Malta niet onder de indruk van
drijvende top Bush- Gorbatsjov
Rome stelt teleur
REPORTAGE i
oost.
hong.
Malta
GEESTELIJK LEVEN
VALLETTA MALTA Niet het gebruikelijke 'rustgeven
de' deuntje, maar stevige marsmuziek klinkt door de cabine
van het Air Malta-toestel als we landen op het eiland. Malta
is niet meer dan een kleine rots midden in het hart van de
Middellandse Zee. Zevenentwintig kilometer van oost naar
west, en veertien kilometer van noord naar zuid. Dan heb je
het gehad. De totale bevolking telt iets meer dan 300.000
mensen, van wie de meesten in het dichtbebouwde oostelij
ke deel van het eiland wonen.
gers uit Jeruzalem en later van Cy
prus waren verjaagd. Paus Karei V
had de ridders Malta gegeven, "te
gen betaling van één valk per jaar",
zodat deze "onverschrokken ver-
breiders van het woord van God" de
christelijke wereld vanuit Malta,
zou verdedigen tegen de "opruk
kende barbaren".
Het eiland is door hun bouw
meesters omgetoverd tot een on
neembaar fort. Tweehonderd jaar
later was er van de "onverschrok
kenheid" en ook de "godsvruchtig
heid" van deze ridders echter niet
veel meer over. Toen Napoleon in
1798 het eiland binnenviel, stond
Malta erom bekend de beste borde
len van Europa te hebben, en de rid
ders gaven zich zonder slag of stoot
over op het moment dat ze Napo
leon zagen.
door
Marjon van Royen
Het is deze ministaat die door de
Amerikaanse en Russische leiders
Bush en Gorbatsjov is uitgekozen
om volgend weekeinde hun top-
overleg te houden. De heren zullen
vergaderen op beurtelings een Rus
sisch en een Amerikaans oorlogs
schip, dat voor anker zal liggen in
de territoriale wateren van Malta.
Als we uit het vliegtuig stappen,
slaat er een bijna tropische lucht op
ons neer. In de aankomsthal contro
leert de douanebeambte in dikke,
beduimelde cahiers of er passagiers
op de zwarte lijst staan. "Have a ni
ce holiday", zegt hij glimlachend
terwijl hij de paspoorten teruggeeft.
Van bijzondere veiligheidsmaatre
gelen is op het kleine vliegveld van
Malta nog niets te merken.
Het is een vreemd volkje, die Mal
tezen. Ze zien eruit als een beetje
pipse Italianen, maar hebben toch
ook iets onmiskenbaar Brits. Hun
taal i£ een mengelmoes van Latijn,
Engels en de harde klanken van het
Arabisch. Mdina, Bahrija, Qrendi
en Ta'Xbiex zijn een paar van de on
uitsprekelijke plaatsnamen op weg
wijzers. De taal is een overblijfsel-
van de onafzienbare reeks vreemde
overheersingen: Foeniciërs, Romei
nen, Perzen, Noormannen. Ze ves
tigden zich daar vanwege de strate
gische ligging.
De glooiende heuvels zijn volge
bouwd met lage, vierkante huizen.
De stoffigheid heeft iets Arabisch,
de vorm van de huizen iets Zuidita
liaans. Overal balkonnetjes. Tussen
de geelgrijze kleur van het puim
steen, waaruit alle gebouwen op
Malta bestaan, zijn af en toe kleine
akkertjes te zien. Ze zijn in onregel
matige lappen verdeeld door lage
stenen muurtjes. Overal waar je
kijkt, rijzen tussen de huizen de to
rens van kerken en kathedralen op.
Schijntje
"Wij hebben 300 kerken op het ei
land", zegt de taxichauffeur. "Wij
zijn heel erg katholiek", zegt hij
trots. "De Bush-Gorbatsjov sum
mit". Ja, daar heeft hij wel van ge
hoord. Hij haalt zijn schouders op.
"Ik denk dat het wel goed is dat ze
komen. Het is voor de vrede, zeggen
ze. Misschien is het wel goed voor
Malta. Meer toeristen is meer werk.
Als ze hier komen en het betekent
money, dan is het goed. No money,
no good".
De eerste kennismaking met de
lauwheid waarmee de Maltezen rea
geren op de mogelijkheid dat de
naam van hun kleine eiland door de
Bush-Gorbatsjov-top voor altijd zal
worden bijgeschreven in de wereld
geschiedenis.
Ook in Valletta is niets te merken
van driftige voorbereidingen voor
de top. "Er komen tweeduizend
journalisten", zegt de eigenaar van
een groot hotel bij de hoofdstraat.
"Tweeduizend mensen die in deze
periode naar Malta komen, dat is
voor ons een schijntje ten opzichte
van wat we in het zomerseizoen aan
toeristen te verwerken krijgen. Nee,
we kunnen het allemaal makkelijk
bergen".
Het vestingstadje Valletta werd
meer dan vier eeuwen geleden ge
bouwd door Maltezer Ridders. Zo'n
250 jaar zwaaide deze militaire orde
van kruisridders op Malta de scep
ter, nadat ze door de Ottomaanse le-
Toch is de invloed van de orde
van Malta op het eiland nog goed te
merken. Het gerucht gaat dezer da
gen zelfs dat het door de tussen
komst van de Maltezer Orde is ge
weest dat de topconferentie tussen
Bush en Gorbatsjov in de territoria
le wateren van Malta plaats heeft.
De Orde bestaat namelijk nog
steeds, en heeft leden onder de
machtigen en de rijken van de hele
wereld.
Bingo
De grote kathedraal van St. John zit
die middag tot aan de nok toe vol.
En dat terwijl het al de derde achter
eenvolgende mis is. Een oude
vrouw met kaplaarzen aan heeft
haar eigen stoeltje meegenomen.
Duwen en dringen tussen de menig
te. Er zijn ook veel jongeren, en hele
gezinnen. De muren van de kathe
draal zijn bezaaid met het speciale
kruis van de ridderorde, dat nu nog
steeds het wapen van Malta is.
Na de kerkdienst haasten de
meeste Maltezers zich naar de over
kant, om zich te wijden aan hun
tweede grote passie: gokken.
Schuin tegenover de kathedraal ligt
een gebouw dat de sfeer van verval
len Engelse glorie uitademt. In de
hal hangen, op grote witte papieren,
de uitslagen van de Grand Lottery,
de Weekly Lottery, Tritombola en
Saterday Lottery.
Aan lange houten tafels zitten
honderden mensen bingo te spelen.
De nummers worden in hoog tempo
afgeroepen. De mensen strepen
ijverig de cijfers op hun papiertje af.
Ze zijn niet uit hun concentratie te
halen. Dan wordt het laatste cijfer
omgeroepen: sixteen. Er klinkt een
oorverdovend geschreeuw, en
meteen daarna stuwt iedereen door
de deuren naar buiten. Er is geen
tijd voor een praatje. "Bush-Gor-
batsjov? Ja, dat is wel leuk hè, denk
ik", zegt een vrouw met een rode
trui in het voorbijgaan. "Maar nu
moet ik naar mijn man".
De enige plek waar echt iets is te
merken van de voorbereidingen
voor de topconferentie op Malta, is
het 'Mediterranean Congress Cen
tre', een gigantisch, oud complex
aan de rand van Valletta, dat uit
kijkt over de haven. Vroeger was
daar het ziekenhuis van de Maltezer
Ridders gevestigd. De gepensio
neerde Paul Naudy sloft door de
donkere gangen van het gebouw.
Onder de stenen gewelven lijkt het
alsof de geur van de middeleeuwen
Een Maltees kijkt met zijn dochtertje
weekeinde besprekingen
<p'
PP rrai ië
<T^
Lv.S4clMé
UWRands»
Ze*
de air-conditioning", legt Naudy
uit.
Zenuwcentrum
Naudy heeft van de Maltese rege
ring opdracht gekregen het gebouw
om te toveren tot het zenuwcen
trum van waaruit de hele wereld
pers binnenkort zal berichten over
de besprekingen tussen Bush en
Gorbatsjov.
We lopen een ruwe stenen trap
op. "Hier komt de Kremlin-pers",,
wijst Naudy, "en daar beneden de
Witte-Huispers".
Overal liggen losse kabels en
snoeren. Er wordt druk getimmerd,
geboord en gezaagd. "We hebben
een speciale satelliet aangevraagd
met duizend extra telefoonlijnen",
legt Naudy uit. "Daarop kunnen
ook computers worden aangeslo
ten, en er zullen faxapparaten zijn
om de berichten in korte tijd over
de hele wereld te sturen".
We komen tenslotte in een im
mense zaal van honderdzestig me
ter lang. "En hier komt de rest van
de persbatterij", zegt Naudy terwijl
hij een weids gebaar met zijn armen
maakt. In de muren zijn de nissen
nog te zien waar de bedden ooit
stonden. "Eeuwenlang is dit het
grootste ziekenhuis van de wereld
geweest". Onder deze zaal is er nog
eens een even grote zaal waar vroe
ger het 'gewone volk' verpleegd
werd. Naudy heeft daar nu een res
taurant gepland "om er voor te zor
gen dat de pers goed doorvoed en
goed uitgerust is om te berichten
over de gebeurtenis die Malta voor
eens en altijd op de wereldkaart zal
zetten".
Of hij niet zenuwachtig is dat niet
alles op tijd klaar komt? Nauday
lijkt de vraag niet te horen en zegt in
de rood pluchen theaterzaal met
een podium en 1400 zitplaatsen:
"We hebben geen idee of Bush en
Gorbatsjov hier zullen komen. Dat
zoeken ze zelf maar uit. Maar als ze
willen, dan kunnen ze in deze zaal
een gezamenlijke persconferentie
geven". Dan klinkt het: "Natuurlijk
ben ik niet zenuwachtig. Ik weet
wat ik doe, en ik weet waar ik naar
toe ga. Er is geen twijfel over dat al
les ruim op tijd klaar zal zijn. Schrijf
dat maar op".
Cadeautjes
Hetzelfde vertrouwen in de burelen
van de Maltese premier Fenech
Adami. Zelf is de premier dezer da
gen op staatsbezoek in West-Duits-
land. Maar zijn woordvoerder, Ar
thur Pace, straalt een en al rust uit.
"Nee, ik weet niet of meneer Bush
en meneer Gorbatsjov in Malta aan
wal zullen gaan. Ik weet ook niet of
de Lady's mee zullen komen. En ik
weet ook niet hoe de twee oorlogs
schepen zullen heten".
"Het programma is nog niet hele
maal bekend", herhaalt Pace keer
op keer. "We zullen pas op het
laatste moment weten dat er echt
gaat gebeuren". Ook over de veilig
heidsmaatregelen komt men op
Malta niets te weten. "Zij organise
ren hun eigen veiligheid, en daar be
moeien wij Maltezen ons niet mee",
is het enige commentaar van de re
gering.
De lokale pers klaagt dan ook
steen en been. "Wij weten nog min
der dan jullie", zeggen ze tegen hun
buitenlandse collega's. "Het enige
dat we weten is dat de oorlogssche
pen met Bush en Gorbatsjov voor
anker zullen gaan in de Baai van
Marsaxlokk".
In de haven dobberen prachtig
beschilderde vissersbootjes in fel
geel, groen en blauw. Langs de wa
terkant staat een rij lage huisjes en
in het midden de kerk. Vissers repa
reren op de wal hun netten, vrou
wen haken kleedjes om aan de toe
risten te verkopen. Marsaxlokk is
wat je noemt een onbedorven plek
je.
"Wat vind u ervan als straks in uw
baai de oorlogsschepen van Bush
en Gorbatsjov komen te liggen?",
vragen we aan een vrouw met grote
gouden oorringen. Ze zit op een
krukje met een bos met touw op
haar schoot. "Het is goed als die
mannen hier komen", zegt ze. "Ie
dereen zal weten waar Malta ligt.
Dat is goed voor Malta, en dat is
goed voor het toerisme". "Het is wel
een beetje ongewoon voor ons",
lacht de dochter van de vrouw. "Bij
na net zoiets als Kerstmis. Straks
kan je zo naar ze zwaaien". Dan
proest ze het uit van het lachen.
"Misschien nemen ze wel cadeau
tjes voor ons mee".
Het hele dorp is er intussen bij ko
men staan. Een visser biedt ons zijn
boot aan "dan kun je ze straks van
dichtbij bekijken". Nee, van veilig
heidsmaatregelen hebben ze niets
van gehoord. "Ze moeten het niet
wagen om ons het vissen te verbie
den", zegt een gerimpelde visser
dreigend.
Centrale
Al gauw komt het gesprek op iets
heel anders: de elektriciteitscentra
le die de nationalistische regering
van Malta op de oostflank van de
baai aan het bouwen is. "Wij willen
die centrale hier niet", zegt de
vrouw met de oorbellen. "Ze zetten
die centrale hier alleen om de socia
listen te pesten", zegt een ander. De
discussies lopen hoog op. Toegege
ven, het is een vreemd gezicht. Een
volledig kale heuvel, met daarop de
bouwplaats van de centrale, op nog
geen honderd meter afstand van het
enige huis dat er staat.
Het huis is de villa van de be
roemde Maltese socialistenleider
Dom Mintoff. Hij is de man geweest
die na de Britse onafhankelijkheid
in 1964, van Malta een 'neutrale' en
'niet-gebonden' republiek heeft ge
maakt. Hij heeft de Engelse oorlogs
vloot zijn land uitgezet, en de Navo
verboden om er militaire bases te
hebben. Dom Mintoff sloot verdra
gen met Libië, Italië, de Sovjetunie
en Noord-Korea.
Twee jaar geleden kwam er na
een heftige verkiezingsstrijd, die
aan beide kanten uitmondde in gro
te gewelddaden, een einde aan het
zestien jaar durende bewind van de
socialistische partij in Malta. Met
een voorsprong van nog geen 3000
stemmen behaalde de Nationalisti
sche partij van Fenech Adami de
absolute meerderheid. Adami be
schuldigt de socialisten er nu van
dat ze teveel hebben geflirt met ko
lonel Khadafi van Libië, en te in
tiem zijn geworden met de Sovjetu
nie. Toch zet Adami de neutrali
teitspolitiek van de socialisten
voort, al is het nu met een wat meer
westers tintje.
Maar daarmee zijn echter de
hooglopende ruzies tussen socialis
ten en nationalisten op Malta nog
steeds niet geluwd. Elke Maltees is
of nationalist of socialist, en ze gun
nen elkaar het licht in de ogen niet.
"En dat zal wel altijd zo blijven",
zegt de Maltese schrijver Francis
Ebejer lachend. "Het zou zo saai
worden op zo'n klein eiland als er
niets was om over te ruziën".
'Peace'
Zo zeggen de socialisten nu dat de
elektriciteitscentrale van Mar
saxlokk bedoeld is als 'monument
van vergelding' tegen Dom Mintoff
en zijn familie, terwijl de nationalis
ten zeggen dat de baai van Mar
saxlokk "de enige geschikte plek
van het eiland" voor de centrale is.
De vissers van Marsaxlokk vinden
het onderwerp van de centrale in
elk geval boeiender dan dat van de
komst van Reagan en Gorbatsjov.
Die avond komen we in de zee
manskroeg 'Six Bob Pub' een jon
gen tegen. Op de linker knie van
zijn spijkerbroek heeft hij de Ame
rikaanse vlag genaaid, en op de
rechter knie, wat kleiner, de Russi
sche vlag. Op zijn T-shirt staat met
grote letters 'PEACE' geschreven.
Eindelijk een Maltees die uitbundig
doet. "Nee", antwoordt de jongen
echter op de vraag of hij deze uit
monstering aanheeft ter ere van het
aanstaande topoverleg. "Dit draag
ik al jaren, en veel van mijn vrien
den dragen het ook".
"Malta is een eiland van vrede",
legt hij uit. Malta heeft zoveel oorlo
gen meegemaakt, en zoveel onder
drukking, dat het nu een eiland van
vrede wil zijn. "We willen rust, we
willen toerisme en we willen vrien
den zijn met iedereen".
De conferentiehal in het perscentrum op Malta,
het overleg bekend worden gemaakt.
Deelname in conciliair proces klein
GENEVE - De Wereldraad
van Kerken heeft een forse te
leurstelling te incasseren ge
kregen: Rome heeft besloten
om niet vijftig maar slechts
twintig waarnemers naar de
wereldbijeenkomst van het
conciliair proces in Seoul,
maart volgend jaar, te sturen.
Al eerder had het Vaticaan be
dankt voor de eer om als me
de-organisator op te treden
van dit hoogtepunt in het pro
ces rond gerechtigheid, vrede
en behoud van de schepping.
Hoewel de Rooms-Katholieke
Kerk geen lid is van de Wereld
raad, had men er op het hoofd
kantoor in Genève toch goede
hoop op dat het conciliair proces
de eerste forse stap van het Vati
caan zou zijn op het oecumeni
sche pad. Maar de ongerustheid
nam het afgelopen jaar toe, omdat
Rome blijkbaar niet in staat was
om snel een beslissing te nemen
over de deelname aan de 'Wereld
convocatie' in Seoul.
Dat die beslissing moeizaam
was, blijkt nu wel uit het feit dat
de rooms-katholieke afvaardi
ging voor de happening zeer afge
slankt is. Het bestuur van de We
reldraad trekt uit dit besluit de
conclusie dat "er voor ons nog
een lange weg te gaan is als we sa
men getuigenis willen afleggen
van ons geloof in Jezus Christus
bij het aanpakken van de kwes
ties waarbij ons overleven op het
spel staat", zo schrijft secretaris-
generaal dr. Emilio Castro in een
communiqué.
Al in september 1988 was het
Vaticaan gevraagd vijftig waarne
mers te benoemen voor Seoul.
Pas eind vorige week hebben kar
dinaal J. Willebrands, voorzitter
van de Vaticaanse raad voor de
eenheid onder de christenen, en
kardinaal Roger Etchegaray,
voorzitter van de Vaticaanse raad
voor gerechtigheid en vrede, op
dit verzoek gereageerd. Het lange
uitblijven van een reactie moet
volgens de kardinalen worden ge
zien als een teken van "het be
lang" en "de ernst" dat in het Va
ticaan aan het conciliair proces
wordt gehecht.
De kardinalen noemen geen re
denen voor het besluit om het
aantal rooms-katholieke waarne
mers tot twintig te beperken. Vol
gens Nicolas Buttet, die namens
het Vaticaan meewerkt aan de
voorbereiding van de bijeen
komst in Seoul, heeft de leiding
van de RK Kerk ervoor gekozen
slechts zoveel waarnemers te stu
ren als er werkgroepen zijn. En de
deelnemers worden in Seoul over
twintig werkgroepen verdeeld.
Rabbijn klaagt
Jozef Glemp aan
om uitlatingen
CZESTOCHOWA (Reuter) -
Twee Amerikaanse advocaten
hebben namens de militante rab
bijn Avi Weiss uit New York een
aanklacht wegens laster inge
diend tegen de primaat van de
Poolse RK Kerk, kardinaal Jozef
Glemp.
Glemp zei op 26 augustus, dat
een actie van Weiss en zes andere
joden uit de Verenigde Staten bij
het omstreden Karmelietessen
klooster in Auschwitz tot de dood
van de zusters of de verwoesting
van het klooster had geleid, als
Poolse arbeiders niet hadden in
gegrepen. De Amerikanen wer
den toen met geweld van het ter
rein van het klooster verdreven.
„Wij willen geen schadevergoe
ding. We willen alleen dat Glemp
zijn opmerkingen intrekt", aldus
advocaat Joseph Lipner bij de
rechtbank van Czestochowa, de
stad waarin Glemp zijn omstre
den uitlatingen deed.
Het is onduidelijk of het tot een
rechtzszaak tegen de kardinaal
zal komen. De aanldacht zou vol
gens Lipners collega Jack Za-
remski als "te frivool" terzijde
kunnen worden gelegd. "Het is
een zeer politieke kwestie. Zij
kunnen besluiten de aanklacht te
negeren. Het is nu in hun han
den". aldus Zaremski.
AMSTERDAM De Armeense Kerk 'De Heilige Geest', die van 1714
tot 1856 dienst deed, is weer in gebruik genomen. Het is het enige kerkge
bouw van de Armeens Apostolische Kerk in ons land. De inzegenings
plechtigheid werd zondag geleid door aartsbisschop K. Nakachian uit
Parijs, afgevaardige voor West-Europa van patriarch Vasken I, die ze
telt in Etsjmiadzjin in Armenië. Momenteel wonen er ongeveer 3500 Ar-
Nederland, die vrijwel allen godsdienstig zijn.
Kerk BRD heet
vluchtelingen via
kranten welkom
BONN De protestantse bis
schop Kruse en de rooms-katho
lieke bisschop Lehmann laten via
een advertentie in een aantal
Westduitse bladen, de vluchtelin
gen uit Oost-Europa weten dat zij
"van harte in onze gemeenschap
opgenomen" worden.
Tegelijkertijd roepen de twee
kerkleiders de Westduitsers op
zich te realiseren dat vluchtelin
gen niet zo maar alle banden ver
breken en alle steun kunnen ge
bruiken.
Else Vlug. De bekende schrijf
ster Else Vlug spreekt woensdag
op een thema-avond over kind en
geloof in het hervormd gebouw
'De Voorhof in Rijnsburg. Aan
vang acht uur.
Gereformeerde Bond. 'Het
Rentmeesterschap' is het thema
waarover dr. M. J. Paul (Wijk en
Aalburg) woensdagavond
spreekt voor de afdeling Boskoop
van de Gereformeerde Bond. De
bijeenkomst vindt plaats in 'De
Stek' (Puttelaan 148) en begint
om kwart voor acht.
Beroepingswerk
bedankte voor De Krim, te Broek in
Waterland H. J. Ekker Utrecht, te
Piershil D. Schreurs kand. Amster
dam. naar Borssele en Driewegen A.
Freund kand. Vogelwaarde; benoemd
te Tiel J. W. ten Kate als geestelijk ver
zorger van verpleeghuis aldaar; aange
nomen naar Zwolle L. Westland Al
melo; bedankt voor Harderwijk M.
Goudriaan Apeldoorn.
Lemele-Lemelerveld drs.
C. J, Harryvan kand. Groningen; be
dankt voor Hoogkerk M. H. de Boer
Gramsbergen, voor Vollenhove-
Kadoelen T. Wendt Bunschoten,
Christelijke Gcref. Kerken: beroe
pen te Emmeloord A. Wagenaar Mus
sel, te Ulrum i.c.m Lutjegast J. M.
Viergever kand. Ede; aangenomen
naar Harderwijk-Zeewolde H. R. H. A.
de Boer Eemdijk
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Terneuzen L Huisman Vlaar-
dingen; bedankt voor Ouddorp G. J.
van Aalst Benthuizen, voor Aagteker-
ke A. B. van der Heiden Doetinchem,
voor Amsterdam-Noord i.c.m. Zaan
dam D. Rietdijk Moerkapelle, voor Ca-
pelle aan den IJssel (wijk West) M.
Mondria Waardenburg, voor Ooster-
land (Zeeland) E. Venema Elspeet.
Gercf. Gemeenten in Nederland: be
dankt voor Terneuzen W. Verhoeks
Arnemuiden.
