturen. Een
Beklagenswaardig
Met Cools als zeer beklagenswaar
dig slachtoffer. Op zijn stijl valt heel
wat af te dingen, maar zijn beschrij
ving van de eerste tot de laatste mi-
nuut van zijn gijzeling is hierom
heel waardevol, dat niemand een
gijzeling hoeft mee te maken om
een perfect idee te krijgen hoe dat
is. Alles doen om niet 'majnoun'
(gek) te worden in de één na de an
dere veel te kleine, bedompte cel,
verstoken van elke afleiding, elk
menselijk contact.
"...Vijf maanden zag ik dus niet
eens een menselijk gezicht Op
een gegeven moment was de be
hoefte om een gezicht te zien zo
groot, dat ik het deksel van mijn wc-
emmer oplichtte en op de bodem
van de emmer naar mijn spiegel
beeld keek. Tussen de stinkende
uitwerpselen zag ik weer een ge
zicht. Het mijne. Ik heb lang geke
ken". En gewandeld dat Cools in
zijn cel heeft, en een kooklessen ge
geven, en moeilijke wiskundige op
gaven gemaakt.
Hitte, honger, vervuiling en de
pressie vulden Cools' leven van alle
dag. Het eten dat hij van de 'solda
ten' kreeg was vJak slecht, douchen
De Leidse Bloedbank heeft
nieuwe donoren nodig
BEL 071 - 21 441 1
een ongekende luxe. Hij werd dan
wel niet lichamelijk gefolterd, maar
de soms maandenlange isolatie be
zorgde hem af en toe de aanvech
ting zijn bewakers te smeken hem
dan maar een kogel door zijn hoofd
te jagen. Tijdens zijn gijzeling kreeg
het begrip 'mensenrechten' pijnlijk
veel inhoud.
Overtuiging
Cools' overtuiging dat hij niemand
iets had misdaan, dat hij een gewo
ne arts met goede bedoelingen was
die vrijwillig werkte in een Pales
tijns vluchtelingenkamp, én dat hij
aan het begin van zijn gijzeling via
de radio hoorde dat zijn verdwij
ning wereldwijd bekend en veroor
deeld was, zorgden er mede voor
dat hij zijn verstand niet verloor.
Verliezen deed hij evenmin 'hart
voor de Palestijnse zaak'. Cools
aversie tegen Israels inmengingspo-
litiek in Libanon, met de burgerbe
volking en de vele Palestijnse
vluchtelingen steevast als slachtof
fer, blijkt overduidelijk uit het
boek. Hoe het precies zit met de be
langen van Israël en ook Syrië in Li
banon, daarop geeft Wim de Neuter
in het laatste hoofdstuk van 'Mor
gen vrij' een visie.
SIMONE VAN DRIEL
In Amsterdam eindigde onlangs het
'Internationaal Gebarentheater
Festival'. Er waren ruim dertig
voorstellingen te zien, speciaal ge
richt op dove mensen en ook wor
den gespeeld door doven. Zelfs de
Troonrede wordt simultaan 'ver
taald' in gebarentaal. De wereld van
de doven heeft zich, zo kan daaruit
worden geconcludeerde, heel be
hoorlijk ontwikkeld.
Wat die ontwikkeling precies is
geweest, schetst neuroloog-schrij-
ver Oliver Sacks in 'Stemmen zien'.
Het is na 'Een been om op te staan',
'De man die zijn vrouw voor een
hoed hield' en 'Ontwaken in verbijs
tering' de vierde vertaling van zijn
werk, dat neurologie als basis heeft.
Niet meer dan een (soms weten
schappelijke) basis, want Sacks is
in de eerste plaats geïnteresseerd in
wat er met de ménsen gebeurt, die
een neurologisch defect hebben.
Verder ook in wat gedaan kan wor
den om een handicap zó te omzei
len, dat een redelijk, aangepast be
staan mógelijk is, zonder dat de
maatregelen storend voor omge
ving of de patiënt zelf zijn.
Mededogen
Jan Cools: vijf maanden lang zag hij zelfs geen menselijk gezicht.
"In een maatschappij waar geneti
sche manipulatie, lasertechnologie
en microchipcircuits dagelijks onze
kennis van de wereld vergroten, is
het bijzonder droevig dat schrikba
rend veel volwassenen nog steeds
geloven in de macht van tarotkaar
ten, mediums en kristallen bollen".
Deze zinsnede in de inleiding van
John Paulos' 'Ongecijferdheid' is
eigenlijk een voorzichtige constate
ring van de toestand in wat de 'ont
wikkelde wereld' wordt genoemd.
Terecht merkt Rudy Kousbroek in
zijn nawoord op, dat Paulos veel te
beleefd is, al stelt de laatste het
boek uit woede te hebben geschre
ven. Het is nog veel erger.
We hoeven alleen maar te kijken
naar het groeiend aantal gelovigen
in alternatieve geneeswijzen na een
eeuwenlange strijd tegen de kwak
zalverij. Terwijl de wetenschap de
afgelopen decennia grote sprongen
voorwaarts heeft gemaakt, lijken
sommigen aan de hand van astrolo
gie en andere vormen van koffiedik-
kijkerij een grote sprongen achter
waarts te maken.
Paulos verbaast zich daar over,
evenals over mensen die zich wel
druk maken over het verkeerd ge
bruik van woorden als 'omdat' en
'doordat' maar die het koud laat als
mensen ernstige rekenfouten ma
ken. Ongeletterdheid mag een
schande zijn in onze maatschappij,
'ongecijferdheid' is dat beslist niet.
Je zou de mensen de kost moeten
geven die er trots op zijn, dat ze
geen jota van algebra snappen of
nog niet eens een huishoudboekje
kunnen bijhouden.
Bedreiging
Ongecijferdheid is, zo meent Pau
los. een bedreiging voor de maat
schappij. Mensen kunnen, omdat ze
niet hebben geleerd te denken in
abstractheden en griezelen van cij
fers, een heleboel zaken niet op de
feitelijke waarde schatten. Toevalli
ge samenlopen van omstandighe
den en statistieken worden ver
keerd geïnterpreteerd, of erger nog,
gepresenteerd.
Een voorbeeld: de kans datje aids
rr
Chris van der Heijden hoef je wei
nig meer te vertellen. Hij is bijna
overal geweest en heeft vrijwel alles
al gezien. De wereldreiziger doet
wat dat betreft een beetje denken
aan dat oude mannetje uit de recla
meboodschap voor een inmiddels
geprivatiseerde overheidsfirma,
'been everywhere, seen every
thing...'.
Maar Van der Heijden hield het
niet bij kijken en reizen alleen. Inte
gendeel, hij heeft van alles meege
maakt en, eerlijk is eerlijk, persoon
lijk in de war gestuurd. In Zuid-
Spanje zette hij een compleet dorp
op stelten toen hij de plek bezocht
waar de geest van de laatste Moor
moet hebben gehuisd. In Bolivia
heeft hij samen met een bevriend
collega zowat een complete revolu
tie in de zilvermijnen op z'n gewe
ten. En in Cuba is hij samen met Fi
del Castro getuige van de opening
van een gigantisch paleis dat de
heerser heeft opgetrokken ter meer
dere glorie van zichzelf en... zijn gro
te vriend Harry Mulisch.
Van der Heijden heeft dus een
grote fantasie. En die heeft nog een
functie ook. Of, zoals het.op de ach
terflap van de bloemlezing 'Dagha-
ni, Daghani' heet: "De wereld die
schuilgaat achter de individuele ge
beurtenissen en ervaringen, wordt
door 'de leugen' onthuld".
Dat kan zijn, maar dan hinkt
'Daghani, Daghani' op twee gedach
ten. Enerzijds lijkt Van der Heijden
een realistische schrijver die met
gevoel voor detail verhaalt (het zij
opgemerkt: Van der Heijden is jour
nalist en historicus). Anderzijds is
wat hij beschrijft vaak onzinnig.
Vooral de rol die Van der Heijden
het toeval toekent, staat haaks op
zijn geveinsd realisme.
En zo levert zijn verhalenbundel
een reeks vragen op. Wat moet je
met het zogenaamd realistische ver
haal van het Roemeense concentra
tiekamp-slachtoffer dat sympathie
opvat voor zijn voormalige beul, als
zoveel aangrijpender en goed-gedo-
cumenteerde verhalen te vertellen
zijn over hetzelfde onderwerp?
Waar wil Van der Heijden naar toe
met de herhaaldelijk opgenomen
mededeling dat Fidel Castro met z'n
schouderklop alleen al sommige
mensen neermaait?
Pas als Van der Heijden z'n ge
veinsd realisme loslaat, spreekt hij
aan. Het laatste verhaal, 'De man die
een legende werd', is zelfs van een
ongewone kracht. Iedereen kent
het daar beschreven type dat zich
laat meeslepen door idealen en be
reid is daarvoor alles te doen en te
laten. Van der Heijden maakt het
zelfs bijna aannemelijk dat de man
in een soort van ultieme daad echt
de woestijn inloopt. Bijna wel te
verstaan, want de lezer is dan jam
mer genoeg al murw gebeukt door
de onzinnige verhalen die eraan zijn
voorafgegaan.
JEROEN DIRKS
Daghani, Daghani van Chris van der
Heijden. Uitgeverij Contact, 29,90.
Sacks beschrijft dat in zijn werk
met een groot mededogen. Zeker
niet als wetenschapper, die uitslui
tend is geïnteresseerd in het ziekte
beeld, maar die probeert te voelen
wat de patiënt voelt.
Hetzelfde heeft hij gedaan in
'Stemmen zien', een reis naar de we
reld van de doven. Uitgangspunt
voor dit boek was een aantal artike
len dat Sacks voor tijdschriften
heeft geschreven en die hij daarna
nog eens onder handen heeft geno
men. Ruwweg komt het erop neer,
dat hij de geschiedenis van de hulp
voor doven, de doofheid zelf en de
emancipatie van doven onder de
loep neemt - een logische driede
ling. De conclusie van het geheel is,
dat nu, in de jaren '90. de doven een
volledig geïntegreerde plaats in de
maatschappij kunnen innemen,
dank zij hun 'gebaren'taalvaardig-
heid.
Het is fascinerend te lezen, hoe
flexibel menselijke hersenfucties
zijn, wanneer deze door een handi
cap worden gedwongen bepaalde
gebieden, die voor vaste doeleinden
zijn 'gereserveerd', een andere be
stemming te geven. Gebieden voor
gesproken taal blijken bij doven
een visuele functie te kunnen krij
gen, wat samenhangt met het aanle
ren van een gebarentaal.
Sacks toont aan, dat gebarentaal
ook oneindig veelzijdiger en rijker
is en een beroep doet op een veel
groter aantal hersenpotentiëlen dan
voor gesproken taal noodzakelijk
zijn. Hij beschrijft de schoonheid,
de sierlijkheid van het driedimen
sionaal 'spreken in de lucht', waar
bij in uiterst vereenvoudigde vorm
hele concepten en zelfs filosofieën
tot uitdrukking gebracht kunnen
worden.
Sacks zou Sacks niet zijn', als hij ook
in 'Stemmen zien' niet in de schoe
nen van de dove was gaan staan.
Om beter te kunnen doorgronden
wat de essentie van de doventaal is,
leerde hij zelf American Sign Lan
guage, een universele gebarentaal,
waarop in de loop van de tijd een
groot aantal varianten is gemaakt.
Maar zelfs in het bezit van die vaar
digheid moet hij erkennen, dat het
voor een 'horende' praktisch onmo
gelijk is de diepte te bereiken, die
voor doven een tweede natuur is.
Het verdient aanbeveling 'Stem
men zien' in twee stappen te lezen
eerst de gewone tekst, en daarna de
talloze en vaak lange voetnoten. In
de laatste geeft Sacks persoonlijk
commentaar, of legt parallellen
naar onderzoeken als afgeleiden
van het research ten behoeve van
doven. Maar beide onderdelen zijn
even fascinerend en - opnieuw - ge
schreven met een groot mededogen
voor de doven en hun wereld. Wat
niet wil zeggen, dat het een weten
schappelijk onverantwoorde uitga
ve zou zijn. Er is een uitgebreide li
teratuurlijst toegevoegd meteen
verklarende woordenlijst. Toch laat
deze 'studie' zich als een boeiende
roman lezen.
JOHANNES VAN DER WOUDE
Oliver Sacks, Stemmen zien. Uitgeve
rij Mculenhoff, 32,50.
oploopt door een jaar lang onbe
schermd naar bed te gaan met een
aids-patiënt is ongeveer 50 procent.
Met een partner uit een niet-risico-
groep van wie het onbekend is of hij
besmet is of niet, is de kans terugge
lopen tot 1 op de 50 miljoen. Is dan
de huidige aids-campagne dan niet
wat overdreven? Toegegeven, aids
is een nare en tragische ziekte - bo
vendien kan voorzichtigheid nooit
kwaad - maar de kans op omkomen
bij een auto-ongeluk na seksueel
contact is heel wat groter. Schaffen
we daarom de auto af?
Menigeen wordt, in een poging
tot contact met een aardig intelli
gent ogend persoon, geconfron
teerd met de vraag wat zijn of haar
sterrebeeld is. Even stupide is de
vaak gehoorde opmerking dat het
geven van nummers, bijvoorbeeld
het sofi-nummer, mensen hun indi
vidualiteit ontneemt. Van dat num
mer mag je tenminste aannemen
dat je de enige bent met dat num
mer, hetgeen met namen veel min
der het geval is.
Wiskunde wordt voor koud en kil
versleten. Maar wie ook maar iets
over wiskunde weet en zich ervoor
interesseert, weet dat de beoefena
ren van dit vak vaak blijk geven van
creativiteit en gevoel voor schoon
heid. Daarmee komen we bij Paul
Hoffman, die met zijn 'De Wraak
van Archimedes' een onwaarschijn
lijk mooi en zelfs voor leken op dit
gebied helder boek heeft geschre
ven over de wereld van de wiskun
de.
Leuke dingen
Daarin rekent Hoffman voor eens
en altijd af met de mythe dat wis
kunde 'cool, calm, and collected' is.
Een openbaring voor beginners en
een bevestiging en versterking voor
gevorderden, daarmee kan Hoff
man het wel doen. Eigenlijk is Hoff
man's boek een ondersteuning van
Paulos betoog.
Paulos en Hoffman laten zien dat
je ook heel leuke dingen kunt doen
met wiskunde en dat je plezier kunt
hebben in rekenen. Beide boeken
zouden verplichte leerstof moeten
zijn in het voortgezet onderwijs en
op de lerarenopleidingen. Wellicht
dat er nog iets te redden valt. In ie
der geval meer dan met de 'Kies
exactï'-campagne, die voorbij gaat
aan psychologische factoren of aan
geleerde domheid van degenen die
zich tegen wiskunde en 'koude' re
kensommen afzetten en met ver
keerde argumenten juist inspeelt
op ongecijferdheid.
NICO HYLKEMA
John Allen Paulos: Ongecijierdheid.
Uitgeverij Bert Bakker; 24,90.
Paul Hoffman: De wraak van Ar
chimedes. Uitgeverij Bert Bakker;
29,90.
Eigenlijk had Le Roy Ladurie er be
ter aan gedaan wanneer hij bij de
schelmenroman Jean-l'ont-pris uit
1756 een toelichting had geschre
ven. In plaats daarvan schreef de
historicus het 400 pagina's tellende
Geld, liefde en dood. in de Pays d'Oc,
waarin hij op zoek gaat naar de ach
tergronden van Jean-l'ont-pris. De
schrijver verzandt daarbij in einde
loze verbanden met volksverhalen,
legenden en sprookjes.
Jean-l'ont-pris, integraal in het
boek opgenomen, is een erg leuk
verhaal dat in de achttiende eeuw
werd geschreven door een dorps
pastoor, Fabre, die in de Franse
streek Languedoc woonde. Het gaat
over de de zoon van een eersteklas
oplichter die op zijn beurt ook op
het slechte pad terecht. Na enkele
boevenstreken te hebben uitge
haald dreigt hij een koekje van ei
gen deeg te krijgen. Een zeer rijke
man dwingt hem om met zijn lelij
ke, zwangere dochter te trouwen.
Tot Jean's grote geluk overlijdt
zijn vrouw tijdens het baren van het
kind en is hij een rijk en vrij man.
Een baron aan wie hij zijn levens
verhaal heeft verteld, vraagt ten
slotte of Jean geen last heeft van
zijn 'stem van het geweten'. "Ach
mijnheer", antwoordt hij dan, "de
stem van het geweten van de boeren
is schor!".
Een onbekommerd schelmenver
haal kortom, dat een boekje open
doet over huwelijksmoraal bij de
eenvoudige boerenbevolking in de
Languedoc. Maar dan komt Le Roy
Ladurie. Het verhaal van de pastoor
wordt in stukken gereten en onder
de microscoop gelegd. Zo schrijft
de historicus dat in Jean-l'ont-prix
een zogenaamd liefdesvierkant is te
ontdekken. Het voert te ver om de
werking daarvan uit te leggen, maar
het betreft een verhaalstructuur die
volgens Le Roy Ladurie kenmer
kend is voor zowel de taal - het Occi-
taans - waarin het is geschreven, als
de streek Languedoc.
De lezer wordt vervolgens ver
gast op een hele reeks van verhalen
met wat goedé wil ook wel
een liefdesvierkant is te ontdekken.
Daarbij komen.tevens schema's aan
te pas waarbij met pijlen de verban
den tussen onderdelen wordt aan
geven. Het doet je op een gegeven
moment alleen maar duizelen en
het overzicht ben je al na 100 pagi
na's kwijt. Het plezier om het boek
te lezen is dan al als sneeuw voor de
zon verdwenen.
Le Roy Ladurie maakt het nog er
ger als hij vervolgens het zo aardige
romannetje van Fabre ook nog gaat
vergelijken met verschillende vari
anten van De Dood als peter. In dit
volkssprookje sluit een familie een
verbond met de Dood. in ruil waar
voor zij rijkdommen en eten krij
gen. De zoon wordt uiteindelijk ver
liefd op de knappe prinses en mis
leidt de Dood. Vervolgens leven zij
nog lang en gelukkig.
Le Roy Ladurie koppelt dit ver
haal in zijn verschillende vormen
aan de geschiedenis van Jean-l'ont-
pris. En elke keer weer wordt de va
riant van begin tot eind opnieuw na
verteld. De historicus tovert een
wirwar van structuren tevoorschijn
waarbij slechts hij zelf door de bo
men het bos nog ziet, en dan nog al
leen door het hanteren van codes als
AT332 waarmee hij in zijn verwijs-
drift de lezer lastig valt.
De conclusie die in elk geval uit al
het spitwerk getrokken kan worden
is dat de pastoor Fabre het niet alle
maal van zichzelf had, maar dat hij
de nodige ingrediënten voor zijn
verhaal elders gegapt heeft Mijn
conclusie is dat het allemaal aan
zienlijk korter en smakelijker opge-
scheven had kunnen worden. En
dan te bedenken dat de vertaalsters
nog eens zo'n tien procent van het
origineel hebben geschrapt, omdat
Le Roy Ladurie zou neigen naar
'breedsprakigheid'. Dat is een an
der woord voor langdradigheid.
MEINDERT VAN DER KAAIJ
verij Bert Bakker, 4
'EEN STRAATJE OM IN
LEIDEN
OUDE PRENTBRIEFKAARTEN
EEN VERVOLG OP HET BOEK
"GROETEN UIT LEIDEN
19,90
LEIDEN EEN BEELD VAN
DE SLEUTELSTAD
MET NED. DUITS EN
ENGELSE TEKST
ƒ29,90
GEZICHT OP LEIDEN
EEN DIK BOEK OVER DE
LEIDSE SINGELS
'DEK VER
uw Libris boekhandel 49,50
leiden, leiderdorp.oegstgeesi. katwijk, voorschoten
Nieuwe uitgaven
Non fiction
Geschiedenis van Nederland. Liek
Mulder, Anne Doedens en Yolanda
Kortlever. Drie schrijvers behande
len de belangrijkste namen en ge
beurtenissen. waarbij de invloed
van de natuurlijke omgeving op het
wel en wee van de bewoners cen
traal staat. Uitg. Van Walraven,
39,75.
Van Bauhaus tot Ons Huis. Tom
Wolfe. Twee essay's met een analy-
se^van moderne kunst en van archi
tectuur. Uitg. Bert Bakker, ƒ27,90.
Merkwaardigheden rond. de Ca
mera Obscura. Godfried Bomans.
Essay's en humoristische commen
taren op Hildebrand en zijn boek.
Uitg. Amber, 18,50.
Een gezin. Susan Hill. Verhaal
over de moeizame manier waarop
een romanschrijfster haar gezin wil
voltooien. Uitg. Bosch Keuning,
ƒ34,90.
De keuken in de late middeleeu
wen. Ria Jansen-Sieben en Johanna
Maria van Winter. Kookboek met
middeleeuwse recepten. Uitg. Bert
Bakker, 28,90.
Een achterstand voor! Petra
Klein. Cursus voor basisscholen en
sociaal-cultureel werk waar kinde
ren met computers (gaan) werken.
Uitg. Phaedon, 14,00.
Zeven gram per dag. Giancesare
Flesca en Valerio Riva. Relaas van
een cocaïneverslaafde in New York.
Uitg. Het Spectrum, 34,90.
Industriële vormgeving. John
Heskett. Inleiding in industriële
vormgeving. Uitg. SUN. ƒ39,50.
Honden, 101 vragen aan dieren
arts. Henk Lommers. Uitg. Reaal,
9,90.
Hondekunde. Volker Kriegel.
Het beeld van Nederland. Wim
Willems en Annemarie Cottaar. Hoe
zien Molukkers, Chinezen, woon
wagenbewoners en Turken de Ne
derlanders en zichzelf. Uitg. Ambo,
f29,50.
Het land van de Sultans. Maleisië
en het kolonialisme. Ruud Spruit.
Uitg. SDU.
Geluk en wijsheid. Jos Kessels
schrijft over filosofie voor begin
ners. Uitgeverij Boom.
Gedachtenlezen. Gesprekken
over psychiatrie, door P.J. Fer
guson. Uitgeverij Boom.
Pieter Lieftinck 1902 - 1989. 'A.
Bakker en M.M.P. van Lent tekenen
herinneringen op aan eerste na-oor-
logse minister van financiën. Uitg.
Veen. 34,50.
Scherprechter van de liefde. Irvin
D. Yalom. Tien verhalen uit een
psychotherapeutische praktijk.
Uitg. Contact, 34,50.
Homoseksualiteit in beeld. Petra
Schedler, Judith Schuyf en Klaas
Soesbeek, red. De media van de ho
mobeweging en de wijze waarop
homoseksualiteit in de reguliere
media wordt geportretteerd. Uitg.
Veen, 29,90.
Genoeg gelachen. Arie Haan. Bio
grafie van voetballer. Uitg. M P.
Tussen kunst en kitsch. Cees van
Drongelen. Voorlichting, tips en
anecdotes over een televisiepro
gramma. Uitg. M P, 24,90.
Rembrandt heeft nooit gevoet
bald. Nico Scheepmaker. Bunde
ling columns over voetbal. Uitg.
Anthos, 19,50.
Mozart in zijn brieven. Bloemle
zing door Lucas Bunge. Selectie
van 112 brieven van de beroemde
muzikant. Uitg. De Arbeiderspers,
39,90.
Wat van eksters komt, huppelt
graag. W.P. Postma en E.A.J.
Scheepmaker. Spreekwoorden en
zegswijzen over plant en dier. Uitg.
De Arbeiderspers, 34,90.
Dr. Spock over ouderschap. Ben
jamin Spock. Dokter richt zich tot
ouders van nu. Uitg. Zomer en Keu-
nig, 32,50.
Zwangerschap Bevalling. Kitty
en Dominique van Rossum. Geïllu
streerde weergave van bevallingen,
die goed en bevallingen die minder
goed gaan. Uitg. Zomer en Keunig,
ƒ39,90.
Notities in een campagnefles ge
vonden. Dimitri Frenkel Frank.
Uitg. De Prom, 17,50.
Literatuur/proza
De brug van Londen. Louis-Ferdi-
nand Céline. Tweede deel en naad
loze voortzetting van Guignol's
band, waarin Céline herinneringen
ophaalt aan z'n tijd in Londen. Uitg.
Meulenhoff, 55,00.
De Ring. Daniel Keys Moran. Drie
rassen overleven na vijf nucleaire
Vuuroorlogen. Wie er in slaag de
ring te stelen, krijgt de macht. Uitg.
Bruna, 37,50.
Een klein mispunt. Eduard Li-
monov. Tweede deel literaire bio
grafie van een Rus die zijn geluk be
proefd in Moskou, New York en Pa-
Een andere Kerst. Alex Haley.
Een blanke en zwarte man streven
hetzelfde doel na in een systeem
van vastgeroeste waarden. Uitg. De
Fontein, 24,90.
Engelse munt. Marguerite Duras.
Beeld van het verborgen leven van
een vrouw. Uitg. Van Gennep.
ƒ27,50.
Drie man in een boot. Jerome K.
Jerome. Herdruk van een honderd
jaar geleden geschreven werk over
een boottochtje van drie mannen en
hun hond. Uitg. Ambo, ƒ27,50.
De rest van de dag. Kazuo Ishi-
guro. Ouder wordende Engelse but
ler kijkt terug op een leven lang
waardigheid. Uitg. De Arbeiders
pers. 39,90.
De koloniale tentoonstelling. Erik
Orsenna. Bonte verzameling erva
ringen van Gabriel, soms naïef ver
teller, soms cynisch commentator.
Uitg. Goossens, 49,50.
Het Parfum. Patrick Suskind.
Herdruk van verhaal over 18e eeuw-
se zwerver. Uitg. Bert Bakker,
14,90.
Een ongelijke strijd. Daniële den
Hollander-Lancel. Meisje in haar
strijd met de ongeneeslijke ziekte
multiple sclerose. Zuidhollandsche
Uitgeversmaatschappij, 24,90.
Hemel die nergens ophoudt. Mar
len Haushofer. Ontroerende be
schrijving van een kindertijd. Uitg.
BZZTóH, ƒ29,50.
Jeugdboeken
Volksverhalen der lage landen. An
ton Pieck, verteld door Alet Schou
ten. Spannende, ontroerende en ge
heimzinnige verhalen uit het erf
goed van de lage landen. Uitg. Van
Holkema en Warendorf, 34,90.
De sluwaard van Veere. Jacob
Starreveld. Spannend verhaal over
de strijd om een scheepslading
goud tijdens de tachtigjarige oor
log. Met leeswijzer en illustraties
van Alex de Wolf. Uitg. Ploegsma,
ƒ25,90.
Poëzie
Vroege Vogels. Vlinders. Ivo de Wijs.
Geïllustreerde gedichtenbundel.
Uit. Amber, 17,50.
