Een lucratieve doodlopende weg
en het cast
In Campione draait alles om financiële vluchtroutes
PAGINA 25
lende stroom rijke buitenlanders te gaan.
Het is nu eenmaal vooral makkelijk voor
EG-bewoners om zich in dit stukje Italië
vrij te vestigen. De strakke regels van het
omringende Zwitserland kent men er
niet, maar men heeft wel de voordelen
van de soepel lopende Zwitserse com
municatiesystemen. Het enige wat EG-
bewoners, die de steven naar Campione
wenden, hebben te doen is aantonen dat
ze een gemeubileerd huis bezitten. Offi
cieel geldt er ook een verblijfsplicht.
"Maar de carabinieri komen alleen maar-
kijken of het huis gemeubileerd is en ver
der geloven ze het wel", aldus Andreate.
Met enig genoegen verhaalt hij hoe in het
begin van de jaren tachtig zo'n 25 Duit
sers over de grens zijn gezet. Ze hadden
samen een makelaarskantoortje opgezet,
maar hun kleurrijke folders werden
voornamelijk gesierd met niet in Cam
pione gelegen stukken land die voor
Campionese prijzen van de hand werden
gedaan, en berghellingen die er aanlok
kelijk uitzagen doch op een andere naam
stonden.
Wegwijs maken
Aan het einde van de middag varen we
over het meer naar Lugano, de stad waar
Campione zich in veel gevallen op richt.
We hebben een afspraak met een 'ver
trouwensman', wiens praktijk er voorna
melijk op gericht is vermogende cliënten
en bedrijven wegwijs te maken in de
smalle straten van Campione. Hij richt
papieren firmaatjes op, leidt de geldstro
men langs de Luganer filialen van de gro
te Zwitserse banken en probeert foefjes
te verzinnen die uiteindelijk neerkomen
op het binnenslepen van het in Campio
ne geldende belastingtarief: nul percent.
Hij doet dat in samenwerking met in
Campione gevestigde advocaten, die op
hun beurt weer voornamelijk in het Itali
aanse Como resideren.
Maar dat heeft z'n reden. "Want als ie
mand in Campione een firmaatje of een
brievenbusonderneming wil vestigen",
vertelt onze gesprekspartner, de heer
Gubler, "kan hij dat het beste doen door
een zogertaamde SAS, een eenvoudige
commanditaire vennootschap, volgens
Italiaans recht op te richten, die dan
wordt ingeschreven in het handelsregis
ter van Como. Daarvoor moet men dan
3000 Zwitserse franks betalen, die ook
weer in Italië moeten worden gestort".
Hij gniffelt: "En ik kan u verzekeren dat
het heel handzame firmaatjes zijn voor
bijvoorbeeld het overmaken van com
missies, het onderbrengen van licensies
en dat soort zaken. Vooral Italiaanse be
drijven bewerken vaak via Campione de
Zwitserse markt. Hun commissie ont
vangen ze dan in Campione en die kun
nen op die manier buiten Italië zelf wor
den gehouden".
Hij kijkt vergenoegd voor zicht uit: "Een
lucratieve zaak, mag ik wel zeggen, al
proberen de Zwitsers er streng op toe te
kijken. Zo mogen vertegenwoordigers
van firma's, die in Campione zijn geves
tigd, niet langer dan tussen de zes en acht
dagen achtereen in Zwitserland hun za
ken doen. Maar zegt u zelf: wie contro
leert dat nu? En hoe makkelijk is het niet
om 's avonds gewoon een hotel in Cam
pione te nemen? Dan heeft niemand
meer vat op die mensen".
Te gepeperd
Wanneer we hem in zijn riant gestoffeer
de kantoor spreken, vertoont het gelaat
van de vertrouwensman toch ook zorge
lijke trekjes. "Het probleem is dat de hui
zenprijzen zo ongelooflijk gestegen zijn.
Tot boven het niveau van Zurich en Ge-
nève al, en ver boven dat van Lugano,
waar het toch ook een en al luxe is. Dat is
niet alleen het grootste probleem voor de
plaatselijke bevolking, die niet meer aan
de bak kan komen, maar zelfs mijn ver
mogende klanten beginnen alles wel wat
te gepeperd te vinden. Kijk, geen belas
ting betalen blijft altijd leuk, maar als je
meer dan een miljoen frank moet neer
tellen voor een eenvoudig flatje, of zo'n
honderdduizend frank per jaar aan huur
kwijt bent aan een beetje comfortabel
huis - en zegt u zelf, mijn welgestelde
klanten willen nu eenmaal comfort, daar
hebben ze geld voor - dan begint men
zich soms af te vragen of het niet beter is
thuis wat meer belasting te betalen.
Laatst heb ik voor een cliënt twee maan
den lang naar een huis in Campione ge
zocht, maar ik heb niets kunnen vinden
dat een beetje redelijk was. Het was alle
maal te duur".
Maar, zo vervolgt hij weer monter, dat
neemt allemaal niet weg dat hij tal van
bedrijven nog volop kan helpen met het
vinden van vluchtroutes. Met name op
de begeleiding bij het overplaatsen van
fabrieken uit Europa naar ontwikke
lingslanden heeft Campione het patent.
"Wij maken de passende constructies
daarvoor", zegt Gubler wervend. "Stel
dat Philips zijn fabriek voor kleurentele
visies uit Nederland wil overplaatsen
naar Taiwan, dan staan wij klaar. Dan
wordt een zodanige constructie gekozen
dat de winst van Philips nooit in Neder
land te zien zal zijn. Maar ingewikkeld is
het wel. Inwoners van Campione hebben
geen voordeel van de belastingverdra
gen die Zwitserland heeft gesloten.
Voordat we iets rond hebben, hebben we
vele tussenschakels gebruikt. Liechten
stein is heel handzaam, maar ook de
Bahama's en dergelijke".
Verboden
Het is avond. In het haventje van Cam
pione zijn tientallen waterfietsen en mo
torbootjes op de kant getrokken. Dr.
Dreesmann en zijn gezelschap hebben
het toetje op en vertrekken. Tweehon
derd meter verder begint het casino vlot
te lopen. De reusachtige parkeerplaats
ervóór vult zich.
Blijkbaar hebben de lokale carabinieri,
die de plaats bewaken, een goede neus
voor potentiële klanten. Wanneer we er
onze auto willen parkeren en - in vrije-
tijdskleding - uitstappen, wordt ons met
driftige armgebaren te kennen gegeven
dat parkeren voor niet-gasten ten
strengste verboden is. Hij begint schel
dend tegen de auto te duwen: wegwezen.
In Campione d'ltalia bloeien nog laat
in het jaar de bloemen. Een
schitterend plaatsje. Links het
diepblauwe meer van Lugano, rechts
indrukwekkende Alpentoppen tot in
de wolken. Alles oogt solide en
schoon. Er is - net als bijvoorbeeld in
Baarle Hertog - geen douane. Een
grote poort markeert de grens met
Zwitserland. Daarna slingert een
brede, heuvelachtige rondweg door
het dorp. De zijstraatjes zijn smal en
worden gevuld met eeuwenoude
gebouwtjes en huisjes, waarin
voornamelijk de autochtone
bewoners wonen.
door Rien Robijns
den per maand - dat de hele familie daar
weer van kan worden onderhouden. De
inwoners leven er dan ook volledig van
de casinowinsten: slechts enkelen zoe
ken hun heil nog wel eens elders.
Belasting hoeven ze verder niet te beta
len. Onderwijs is gratis. Voor gas en elek
triciteit wordt slechts een gering bedrag
gevraagd. Het is de gewoonte tijdens de
werkzame periode zo veel te sparen dat
men na de pensionering een huis in Italië
kan kopen.
Voor de vorm
Met name in de Dolomieten genieten
veel bejaarde Campioners van hun oude
dag. Zij krijgen dan een pensioentje van
400 gulden per maand van de Italiaanse
staat, maar daarnaast krijgen zij iedere
maand ook nog eens 2000 Zwitserse
franks van de door de casinowinsten in
weelde badende gemeente Campione.
Voorwaarde is dan wel dat men in Cam
pione zelf blijft wonen, maar dat wordt,
zo vertelt Andreate met een besmuikte
glimlach, altijd sluitend opgelost: voor
de vorm blijft de gepensioneerde bij zijn
kinderen in Campione ingeschreven, zo
dat hij zijn plaatselijke pensioen be
houdt.
De steeds meer binnentrekkende vermo
gende buitenlanders vormen evenwel
het probleem voor de autochtonen.
"Voor de gewone mensen", aldus An
dreate, "is het daardoor niet meer moge
lijk om voor een redelijke prijs een huis
te kopen of te huren. Iedereen biedt hier
maar tegen elkaar op, en omdat er zo wei
nig ruimte is wordt onroerend goed on
betaalbaar".
Een eenkamer-studiootje in de oudq
straten van Campione kost al zo'n 5000
gulden per maand aan huur, peinst hij
somber. Jongere mensen zijn daardoor
gedwongen te vertrekken. Maar in over
leg met de Zwitserse autoriteiten is er
wel een oplossing voor gevonden: in
Campione geboren personen hebben het
recht om in het nabijgelegen Bissone in
Zwitserland een huis te kopen en toch
Italiaans staatsburger te blijven. "Alleen
moeten ze dan wel een geringe belasting
gaan betalen", meldt Andreate. "Tien
procent. Misschien in uw ogen niet veel,
maar het is altijd meer dan niks".
Het zijn in zijn ogen overigens overko
melijke bezwaren: ook al door de floris
sante oudedagsvoorziening, die na het
vijftigste jaar al ingaat, is het leven er
luxueus, al is het monotoon. Werkloos
heid is er niet, want - alweer - de casino
winsten staan borg voor riante banen
plannen.
Onbestaanbaar
Politieke emoties kent men dan ook nau
welijks: de elders in Italië zo bloeiende
communistische partij telt hier slechts
tien leden. De christen-democraten vor
men een meerderheid in de gemeente
raad, die in de blozende positie verkeert
het vernuft alleen te hoeven aanwenden
om zo veel mogelijk met geld te smijten.
Wat men overhoudt moet immers anders
naar Rome. "En dan krijg je toestanden",
grinnikt Andreate, "dat hier een tennis-
complex met maar tien baantjes wordt
aangelegd, voor niet minder dan tien mil
joen frank. Dat is elders in de wereld on
bestaanbaar, maar hier doen ze het rus
tig. Geld zat".
De enige emoties die nog wel eens op
laaien, blijken steevast over de aanzwel-
BEI
In totaal wonen hier zo'n 2800 mensen op
ongeveer twee vierkante kilometer,
meest Italianen en zo'n 1200 zeer vermo
gende buitenlanders, van wie de Duit
sers weer hetleeuwedeel vormen. Tegen
de bergen aan worden steeds verder naar
boven toe appartementen en villa's ge
bouwd omdat de belangstelling voor dit
kleine paradijs toeneemt. Particulieren
hoeven er geen belasting te betalen.
Zwitserland en Italië ondernemen daar
toe althans geen enkele poging. Boven
dien worden verblijfsvergunningen in
tegenstelling tot in Zwitserland soepel
verstrekt, al is het dan wel nodig enig
zakgeld mee te nemen. Flatjes kosten ve
le tonnen, kleine villa's al miljoenen.
In het midden van Campione ligt, op een
steenworp afstand van het gemeente
huis, het casino. Daar draait het om. De
gemeente kan zich - anders dan in Zwit
serland - volledig bedruipen zonder
plaatselijke heffingen op de leggen, om
dat het casino genoeg winst maakt om er
alle gemeenschapsvoorzieningen ruim
uit te kunnen financieren. De rest van de
winst moet, volgens een oude regeling,
naar Rome worden overgemaakt, maar
de Campionezen zorgen er wel voor dat
ze zo veel uitgeven dat het geld aan het
eind van het jaar zo goed als op is.
Enkele jaren geleden legde men van de
casino-revenuen eerst een doodlopende
weg aan. Toen dat toch op bezwaren van
de Italiaanse autoriteiten stuitte, werd
aan het eind van die weg maar een sport
centrum gebouwd. Latijnse toestanden
op Zwitsers grondgebied, waar men ook
kan profiteren van het Zwitserse bank
geheim, zonder overigens geconfron
teerd te worden met de strenge Zwitser
se vreemdelingenwetgeving.
Toeval
Zoals andere belastingparadijzen als
Liechtenstein en Andorra is Campione
ontstaan door het grillige toeval van de
historie. In het jaar 777 schonk een zeke
re Totone de Campione, die kennelijk
wat goed te maken had, het gebied aan
de kerk. Toen in 1512 de Zwitsers als be
loning voor hun hulp aan de zogenaamde
Heilige Liga het kanton Tessin van Italië
kregen, stuitte dat op verzet van kloos
terlingen van de heilige Ambrosius, die
toen in Campione de dienst uitmaakten.
Een grote poort markeert cle grens
dorp. Een lucratieve weg, zo blijkt.
Campione d'ltalia: een schitterend dorpje aan het diepblauwe meer van Lugano. Belasting kent men er niet.
en aan en de hotels, die net aan de rand
van het plaatsje in Zwitserland zijn ge
bouwd, zitten goed vol. De plaatselijke
middenstand is er overigens mondjes
maat op ingericht. Souvenirwinkels zijn
er slechts in zeer bescheiden mate, maar
cafés en restaurants zijn er aan het kleine
aaventje volop, terwijl 's avonds en 's
lachts het casino voor het nodige vertier
zorgt.
Dreesmann
Nederlanders hebben de weg naar dit
kleine paradijs nog nauwelijks ontdekt.
Het is ongetwijfeld te duur om zich hier
daadwerkelijk te vestigen. Voor één
landgenoot geldt dat echter met: prof. dr.
drs. Anton Dreesmann. Hij zit dan ook
genoeglijk met een vriend en wederzijd
se echtgenotes aan de ronde stamtafel
achter in het sfeervolle etablissement
'Taverna' aan de haven. Een geziene gast,
aldus het personeel, dat verder meedeelt
dat zulks niet toevallig is: de Vendex-
topman bezit aan één van de steil de ber
gen in lopende straatjes vën Campione
een riant onderkomen. Wanneer hij daar
is komt hij gaarne en regelmatig in het
restaurant eten.
Ditmaal voert zijn vriend het hoogste
woord. Hij klaagt dat het met de jacht in
Nederland tegenwoordig ook niet meer
alles is, en dat ook de jachtopzieners niet
meer zijn wat ze waren. Het lijkt Drees
mann allemaal niet zo erg te interesse
ren. Hij komt alleen even overeind wan
neer zijn tafelgenoot het kersverse ka
merlid van Groen Links, Paul Rosemöl-
ler, in het vizier neemt.
"Dat is toch een neef van je, hè?". De ja
ger vindt het maar gevaarlijk, al die link
se denkbeelden, die nu notabene ook
nog in een parlement kunnen worden ge
uit.
"Het is een intelligente jongen", bromt
Dreesmann daar tegenin.
Maar dat vermag zijn vriend geen veili
ger gevoel te geven. "Wat is gevaarlij
ker", dramt hij verder, "als je intelligent
of als je dom bent?".
Dreesmann geeft geen antwoord. Hij
brengt het gesprek liever op een ander
onderwerp: "Ruding heeft net een boek
je geschreven, heb je dat gelezen?".
Dat blijkt niet het geval. "Maar dat wil ik
graag van je lenen, verdomd interes
sant".
Geen belasting
Tegenover het casino praten we in de bar
'Rouge et Noir' met Paolo Andreate, een
opgewekte veertiger die in Campione ge
boren en getogen is. Hij heeft nog niet
lang een goed lopend restaurant in de
buurt, waar veel jazz wordt gespeeld.
Een prettiger bestaan dan voorheen: hij
was vele jaren portier in het casino en
dan zag hij meestal pas tegen de ochtend
zijn bed. In het casino mogen de roulette
tafels dan om twee uur 's nachts op slot
worden gedaan, maar de blackjack-lief-
hebbers mogen doorspelen zolang ze
willen. De laatste gokkers verdwenen
meestal tegen half zes.
Zijn verhaal staat model voor het leven
van alledag in dit belastingparadijs. Af
komstig uit een grote Italiaanse familie,
waarvan alleen hij in het casino werkte.
Zo is dat geregeld, legt hij uit: iedere au
tochtone familie mag één persoon aan
wijzen als werknemer in het casino. De
verdiensten zijn zo hoog - zo'n 15.000 gul-
.ASTir
MGPARADIJZEN
IN EUROPA
Ze procedeerden tegen de Zwitsers, wer
den in het gelijk gesteld en hielden ver
volgens hun 'heerlijke' rechten. Oftewel:
ze bleven bij Italië als kleine enclave in
Zwitserland.
Sindsdien heeft Zwitserland bij verschil
lende gelegenheden Campione opgeëist.
Eerst op het Congres van Wenen in 1815,
later op het Congres van Parijs in 1848,
maar het gebiedje bleef Italiaans. Een en
ander is geregeld volgens een verdrag
dat veel bizarre, maar voor de bewoners
lucratieve maatregelen kent. Zo mogen
Italiaanse soldaten nog wel over het
meer van Lugano naar Campione ko
men, maar ze moeten hun wapens aan
het begin van de boottocht afgeven.
De neutraliteit van Zwitserland, zoge
zegd, dat verder wel toestaat dat Campio
ne is aangesloten op het gesmeerd wer
kende Zwitserse post-, telefoon- en te
lexsysteem. Maar het allerbelangrijkste
naast belastingvrijdom voor de bewo
ners is wel dat dit stukje Italië de strikte
Italiaanse deviezenwetten niet kent: lires
kunnen er vrij worden ingewisseld tegen
de begeerde Zwitserse frank.
Invasie
Dat heeft in de jaren zeventig nog tot wa
re wildwest-toestanden geleid. In een
restaurant aan de haven, vanwaar de wit
te veerboot naar het aan de andere kant
van het meer gelegen Lugano af en aan
vaart, vertelt een bewoner hoe er toenter
tijd een ware invasie van boten en
bootjes was. De Italiaanse regering had
haar landgenoten verboden om lires over
de grens naar Zwitserland te brengen,
een wanhopige poging om de kelderen
de munt nog enige steun te geven. Ver
mogende Italianen probeerden al gerui
me tijd hun kapitaal in Zwitserland on
der te brengen: miljarden stroomden het
land uit.
Toen de Zwitserse autoriteiten streng te
gen deze geldsmokkel begonnen op te
treden, werd Campione als een soort vrij
haven uitgekozen. Vanuit Italië stak men
in bootjes het meer van Lugano over
naar Campione om het geld van hier uit
verder te transporteren. In het begin
ging dat vrij gemakkelijk, omdat er in
Campione immers geen douane is. Maar
toen de truc eenmaal was ontdekt, ging
de Zwitserse douane op het water pa
trouilleren.
De creatiefste pogingen werden daarna
verzonnen om de grenswachters te ont
wijken. Men stak 's nachts in kano's en
op waterfietsen het meer over om maar
geen geluid te maken. Twee Italianen
hadden zelfs een duikbootje uit de Eer
ste Wereldoorlog op de kop getikt, waar
mee ze in Italië onder water gingen en in
Campione vlak voor de kust weer opdo
ken. Zo werden miljarden lires het land
uit gesmokkeld. Uiteindelijk werd het
wel ontdekt. Toen op een nacht het duik
bootje tien meter voor de oever van Cam
pione naar boven kwam, lag de douane
klaar.
Daarmee werd wel veel spanning uit het
dagelijkse bestaan in de enclave gehaald,
maar niet alle leven. Bussen met toeris
ten rijden ook in het naseizoen gestaag af
met Zwitserland. Daarna slingert een brede, heuvelachtige rondweg door het
