I
Strengere regels voor
bescherming natuur
DE TIJD/ 'kroniek over
VAN TO ÉNIËMESii
EEN KATWIJKS ZEEKAPITEIN
VERSLAAT WARE RAMPREIS
I -
Adviesteam voor hulp
bij aids onder Idnderen
Grote belangstelling
van werklozen voor
hernieuwde scholing
MAANDAG 11 DECEMBER 1989
BHHESmfflB.
PAGINA
Op de kop af 150 jaar geleden voer
er op de Atlantische Oceaan, een
kleine tweeduizend kilometer uit
de Afrikaanse kust, een Neder
landse driemaster in Noordelijke
richting, op weg naar Rotterdam,
de thuishaven. Het goedgetuigde
zeilschip, met de fraaie naam
'Neerlands Koning', stond onder
bevel van de 57-jarige Maarten
Schaap, Katwijker van origine.
Twee maanden tevoren, op 6
oktober, had men in Batavia de
zeilen gehesen. Het schip was vol
geladen met koloniale waren:
koffie, rietsuiker en indigo. In het
ruim had men ook een lading tin
gestouwd. Alles tezamen wogen
zo n 530.000 kilo.
Behalve deze stuklading trans
porteerde het schip dertien passa
giers. Er lag nog een reis van twee
maanden voor de boeg: pas op 4
februari 1840 zou men in Rotter
dam afmeren.
Kapitein Schaap heeft uitvoeri
ge aantekeningen over de reis na
gelaten. Het cahier is in het bezit
van het genootschap Oud-Kat
wijk.
Maarten Schaap was de reis van
1839-1840 niet anders dan anders
begonnen. Hij was in dienst bij de
rederij van Anthony van Hobo
ken, een van de befaamdste Rot
terdamse scheepsbaronnen van
dat moment, en de zeereis naar
Indië kende voor Schaap weinig
verrassingen meer. Hij had al heel
wat keren de lange tocht ge
maakt, steeds in dienst van Van
Hoboken. Hij was daardoor tel
kens een maand of vier, vijf van
huis.
Timmeratie
In de nawinter en het vroege
voorjaar van 1839 had de 'Neer
lands Koning' op de eigen
scheepswerf van Van Hoboken
een goede 'timmeratie' gekregen,
om de mankementen te verhel
pen die het schip bij de vorige
tocht naar Indië en terug had op
gelopen.
Naar zijn gewoonte had Schaap
zijn vrouw Trijntje en hun twee
jongste dochters Niesje en Trijn
tje, in de maanden dat hij aan wal
was, naar Rotterdam laten ko
men. Hij huurde dan ergens in de
buurt van de haven een huis voor
zijn gezin. Niesje was in het jaar
waarover het hier gaat 18 jaar oud
en Trijntje 15. Eveneens naar zijn
gewoonte mochten vrouw en kin
deren aan het begin van de reis
een eindje meevaren: van Rotter
dam naar Hellevoetsluis. Daar
kwam de loods aan boord die het
schip buitengaats moest brengen.
Dan nam Schaap hartelijk af-
schëid van zijn vrouw en die ging
met de kinderen na een dag of wat
naar Katwijk terug.
De heenreis moet behoorlijk
saai zijn geweest: Schaap is niet
in staat iets bijzonders te melden
over de vier maanden, tot aan 20
augustus, de dag waarop 'Neer
lands Koning' op de rede van Ba
tavia arriveerde. Evenmin als
over het verblijf daar tot 6 okto
ber.
Het is alsof hij ons door zijn so
berheid wil voorbereiden op de
tegenslagen die er tijdens de te
rugreis voorvielen.
Hersenontsteking
De eerste oversteek, over de grote
watervlakte van de Indische Oce
aan richting Kaap de Goede
Hoop, begon kalm en rustig. Maar
de zwarigheden beginnen al snel:
er is een matroos niet helemaal in
orde, de man heeft diarree. Dan,
een week of drie na de afvaart uit
Batavia, blijkt dat een van de drie
soldaten aan boord, die naar Ne
derland terugkeren na hun tijd in
Indië, een 'ontsteking in de her
sens' heeft. Het gaat snel bergaf
waarts met hem: drie dagen later
is hij dood.
Intussen, zo blijkt, was het met
de zieke matroos ook niet best ge
steld: een dag later vindt men ook
hem dood in zijn kooi en opnieuw
is er een korte plechtigheid, uitlo
pend op het overboord zetten van
het lijk.
Omdat er gevaar bestaat dat het
'volkslogies' door de langdurige
ziekte van de matroos besmet is
geraakt, geeft kapitein Schaap
opdracht om het goed schoon te
maken en het dan te 'roken', om
het op die manier te desinfecte
ren. De bootsman maakt bij het
hanteren van de 'sissers', die ge
maakt waren van in azijn ge
drenkt kruit, helaas een onhandi
ge fout 'en verbrandt het gehele
wezen en beide handen deerlijk'.
Zo erg zelfs dat hij een maand
lang het bed moet houden.
Rampspoeden
Dat waren dan de eerste drie we
ken van de reis en deze ramp
spoeden overkwamen de schepe
lingen ergens midden op de Indi
sche Oceaan.
Op 20 november rondde men
de Kaap en veertien dagen later
werd het anker uitgezet bij het ei
land Sint-Helena. Dat eiland was
een vaste halteplaats, waar men
verversingen insloeg, het drink
water aanvulde en berichten de
poneerde en ophaalde: zowel
schepen die naar Indië gingen als
schepen die er vandaan kwamen
legden er aan.
In de periode dat Schaap bij
Sint-Helena voor anker lag, kwa
men er nog twee Nederlandse
koopvaardijschepen langs: eerst
de 'Stad Tiel', en wat later de
'Wijnhandel'.
Schaap had de kapitein van de
'Stad Tiel', ene Chevalier, voor
een maaltijd aan boord van zijn
eigen schip uitgenodigd, en zo zat
men rustig te dineren.
Men ziet een ander schip aan
komen: de 'Wijnhandel'. Er gaat
een sloep van de 'Wijnhandel'
naar de 'Stad Tiel'. Even later
komt er een sloep in de richting
van de de 'Neerlands Koning'. Er
stapt iemand aan boord die aan
kapitein Chevalier komt zeggen
dat kapitein Smit, die het bevel
voert over de 'Stad Tiel' hem drin
gend moet spreken. Schaap wil
de gezellige maaltijd niet laten
onderbreken en zegt tegen de bo
de dat die maar aan Smit moet
vragen of hij niet ook aan boord
wil komen. De bode vertrekt en
keert terug, maar zonder kapitein
Smit, alleen een herhaling van de
dringende oproep aan het adres
van kapitein Chevalier. Schaap
schertst wat: "Da* is me nu ook
wat dat Smit niet eens bij me aan
boord wil komen"!
Opeens vraagt kapitein Cheva
lier, die van de bode een berichtje
in de hand gedrukt had gekregen.
aan kapitein Schaap: "Hebt U een
zoon die vaart?"
"Ja", antwoordt Schaap, "is er
zwarigheid?" Als Chevalier ver
volgens met een strak gezicht van
tafel opstaat, heeft Schaap in een
flits door wat er aan de hand is:
zijn zoon is dood...
Jammerklacht
Arij was evenals zijn vader zeeka
pitein en ondanks zijn jeugdige
leeftijd zeer ervaren. Hij was be
velvoerder van een schip dat op
22 mei, dus ongeveer anderhalve
maand nadat zijn vader was uitge
varen, vanuit Hellevoet naar de
Westkust van Afrika was gezeild.
Daar werden sinds 1831 negers
geronseld voor dienstneming in
het leger in Oost-Indië. Begin au
gustus was hij vandaar vertrok
ken met zestig man aan boord,
zeg maar gerust negerslaven.
Maar Arij werd plotseling ernstig
ziek vanwege een galblaasaan
doening. Medicijnen richtten
niets uit en ter hoogte van Sint-
Helena kwam hij te overlijden. "O
God, dat wij hem in die gelukzali
ge hemel mogen zien, waar geen
smartelijk scheiden meer zal zijn
en dit is ook Uw belofte in het ver
troostende Evangelie zo
schrijft Maarten Schaap in de
jammerklacht om zijn zoon.
Dat het zo moet zijn gegaan
hoorde Schaap van kapitein
Smit. Die had het weer van de op
volger van Arij Schaap verno
men, toen hun schepen elkaar in
straat Soenda passeerden.
Overigens liep het met kapitein
Smit ook niet goed af: zijn schip
verging op de terugtocht naar Ne
derland met man en muis en,
schrijft Schaap, "er is nimmer iets
van schip of manschappen te
rechtgekomen".
Aan de grond
Het bleef een reis vol rampspoed.
Tot aan het Kanaal ging het rede
lijk, maar toen kwam er een storm
zoals Schaap in zijn 46-jarige zee
mansleven nog niet had meege
maakt. Stortzeeën sloegen over
het schip heen en huizenhoge gol
ven alom.
Het bleef zwaar weer tot op het
Bedrijfsleven praat
niet met raadsleden
ROTTERDAM - Het bedrijfsleven
zoekt nauwelijks contact met raads
leden wanneer het vragen heeft
over het beleid. Die contacten leve
ren bovendien doorgaans weinig re
sultaat op. Veel eerder richt het be
drijfsleven zich tot de colleges van
B en W of tot ambtenaren. Dit blijkt
uit een enquête van het onderne-
mersverbond VNO onder de 37 be-
drijvenkringen in Zuid-Holland.
Bedrijvenkringen zijn organisa
ties waarin ondernemingen in een
bepaalde regio zich hebben vere
nigd. Volgens het VNO worden de
ze kringen steeds belangrijker.
Kind moet jaren
wachten op nier
AMSTERDAM Niertransplanta
ties bij kinderen onder de twee jaar
blijken met zo succesvol en worden
nauwelijks uitgevoerd.
Kinderen tot twee jaar moeten
daarom een of meerdere malen per
week naar het ziekenhuis om hun
slechtwerkende nieren te laten
spoelen met een kunstnier. In de
praktijk blijkt dat kinderen jaren na
het bereiken van de tweejarige leef
tijd nog altijd geen operatie hebben
ondergaan. De lange wachtlijsten
en de speciale eisen waaraan een
donornier moet voldoen zorgen er
voor dat een kind jaren op een
transplantatie moet wachten.
Een klipper, zoals van Maarten Schaap, onder Gibraltar. Dergelijke
schepen bevoeren in de negentiende eeuw als vrachtschepen de wereld
zeeën.
moment dat men Goeree bereik
te. Maar nog was alle tegenslag
niet voorbij. Op weg naar Helle
voetsluis liep 'Neerlands Ko
ning', ondanks de aanwezigheid
van een loods, aan de grond. Er
moesten twee binnenvaartsche
pen komen om wat van de lading
over te nemen, en zo raakte het
schip weer vlot.
Met een zucht van verlichting
meerde Schaap op 4 februari 1840
in Rotterdam af, zette de passa
giers aan wal, bracht verslag uit
aan mijnheer Van Hoboken, nam
maatregelen ten behoeve van het
lossen van de 500 ton vracht, en
ging naar Katwijk, naar vrouw en
kinderen.
L.D.COUPRIE
ALPHEN/ZOETERWOUDE -
Het bedrijf Ten Berge Coating
Systems voert overleg met de ge
meente Alphen aan den Rijn om
op het bedrijventerrein Kerk en
Zanen een nieuwe fabriek te bou
wen. De huidige vestiging aan de
Rijnhavenkade is uit haar jasje
gegroeid. De nieuwe fabriek
wordt drie keer zo groot dan de
huidige.
Het bedrijf heeft inmiddels vier
fabrieken in Zoeterwoude-Rijn-
dijk. Alphen, Scheveningen en
sinds kort ook een in Frankrijk.
Vooruitlopend op de economi
sche eenwording van de Europe
se Gemeenschap na 1992 heeft
Ten Berge in Savigny Le Temple,
veertig kilometer ten zuid-oosten
van Parijs, een coatingfabriek ge
opend. Er werken 25 man, onder
wie 3 Nederlanders.
Directeur Ten Berge: "We heb
ben veel werk in Frankrijk. Tot
dusver hield dat in, dat we materi
aal dat moet worden gecoat hier
naar toe halen en na behandeling
Alphens bedrijf
Ten Berge gaat
flink uitbreiden
weer terug moeten brengen. Dat
vergt veel transportkosten, van
daar dat we nu ook in Frankrijk
zijn begonnen".
Ten Berge voegt er aan toe dat
voor zijn bedrijf Frankrijk een
echte groeimarkt is. De nieuwe
fabriek in Savigny Le Temple be
hoort volgens het bedrijf tot de
modernste en milieuvriendelijk
ste in haar soort. De produktie-
eenheid voldoet aan de strenge
Europese milieu-eisen. Zo wordt
al het proceswater gerecycled,
waardoor dit schoon de fabriek
verlaat. De caotings zijn volgens
Ten Berge milieuvriendelijk, om
dat er geen oplosmiddelen in zit
ten. Verder wordt veel energie be
spaard door speciale ovens te ge
bruiken.
Ten Berge heeft in Frankrijk
furore gemaakt met het piramide
project. Het Louvre-museum in
het hartje van Parijs heeft een pi
ramide van glas gebouwd, dat als
toegang tot het museum dienst
doet. Het prestige-obje5t moest
'volledig Frans' worden, vond
president Mitterrand. Er moesten
echter twee uitzonderingen wor
den gemaakt. Als architect werd
de beroemde Chinees-Amerikaan
Leoh Ming Pei aangetrokken en
voor het coatingswerk kreeg Ten
Berge de opdracht. De Fransen
hebben daarna het Alphens-Zoe-
terwoudse bedrijf onder meer
ook de opdracht gegeven voor
coatingswerk voor de nieuwe
opera van Parijs.
Samen met Sigma Coatings
heeft Ten Berge een nieuw
coatingsprocédé ontwikkeld, dat
internationaal de aandacht trekt.
Het betreft de PVDF-coating (po-
lyvinylideenfluoride), dat op alu-
miniumveldelen wordt toege
past.
Plof-bv,s aangepakt
LEIDEN (ANP) - PvdA en CDA
willen dat bij wet voor overdracht
van aandelen op naam in besloten
en naamloze vennootschappen een
notariële akte wordt voorgeschre
ven. Daarmee denken zij misbruik
van plof-bv's tegen te kunnen gaan.
Bij dit soort bv's kunnen justitie,
belastingdienst en bedrijfsvereni
gingen niet achterhalen op wie zij
niet-afgedragen belasting en sociale
premies kunnen verhalen. Bij aan
delen-overdracht binnen concern-
verband en bij overdracht van
beurs- en structuurvennootschap
pen kan worden volstaan met een
niet-notariële akte.
PvdA-kamerlid W. Vermeend
maakte dit bekend op een symposi
um aan de Leidse universiteit. Hij
heeft hierover met zijn CDA-collega
V. van der Burg overeenstemming
bereikt. De jwestie zal binnen enke
le maanden in de Tweede Kamer
worden behandeld.
trole- en uitvoeringsplan
landschapsverordeningen
opgesteld.
In die plannen worden de regels
voor de meest kwestbare gebieden
aangescherpt. Zo werd tot nu toe
nog wel eens ontheffing gegeven op
een bepaling ter bescherming van
de natuur. Dat goldt bijvoorbeeld
voor het omspuiten van bollen-
grond of het optrekken van bouw
werken. Aan dat soort ontheffingen
moet een einde komen. De huidige
ontheffingen blijven van kracht,
maar nieuwe worden niet meer ver
leend.
De bestaande regels ter bescher
ming van natuur en landschap wor
den strenger gecontroleerd en daar
waar zij niet meer voldoen, zullen
nieuwe worden opgesteld. Het con
trole- en uitvoeringsplan is een na
dere uitwerking van de vier be
staande provinciale landschapsver
ordeningen: de plassen-, woonsche
pen- en snelle motorbotenverorde-
ning en de verordening bescher
ming landschap en natuur.
Omdat in de meest kwestbare na
tuurgebieden de regelgeving op en
top in orde moet zijn en de beschik
bare tijd en geld nu eenmaal be
perkt is, worden er prioriteiten ge
steld. Het landelijk gebied van de
provincie wordt daartoe opgedeeld
in zogenaamde deelplan-, A-, B-, en
C-gebieden- die elk eigen regels
krijgen.
Vergaand
Het meest vergaand zijn de regels in
de zogeheten deelplangebieden. ge
bieden met zeer hoge natuurwaar
den. Juist omdat deze gebieden zo
aantrekkelijk zijn, is de recreatie
druk er groot en dreigt het gebied te
worden aangetast als er niet streng
de hand wordt gehouden aan de re
gels.
Deelplangebieden zijn onder
meer de Langeraarse plassen, de
Kagerplassen, de polder Nieuw
koop en de nabijgelegen plassen,
het Braasemermeer en de Reeuw-
ijkse plassen. Ondanks de aanwe
zigheid van gemeentelijke milieu
ambtenaren zal er volgens de pro
vincie met name aan de Nieuw-
koopse en Reeuwijkse plassen veel
aandacht moeten worden besteed.
Als A-gebieden met een iets lage
re prioriteit worden aangewezen de
Lageveense polder, de polder Hoge-
weg, de veenweidegebieden bij
Recreatie op de Kagerplassen, een gebied dat volgens de provincie extra aandacht verdient.
REGIO Mensen die te maken
hebben met kinderen bij wie ze een
aids-besmetting vrezen, kunnen
voortaan met al hun vragen daar
over terecht bij het Adviesteam
Aidsproblematiek hinderen in Den
Haag. Het team bestaat geheel uit
vrijwilligers en is ondergebracht bij
de Haagse GG&GD.
Het hoofd van de afdeling infec
tieziekten van de Haagse GG&GD,
W. Beaumont, zegt dat het nogal
eens voorkomt dat aanstaande
pleeg- of adoptie-ouders willen dat
een kind eerst wordt getest alvorens
ze het in huis nemen. Ook kinderte
huizen zouden daar weieens op aan
dringen. Het is volgens hem zelfs
voorgekomen dat de ene helft van
een scheidend echtpaar om een test
van de gezamenlijke spruit vraagt,
om daarmee aan te tonen dat de an
dere "helft er incest mee heeft ge
pleegd. Hiermee wordt de rechter
weer voor een groot vraagstuk ge
plaatst.
Het team kan voor al deze mensen
een belangenafweging maken en
daarmee voorkomen dat kinderen
onnodig worden getest. Een test is
immers alleen op zijn plaats als er
echte aanwijzingen voor besmet
ting zijn. Als een kind inderdaad be
smet is, hoeft dat geen gevaar voor
anderen te betekenen. Ook daar
over kan het team aan de belang
hebbenden inlichingen verschaf
fen, zodat zo'n kind niet onnodig
buiten de samenleving komt te
staan.
Het team bestaat uit een kinder
arts, een kinderspycholoog, een pe
dagoog en een jurist. Het advies
team is te bereiken via de GG&GD
in Den Haag, telefoonnummer 070-
3619200.
LEIDEN/REGIO De zogeheten
experimentele tweede kans oplei
ding tot kraamverzorgende die vo
rig jaar is begonnen, is een groot
succes geworden. De vijftien vrou
wen die aan de opleiding deelna
men, zijn geslaagd en voorzien van
een baan. In januari begint een
nieuwe opleiding waarvoor zich in-
Boomkwekerij
als attractie
voor toeristen
BOSKOOP Organisaties uit de
sierteeltsector en de toeristische
sector gaan samenwerken in de
Stichting Promotie Sierteeltcen
trum Midden-Holland die donder
dag wordt opgericht. De stichting
moet de boomkwekerij-gebieden
gaan promoten. In navolging van
het 'bollentoerisme' zou er een soort
boomkwekerijtoerisme moeten
ontstaan.
Volgens een woordvoerder van
het bureau Plant Publiciteit Hol
land in Boskoop, éên van de advi
seurs van de stichting, is de nieuwe
organisatie een samenwerkingsver
band van onder meer de gemeenten
Boskoop, Hazerswoude en Reeuw-
ïjk, de plaatselijke VW's, de Kamer
van Koophandel in Gouda en het
georganiseerde boomkwekerij-be
drijfsleven. Deze organisaties tesa-
men vormen het bestuur dat wordt
bijgestaan door een aantal advi
seurs. Ook het bedrijfsleven krijgt
een plaats in de nieuwe organisatie.
De woordvoerder van de Stich
ting Promotie Sierteeltcentrum
Midden-Holland wil zelf geen me
dedelingen doen tot donderdag 14
december als tijdens een bijeen
komst de stichting officieel wordt
gepresenteerd.
middels 140 kandidaten hebben ge
meld. Er kunnen slechts twintig
vrouwen worden geplaatst.
Deze vorm van tweede kans on
derwijs is bestemd voor werkloze
vrouwen van 25 tot 45 jaar oud. Na
een theoretische opleiding van drie
maanden aan de christelijke scho
lengemeenschap Rijnwijck, lopen
de kraamverzorgsters in spé een
jaar stage bij een van de kraamcen-
tra in Leiden en omgeving. De op
leiding wordt betaald door het mi
nisterie van sociale zaken.
De vrouwen die in januari met
hun opleiding beginnen, zijn net als
hun voorgangsters nu al verzekerd
van een baan. Het arbeidsbureau,
dat ook nauw bij het project is be
trokken, zoekt voordat de opleiding
begint banen voor de nieuwe lich
ting. Het aantal vrouwen dat wordt
opgeleid, wordt afgestemd op de
vraag naar nieuwe kraamverzor-
gers.
De belangstelling voor het twee
de kans onderwijs is bijzonder
groot. Zowel voor de opleiding die
net is afgerond als voor die die in ja
nuari start, meldden zich zeven keer
zo veel vrouwen aan als er plaatsen
zijn. De kandidaten worden gese
lecteerd door middel van een test op
intelligentie en persoonlijkheid en
moeten een sollicitatiegesprek voe-
Omroep Rijnland
rond 1 februari
naai' Marca
LEIDEN - Omroep Rijnland be
trekt waarschijnlijk rond 1 februari
zijn nieuwe studio in het kantoor
boven de Marca-garage aan de
Hooigracht in Leiden. Voordat de
streekomroep kan verkassen, heeft
ze overigens nog wel toestemming
nodig van de provincie. Die moet
zich ermee akkoord verklaren dat
het bedrag dat 'Rijnland' aan huur
uittrekt wordt verhoogd en dat een
deel van de overgebleven huurpen
ningen wordt besteed aan de inrich
ting van de nieuwe studio. Be
stuurslid J. Leune van 'Rijnland'
verwacht hierbij echter geen pro
blemen.
De streekomroep is nu nog geves
tigd in een pand aan de Nieuwe
Rijn. 'Rijnland' wil daar weg omdat
de ruimte te krap is. Zo is er bijvoor
beeld geen plaats voor de tv-actiovi-
teiten van de omroep. De verhui
zing naar het 'Marca-kantoor' wordt
mogelijk doordat de omroep een
vérgaande samenwerkingsovereen
komst heeft gesloten met Radio
West. In ruil voor een bijdrage van
zo'n 26.000 gulden, mag West gratis
beschikken over de studio-facilitei
ten en nieuwsberichten van de
streekomroep.
Provincie wijst plassen aan als beschermd gebied
REGIO De provincie wil
waardevolle natuur- en land-
schapsgebieden beter gaan
beschermen. Bovendien
moeten de regels die zijn op
genomen in de zogeheten
provinciale landschapsver
ordeningen, strenger wor
den nageleefd. Om dit te
kunnen bereiken is een con-
Stompwijk, het poldergebied ten
oosten van Alphen aan den Rijn en
ten westen van de Nieuwkoopse
plassen en de duinen ten noorden
van Noordwijk, die tussen Noord-
wijk en Katwijk en het Wassenaarse
duingebied. Ook deze gebieden
moeten volgens de provincie beter
worden beschermd. Zo zal er veel
aandacht moeten worden besteed
aan het navolgen van het verbod om
graslanden in bollengrond om te
spuiten. De duinen behoeven geen
intensieve controle.
Het buitengebied wordt veelal
beheerd door gemeenten, water
schappen, natuur- en recreatie
schappen. De provincie wil op korte
termijn met hen om de tafel gaat zit
ten om afspraken te maken over het
natuurbeheer.
