Alles bij het oude
De waarheid kwam niet boven water
De Bolderkar-affaire, een jaar later
PAGINA 35
Raymond Buve, hoogleraar in de geschiedenis van Latijns-Amerika te Leiden: "Het probleem is dat bij de
Amerikanen sociale en politieke hervormingen al snel naar rood smaken".
VS durven hervormingen in Centraal-Amerika nog niet aan
Terwijl de Sovjetunie na 40 jaar de teugels laat vieren in het Oostblok, worden
in de achtertuin van de VS de banden steeds knellenden Patstellingen vormen
het politieke decor in landen als El Salvador, Nicaragua en Guatemala. De
sleutel voor de oplossing ligt in Washington, zegt de Leidse hoogleraar in de
geschiedenis van Latijns-Amerika Raymond Buve. Maar hij gelooft niet dat
president Bush hem zal omdraaien: "Politieke, sociale en militaire
hervormingen in Centraal-Amerika zullen in eerste instantie een ruk naar links
te zien geven. Ik geloof niet dat de Amerikanen er psychologisch al aan toe zijn
om dat over zich heen te laten komen".
door Sjaak Smakman
We schrijven 1823. De Russische Alexan
der I heeft Siberië veroverd, is de Bering-
straat overgestoken en is al een flink eind
op weg om Noord-Amerika aan zijn zege
kar te binden. Alaska is goeddeels aan
het tsarenrijk toegevoegd en langs de
Amerikaanse westkust dringt hij naar
het zuiden op. Nog een paar honderd ki
lometer scheiden hem van de noord
grens van Mexico, dat in het begin van de
negentiende eeuw nog doorloopt tot
voorbij San Francisco.
Nog bedreigender voor de prille Vere
nigde Staten van Amerika is de situatie
in het oude Europa. Daar is het de tijd
van de Heilige Alliantie, het verbond van
landen die na de val van Napoleon Bona
parte het koningschap in ere hebben her
steld. De Spaanse koloniën zijn in op
stand gekomen, en Ferdinand VII stelt
zijn bondgenoten voor om in Latijns-
Amerika orde op zaken te stellen.
Alleen Groot-Brittannië, de heerser op
de wereldzeeën, voelt daar niets voor en
stelt de Amerikaanse president Monroe
voor zich gezamenlijk tegen het Spaanse
plan uit te spreken. Di^ns minister van
buitenlandse zaken Quincey Adams wil
het niet bij een incidenteel protest laten
en vindt een willig oor bij de president.
Op 2 december 1823 kondigt" Monroe de
doctrine af waarmee de Verenigde Sta
ten anderhalve eeuw later nog altijd Cen
traal-Amerika met ijzeren hand regeren.
Volgens de Monroe-doctrine mag Eu
ropa zich niet langer met het Amerikaan
se continent bemoeien. Waar Europese
mogendheden al kolonies hebben, be
houden ze hun rechten. Maar de stich
ting van nieuwe kolonies is uitgesloten.
Amerika voor de Amerikanen, zo luidt
de kern van de doctrine.
Buve: "Voor een deel was dat pure
bluf, want de VS waren nog veel te veel
intern met zichzelf bezig om werkelijk
macht te kunnen uitoefenen. Frankrijk
greep bijvoorbeeld de Amerikaanse bur
geroorlog aan om een koninkrijk in
Mexico de vestigen, en Spanje stichtte
de Dominicaanse Republiek".
Achtertuin
Maar de Verenigde Staten komen terug.
Langzaam maar zeker breiden ze hun in
vloed uit. Het noorden van Mexico wordt
geannexeerd en Centraal-Amerika
wordt tot strategisch gebied verklaard.
Franklin Delano Roosevelt, die in 1901
na de moord op McKinley de 26ste presi
dent wordt, scherpt de doctrine aan. Na
interventies in Venezuela, Canada en Pa
nama verklaart hij in 1904 dat de Monroe-
doctrine feitelijk met zich meebrengt dat
de Verenigde Staten de orde op het wes
telijk halfrond handhaven. De achtertuin
van de VS is een feit.
Maar daarmee begon, aldus Buve, ook
de ellende. Het begrip 'orde handhaven'
betekende voor de Amerikanen politieke
stabiliteit, democratie en vrije toeganke
lijkheid voor Amerikaanse bedrijven.
Orde en rust moesten worden gegaran
deerd door goed getrainde legers in
plaats van de legerbendes van vroeger.
De democratie zou worden gevestigd na
verkiezingen onder Amerikaanse toe
zicht.
Daarbij zagen de VS echter twee din
gen over het hoofd: militairen die de
macht eenmaal hebben geroken, staan
die meestal niet vrijwillig meer af. Bo
vendien waren de traditionele oligarchi
sche verhoudingen, waarbij een kleine
elite van grootgrondbezitters de dienst
uitmaakte, taaier dan ze dachten. Al snel
bleek de verwachting misplaatst dat in
voering van een democratie die proble
men wel zou oplossen. De keuze tussen
democratie en een de VS welgezind be
wind viel met enige pijn in het hart in het
voordeel van het laatste uit. Zoals Roose
velt ooit eens over de Nicaraguaanse dic
tator Somoza zei: "He is a son of a bitch,
but he is ours".
Maar, zegt Buve, die politiek beteken
de de vernietiging van het maatschappe
lijk middenveld, dat als regel in een de
mocratie uiteindelijk de dienst gaat uit
maken. De enige overblijvende krachten
bevonden zich aan de uiterst rechtse en
linkse kant van het politieke spectrum.
En daarmee vervloog iedere hoop op sta
biele, democratische coalities. El Sal
vador, om maar een voorbeeld te noe
men, plukt er anno 1989 de wrange
vruchten van.
Waarschuwing
En toch had het nog goed kunnen gaan.
Na de Tweede Wereldoorlog had de de
mocratie een enorm prestige en rolde
een golf van democratisering over Cen
traal-Amerika. In Guatemala, El Sal
vador en Costa Rica kwamen groepen
die streefden naar ingrijpende sociale en
politieke hervormingen. Buve: "Maar de
Amerikaanse belangen waren juist ge
groeid in oligarchische verhoudingen en
waren daarmee sterk verbonden. Als de
elite macht zou moeten inleveren, zou
den de VS dat ook moeten. Daar kwam
nog bij dat na de Tweede Wereldoorlog
heel snel een fundamentele angst ont
stond voor het communisme".
In Costa Rica worden daarom de her
vormingen vlak na de oorlog nog zenuw
achtig toegelaten, maar in Guatemala
grijpt Eisenhower, de communistenvre
ter bij uitstek, in 1954 in. De Guatemal
teekse president Arbenz Guzman wordt,
als hij ingrijpende landhervormingen wil
doorvoeren, het slachtoffer van een le-
gercoup en overlijdt onder nooit opge
helderde omstandigheden. Het is een
waarschuwing aan de overige Centraal-
amerikaanse landen, die zich prompt
gedeisd houden.
Slechts in twee landen is het tot nu toe
'fout' gegaan: in 1959 in Cuba en twintig
jaar later in Nicaragua. Buve: "De VS
hebben op hun brood gekregen dat in
Cuba en Nicaragua volstrekt incompe
tente schurken aan de macht waren die
het land voor henzelf en hun kliek zoda
nig hebben uitgebuit, dat ze er in slaag
den werkelijk alles en iedereen tegen
zich in het harnas te jaren. Somoza bij
voorbeeld, stak in 1973 de buitenlandse
hulp na de grote aardbevingsramp in zijn
eigen zak. Batista haalde ook dat soort
dingen uit, en had daarnaast nog tegen
dat hij maar een gewone sergeant was,
die de elite in zijn eigen land regelmatig
liet voelen wie er in Cuba de macht had.
Het beleid van Somoza en Batista was
dermate hebberig dat zelfs de rijken von
den dat ze te weinig kregen en uiteinde
lijk schoon genoeg van ze hadden. Het
was niet zo dat Castro zo'n sterke leger
macht had, maar het bewind van Batista
was volkomen verrot".
- Waarom hebben de Amerikanen Ba
tista dan niet zelf vervangen?
"Ze hadden dat kunnen doen, ware het
niet dat ze met hun bemoeienis in Guate
mala zo veel irritatie hadden gewekt dat
ze hoopten dat dat niet nodig zou zijn.
Bovendien was Batista net als Eisenho
wer een fervente anti-communist. Dat
zelfde geldt voor Somoza: in dat opzicht
waren het de beste en meest betrouwba
re bondgenoten die de Amerikanen zich
konden wensen. Bovendien had Castro
bijvoorbeeld een hele grote groep achter
zich waarvan de meerderheid zeker geen
communist was, en liet hij zich zeker in
het begin heel gematigd uit. Pas later
hebben de orthodoxe communisten de
macht overgenomen".
"In Nicaragua waren de VS besluite
loos. Washington realiseerde zich aan de
ene kant dat Somoza in eigen land en in
heel Latijns-Amerika iedere gram good
will had verspeeld. Ook de VS zelf waren
geschokt toen bleek dat Somoza het
bloed van gevangenen aan Zwitserse
bloedbanken verkocht. In Washington
ging de strijd tussen twee groepen: de
ene vond het afzetten van Somoza een te
groot veiligheidsrisico, de andere vond
dat Somoza moest verdwijnen, maar dan
wel zonder Amerikaans ingrijpen, dit
vanwege het Vietnam-syndroom. Uitein
delijk gebeurde noch het een noch het
ander, en kwamen de Sandinisten aan de
macht".
Toen de Democratische president Jim
my Carter in 1980 plaats maakte voor de
Republikein Ronald Reagan, kregen de
Sandinisten met terugwerkende kracht
de Amerikaanse frustratie over het 'ver
lies' van Nicaragua voor hun kiezen. De
VS steunden met man en macht de res
ten van de Guardia van Somoza, die zich
later met andere tegenstanders van het
Sandinistische bewind verenigde in de
Contra's. Nicaragua werd volkomen geï
soleerd. zelfs in letterlijke zin toen de
Amerikanen mijnen voor de kust legden.
Buve: "Een belangrijk punt voor de
Amerikanen - en dat gold voor Arbenz in
1954 net zo goed als voor Castro en de
Sandinisten - is dat die nieuwe regimes
na hun overwinning fundamentele her
vormingen wilden doorvoeren. Het pro
bleem is dat bij de Amerikanen sociale
en politieke hervormingen al snel naar
rood smaken. Een nogal rechtse Ameri
kaanse ambassadeur formuleerde dat
ooit in zijn duck-test: als iets kwaakt,
vliegt en zwemt is het een eend, wat het
beest verder ook beweert. Waarmee hij
wilde zeggen dat als je revolutionaire re
toriek hoort, je gegarandeerd met com
munisten te maken hebt. Dat leidde bij
Nicaragua tot een overreactie".
"In El Salvador zie je de geschiedenis
zich herhalen: een extreme militarise
ring gekoppeld aan een extreme politie
ke polarisering. Wat had zo'n man als
Duarte (de voormalige christen-demo
cratische president - red.) nu te vertel
len? Niets, dat weten we allemaal. Het
enige verschil met Cuba en Nicaragua is
dat de VS er in hun eigen ogen in El Sal
vador in geslaagd zijn de zaak nog
enigszins bijtijds te remmen tot een pat
stelling: de guerrilla kan het leger niet
verslaan, en het leger kan de guerrilla
niet verslaan".
"Dat zou radicaal kunnen veranderen
als de VS hun hulp aan El Salvador stop
pen, maar ik zie dat nog niet gebeuren.
Nog afgezien van het feit dat als het
FMLN (het linkse verzet - red.) wint, het
voor onoplosbare problemen komt te
staan. Want waar moeten ze bijvoorbeeld
heen met het leger? Naar Honduras stu
ren. zoals met de Guardia van Somoza is
gebeurd? Dit leger is drie keer groter dan
de Guardia. Bovendien is het land ëën
volstrekte ruïne en zo dicht bevolkt dat
er altijd te weinig vruchtbare grond voor
alle boeren is, welke politiek je ook voert.
Het enige dat je kunt proberen is indus
trialiseren. maar waar moet dat van be
taald worden? El Salvador leeft econo
misch en militair helemaal op de zak van
de Verenigde Staten. Het FMLN zou bin
nen een half jaar in een crisis zitten die
veel erger is dan de crisis waarin Nicara
gua nu na tien jaar Sandinisme zit".
"Het FMLN zal daarom uiteindelijk
wel aansturen op een coalitie die de eco
nomische hulplijn naar buiten openlaat.
De aanval op San Salvador was volgens
mij bedoeld om de regering te dwingen
tot onderhandelingen. Ook al omdat ze
wel aanvoelen dat Gorbatsjov straks zal
zeggen: ophouden met vechten en een
deal maken".
"Het probleem zit op het ogenblik ook
niet bij de guerrilla, maar bij de harde
rechtse kern in het leger die de guerrilla
alleen maar in het slachthuis wil zien.
Het gaat om een volkomen gefanatiseer-
de groep in het leger en de daaraan ver
wante Arena-partij van president Cristia-
ni, waarvan je het bestaan alleen maar
kunt verklaren doordat oorlog en polari
satie in deze graad leiden tot een defor
matie van de menselijke geest. Je hebt
dat in Nazi-Duitsland gezien, ik denk dat
je het in El Salvador nu ook vindt".
Tragiek
De Amerikaanse politiek in Centraal-
Amerika, stelt Buve, heeft eigenlijk een
immense tragiek in zich: "Aan de ene
kant zie je ontwikkelingen in de richting
van stabielere politieke en sociale ver
houdingen, die heel goed overeenkomen
met wat de Amerikanen eigenlijk zou
den willen als je ze diep in hun hart kijkt.
Want vergeet niet dat ze de idealen van
vrijheid, politieke gelijkheid en mensen
rechten wel degelijk hoog in het vaandel
dragen. Alleen zijn die ontwikkelingen
altijd systematisch afgeremd vanwege
het Oost-West conflict".
- Ze willen wel, maar ze kunnen niet.
Dan zou het einde van de Koude Oorlog
reden voor optimisme moeten zijn. De VS
kunnen het zich nu permitteren experi
menten met hervormingen toe te staan.
"Dat zou kunnen, maar ik denk dat
dan zal blijken dat in veel opzichten waar
is wat de voormalige VS-ambassadeur
Ambler Moss ooit heeft gezegd: "What
we see in Central America today woidd
not be much different if Fidel Castro and
de Soviet Union did not exist". Er is spra
ke van een autonoom proces, dat is ont
staan door een politiek van tientallen ja
ren waarbij de VS bepaalde ontwikkelin
gen en wijzigingen in de machtsverhou
dingen gewoon niet toestonden, ook niet
als die op langere termijn de kansen op
een stabiele regering groter maakten".
"Als de VS zich nu militair zouden te
rugtrekken, zou dat een golf van onrust
veroorzaken. Bovendien zou er in eerste
instantie een flinke ruk naar links ko
men. De vraag is of de VS psychologisch
al zo ver zijn dat ze dat over zich heen
kunnen laten gaan. Dat ze, na alles wat ze
er de afgelopen jaren in hebben gestopt,
kunnen zeggen: we hebben ons vergist,
het moet hier allemaal heel anders. Gor
batsjov heeft dat gedaan, Bush nog niet.
Tot nu toe heb ik ook nog geen aanwij
zingen gezien dat hij dat van plan is. Dat
blijkt ook wel uit het feit dat de VS, zelfs
na wat er in El Salvador is gebeurd in de
afgelopen weken, niet bereid zijn de hulp
te stoppen".
- Geen perestrojka dus in Centraal-
Amerika?
"Nee. De enige perestrojka is dat de
Amerikanen een argument kwijt zijn om
als een bok op de haverkist te blijven zit
ten. Maar dan komen gewoon de argu
menten uit de tweede lijn naar voren: dat
de VS niet bereid zijn in Centraal-Ameri
ka het risico te nemen dat er maatschap
pijmodellen komen die niet op de hunne
lijken".
- Een herleving van die aloude Monroe-
doctrine dus?
"Ja, zeker".
Vandaag een jaar geleden schrok
Nederland op van de Bolderkar-affaire.
Het medisch kinderdagverblijf in
Vlaardingen signaleerde een hoos van
incestgevallen, wel twaalf slachtoffertjes
in zes maanden tijds. De Bolderkar
haalde de Raad voor de
Kinderbescherming er bij, die de zaken
voorlegde aan de kinderrechter. Tien
kinderen werden uit huis geplaatst. Twee
kinderen bleven thuis, maar wel onder
toezicht. De Bolderkar gaf zes van de tien
vaders aan bij de politie.
door Rob van Stek
en Berend Schilder
De ouders reageerden furieus. Sommi
gen beschuldigden De Bolderkar zélf
van seksueel misbruik. Dat zouden de
kinderen hebben verteld, zo hielden de
ouders maandenlang vol. De justitie liet
de Vlaardingse politie de beschuldigin
gen uitzoeken. Zonder resultaat.
En nu? Twee kinderen zijn weer thuis,
acht nog niet. Twee kinderen staan niet
langer onder toezicht. Tegen twee vaders
was geen bewijs. Twee vaders moeten
misschien nog voor de rechter verschij
nen. Twee vaders zijn vrijgesproken,
daartegen is het OM in hoger beroep ge
gaan. Een van de vrijgesproken vaders
heeft 25.000 gulden schadevergoeding
gekregen.
De Bolderkar heeft onzorgvuldig en
overhaast gewerkt, zo concludeerde een
onderzoekscommissie. Niet dat men on
zin uitkraamde, daarvoor zijn alle geval
len niet echt onderzocht, maar De Bol
derkar had wel zorgvuldiger verslagen
kunnen maken van alle gesprekken met
kinderen. Ook heeft men te veel op de
poppenmethode vertrouwd, zonder
overleg met andere deskundigen.
De waarheid zal pas boven water ko
men als de kleuters op latere leeftijd kun
nen navertellen wat er precies is ge
beurd. De advocaat: "Wat er nu precies
met de kinderen is gebeurd? Niemand
moet de illusie koesteren daar ooit achter
te komen".
De feiten liggen nog steeds niet klip en
klaar op tafel, maar één ding is duidelijk:
sinds de publiciteitsgolf vorig jaar los
barstte, heeft De Bolderkar geen aangif
te meer gedaan bij de politie van seksu
eel misbruik. Ook zijn kinderen niet
meer uit huis gehaald of onder toezicht
gesteld, op aandringen van De Bolder
kar. De conclusie van een aantal deskun
digen dat De Bolderkar onzorgvuldig en
overhaast te werk is gegaan, heeft het
medisch kinderdagverblijf zich kenne
lijk aangetrokken.
Meer waarheden
Toch staat Bolderkar-directeur Jan Knij-
nenburg nog stevig in zijn schoenen, ook
een jaar later. Hij zegt: "Wij staan onver
kort achter onze conclusies van destijds.
Ook de Raad voor de Kinderbescher
ming zag er voldoende aanleiding in om
tot actie over te gaan. De onderzoeks
commissie van wvc heeft eveneens be
vestigd dat er in alle gevallen rederi tot
nader onderzoek was".
Er lijken naast de waarheid waaraan
De Bolderkar zich vasthoudt, nog meer
waarheden te bestaan. Vader Hans, bij
voorbeeld, liet zijn 5-jarige dochtertje
uitgebreid onderzoeken in het Sophia
Kinderziekenhuis. De artsen kwamen
tot de slotsom dat er niets met het kind
aan de hand was.
En een Rotterdams psychologisch on
derzoeksinstituut stelde bij een 4-jarig
meisje vast dat zij zowel thuis als op De
Bolderkar ontoelaatbaar benaderd was.
Haar tweejarige broertje, volgens De
Bolderkar ook misbruikt, werd door het
zelfde instituut volkomen in orde bevon
den.
Moeder Els moet leven met het immer
knagende besef dat haar kind mogelijk
misbruikt is. "Ik weet het gewoon niet,
maar van mijn man ben ik honderd per
cent zeker. Als zich iets heeft voorge
daan, dan is het daar. Die indruk krijg ik
nu al uit wat het kind vertelt, maar ik ver
wacht zeker dat het eruit komt als ze ou
der wordt".
Blijven de feiten onduidelijk, de effec
ten van de Bolderkar-affaire zijn wel
merkbaar. Hulpverlenend Nederland
werd ruw door elkaar geschud. De af
schuwwekkende details die sommige
misbruikte kinderen vertellen zijn altijd
genegeerd. De Bolderkar»medewerkers
hebben het onvoorstelbare op z'n minst
voorstelbaar gemaakt. Er kwam ook een
discussie op gang over de methoden die
hulpverleners gebruiken om achter de
waarheid te komen. En het ministerie
van wvc heeft de richtlijnen nog eens
aangescherpt. "We zijn nog voorzichtiger
geworden dan we al waren", zegt direc
teur N. Berkenbosch van het medisch
kinderdagverblijf De Kleine Plantage in
Rotterdam.
Terughoudend
Maar de hulpverleners zijn misschien
ook te terughoudend geworden. Sinds
het losbarsten van de publiciteitsgolf
rond De Bolderkar heeft het dagverblijf
niet één aangifte meer gedaan van seksu
eel misbruik. En dat ligt niet aan alle va
ders die nu plotseling zijn geschrokken
van alle ophef en hun kinderen met rust
laten.
"Zo redeneert een incestpleger niet",
zegt officier van justitie mr. J. Mooijen.
"De hulpverleners zijn voorzichtiger ge
worden. Ze willen geen golf van kritiek
over zich heen krijgen om misschien ja
ren later te worden gerehabiliteerd, als
blijkt dat ze het bij het rechte eind had
den. Er spelen ook heel menselijke ei
genschappen mee. Zoals een kind dat in
een vijver valt. Ook dan kunnen volwas
senen toekijken en denken: zal ik er ach
teraan springen of knapt iemand anders
het wel op? Als het te lang duurt is het
kind verdronken".
Kinderrechter mr. C. Lo-Sin-Sjoe, die
beslist of kinderen uit het gezin moeten
of dat er een toeziend voogd moet ko
men: "De zaak heeft iedereen aan het
denken gezet. Ik denk dat we geleerd
hebben niet meer meteen naar de politie
te stappen. Dan ga je al uit van een con
flictmodel en dat is in veel gevallen heil
loos".
Kinderbeschermer mr. M. Rutten: "Ei
genlijk moet je altijd kijken wat er bin
nen het gezin zelf nog mogelijk is. Het
mooist is een driesporenbeleid, waarbij
er aparte hulpprogramma's zijn voor da
der, kind en gezin als geheel. In een aan
tal gevallen zijn daar al goede resultaten
mee bereikt".
Prof. dr. H. Baartman, bijzonder hoog
leraar aan de Vrije Universiteit van Am
sterdam (preventieve hulpverlening in
zake kindermishandeling) en lid van de
onderzoekscommissie, ziet de dilemma's
van hulpverleners nu scherper naar vo
ren komen. "Wat is eigenlijk precies het
belang van het kind? Is het altijd goed
om meteen een einde aan de incest te ma
ken door uithuisplaatsing of arrestatie
van de vader?", vraagt hij zich af. "Of is
het soms beter het gezin bij elkaar te la
ten als het leert goed met het kind om te
gaan, met alle risico dat de incest nog een
tijd doorgaat? Dat is een vreselijke afwe
ging, een kiezen uit twee kwaden. Er zou
meer begrip moeten zijn voor de hulp
verlener die de knoop nu eenmaal moet
doorhakken".
Recht halen
Evenals de hulpverleners likken ook de
beschuldigde ouders hun wonden. Bij
hen overheerst woede en onbegrip. Va
der Hans, die zijn dochter acht weken
moest missen, is nog steeds laaiend. "Ik
ga mijn recht halen, hoe moeilijk het ook
is. Volkomen onterecht van zoiets be
schuldigd worden, daar kan ik niet mee
leven. Het litteken dat ik heb opgelopen
gaat nooit meer weg. Ik ben geestelijk
kapot gemaakt en financieel geruïneerd.
Maar ik knok net zo lang door totdat
Knijnenburg en orthopedagoge Van
Deutekom - zij is een fervent voorstander
van de omstreden poppenmethode - daar
weg zijn. Dan pas krijg ik rust".
De Vlaardingse recherche heeft de ver
halen van de ouders als zou één persoon
binnen De Bolderkar het allemaal op zijn
geweten hebben, onderzocht. Vertrou
wen in dat onderzoek hebben de meeste
ouders i^iet gehad. Moeder Els: "Welnee,
de staf van De Bolderkar was een jaar
lang kind aan huis bij de politie om aan
gifte te doen van seksueel misbruik door
de ouders. Zo'n korps behandelt hen met
alle égards, terwijl de vaders van hun bed
werden gelicht".
Marianne is moeder van een zoontje
waarbij de Bolderkar-staf geen misbruik
vermoedde. Na de affaire probeerde zij
Marcel overgeplaatst te krijgen, omdat
ook hij zich vreemd ging gedragen. Om
dat zij echter nergens anders terecht kon,
bezoekt het kind ook nu nog dagelijks
De Bolderkar. Hoewel zij dus nooit in het
verdachtenbankje is gezet, heeft Marian
ne het vertrouwen in De Bolderkar goed
deels verloren.
"Het is een heel onbevredigende situa
tie," vertelt ze. "Maar ik heb gesteld dat
mijn kind alleen contact mag hebben
met die mensen waarin ik nog wel ver
trouwen heb. Knijnenburg en Van
Deutekom behoren daar nadrukkelijk
niet toe. Het zal altijd de vraag blijven
hoeveel schade deze toch al kwetsbare
kinderen hebben opgelopen. Mijn les is
dat je nooit mag verslappen. Je moet
mensen op de vingers blijven kijken, al
hebben ze nog zo knap gestudeerd en
wel vijf titels voor hun naam".
