,'Daar zijn ze wat, in Nederland niet'
Vier jonge jochies
even aan de top
PAGINA VOOR JONGEREN
Snuffelweek
groot succes
Proef 'spijbelmoeder' lukt
Striptekenwedstrijd
WOENSDAG 29 NOVEMBER 1989
PAGINA 23
Hoe gaat het na
een korte
succesperiode
met de
The Shorts?
Voor vragen, opmerkingen en suggesties met
betrekking tot Big Deal kun je ons altijd bellen. Tel:
071 -161 442.
-CBX5cne6cr MIJ PK
ZO'N 6h UUÊ VCRANTtNlBTÊM €N
W UURIEL&IISie KUtfM P6RWEÊK
J7 6&NS 2.66 UAM T107- r—
*rl KiU gÉN lt\WE£(Z- j £~1
7 V EEN VeiJMENS-y
Vier maanden geleden had ze
heimwee en kon ze bijna niet
wachten tot ze weer naar Neder
land kon terugkeren. Nu is het
bijna zover. Maar de 22-jarige Tu-
lay Kalisir uit Rotterdam kan
maar moeilijk afscheid nemen
van Turkije. Ze is vast van plan
volgend jaar weer terug te keren
naar haar vaderland.
"Het is idioot. Ik weet het. Mijn
vrienden in Nederland komen
niet meer bij als ik ze het vertel. In
het begin vond ik het verschrik
kelijk in Turkije, en heb ik heel
wat geklaagd. Maar nu heb ik
mijn draai gevonden. Op mijn
werk gaat het goed, en ik heb veel
nieuwe vrienden. Nu moet ik al
les weer achterlaten. Dat valt niet
Tulay is een van de 78 deelne
mers aan het remigratieproject
voor Turkse jongeren. De over
heid startte dit project in 1988 om
werkloze jonge Turken aan een
baan te helpen in hun vaderland.
Het toerisme groeit daar enorm,
en in de hotels is een groot gebrek
aan geschoold personeel dat bo
vendien kennis heeft van Europe
se talen. De Turken volgden een
horeca-opleiding, die speciaal
voor hen werd opgezet.
In mei van dit jaar vertrokken
ze naar de Turkse zuidkust om
Turkse jongeren aan het werk in hun vaderland
daar een half jaar hun theoreti
sche kennis in de praktijk te bren
gen. Ze liepen stage in hotels in
de badplaats Alanya. Ruim de
helft van de deelnemers kon de
Turkse arbeidsverhoudingen en
leefomstandigheden niet aan. In
de loop van de zomer kwamen 42
jongeren vervroegd terug naar
Nederland. De 36 doorzetters
hebben hun stage er inmiddels
opzitten. Ze vliegen 16 november
naar huis.
Van die laatste groep heeft het
merendeel dezelfde ervaring als
Tulay. In het begin was de stage
een grote verschrikking, maar nu
kost het afscheid moeite. Bijna al
lemaal willen ze volgend jaar tij
dens het toeristenseizoen terug
naar Turkije om er te werken.
De twee stagebegeleiders van
het project. Jan Murris en Albert
Smit, schatten dat uiteindelijk
vijftien jongeren zich definitief in
Turkije zullen vestigen. "Het is
natuurlijk moeilijk om nu al aan
tallen te noemen. Het kan bij
voorbeeld gebeuren dat sommige
deelnemers een leuke baan in Ne
derland vinden. Dan zullen ze
niet zo snel teruggaan naar Tur
kije. Maar wanneer ze hier in Ne
derland weer terugvallen in werk
loosheid, zullen ze zich heel snel
hun positie in Turkije herinneren.
De mensen die hun stage goed
doorstaan hebben, vinden daar zo
een goeie baan. Ze kunnen in Tur
kije veel sneller en makkelijker
carrière maken dan in Nederland.
In Turkije zijn ze wat. In Neder
land niet".
Een groot aantal van de over
blijvers heeft al aanbiedingen ge
kregen. Zo begint Tulay komend
vooijaar bij een Turkse tourope
rator in Alanya. Ze verdient daar
per maand ongeveer achthon
derd gulden, naar Turkse begrip
pen een zeer riant inkomen dat
ongeveer viermaal zo hoog ligt als
het gemiddelde maandinkomen.
De 23-jarige Hakki werkte deze
zomer als receptionist in een vier-
sterren hotel. Als hij wil, kan hij
direct beginnen in een tophotel in
de Turkse hoofdstad Istanbul. Hij
heeft echter ook plannen om zelf
een zaak in Turkije te openen.
De 22-jarige Aline kon cheffin
van de receptie worden in een
drie-sterren hotel, maar vond het
salaris te laag. Nu gaat ze volgend
jaar in een hotel werken met een
capaciteit van ongeveer achthon
derd bedden. Ze maakt kans daar
cheffin te worden voor een salaris
van zo'n duizend gulden per
maand.
De 18-jarige Zeliha heeft al con
tacten gelegd met Turkse bedrij
ven in Nederland, maar wil ook
wel stewardes worden bij een
Turkse luchtvaartmaatschappij.
"Misschien ga ik eerst nog wat
i volgen. Ik vind mezelf
nog zo jong om al echt een baan te
hebben".
Het is nog niet bekend of het re
migratieproject voor jongeren
volgend jaar opnieuw wordt op
gezet. Omdat veel deelnemers de
eindstreep niet hebben gehaald,
is het de vraag of de overheid op
nieuw bereid is 2,3 miljoen gul
den te investeren in de opleiding
en stagetraining van een nieuwe
groep.
Stagebegeleiders Murris en
Smit hopen dat de beslissing po
sitief zal uitvallen. Als dan boven
dien de leeftijdsgrens wordt ver
hoogd van 16 naar 18 jaar, wordt
een nieuw project volgens hen ze
ker een succes. "Vooral de jon
gens konden de vrijheid en ver
antwoordelijkheid niet aan", ver
tellen Murris en Smit. "Maar het
project verdient een vervolg.
Voor Turkse jongeren is het een
prima kans om een goede boter
ham te vinden in hun vaderland".
Nee, dan liever gewoon een paar
dagen zonder geld.
Maar nu: Je loopt door de stad,
zin in een biertje maar toevallig
portemonnee vergeten. Geen
nood, niks aan de hand, binnen
vijf minuten loop je tegen zo'n
lokkende giromaat aan. Geen
vervelende rijen en 24 uur per
dag open: "Welkom bij de
Postbank, hoeveel geld wilt u
hebben"? Karweitje van niks.
Ja... hoeveel geld wil ik hebben?
Eigenlijk had ik maar een
tientje nodig maar nu bekruipt
de verleiding mij. Een beetje
cash is altijd handig.
Geduldig wacht de duivelse
automaat op mijn beslissing.
Eén druk op de knop en zes
seconden later branden er twee
briefjes van honderd in mijn
jaszak. Ik had me voorgenomen
om één biertje te drinken maar
eenmaal in de kroeg bedenk ik
dat ik net zo goed een whisky
kan nemen. Ik heb nu toch
voldoende geld. En., ach ja-
waarom niet... rondje voor de
hele zaak! Juist omdat ik niet
met geld kan omgaan en dat van
mezelf weet, moet ik alles zo
snel mogelijk uitgeven.
Wanneer ik veel geld op zak heb,
voel ik me niet gaaf. Ik weet dat
't opgaat en hoe sneller hoe
beter, dan heb ik tenminste
weer rust.
Dus dat ene biertje werd een
whisky en vier uur later kan ik
weer opgelucht ademhalen. De
tweehonderd gulden is er
doorheen.
Hè, toch wel zin in een sigaret
nu. Shit ik ben blut. Nou ja, geen
nood, niks aan de hand. Mijn
giromaatpas heb ik nog en mijn
pincode kan niemand mij
afnemen. Zo begint het verhaal
weer van voren af aan.
Je zou verwachten dat ik op dit
moment wel diep in de schulden
moet zitten. Nou, dat valt
gelukkig wel mee. Want zelfs de
schijnbaar harteloze klotomaat
bezit een gevanceerd, subtiel
defensiesysteem om
ongecontroleerde
geldsmijtende pubertjes tegen
zichzelf te beschermen.
Gisteren heeft deze goddelijke
machine zonder pardon mijn
kaart opgegeten. De techniek
staat voor niets vandaag de dag.
tussen het publiek", vertelt hij.
Een oude fan dus.
Brieven
"Ik heb nog een doos vol brieven
en kaarten thuis staan, vooral van
meisjes", zegt Hans. "Maar ik kijk
er nooit meer naar. In mijn flat
heb ik de gouden plaat hangen,
maar verder heb ik alles van toen
overboord gegooid." Hij vervolgt:
"Toch had ik die tijd voor geen
goud willen missen. Ik heb toen
eigenlijk niet beseft wat er alle
maal gebeurde. Pas achteraf, als
je terugkijkt, heb je door wat je
hebt gedaan en meegemaakt."
Drummer Peter Wezenbeek
krijgt nog steeds af en toe brieven
van fans die willen weten hoe het
nu met hem gaat. Hij heeft de mu
ziek nog niet vaarwel gezegd. "Ik
zou wel weer in een band willen
spelen, maar dat lukt op dit mo
ment nog niet zo goed", zegt hij.
"Ik wil muziek met een bood
schap brengen, het liefst in een
reggae-band." Hij heeft een single
opgenomen met vrienden en fa
milie, maar dat sloeg niet aan. De
drummer werkt nu als leerling-
kleinmonteur bij een grafisch be
drijf. Ook hij kijkt de oude stapel
fan-mail niet meer in. "Misschien
komt dat ooit nog wel weer".
Hans van Vonderen is de enige
van het viertal die nu met muziek
zijn geld verdient. Samen met ex-
pedagoge met de spijbelaars
hield, waren vertrouwelijk. Al
snel werd duidelijk dat proble
men thuis jongeren zo bezighou
den dat het op school niet meer
lukt.
Maar moeilijkheden met de ou
ders leiden niet automatisch tot
schoolverzuim. Terwijl de ene tie
ner de school mijdt, heeft de an
der in dezelfde omstandigheden
het er nog best naar zijn zin. Da-
vidse wijst er echter op dat de
sfeer op school of een nare leraar
spijbelen aanwakkert.
"En als kinderen eenmaal be
ginnen met spijbelen is het einde
zoek. Ze raken achter en vallen
buiten de boot. Op school wordt
het steeds vervelender en huis
werk maken is er dan al helemaal
niet meer bij".
Dat les en school noodzakelijk
zijn om in deze maatschappij een
goede toekomst op te bouwen, is
de leerlingen al genoeg ingepe
perd. Toch was het de bedoeling
dat de spijbelaars de zin van
school weer gingen zien. "Ik
vroeg ze dan: Hoe denk je dat je
leven er uitziet als je dertig bent?
Voor een vijftienjarige is dertig
ontzettend oud", relativeert Da-
vidse, "maar voor meisjes stond
toch wel vast dat ze zouden trou-
wén en kinderen krijgen. Als jon
gens vertelden dat ze dan in za
ken zaten en in een gloednieuwe
Mercedes rondreden, vroeg ik:
En wat ga je morgen doen?"
De onderzoekster weet niet
precies waarom de scholieren
toch weer naar school gingen.
"Maar er gebeurde tijdens die ge
sprekken wel iets. Er was in elk
geval iemand die naar hen luister
de en hen serieus nam", conclu
deert Davidse.
"Ouders zouden een beroeps
geheim moeten hebben. Als tie
ners met hun ouders over proble
men praten, weten de buren het
de volgende dag ook. Dat is niet
bevorderlijk voor het onderling
vertrouwen. Hetzelfde geldt voor
ouders die al te luchthartig om
springen met zaken waar pubers
mee tobben. 'Ach joh, dat gaat
wel weer over', is niet de manier".
De techniek staat voor niets
vandaag de dag. Sinds enige tijd
bezit ik een klein plastic kaartje
met een leeuwtje erop.
Wanneer ik deze kaart op de
juiste plaats in de juiste muur
schuif en vier cijfertjes intik
dan krijg ik geld. Zoveel als ik
wil. Als een soort fruitautomaat
waarbij je altijd wint.
Dit klinkt ongeloofwaardig
maar het is heus waar. Een half
jaar geleden werd er in
Amsterdam op elke straathoek
een 'giromaat' ingebouwd; een
futuristisch ogend paneel met.
knopjes, gleuven, schuiven en
een videoscherm. Bij de bank
kan men een zogenaamde
'giromaatpas' ophalen met
daarbij (in een verzegelde
envelop) een uiterst geheim en
strikt persoonlijke 'pincode'.
Dit nummer dient men
vervolgens goed uit het hoofd te
leren waarna men de, nu
overbodige, envelop met
pincode zorgvuldig opeet opdat
geen enkele onverlaat er beslag
op kan leggen. Deze drie dingen
samen, giromaat, pas en code,
bieden de moderne burger nu
reeds het financiële gemak van
de 21ste eeuw.
Klinkt allemaal mooi en
prachtig, doch voor mensen als
ik zijn deze vernieuwingen
desastreus te noemen. Feit is
dat ik niet met geld kan omgaan.
(Nooit gekund ook. Als jongetje
van zes had ik mijn
maandelijkse kwartje zakgeld
al binnen vijf minuten na
ontvangst reeds omgezet in
snoepgoed). Nu werd ik altijd
tegen mezelf beschermd door
de reusachtige rompslomp bij
de banken. Het geld ophalen
kostte bij deze instellingen
zoveel tijd dat ik me wel
tweemaal bedacht voordat ik er
daadwerkelijk heenging,
waarbij ik dan bovendien in
vijftig procent van de gevallen
de bank gesloten trof omdat de
verwarrende openingstijden
mij nooit duidelijk zijn
geworden. Eenmaal binnen
werd ik geconfronteerd met
lange rijen vervelende mensen
en domme lokettisten. Tien
keer je banknummer
opdreunen en vijfentwintig
maal je handtekening zetten.
Het loopt storm met de snuffel
week in het bedrijfsleven voor
scholieren in het vervolgonder
wijs. In het cursusjaar 1988-89
maakten 21.000 leerlingen ge
bruik van de mogelijkheid om
een weekje rond te kijken in fa
briek of op kantoor. Het effect
van de stage was onder meer dat
scholieren die er hard over dach
ten hun opleiding voortijdig af te
breken toch weer gemotiveerd in
de schoolbanken plaatsnamen.
Op elke honderd leerlingen die
het lager-beroepsonderwijs met
diploma verlaten, zijn er 4,4 drop
outs (voortijdige schoolverlaters).
Deze week vroegen we de Big 7 (6) Om het is geel en het
Deall-lezers: Waar kun jij abso- vliegt-mopjes
luut niet om lachen?
1 19» Om m n vader in een 8 (3) °m 'lolliSe' spandoe-
vrou/ke ZT ken in het voetbalstadion
2 (2) Om racistische mop- °m de Steen en Been
pen
3 (4) Gaan met die Banaan °m Amsterdamse
4 (-) Practical jokes VOLGENDE WEEK: Wat staat
5 (1) Om de strip Liefde is... SiMerkUas? ïlatjouwftem
ook gelden in de Hartstikke Top
6 (5) Freek de Jonge 10. Bel even 071-161442.
i Vonderen: "Pas achteraf als je terugkijkt, heb je door wat je allemaal hebt gedaan en meege-
manager Danny de Heer runt hij
de muziekstudio Fendal-Sound
in Loenen aan de Vecht. "Ik houd
me nu vooral bezig met de techni
sche kant van de muziek", vertelt
Hans. "Ik ben blij dat ik van mijn
hobby alsnog mijn werk heb kun
nen maken. Als Comment ga va
geen hit was geworden, was ik nu
waarschijnlijk aan het timmeren
of metselen geweest".
Alle bandleden kijken met veel
plezier terug op de tijd en hebben
nog steeds contact met elkaar. Ze
maakten dan ook heel wat mee
samen. De jongens traden op in
België. Frankrijk, Westduitsland
en Oost-Berlijn. Ze werden zelfs
uitgenodigd te komen spelen in
Roemenië. De optredens daar zijn
hen allemaal bijgebleven. "We
stonden daar voor een overvolle
zaal met wel tienduizend man",
vertelt zanger Hans. "Dat is ons
nergens anders overkomen".
Toetsenist Erik de Wildt weet
eigenlijk niet hoe de stijl die The
Shorts hadden, moet worden ge-
noend. "We hadden het zelf', zegt
hij ten slotte lachend, "indertijd
wel eens over boerenlullendis-
De doorbraak van The Shorts
kwam in 1983 nogal onver
wachts. Hans van Vonderen,
Erik de Wildt, Peter Wezen
beek en Hans Stokkermans
speelden al vanaf hun elfde
met elkaar onder de naam De
Bliksemafleiders. "Toen de
jongens ouder werden, moes
ten we een keuze maken",
weet Shorts-manager Danny
de Heer nog. "Het was of als
onbekend bandje weinig po
pulaire muziek blijven bren
gen, of overgaan op commer
ciëlere stukken." Het werd
het laatste. Rond 1983 waren
Nederlandse bands als Doe
Maar en Toontje Lager erg po
pulair. The Shorts besloten
ook Nederlandstalig werk te
gaan brengen, hopend op een
doorbraak.
De vader van Danny kwam met
de tekst van Comment ga va. Er
werd een vrolijk, pakkend
deuntje achter gezet en het num
mer werd zowaar in Hilversum
door de disc-jockeys opgepikt.
"Het ging toen allemaal erg snel",
aldus Hans van Vonderen. Hij
was de zanger en daarmee 'het ge
zicht' van de band. "Het was na
tuurlijk een erg commercieel
nummer, maar het klonk lekker
en was makkelijk mee te zingen.
Onze fans vielen voor onze uit
straling, onze vrolijkheid. We
stonden nooit met tegenzin te
spelen en dat sloeg aan".
Kiezen
Hans van Vonderen was de oud
ste van het viertal. Hij was in 1983
het enige bandlid met een diplo
ma op zak (lts-bouwkunde) toen
The Shorts begonnen met optre
dens in het hele land. De andere
drie stopten met school. "Het was
kiezen", aldus Erik, de toetsenist
van de band. Halverwege het der
de jaar van de mavo ging hij van
school. "Ik hield toch al nooit zo
van school en het succes van de
band was een goede reden om
niet meer te hoeven leren". Nu
werkt Erik als produktiemede-
werker bij een kisten- en pallets-
fabriek. Van de tijd met The
Shorts heeft hij geen spijt. "Ik
heb heel goede herinneringen aan
die tijd. Het was het hoogtepunt
in mijn leven," zegt hij. "Maar één
ding heb ik goed geleerd. En dat
is dat ik nooit meer eigen baas wil
zijn. Dat is me te onzeker".
Ook bassist Hans Stokkermans
kon zijn school niet combineren
met de optredens. Hij stopte in
het begin van mavo 4. Toen The
Shorts er mee ophielden, kreeg
hij een jaar een uitkering. Hij
staat tegenwoordig als verkoper
in een zaak voor electro-techni-
sche apparaten in Nijmegen. "Ik
heb van die tijd vooral geleerd dat
waar het geld binnenkomt, er ook
altijd mensen zijn die je willen til
len", zegt hij. "Ik zou dan ook niet
meer in een professionele band
willen spelen. Ik heb zelfs mijn
basgitaar verkocht". Wat hij wel
als leuk 'souvenir' aan die tijd
heeft overgehouden is zijn vrien
din. "Ze stond tijdens een opna
me van Nederland Muziekland
Ze wil geen spijbelmoeder wor
den genoemd, want dat werkt al
leen maar rolbevestigend. "Als je
zo'n term gebruikt is het net of al
leen vrouwen op een vertrouwe
lijke manier met jongeren kun
nen omgaan", vindt sociaal-peda
goge Anne Davidse-Dekker, "en
zo is het natuurlijk niet".
Davidse werkte ruim een jaar
geleden mee aan een onderzoek
naar het spijbelen op vier scholen
voor lager beroepsonderwijs in
Den Haag. Ze heeft in dat jaar met
zo'n zestig hardnekkige spij
belaars contact gehad. De helft
verzuimde na twee gesprekken al
minder lessen dan voor die tijd.
Toch twijfelt Davidse aan het suc
ces van de aanpak. "Het is maar
de vraag of de verbetering blij
vend was. Dat is niet onder
zocht".
De gesprekken die de sociaal-
Kun je tekenen en ben je twaalf
jaar of ouder dan is dit iets voor
jou. De Leidse strip shop organi
seert samen met Buurthuis 't
Spoortje een striptekenwedstrijd
met als thema: 'Discriminatie, sa
men in de wereld'. Je mag op al
lerlei manieren meedoen. Samen
werking is bij voorbeeld toege
staan. De hoofdprijs bedraagt
tweehonderd gulden.
Helemaal in stijl van het onder
werp gaat het uitsluitend om
zwart-wit tekeningen, die je ver
der op jouw manier mag maken.
Het hele stripverhaal mag maxi
maal vier bladzijden beslaan. In
leveren vóór 10 februari bij
Buurthuis 't Spoortje, Bernard-
kade 40, 2316 RX Leiden, ter at
tentie van Hans Edink (071-
210760). Vermeld ook je eigen
naam, adres, woonplaats, leeftijd
en telefoonnummer.
Een deskundige jury zal op zon
dag 11 maart de inzendingen be
oordelen. Een selectie van de in
gezonden stripverhalen zal wor
den gepubliceerd in een album.
Dus doe goed je best!
