'Nooit, nooit gaan wij die weg' Free Record Shop naar effectenbeurs Hervormden pal in kwestie-Balke i REPORTAGE i Roemenië lijdt zwaar onder ijzeren dogmaticus Ceausescu Platenhandelaar Hans Breuldioven wil marktaandeel vergroten VRIJDAG 24 NOVEMBER 1 BUKAREST (GPD) - "Doe de groeten aan Ceausescu". De Roemeen springt bij deze woorden in de houding en barst vervolgens in een spotten de lach uit. Hij is een Saks uit Transsylvanië, wiens voorvaderen eeuwen geleden de reis uit Duitsland naar dit heuvelachtige, vruchtbare deel van Roemenië maakten. Veel veranderde er al die eeuwen niet in het boerenbe staan. Totdat huidig president Nicolae Ceausescu, die volgend jaar zijn 25- jarig jubileum viert, zijn land de communistische heilsfase binnen wilde leiden. tacte woning zien. Het is een stevig stenen huis met een ruime veranda. Het had nog jaren meegekund. De komst van het water, nodig voor de industrialisatie van het platteland, verandert alles. De koffers staan klaar voor de reis naar Hongarije. Het wachten is op de paspoorten, die nog steeds in Bu- karest liggen. De vrouw slaat haar handen wanhopig in elkaar. Veel herinneringen moeten achterblij ven omdat niet alles mee kan in de auto. door Fokko Bosker De Saks houdt het inmiddels voor gezien in eigen land. Weg wil hij uit zijn geboortedorp, omdat het be wind van Ceausescu een steeds na drukkelijker stempel op het leven daar drukt. Zeshonderdduizend Duitsers gingen hem voor. De meesten vertrokken naar West- Duitsland, dat per hoofd achtdui zend mark als vrijkoopsom betaalt. Ceausescu reageerde onlangs in een redevoering in Bistrita, een van de 558 geplande nieuwbouwsteden, verbeten op de door hem verfoeide hervormingen in Polen en Honga- rijë. "Nooit, nooit zullen wij die weg gaan", klonk het zelfverzekerd uit zijn mond. Jarenlang gold Ceausescu, die al vanaf 1965 aan de touwtjes trekt, in westerse landen als een eigenzinnig roerganger binnen het communis tisch blok. Geen Russische troepen op eigen grondgebied, tegen de nu cleaire wapenwedloop van de grootmachten en vóór verregaande economische samenwerking met kapitalistische landen om bedrijven in versneld tempo te moderniseren. De president nam daarbij geen blad voor de mond. Zo weigerde hij samen met de Warschaupactlanden orde op zaken te stellen in Tsjechos- lowakije tijdens de Praagse Lente van 1968. Ceausescu kreeg applaus voor zijn fiere houding. Maar de man, inmiddels zeventig jaar, kent meerdere gezichten. En zien derogen verstommen de toejuichin gen. Een dieptepunt bereikte de president enkele weken terug met zijn verzoek aan het Warschaupact om gezamenlijk in Polen orde op za ken te stellen. Tegen de vlakte Thuis weet Ceausescu zich op Or welliaanse wijze verzekerd massale steun tot in de verste uit hoeken van zijn Roemeens imperi um. In ieder dorp bij binnenkomst en uitrijden schreeuwen de op bor den breed uitgemeten lovende tek sten de passant tegemoet: 'Ceauses cu is populair', 'Ceausescu is eeuwi ge vrede'. Een promotiecampagne die alleen zijn eigen ego lijkt te die nen. Zonder op- of omkijken rijdên de boeren op hun ossekarren, paard en wagens stoïcijns aan de kleurrij ke borden voorbij. Maar de greep op het platteland wordt verstevigd. In Bezidu Nou, een karakteristiek dorp in het hart van Transsylvanië, zijn de plaatsnaamborden wegge haald. Een modderpad, zonder weg wijzer, vormt de enige toegang tot deze naamloos gemaakte plaats. Over niet al te lage tijd zal hier het water van een nieuwe stuwdam klotsen. Vroeger telde Bezidu Nou veel Hongaarse inwoners, maar het merendeel van hfen is nu vertrok ken. "Alles is kapot, het hele dorp gaat tegen de vlakte", zegt een vrouw. Ze moet naar de nieuwbouwflats die in het nabijgelegen Singeorgiu de Pa- dure uit de grond worden gestampt. Een andere inwoner laat zijn nog in- Bulldozerplan Het met de grond gelijk maken van dit dorp maakt deel uit van de, in Ceausescu's kromme taalgebruik, voorgenomen 'modernisering' van het platteland. In redevoeringen laat de leider niet achterwege te be nadrukken dat hij de verschillen tussen stad en dorp nog voor het jaar 2000 wil uitwissen. Ceausescu heeft zich voorgenomen om tijdens zijn regeringsperiode het huidige aantal dorpen van 13.000 terug te brengen tot ten hoogste 6000. Het bulldozerplan riep zoveel buitenlandse protesten op dat niet langer de massale sloop van dorpen de eerste aandacht heeft, maar de verwezenlijking van een ambitieus bouwprogramma in de 558 als zoda nig aangewezen 'agro-industriële' centra. Onlangs liet Ceausescu we ten dat het land in 1995 de woning- problemen opgelost moet hebben. Ook uit andere redevoeringen blijkt dat de president niet van zijn voornemen is afgebracht. Hij kiest voor de weg van de geleidelijkheid door de oude dorpen, als de woon kazernes klaar zijn, af te snijden van energie, water en elektriciteit, zodat Nicolae Ceaucesu: eigenzinnige roerganger binnen het Oostblok. (foto afp) wel moeten vertrekken. Dan kan er alsnog worden gesloopt. De vernietiging van het platteland gaat nu sluipend door. Ceausescu laat het niet bij woor den alleen. Hij bewijst dat met zijn spectaculaire succes bij de vereffe ning van de buitenlandse schuld van ruim twintig miljard gulden binnen acht jaar. Om onder de be voogding van onder andere het IMF en westerse banken vandaan te ko men, sloot Roemenië vrijwel de grenzen voor de import van dure goederen uit het buitenland. Maar het merendeel van de 22 miljoen Roemenen moest daardoor wel de broekriem aanhalen. Rariteiten Groenten en industrieprodukten werden tegelijkertijd tegen afbraak- prijzen uitgevoerd. In Roemenië heerst na zonsondergang duister nis. Het volk moet een wetenschap pelijk vastgestelde kamertempera tuur van 12 graden Celsius in de winter verdragen, omdat er anders te veel energie gebruikt wordt. Eie ren, groente, fruit, brood en melk zijn rariteiten, waarvoor je uren in de rij staat. Baby's tot drie weken oud worden niet geregistreerd, om dat er door een gebrek aan medi sche voorzieningen te veel sterven. Ouderen boven de zestig krijgen. gezien de hoge kosten, geen hulp meer. Invaliden, die hun voeten of onderbenen missen, bewegen zich op knielappen kruipend door de straten Heel af en toe komt het tot bin nenlandse protesten tegen de voort schrijdende vernietiging van de menselijke waarden. In juli 1989 bracht de Verenigde Naties een on der haar auspiciën geschreven men- senrechtenverslag van de Roe meense professor Dumitru Mazilu uit. Hij deed een felle aanklacht te gen de 'onderdrukking, vernede ring en slavernij'. Het tekort aan voedsel acht hij zo nijpend dat voor politiek verzet geen tijd en energie overblijft. Volgens hem plegen veel Roemenen zelfmoord omdat ze de opgelegde veranderingen niet kun nen verkroppen. Mazilu is nu spoor loos. Wederdienst Waar elders grenzen opengaan, houdt Ceausescu de deur potdicht. Westerse kredieten zijn uit den bo ze. Terwijl het volk spaarzaamheid is opgedrongen, werkt de familie dynastie aan miljarden verslinden de prestigeprojecten, zoals de aan leg van het Donau-Zwarte-Zeeka- naal en de protserige herbouw van het centrum van Bukarest. Ceause scu heeft de hoofdstad in enkele ja ren onherkenbaar veranderd. Het oude centrum, waaronder enkele eeuwenoude kerken, is met de grond gelijk gemaakt. Op het puin zijn flats verrezen die de kilometer lange, met een overdaad aan water fonteinen opgesierde laan naar het presidentiële paleis flankeren. Het uit wit marmer opgetrokken paleis staat op een kunstmatig op geworpen heuvel. Duizenden arbei ders, onder wie veel soldaten, mar cheren af en aan om het wonder van communistische architectuur nog voor de viering van het 25-jarig jubi leum van het Ceausescu-bewind, volgend jaar, af te krijgen. Onder tussen verschijnen de eerste scheu ren in de muren. Verderop staan flats van enkele jaren oud, waarvan de balkons al beginnen af te brokke len. "Van buiten lijkt het misschien nog wat", klaagt een flatbewoner, "maar ze zijn 's winters niet warm te stoken en veel te klein voor een ge- In Bukarest vertrouwen maar weinig mensen hun eigen buren. Want je weet nooit zeker of ze voor de gevreesde veiligheidsdienst wer ken. Ieder zorgt in tijden van nood voor zijn eigen hachje. Bij elke dienst hoort een wederdienst - zo houden de Roemenen het al jaren lang vol. In een van de vele gaarkeukens in het centrum van Bukarest, vlak bij Ceausescu's prestigeproject, staat een vrouw minutenlang te worste len met een stukje vlees dat niet te snijden lijkt. Plotseling schiet haar vork los en slaat ze zichzelf bijna de tanden uit de mond. Het lijkt Monty Python, maar het is Roemenië anno 1989. Haar tafelgenoten, eveneens staand, kijken nergens meer van op. Roemenië in grauwheid gedom peld? Het leven gaat door. Verliefde paartjes kussen elkaar onder de kla terende fonteinen op het plein voor het paleis van Ceausescu. Kinderen spelen op straat. En gesprekken draaien niet alleen, zoals in het wes ten wel eens gedacht wordt, uit op aanhoudend gebedel om zwart-wis- selen of bonbons, spijkerbroeken, condooms en Bic-pennen. De inten se kou van cafés en restaurants weerhoudt de oudere Roemenen er niet van om er drinkend en rokend iets van een eigen leven op na te houden. DEN HAAG (GPD) - "Ik wil de grootste platenhandelaar in Europa worden", zei Hans Breukhoven (43) bijna drie jaar geleden. Nu gaat zijn bedrijf, dat inmiddels 72 winkelves tigingen in Nederland en zes in Bel gië omvat met een netto-omzet van ruim 100 miljoen gulden, naar de beurs. De emissie is onder meer be doeld om "het eigen vermogen te versterken om ook bij de huidige snelle expansie van onze onderne ming gezonde balansverhoudingen te handhaven". Free Record Shop heeft, met andere woorden, geld no dig om de groei te financieren. De loopbaan van Breukhoven, die in 1987 trouwde met zangeres Vanessa, is als de successtory van de krantenjongen die miljonair werd. Na de Mulo werkte hij een paar jaar als kelner bij de Holland Amerika Lijn. Vervolgens leerde hij met pruiken handelen op de markt: "Opvallen, daar gaat het om". Ie mand maakte hem toen attent op een pandje van negen meter lang en nog geen twee meter breed in Schie dam, waar prima een platenwinkel van te maken was. Breukhoven: "Ik dacht: nou, 's winters op de markt, da's best koud, laat ik dat maar doen". In die tijd be stond in Nederland een platenkar- tel dat de prijzen kunstmatig hoog hield. Dus kocht Breukhoven de platen goedkoop in het buitenland. En.om onder de hier vastgestelde verkoopprijzen te kunnen gaan zit ten, sloot hij zich maar niet aan bij de vereniging van grammofoonpla- tenhandelaren. "Ik had zogezegd", zei hij begin dit jaar tegen een jour nalist, "een witte-platenwinkel en daaruit is ook de naam Free Record ontstaan". Breukhoven is inmiddels bezitter van de grootste muziekwinkelketen in Nederland. De prijzen zijn vol gens de directie nog steeds concur rerend, maar de rol van prijsbreker is al lang opgegeven. Het aandeel van Free Record van veertien pro cent op de sterk groeiende Neder landse markt moet wel groter wor den, maar niet door stuntwerk. Verliezen Of Breukhoven nog steeds de ambi tie heeft om de grootste platenhan delaar in Europa te worden, is de vraag. In ieder geval heeft hij zijn 22 winkels in Zwitserland en Duits land van de hand gedaan omdat de investeringen na enkele jaren niet het gewenste resultaat opleverden. Het gerucht gaat dat hij bovendien kapitalen heeft verloren aan het concert van Frank Sinatra, Sammy Davis en Liza Minelli eerder dit jaar in Amsterdam. In het Rotterdamse 'Ahoy was de Sinatra-show dankzij onder meer de 'kaviaar-eters' een succes geweest, maar in de RAI ble ven de Heinekens, De Kortes, Smit- Kroezen en William Smits weg. Hans Breukhoven wil niets zeg gen over de plaatsing van de aande len. "We hebben afgesproken dat al les aan de orde komt op een pers conferentie, die 24 november in het Concertgebouw in Amsterdam wordt gehouden". En de afgelopen dagen was hij niet bereikbaar om 'uitleg' te geven over het afstoten van de winkels in Zwitserland en Duitsland of over de netto-winst ontwikkeling van de Free Record Shop. In de door Breukhoven onderte kende aankondiging van de emissie staat dat er van 27 november tot en met 1 december kan worden inge schreven op nieuwe certificaten van aandelen in Free Record Shop Holding. Of dat betekent dat groot aandeelhouder Breukhoven zijn stukken niet te koop aanbiedt, is on duidelijk. Het woord 'nieuwe' sug gereert echter dat het inderdaad om een uitgifte van nieuwe aandelen gaat en niet om een herplaatsing. Verruwing De door de NMB Postbank Groep geleide aandelenemissie komt op een moment dat nogal wat beleg gers gemengde gevoelens over beursintroducties zullen hebben. Om een paar voorbeelden te noe men: DAF, DSM, Pirelli. Bij DAF ligt de huidige koers een paar gul den onder de uitgiftekoers, bij de tweede tranche van DSM moesten beleggers 125 gulden per aandeel betalen waar ze nu op de beurs 112 gulden voor kunnen terugkrijgen, en het aandeel Pirelli zakte na de in troductie van ruim 55 gulden naar circa 42 gulden. Het is echter waar schijnlijk dat deze koersbewegin- gen veel meer van doen hebben met het inmiddels guurder geworden beursklimaat dan met het feit dat er destijds veel te rooskleurige prog noses zijn gesteld. Dat neemt niet weg dat het bij beursintroducties regelmatig voor komt dat de zaken worden opge poetst om een hogere prijs te kun nen halen. Drs. Pieter Lakeman van de Stichting Onderzoek Bedrijfsin formatie (SOBI) meent zelfs dat een aanzienlijk percentage van beursin troducties gewoon zwendel is. La keman in het Financieel Econo misch Magazine (FEM): "Hier is sprake van grote verruwing van de gedragslijn. Als aandeelhouders echt voor hun rechten zouden opko men, zouden er zeer forse schade claims te halen zijn wegens onjuiste informatie of ondeugdelijke toe komstpassages". De SOBI-directeur noemt onder meer Textlite dat voor een prijs van 56 gulden per aandeel naar de beurs ging, al jaren zieltogend is en drin gend een partner zoekt. Nu kost een aandeel Textlite minder dan zes gulden. Of het vleesconcern Hom burg, dat meteen na de beursgang de koers wegens grote verliezen zag inzakken. In dit rijtje horen ook Si- mac en Interview en wellicht Air Holland. Lakeman: "Ik moet er on middellijk bij zeggen dat ik het niet en detail heb onderzocht. Maar het valt me op dat er tegenwoordig bij introducties veel meer herplaatsin gen zijn dan vroeger. Anders ge zegd, de bestaande grootaandeel houders incasseren handig het gro te geld en laten de outside-aandeel- houders er in stinken met vooruit- Hans Breukhoven (foto gpd) LWOW De Oekraïense Kerk is in gespannen afwachting van het be zoek van Gorbatsjov aan de paus, volgende week. Naar verwachting zal een belangrijk gesprekspunt de legalisering van deze kerk vormen, die sinds het bewind van Stalin nooit is erkend, maar waar het Vati- caan nauwe banden mee onderhoudt. In de stad Lwow hebben de Oek- raïnse katholieken, vooruitlopend op de gebeurtenissen, de grote 'Kerk van de Verheerlijking' overgenomen. De Russisch-Orthodoxe Kerk heeft geprotesteerd tegen dit eigenmachtige ingrijpen van de gelovigen. Op de foto wordt een bruidspaar, gekroond met de traditionele huwelijks- kronen, gezegend door een priester van de Oekrainse kerk tijdens een dienst in de 'Verheerlijking'. (foto ap> Leerstoel nog steeds discussiepunt DOORN De Nederlandse Hervormde Kerk houdt vast aan de voordracht van dr. Wim Balke voor de bijzondere leerstoel voor Reformatie en Contra-Reformatie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Dit bleek gisteren tijdens de hervormde synode te Doorn. De faculteitsraad van de Gronin ger theologische faculteit wees in juni unaniem de voordracht van Balke, predikant in 's Graveland, af "wegens diens herhaalde be- Popescu na twee jaar vrijgelaten ANDIJK Na twee jaar gevan genschap is de Roemeense dissi dent Nestor Popescu deze week vrijgelaten,. Met zijn vrouw en twee kinderen is hij reeds in Ro me aangekomen. Het gezin wil naar Amerika emigreren. In ons land is voor de vrijlating van Popesco actie gevoerd door Kruistochten en de Christelijke Stichting voor Hulp aan Gewe- tensvervolgden. Popescu werd in 1987 als cine ast ontslagen, omdat hij via zijn werk propaganda voor het geloof zou maken. Hij was in 1986 lid van een Baptistengemeente gewor den. Toen hij een protestbrief bij de Zwitserse ambassade wilde overhandigen, werd hij gearres teerd. Daarop werd hij 'psycho tisch paranoïde' verklaard en in de beruchte psychiatrische in richting van Poiana Mare opge sloten. De Roemeense inspecteur Ion Vianu, die nu in het Westen woont, heeft reeds in 1975 geadvi seerd de inrichting te sluiten. Sinds dit voorjaar heeft het co mité voor Popescu's vrijlating ge ijverd. Kamerleden van bijna alle partijen hebben daarbij steun verleend. Ook is de zaak bespro ken in de subcommissie mensen rechten van de Verenigde Naties. De Roemeen wil een boek over zijn ervaringen in de inrichting schrijven op grond van aanteke ningen die naar het buitenland waren gesmokkeld. trekkingen in en met Zuidafrika". De faculteit was via de kerkelij ke werkgroep Kairos, die voor ac tief verzet tegen de apartheid is, onder druk gezet door een ano niem gemeentelid uit de gemeen te van Balke, van wie de naam niet bekend was op het moment dat de FR een besluit nam. Daar bij was gedreigd met een publika- tie in een protestants christelijk ochtendblad. De Hervormde Kerk heeft krachtig bij de faculteit geprotes teerd tegen het feit dat er vooraf niet met dr. Balke was gesproken. Dit najaar heeft de faculteit Balke vragen gesteld over zijn stand punt ten aanzien van de Zuidafri- ka-gedragsregels van de Gronin ger universiteit. De faculteit heeft het schriftelijke antwoord van Balke nog niet behandeld. De hervormden verkeren overi gens in een lastig pakket, daar zij de leerstoel speciaal voor Balke hadden gecreëerd. Ook in behoudende conserva tieve kring is er felle kritiek losge komen op de Groninger faculteit. Het tegenhouden van de benoe ming van Balke, lid van de Gere formeerde Bond in de Hervorm de Kerk, werd onder meer verge leken met de gang van zaken rond de Leidse hoogleraar dr. F. O. van Gennep. Deze kan zonder proble men verkondigen dat hij niet in dé opstanding van Jezus Christus gelooft, terwijl Balke gebrand merkt wordt, zo klonk het. In september heeft er een eer ste gesprek tussen de faculteits raad en de commissie voor theo- logisch-wetenschappelijk onder wijs van de Hervormde Kerk plaats gehad. In december komt er een afrondend gesprek, weder om onder voorzitterschap van praesës ds. B. Wallet van de Her vormde synode. Het college van bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen heeft, hangende de besprekin gen, nog geen officieel standpunt over de leerstoel en de voordracht bepaald. Oude kerkeraad Boerakker heeft geen gezag meer LUNTEREN De afgescheiden kerkeraad van ds. R. H. Keegstra heeft in gereformeerd Boerakker geen gezag meer, zo heeft de gere formeerde synode in een besloten vergadering uitgesproken. Volgens de synode is huidige kerkeraad de enige wettige. Be gin dit zette de classis (regionaal kerkverband) waarbinnen Boerakker valt, Keegstra af we gens 'onpastoraal optreden, ambtsmisbruik en het zich niet willen voegern onder het opzicht der kerkelijke vergaderingen'. Sindsdien heeft het Groningse dorp te kampen met een kerk scheuring. In februari werd een nieuwe kerkeraad bevestigd, die in tegen stelling tot de vorige "de instem ming heeft van en gedragen wordt door de gemeente". Volge lingen van Keegstra tekenden bij de particuliere synode Groningen protest aan tegen de instelling van deze kerkeraad, die door de classis Grootegast als enige echte kerkeraad wordt erkend. De Groningse synode vond hun klachten over de gevolgde proce dures niet gefundeerd, waarna Keegstra en de zijnen hun heil bij de generale synode in Lunteren zochten. Hongarije en het Vaticaan zul len begin volgend jaar diploma tieke betrekkingen aanknopen. Sardaki Nagy, binnen de Hon gaarse regering belast met kerke lijke zaken, zei in Rome dat beide partijen binnenkort een overeen komst daartoe kunnen tekenen. De afgelopen drie dagen heeft een delegatie van de Hongaarse rege ring in het Vaticaan overlegd. Hervormd Kerkkoor. Het Her vormd Kerkkoor in Koudekerk geeft morgen een concert ter gele genheid van het twintigjarig be staan. Douw Cnossen geeft een orgelsolo. Ook het Toonkunst Or kest Leiden en sopraan Ellen Buyser verlenen medewerking. De leiding is in handen van Karin Jense. Het concert vindt plaats in de hervormde kerk en begint om acht uur. Toegang is gratis. Ds. Stam. Ds. P. J. Stam neemt zondag afscheid van de hervorm de gemeente van Ter Aar. De dienst begint om half drie. Totentanz. Het stuk 'Toten- tanz' van Hugo Distier wordt zon dagavond in een vesper in het Ge meentecentrum in Oegstgeest uitgevoerd door het Leids Vocaal Ensemble o.l.v. Theo Goehart. Aanvang is zeven'uur. Beroepingswerk Hervormde Kerk: aangenomen naar Hoek van Holland C. de Jong Texel; bedankt voor Nieuwe Pekela J.B. Al- blas te Willige-Langerak, voor Veen (NB) dr. P Vermeer Kesteren. Gereformeerde Kerken: aangeno men naar Eindhoven als geestelijk ver zorger van het Diaconessenziekenhuis drs. H.J. Veltkamp Waalre, naar Nijmegen (herv./geref.) drs. J. Waag- meester Hoorn. Nederlands Gcrcf. Kerken: aangeno men naar Loosdrecht B.J. Eikelboom kand. Bunschoten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 2