HEMCAR
LEIDEN IS
ONTZET-
Gorbatsjov
vraagt snelle
hervorming
Een zwaluw maakt nog geen Praagse lente
'NAVO moet soepeler
inspelen op Oostblok'
HEMCAR LEIDEN B.V.
Tv-debuut Brits Lagerhuis stelt teleur
Regering van nationale
eenheid in Griekenland
De Klerk: onderzoek doodseskaders
w(e straks nog
betaalbaar wil rijden,
J^vT^AN nu beter leasen.,
j03 dat ,s voordeliger!
WOENSDAG 22 NOVEMBER 1989
BUITENLAND
PAGINA 5
Onverbloemde oproep aan Tsjechen
MOSKOU (Rtr/DPA/AP) De communistische leiders in
Moskou en de Oosteuropese landen hebben tien jaar gele
den de situatie verkeerd beoordeeld. Om die verloren tijd
goed te maken, zijn er nu snelle'veranderingen nodig, heeft
Sovjetleider Gorbatsjov gisteren gezegd op een bijeen
komst met journalisten. Nog nooit heeft Gorbatsjov zich zo
onomwonden uitgesproken over de hervormingen in het
Oostblok. Het was ook een duidelijke aansporing aan het
bewind in Tsjechoslowakije om toe té geven aan de eisen
van de bevolking.
De staats- en partijleider merkte op
dat de communistische landen ina
dequaat hebben gereageerd op de
energiecrisis van de jaren zeventig.
Het Westen heeft door de oliecrises
van de jaren '70 alle zeilen moeten
bijzetten en is daardoor econo
misch en technologisch gegroeid,
de landen van Oost-Europa hebben
in diezelfde periode niet veel onder
nomen en zijn achterop geraakt.
"De Sovjetunie en de Oost
europese landen leken er destijds
beter voor te staan, maar dat was
een misrekening. We hebben toen
tijd verspild. De verloren tijd moe
ten we nu inhalen en dit betekent
dat de noodzakelijke veranderingen
in een sneller tempo moeten wor
den doorgevoerd", aldus Gor
batsjov.
De ontvangst van journalisten
was ter gelegenheid van het maan
dag begonnen, zesdaagse bezoek
van de Canadese premier Mulro-
ney. In diens gevolg reizen zo'n 200
Canadese zakenlieden mee, die de
mogelijkheden voor investeringen
willen onderzoeken. In een inter
view met de regeringskrant Izvestia
verklaarde Mulroney dat het Cana
dese zakenleven zo'n 1,5 miljard
gulden in de Sovjetunie wil investe-
Mulroney zei te geloven dat Gor
batsjov zijn hervormingen zou kun
nen doorvoeren, ondanks de sterke
politieke en economische tegen
stand die de Sovjet-leider daarbij
ondervond. Naar de verwachting
van de Canadese premier zullen de
meeste Westerse landen hun han
delsbeperkingen ten opzichte van
de Sovjetunie opheffen als de her
vormingen duidelijke politieke en
economische resulaten opleveren.
ADVERTENTIE
Ütend leuk bezig.
24 en 25 november a.s. feest en
voordeel in ons nieuwe pand.
Het plezier van persoonlijke service.
Amphoraweg 2-4, 2332 EE Leiden.Tel. (071) 7692 26.
LONDEN Voor het eerst zijn
gisteren directe televisiebeelden
uit het Lagerhuis uitgezonden.
De Britten zelf spraken over de
'Greatest Show' van het Westend.
Dat kon ook best, want de aan
loop naar deze historische ge
beurtenis werd geheel gevuld
door de plechtige opening van het
parlementaire jaar door koningin
Elizabeth.
door
Haye Thomas
De miljoenen Britse tv-kijkers
die jaarlijks hun toestellen in
schakelen voor de Britse Prins
jesdag, konden nu voor het eerst
in de zaal van het Lagerhuis kij
ken, vier jaar nadat televisieca
mera's officieel werden toegela
ten tot het Hogerhuis. Behalve
opschudding over de verboden
beelden van vier protesterende
feministes die zich daar aan tou
wen vanaf de publieke tribunes
lieten zakken en de kritiek op
beelden van in slaap gevallen
lords, heeft het optreden van 'Mr.
Tele' in het Hogerhuis nooit enige
opschudding veroorzaakt.
De bedoeling was dat Labour-
leider Neil Kinnock het spits zou
afbijten met commentaar op het
programma van de regering-
Thatcher, dat in de troonrede van
koningin Elizabeth werd uitge
dragen. Maar zijn partijgenoot
Bob Cryer ontnam hem deze his
torische eer door de grijs gepruik-
te speaker, de voorzitter van het
Lagerhuis, een vraag te stellen
over de toegankelijkheid van het
Paleis van Westminster voor par
lementsleden.
Saai
Vervolgens kreeg ook nog de ka
lende conservatief Ian Gow het
woord, die onmiddellijk de la
chers op zijn hand kreeg met de
mededeling dat hij door een tv-
adviesbureau was benaderd met
de welgemeende raadgeving om
een haarstukje te nemen. Maar
daarna was het inderdaad de
beurt aan Kinnock en vervolgens
mevrouw Thatcher voor het be
antwoorden van liefst zo scherp
en moeilijk mogelijke vragen.
Maar als het de bedoeling is dat
dit tweemaal wekelijkse treffen
de hoogtepunten van het nieuwe
avontuur in het Lagerhuis wor
den, viel hun debuut danig tegen.
Wat nu getoond werd,
stemde op geen stukken na over
een met de indruk die over het
Lagerhuis is ontstaan door de
vaste radioreportages. Het woes
te geschreeuw van de afgevaar
digden en vooral het wanhopige
"orde-orde"-geroep van de spea
ker er nauwelijs verstaanbaar bo
venuit, deden maar al te vaak
denken aan een wilde bende. Uit
de eerste reacties van kijkers
bleek dat dit beeld al snel is ver
dwenen. Zelfs waren er kijkers
die het eerste optreden ronduit
saai noemden. "Ik kan me voor
stellen dat een echt pittig en fel
debat best de moeite van het be
kijken waard zal zijn. Maar wat er
nu uit de bus kwam, heeft mij
geen moment kunnen boeien",
sprak een jongeman.
DEN HAAG/BRUSSEL/WAS
HINGTON (GPD/Rtr/AFP) - De
Navo moet nu inspelen op de ont
wikkelingen in het Oostblok en zich
constructief opstellen bij onderhan
delingen over wapenreducties. Dat
zei Max Kampeiman, de voormalige
Amerikaanse wapenonderhande
laar in Genève, gisteren tijdens een
lezing in Den Haag.
"Het westen heeft de verantwoor
delijkheid zich constructief in te
zetten voor het vredesproces. Het
moet zich openstellen voor de mo
gelijkheden van meer vrijheid en
democratie, die de Sovjetunie en de
Oostbloklanden nu lijken te bieden.
Maar de Navo moet tegelijkertijd
voorzichtig zijn en mag de kracht en
eenheid die het nu heeft niet verlie
zen", aldus Kampeiman.
Hij waarschuwde voor de instabi
liteit van vooral de Sovjetunie. Vol
gens hem kunnen landen die ver
scheurd worden door interne eco
nomische en sociale problemen
maar beschikken over een grote mi
litaire kracht, een gevaar opleveren
voor hun omgeving. Het vergt daar
om alle inzet van het westen het vre
desproces in de goede richting te
sturen, aldus Kampeiman.
Verlaging
De Amerkaanse minister van defen
sie Richard Cheney heeft met de
aangekondigde grote verlaging van
het defensie-budget als reactie op
de hervormingen in Oost-Europa de
NAVO-bondgenoten overrompeld,
zo blijkt uit de eerste reacties in
Brussel. Die hebben alles uit de
krant moeten vernemen. Een nade
re uitleg zou dan ook zeer welkom
zijn, zo verklaarde gisteren een Eu
ropese NAVO-diplomaat. Hij gaat
ervan uit dat Cheney de nodige de
tails zal verstrekken tijdens de ver
gadering die 28 en 29 november in
Brussel zal worden gehouden door
de NAVO-ministers van defensie.
De minister zelf zinspeelde er
zondag in een televisie-interview op
dat de vermindering van het aantal
troepen in Europa wel eens zou
kunnen uitgaan boven de 30.000
man die president Bush wil terug
trekken in het kader van een ak
koord met het Warschaupact over
vermindering van de conventionele
strijdkrachten in Europa. Bush
diende daartoe een voorstel in Op de
NAVO-top van mei dit jaar.
In een binnenkort te publiceren
studie van het invloedrijke
Brookings-instituut wordt gesteld
dat de VS de komende tien jaar hun
defensie-uitgaven met 50 procent
kunnen verminderen zonder hun
positie in gevaar te brengen. Vol
gens de^uteur van de studie, Willi
am Kaufmann, zal er geen behoefte
meer bestaan aan allerlei geavan
ceerde wapensystemen voor het
slagveld als de verbetering van rela
tie met de Sovjetunie doorzet.
JOHANNESBURG (Rtr/AP) - De
Zuidafrikaanse president De Klerk
heeft gisteren een officieel onder
zoek gelast naar het bestaan van
doodseskaders bij de politie. De po
ging om de zaak af te doen met een
intern onderzoek door een politie
officier en een openbare aanklager
werd eerder deze week eensgezind
door advocaten, parlementariërs
van de oppositie en alle kranten ver
worpen.
Zij eisen een onafhankelijk open
baar onderzoek onder leiding van
een rechter van de Hoge Raad, met
de bevoegdheid hoge politiefunc
tionarissen als getuigen op te roe
pen in een openbare rechtszitting.
De druk op de Zuidafrikaanse rege
ring nam toe nadat de ex-politieka-
piteiri Johannes Coetzee in een
krante-interview vrijdag vertelde
dat hij van 1980 tot 1982 een
doodseskader leidde. Zijn verkla
ring wordt ondersteund door twee
voormalige politie-agenten, die eer
der bekenden dat zij betrokken wa- ger bestaande verdenkingen dat de
ren bij de moord op mensenrech- Zuidafrikaanse regering haar goed-
tenadvocaat Mxenge in 1981. keuring.gaf of in ieder geval ooglui-
De politie spreekt de beschuldi- kend toestond dat de afgelopen tien
gingen tegen. Maar de aantijgingen jaar 60 politieke activisten in eigen
geven nieuw voedsel aan de al lan- land werden vermoord.
Opschudding na zelfmoord sergeant Israël
JERUZALEM (AP) In Israël is grote beroering ontstaan over de
dood van een 20-jarige sergeant, die zo door zijn collega's werd getrei
terd dat hij zelfmoord pleegde. Een pelotonscommandant en vijf solda
ten zijn inmiddels uit het leger ontslagen.
Eli Shahar, die diende bij de Givatibrigade die regelmatig wordt in
gezet in de bezette gebieden tegen de Palestijnen, werd zaterdag door
zijn collega's gedwongen voor een schijntribunaal te verschijnen nadat
de commandant opdracht had gegeven hem een lesje in motivatie te
geven. Shahar, die al herhaaldelijk om overplaatsing had gevraagd,
schoot zich na afloop door het hoofd.
Een psycholoog zei voor de radio dat het getreiter verklaard kan wor
den uit de harde wijze van optreden tegen de Palestijnse opstand. "Het
kan beginnen met mensen die als vijand worden gezien, maar wordt
geprojecteerd op mensen die geen vijanden zijn maar op een bepaald
moment niet zo goed liggen", zei hij.
ATHENE De leiders van de drie
grote partijen van Griekenland zijn
het gisteren na dagenlang beraad
eens geworden over de vorming van
een 'oecumenische regering'. Deze
mag aanblijven tot half april, wan
neer het parlement een nieuwe pre
sident kiest. Premier wordt de 85-ja-
rige oud-president van de Centrale
Bank Xenofon Zolotas. De namen
van de andere ministers zouden
vandaag bekend worden. Het zal
gaan om vertegenwoordigers van
de drie partijen van rechts tot com
munistisch, maar ook om een aantal
a-politieke technocraten.
door
Frans van Hasselt
Zoals na de verkiezingen van juni
een rechts-links kabinet-Tzanneta-
kis tot stand kwam, met als priori
teit de 'katharsis', de aanpak van al
le schandalen onder de voorafgaan
de socialistische regering van An
dreas Papandreou, zo is nu deze
minstens even opmerkelijke rege
ring van de drie grote partijen ont
staan, met als prioriteit de economi
sche noodsituatie. Het was kenmer
kend dat tijdens de persconferen
ties van de partijleiders Mitsotakis
(Nieuwe Demokratie), Papandreou
(Pasok) en Florakis (Coalitie van
links en vooruitgang) in het geheel
niet meer werd gevraagd naar de
verdere juridische afwikkeling van
de katharsis.
Des te meer ging het om de eco
nomische maatregelen waarover
een team van experts van de drie
partijen het tevoren in grote lijnen
eens was geworden in de vorm van
een 'minimumprogramma'. Zo zal
Buitenland kort
Hereniging
Volgende maand zal voor de tweede
maal in 36 jaar een uitwisseling
plaatsvinden tussen familieleden
uit Noord- en Zuid-Korea. Sinds de
Koreaanse oorlog van 1950-1953 le
ven ongeveer 10 miljoen Koreanen
gescheiden van hun families, waar
bij telefonisch contact of briefwis
seling niet mogelijk is. Op 8 decem
ber zullen 350 Zuidkoreanen naar
Noord-Korea reizen, terwijl 300
Noordkoreanen in omgekeerde
richting trekken.
Toekayana's
De opstandige Toekayana-indianen
in Suriname hebben gisteren ge
dreigd het Junglecommando "uit
alle plaatsen waar onze mensen
zijn" te verdrijven als de Surinaam
se regering niet zorgt dat het Jung
lecommando zich uit het mijnstadje
Moengo terugtrekt. Indianenleider
Thomas heeft president Shankar la
ten weten dat de Surinaamse politie
terug moet keren in Moengo omdat
nu "terroristen" in politiewagens
rondrijden.
Riool
In het Australische Sydney is grote
opschudding ontstaan nu de zee
dermate vervuild blijkt door het
stadsriool dat zwemmen gevaarlijk
is geworden. Bekende surfers heb
ben al aangekondigd dat zij niet
mee zullen doen aan de surfwed-
strijden bij het wereldberoemde
Bondi-strand. "Het is niet goed dat
we door het vieze water met kramp
en spuugaanvallen en oor- en keel-
infecties mee moeten doen aan de
surfevenementen", aldus surfer
Tom Carroll na een wedstrijd zon
dag.
ETA
De Baskische partij Herri Batasuna,
die nauwe banden heeft met de
ETA, heeft gisteren de beëdiging
van het nieuwe parlement geboycot
omdat een collega de avond tevoren
was doodgeschoten in een Ma-
drileens restaurant. Volgens ano
nieme telefoontjes naar verschillen
de radiostations in Baskenland is de
aanslag uitgevoerd door de Anti-
Terroristische Bevrijdingsgroepen
(GAL).
PRAAG "Tot morgen, zelfde tijd,
zelfde plaats", schalde de mega-
foonstem over de menigte. Even
daarvoor verstilden de laatste woor
den van het Tsjechische volkslied.
Een zoveelste moment van ontroe
ring op een toch al zo bewogen dag.
Want het volkslied werd vanaf dat
balkon aan het Wenceslasplein ge
zongen door Martha Kubisova, een
zangeres die twintig jaar lang geen
toon mocht laten horen.
door
Hans Geleijnse
De honderdduizend, of waren het
er weer meer, niemand telt de hoof
den, bejubelden De Doorbraak.
"Nu gaat het bij ons ook gebeuren,
net als in de DDR, Polen en Honga
rije", roept de scholier Pavel opge
togen. Een oudere student, met het
nodige cynisme: "En liefst snel,
want wat ter wereld is er leuker dan
een doodvervelende democratie?"
Het optimisme is onmiskenbaar.
Na De Doorbraak, het eerste ge
sprek tussen regering en oppositie
in Tsjechoslowakije, is nu het wach
ten op De Grote Val. Partijleider
Milos Jakes, ideoloog Jan Fojtik,
kampioen havik Alois Indra, zij al
len hebben nog hun fluwelen zetels
in het presidium van de almachtige
partij. "Weg met Jakes en zijn ben
de", luidt onveranderlijk de eis op
het Wenceslasplein.
"Het is nog niet zover, maar mor
gen kan het gebeurd zijn", zegt een
actievoerder op het sociologisch in
stituut. 's Morgens nog was hij veel
minder optimistisch. "De politie
mag dan na die verschrikkelijke
vrijdag op afstand zijn gehouden,
een Peking-variant blijft hier moge
lijk", hield hij me voor. De aanlei
ding voor dat pessimisme waren de
geharnaste verklaringen van rege
ring en partijpresidium na de mas
sale demonstrantie van maandag.
In die verklaringen wordt uit
drukkelijk het politiegeweld van
vrijdag verdedigd. Het klonk caba-
ratesk: "Het optreden van de politie
was noodzakelijk om leven en goed
Opniew 150.000 demonstranten in Praag. Met de aankondiging van èen
dialoog is er mogelijk een doorbraak naar hervormingen in gang gezet.
(foto EPA)
partners van Adamec "provoca
teurs die het land willen destabilise
ren". Maar de ommezwaai is een et
maal later volledig: "Niemand is
uitgesloten van de dialoog, inclusief
Charta", zegt de regeringsleider.
Het gesprek en die woorden van
Adamec betekenen een feitelijke er
kenning van de oppositie. Ze bete
kenen ook de eerste stappen op de
ongetwijfeld moeizame weg naar
een legale tegenmacht.
Wie maalt er dan nog om, dat be
loften over het niet-uitroepen van
de noodtoestand, zoals dat in 1981
in Polen gebeurde, later zijn ver
dwenen in de berichtgeving van de
staatsmedia. En datzelfde geldt
voor de toezegging van Adamec, al
thans volgens de oppositie-delega
tie, dat het "concept van de leiden
de rol van de partij moet worden
veranderd".
Winnaar
De massa's op het Wenceslasplein
voelen zich al winnaar. En wie weet,
is dat ook wel zo. Het ijshockeyteam
van Sparta Praag betuigt voor een
competitietreffen steun aan de stu
dentenacties. Applaus van het pu
bliek. Onder de mijnwerkers gist
het, er zijn geruchten over stakin
gen, die door officiële ontkennin
gen alleen maar worden bevestigd.
Het is die verbreding van het pro
test die de ommezwaai van de rege
ring verklaart.
Niemand weet nog een antwoord
op de vraag wie nu de charismati
sche en vooral vertrouwenwekken
de politicus moet worden die de
moed heeft stevige stappen voor
waarts de maken. De technocraat
Adamec wil misschien wel, maar hij
blijft voorlopig nog binnen de ideo
logische perken. Hij benadrukt dat
"het socialisme", wat dat tegen
woordig ook mag wezen, in
Tsjechoslowakije "niet ter discussie
mag worden gesteld".
Maar aan de oppositiekant is het
voorlopig niet veel beter gesteld. De
enige die nationale bekendheid ge
niet en vertrouwen inboezemt, is
Vaclav Havel. Hij lijkt niet te willen.
Zijn eerste optreden voor Het Volk
op het Wenceslasplein is onthuts
end kort: "Ik ben maar een schrij
ver, geen redenaar. Ik praat niet
lang want anders wordt de elektrici
teit afgesneden. U weet het mis
schien nog niet, maar er is een Bur
gerforum opgericht. En ik heb goed
nieuws: we zijn ontvangen door
premier Adamec".
Sympathiek, maar niet alleen dat.
De waarheid schuilt in de verkla
ring die acteur Jiri Bartoska voor de
duizenden op h^t Wenceslasplein.
"Wij, het Burgerforum, zijn nog
geen politieke partij. Wij hebben
concrete doelen nodig. Als die in
een program zijn geformuleerd, is
het risico dat één zwaluw nog geen
zomer maakt mogelijk verdwenen".
de glijdende loonschaal, oogappel
van socialisten en communisten,
volgend jaar niet worden aangetast.
Er komt ook geen devaluatie van de
drachme. De schrikbarende tekor
ten van de staatsbedrijven op
korte termijn moet 250 miljard
drachme (3 miljard gulden) worden
gevonden om de salarissen in de
feestmaand december te kunnen
uitbetalen zullen voornamelijk
uit belastinghervorming worden
gedekt en met betere bestrijding
van de belastingontduiking. Maar
het lijdt geen twijfel dat de regering
daarna zeer onpopulaire maatrege
len zal moeten nemen.
Het is ikant dat de oppositie in het
nieuwe parlement uitsluitend zal
worden uitgeoefend door de enige
en eerste groene afgevaardigde, me
vrouw Marina Dizi. Hoewel haar po
pulariteit kan worden bedreigd
door het feit dat haar groepering als
enige tegen het houden van de
Olympische Spelen van 1996 in
Athene is, moet zij wel hopen op
een flinke winst bij de verkiezingen
die voor april op het programma
staan.
Overleg tussen
Nicaragua en
Contra's mislukt
WASHINGTON (AFP) - Nicara
gua wil een spoedoverleg van de
Middenamerikaanse landen over de
ontmanteling van de Contra's na
het mislukken van vredesbespre
kingen gisteren in Washington. Vol
gens onderminister van buitenland
se zaken Victor Hugo Tinoco moe
ten de regeringsleiders maar beslis
sen wat er moet gebeuren met de
Contra's, die het volgens hem "ont
breekt aan de wil om te onderhan
delen en vredesakkoorden na te le-
Nicaragua besloot het overleg te
stoppen toen de Contra's niet wil
den ingaan op een nieuw vredes
voorstel. Daarbij zouden de 2300 re
bellen die de afgelopen weken Nica
ragua zijn binnengetrokken, binnen
twee weken terug moeten keren
naar hun bases in Honduras. De
overige Contra's zouden in speciale
zones in het land kunnen blijven tot
hun ontmanteling.
De Contra's stelden daarop voor
dat alle rebellen, hun aantal wordt
door de VS momenteel geschat op
rond de 5000, in Nicaragua mogen
blijven en pas worden ontmanteld
na de verkiezingen op 25 januari.
Verder zou de Nicaraguaanse rege
ring dan eenzijdig een bestand in
acht moeten nemen, wat gecontro
leerd moet worden door een inter
nationale vredesmacht. Ze stemden
er wel in toe niet nog meer man
schappen het land binnen te bren
gen en de uitslag van de verkiezin
gen te respecteren.
Tinoco noemde dat "absurd" en
verweet de Verenigde Staten de
Contra's niet genoeg onder druk te
zetten om serieus te onderhandelen
over het vredesakkoord van de vijf
Middenamerikaanse landen. Vol
gens Contra-delegatieleider Enri
que Bermudez hebben de Contra's
"positieve" concessies gedaan. De
rebellen zullen nu een eenzijdig
staakt-het-vuren in acht nemen, zei
hij.
van burgers te beschermen", luidde
het. Vierentwintig uur later is de
tekst bijgeschaafd: er komt een on
derzoek naar de gang van zaken en
de verantwoordelijken. En voor het
eerst meldt de televisie dat er acht
gewonden zijn gevallen, van wie er
vier nog steeds in het ziekenhuis
verblijven.
Roes
Premier Adamec mag, als we verte
genwoordigers van de oppositione
le delegatie mogen geloven, laten
doorschemeren dat de partij bereid
is met anderen regeringsverant
woordelijkheid te delen. Dit soort
beloften blijven achterwege in de
verslaggeving van radio en televis-
me over het gesprek. En direct afge
wezen is de eis van het Burgerfo
rum voor een onafhankelijk onder
zoek naar de gebeurtenissen van
vrijdag.
In de roes van vreugde op het
Wenceslasplein blijft de leegheid
van Adamecs beloften totaal onder
geschikt. En misschien kan dat ook
niet anders. Want in dit Tsjechoslo
wakije, waar het trauma van 1968
voor iedereen die het meemaakte
nog speelt (en dat geldt ook voor de
genen die op tanks naar de absolute
macht werden gedragen) is niet veel
nodig voor een Doorbraak.
Maandag nog waren de gespreks-
ADVERTENTIE
Kamsteeg Auto Lease 071-317436
