De Januskop van de Nederlander
Oorzaak grote sterfte
onder hazen onbekend
Wachtlijst voor ziekenhuizen groeit
Samenwerking huisarts
en fysiotherapeut nodig
Dieren doodlmuppelen of doodlmuffelen, 7 eeuwen lief en leed
WOENSDAG 22 NOVEMBER 1989
REGIO
PAGINA 15
REGIO De oude bomen in
Leiden en omgeving verkeren in
redelijk tot goede gezondheid.
De meeste oude beuken, eiken
en Japanse notenbomen staan
in stadsparken of op landgoede
ren waardoor ze gunstige
leefomstandigheden hebben.
Op Endegeest zijn de bomen
wel gezond, maar aanzienlijk
kleiner dan op grond van hun
leeftijd zou mogen worden ver
wacht. Door bebouwing is de
grond daar verdicht en is de
grondwaterstand niet optimaal.
Een en ander blijkt uit een
onderzoek van de Bomenstich-
ting naar de gezondheid en het
voorkomen van oude bomen in
Nederland. De oudste boom
staat in het Noordbrabantse
Sambeek. Deze 23 meter hoge
Hollandse linde heeft de res
pectabele leeftijd van 800 jaar.
De boom is, ondanks zijn hoge
leeftijd, niet de dikste van het
land. Die eer valt te beurt aan
een 14 meter hoge Vleugelnoot
Oude bomen in
Leiden en regio
redelijk gezond
in Middelburg. De 200 jaar oude
boom heeft een omtrek van 780
centimer.
De bomen in Leiden en omge
ving behoren zeker niet tot de
oudste van het land. De bomen
in het Van de Werfpark en Het
Plantsoen zijn bijna 150 jaar
oud. Opvallend op deze plaatsen
is de grote verscheidenheid. Er
staan beuken, plantanen, kas
tanjes, Japanse notenbomen en
een enkele den.
Oudere bomen zijn te vinden
in de tuin van 't Gulden Vlies
aan de Breestraat. Volgens een
medewerkers van de Leidse
plantsoenendienst, die in op
dracht van de Bomenstichting
de bomen in deze regio heeft ge
ïnventariseerd, zijn deze bomen
'bijzonder oud voor Leiden'.
Met 200 jaar, hebben ze ook een
mooie leeftijd. Ook op bijvoor
beeld landgoed De Horsten zijn
bomen met hoge leeftijd te vin
den.
De Bomenstichting, die zich
inzet voor behoud en opbouw
van een gezond en evenwichtig
bomenbestand in Nederland,
heeft met inzet van 6000 vrijwil
ligers het hele bomenbestand
van Nederland in kaart ge
bracht. Hoewel het onderzoek
pas in februari volgend jaar
wordt afgerond, is nu al te con
stateren dat er voor het oplap
pen van oude bomen veel geld
nodig is.
Van de onderzochte bómen is
45 procent minder vitaal en/of
beschadigd. Ruim 10 procent
van de 'oudjes' zijn niet meer te
redden. Voor het onderhoud van
de resterende bomen is naar
schatting 3,6 miljoen gulden no
dig.
Studenten Leiden
bekvechten om
de eerste prijs
LEIDEN - Studenten bestuurs
kunde van de rijksuniversiteit Lei
den gaan eind november onderling
de strijd aan in een debattoernooi.
Dit, uit Amerika overgewaaide, aca
demie debating vormt een onder
deel van het vaardigheidsonder-
wijs. Er wordt gebekvecht over 'In
Nederland moet het geen-bezwaar
systeem van orgaandonatie worden
ingesteld'.
De deelnemers worden opge
splitst in een groep voor- en tegen
standers. Na een tijdje bekvechten
wijst de jury een winnaar aan.
Het toernooi is tevens een voor
ronde van het interuniversitair de
battoernooi dat in mei 1990 door de
Stichting Holland Debate wordt ge
organiseerd. De wedstrijd wordt 30
november gehouden.
LEIDEN - Patiënten moeten in
de toekomst nog langer wachten
op opname in het ziekenhuis. Uit
een onderzoek van twintig alge
mene ziekenhuizen, waaraan die
uit Leiden meewerkten, blijkt dat
de wachtlijsten in de periode van
september 1987 tot september dit
jaar met 21 procent zijn gegroeid.
Daar komt nog bij dat voor het
eerst sinds 1984 weer een stijging
wordt geconstateerd van het aan
tal ziekenhuisopnamen.
Een steeds groter deel van de
ziekenhuispatiënten bestaat in de
toekomst uit bejaarden. Zij heb
ben langere en intensievere zorg
nodig, hetgeen volgens de zieken
huizen opnieuw een aanslag bete
kent op de budgetten.
De twintig ziekenhuizen con
stateren dit na een bliksemenqué-
te die ze de afgelopen dagen heb
ben gehouden. Zij menen dat het
huidige 'knellende budgetsys
teem' niet meer te handhaven is.
De ziekenhuizen willen daarom
de discussie ovef het stellen van
prioriteiten zo snel mogelijk hou
den.
Uit het onderzoek blijkt dat het
aantal opgenomen 65-plussers
sinds 1987 met 13 procent is toe
genomen. De ziekenhuizen zijn
aan medicijnen en medische
hulpmiddelen dit jaar 12 procent
meer kwijt dan in 1987, voor chi
rurgische kunstmiddelen (pro
theses etc.) is dit zelfs 19 procent
Sinds 1984 was er jaarlijks spra
ke van een daling van het aantal
opgenomen patiënten. Vorig jaar
kwam aan deze trend een eind en
sinds de eerste negen maanden
van dit jaar is er weer een stijging.
De twintig ziekenhuizen zijn
overigens lang niet allemaal
noodlijdend. Het grootste deel
kan tekorten nog opvangen, maar
als de budgetten niet worden aan
gepast. zullen steeds meer zieken
huizen door hun reserves heen ra
ken. De 'twintig' menen dan ook
dat het huidige kenllende budget
systeem niet meer te handhaven
Voorzitter Schreurs van de Na
tionale Ziekenhuisraad drong
gisteren aan op het houden van
een brede maatschappelijke dis
cussie over de financiële proble
men in de ziekenhuizen. Niet
meer binnenskamers praten en
ophouden met elkaar verwijten te
maken. Bezuinigingen, zei hij,
zijn te accepteren, maar dan moe
ten kabinet en parlement wel aan
geven dat er beperkingen in het
zorgaanbod moeten plaatsheb
ben.
Diergeneeskundig instituut bezig aan onderzoek
REGIO De sterfte onder
hazen in de weidegebieden
in het westen van het land
ligt de laatste weken aan
zienlijk hoger dan normaal.
De exacte oorzaak is nog on
bekend. Het Centraal Dier-
weidegebied veel dood wild aange- beide symptomen dezelfde boos-
troffen, terwijl er in een naastgele- doener aan te wijzen is. Longbloed-
gen terrein juist extra hazen rond- ingen kunnen het gevolg zijn
huppelen. Op grond daarva:
bestrijdingsmiddelen. "Maar",
kunnen worden geconstateerd dat merkt Van Dijk op, "we vinden ook
de sterfte niet wordt veroorzaakt hazen met longproblemen in gras
door een infectieziekte. Toch denkt landgebieden waar helemaal geen
Van Dijk daar anders over. landbouw is. Toch zetten we het
t j.-j. j. Voor het sterven van de hazen toxicologisch onderzoek voort",
geneeskundig Instituut zijn drie vermoedelijke oorzaken Het is evenwel volgens van Dijk
(CDI) in Lelystad hoopt bin
nen enkele weken door on
derzoek van de dieren hier
over uitspraak te kunnen
doen. Hoeveel hazen er het
loodje leggen, is evenmin
bekend.
Voorlichter A. de Boer van de Ko
ninklijke Nederlandse Jagers Vere
niging (KNJVj krijgt meldingen uit
het hele land van overmatige hazen-
sterfte. In Groningen is een concen
tratie aan dode hazen, maar ook bij
voorbeeld in het puntje van Zee
land. Als 'mannen in het veld' zijn
de jagers de belangrijkste vinders
en inleveraars van dode hazen.
te wijzen. Gebruikelijk om deze ook zeer goed mogelijk dat
tijd van het jaar is een uitbraak van
parasitaire ziekten zoals leverbot.
Omdat parasitaire ziekten met na
me in een vochtige herfst de kop op
steken, kan dit volgens van Dijk nu
niet als oorzaak worden aange
merkt.
Blind
De hazen die door de jagers t
derzoek worden ingeleverd, verto- andere
nen veelal afwijkingen aan de ogen termijn de
en oogleden. Omdat de dieren hier
door blind werden, zijn ze extreem middelen de boosdoeners zouden
mager bij overlijden. Daarnaast zijn, dan kunnen die worden verbo-
worden hazen ingeleverd die juist den. Mocht blijken dat
meerdere virussen of bacterieën
veroorzakers zijn van ziekten. Het
feit dat de sterfte in een groot ge
bied optreedt, wijst volgens de pa
tholoog in de richting van een infec
tieziekte. "Over de reden voor het
ontbreken van regelmaat in de ver-
spreidiing van de ziekte tasten we
nog in het duister".
Van Dijk hoopt door onderzoek,
sectie en kweek van bacteriën en
3-organisme, op korte
nger op de oorzaak te
kunnen leggen. Als bestrijdings-
Patholoog J.E. van Dijk van het
CDI onderschrijft de constatering
van de jagers omtrent de spreiding.
Opvallend genoeg wordt in het ene
ziekten veroorzaakt, dan valt
niets aan te doen. "Enten van
nogelijk".
s absloot niet bang dat
het vet zitten,
longbloedingen en leveraandoenin
gen leiden. Deze ziekte, waarvan de wildstand
oorzaak onbekend is, is bekend on- Van Dijk
der de naam European Brown Hare Nederland het binnenkort zonder
Syndrom (hazensyndroom). hazen moet stellen. "We hebben dat
Van Dijk weet nog niet of voor enkele jaren geleden gezien bij de
uitbraak van myxomatose onder
konijnen. Gevreesd werd dat de
ziekte de hele populatie zou uitroei
en. Dat bleek ook niet het geval te
zijn".
De jagersvereniging heeft nog
geen advies uitgegeven over het be
jagen van de gebieden met overma
tige sterfte. Eerst moet de oorzaak
bekend zijn. "Het kan een gevolg
zijn van overbevolking en dan
fysiothera- soortgelijke samenwerking tussen werkt het afkondigen van een jacht-
De Holland Midden route krijgt binnenkort een facelift van de ANWB. Minder autorijdenn
waardigheden bezoeken, fietsen en wandelen, zo is de bedoeling. (foto wim uukmai
ANWB pakt toeristische routes Randstad aan
huisartsen
LEIDEN - Huisartsen
peuten moeten gaan samenwerken
om patiënten met bewegingspro- maatschappelijk werk.
blemen beter te kuijnen behande
len. De vakgroep huisartsengenees-
kunde van de Leidse universiteit eh
de Leidse Hogeschool hebben daar
toe onderwijsprogramma's ontwor
pen die beogen de studenten al in
hun opleiding met eikaars werk te
laten kennismaken. Vanmiddag
presenteerde de Leidse Hogeschool
het programma aan vertegenwoor
digers van de 11 scholen voor fysio
therapie in Nederland.
"Het blijkt in de praktijk dat het
grootste aantal verwijzingen van de
hujsarts de fysiotherapeut betreft",
zegt F. van den Broek, praktiserend
fysiotherapeut en in deze richting
docent aan de Leidse Hogeschool.
"Nu komt het voor dat de huisarts
bij zijn verwijzing een onjuiste of
onvolledige diagnose meegeeft
waar de fysiotherapeut weinig mee
kan", vult de coördinator van dit
project S. Spierdijk aan. "Daardoor
kunnen bij de patiënt verwachtin
gen worden gewekt die de fysiothe
rapeut niet kan waarmaken. Of
moet de fysiotherapeut de diagnose
bijstellen wat tot irritatie bij de
huisarts kan leiden. Er bestaat tus
sen beide disciplines te weinig ken
nis van eikaars vakgebied". In het
gezondheidscentrum Stevenshof
waar Van den Broek werkt, is al eni
ge ervaring opgedaan met een sa
menwerking arts-therapeut.
Het nu ontwikkelde onderwijs
programma gaat er vanuit dat de sa
menwerking 'als een rode draad
door de opleidingen van huisartsen
en fysiotherapeuten loopt'. Dat be
tekent ook dat de aankomende art
sen en fysiotherapeuten gedurende
hun studie bij elkaar stage lopen.
Aan de Leidse universiteit en Hoge
school gaat dit programma volgend
jaar van start, de andere opleidin
gen in Nederland kunnen hét over-
ijk verpleging
DEN HAAG De ANWB gaat
samen met de betreffende weg-
beheerders op korte termijn de
toeristische routes Holland
Midden en IJssel en Lek onder
de loep nemen. De veel bereden
routes zijn alweer enige tijd ge
leden uitgezet en de ANWB wil
naar een iets andere opzet en
gebruik van de routes.
Mede onder druk van milieu
organisaties gaat de ANWB de
a, die de toeristische rou
tes rijden, tot meer activiteit
aanzetten onder het motto 'Hoe
krijg je de mensen meer uit de
auto'. De bedoeling is om de au
tomobilist er toe te bewegen het
rijden van de route te onderbre
ken voor het bezoeken van at
tracties en bezienswaardighe
den dan wel een stuk te wande
len of te fietsen.
Sommige routes zijn erg lang,
soms meer dan 200 km, en
zullen door de ANWB wore
ingekort. De Holland Midden
route is 97 km en de Lek en IJs-
sel-route 110 km. Dat vindt de
ANWB een aanvaardbare leng
te.
Eind volgend jaar hoopt de
ANWB alle 48 toeristische rou
tes een 'opknapbeurt' te hebben
gegeven.
Voor het project heeft het rpinis-
terie van WVC subsidie verstrekt.
Door het verbeteren van deze zoge
heten eerstelijnszorg hoopt het mi
nisterie dat het aantal verwijzingen
naar specialisten in het ziekenhuis
kan worden verminderd. De samen
werking maakt het ook mogelijk
dat de huisarts zijn patiënt voor een
consult naar de fysiotherapeut ver
wijst. Dan kan worden bekeken of
een behandeling door de fysiothera
peut sowieso zinvol is. Nu is het zo
dat de huisarts bij zijn verwijzing er
automatisch vanuit gaat dat er een
behandeling plaatsheeft.
werking in de gezond
heidszorg hoeft hiermee echter niet
op te houden, denkt Van den Broek.
Hij ziet ook mogelijkheden voor
Dieren als on
derwerp in de
schilderkunst
(links). Een vroeg
'veestuk' van Lu
cas van Legden
uit 1510.
Rechts een spot
prent op de die
renbescherming,
uit Uilenspiegel,
17 april 1875.
(afbeeldingen uit
Nederlanders'.
ii leed).
LEIDEN - De mens heeft tegen
over dieren altijd een tweeslachti
ge houding aangenomen. Ener
zijds worden dieren gerespec
teerd, gekoesterd en aanbeden,
anderzijds worden zij gebruikt of
misbruikt ter verhoging van de
welvaart of ter vermaak van de
door
Annemiek Ruygrok
De Leidse historicus dr. C.A.
Davids maakt hiervan gewag in
'Dieren en Nederlanders, zeven
eeuwen lief en leed' dat hij
schreef ter gelegenheid van het
125-jarig bestaan van de Neder
landse Vereniging tot Bescher
ming van Dieren. Het boek werd
gisteren aangeboden aan oud
staatssecretaris drs. J. van der
Reijden.
Davids stelt vast dat die Janus
kop-houding niet tegengesteld
hoeft te zijn. Een boer zal immers
goed voor zijn vee zorgen, omdat
dat zijn bron van inkomsten is.
Maar aan de andere kant zal een
boer zien te voorkomen dat hij
zijn beesten te aardig gaat vinden,
omdat het anders moeilijk wordt
hen naar het slachthuis te bren
gen.
Paardenmarkten
Paardenfokkerij werd na 1300 be
langrijk en de strijd tussen Voor
schoten en Valkenburg om de eer
van de 'oudste paardenmarkt van
Nederland' stamt uit die tijd. Bij
de Enqueste van 1494 vertelden
bewoners van Voorschoten de
kost te verdienen met 'paerden te
houden'. En dat dier werd ge-
bruik$ als rij- en lastdier, maar
niet voor de consumptie. Dat was
pas later aan de orde.
In de Middeleeuwen werd de
veeteelt belangrijker, omdat de
grond door inklinking en oxidatie
te drassig werd voor de graan
bouw. En in de 16de eeuw kwam
de voor die tijd 'intensieve vee
houderij' aan de orde, al beperkte
de boer zich meestal tot een stuk
of vijf runderen.
Uit noodzaak werd ook de jacht
op wild, herten, hazen en zwijnen
belangrijk. En langs de Hollandse
kust waren trekvogels een aan
trekkelijk slachtoffer. Met lokvo
gels, die eerst blind waren ge
maakt zodat zij hard zouden zin
gen, werden de vogels op de zoge
naamde vinkenbaan gelokt. Daar
streken zij neer en werden in één
klap gevangen in eep groot net
dat ineenklapte.
Ook visserij en stroperij wer
den belangrijke vormen van in
komsten. Maar tegelijkertijd
bleef de Nederlander bepaalde
dieren koesteren als huisdier. Nu
eens waren honden in de gratie,
dan weer katten. Kwamen er te
veel honden dan veroorzaakten
zij, net als nu, soms overlast. Maar
wordt anno 1989 de bezitter van
het huisdier aangesproken op het
gedrag van zijn beest, toen kwa
men de kattemepper en of honde
slager, ook wel 'creeft' genoemd,
aan te pas. Die van Leiden sloeg
in 1493 ruim 200 honden dood.
Dieren dienden ook tot wreed
vermaak. Hanengëvechten, kat
knuppelen, gans- of palingtrek
ken waren een geliefd volksver
maak, waarop eind 16de eeuw in
de meeste gebieden een verbod
kwam.
Is de Grand Nacional op de buis, een van 's we
relds bekendste paardenraces, dan gaat bij Joop
van der Reijden thuis absoluut de knop om. "De
walgelijkste uiting van de relatie tussen mens en
dier", noemde de voormalig staatssecretaris gis
termiddag de paardensport, toen hij gistermiddag
bij de 125-jarige Nederlandse Vereniging tot Be
scherming van Dieren in Den Haag officieel het
eerste exemplaar in ontvangst nam van het boek
Dieren en Nederlanders.
In zijn functie als 'tweede man' op het ministe
rie van WVC ontving Van der Reijden in 1984 de
onderscheiding 'Dierenbeschermer van het Jaar'.
"We winden ons geweldig op over het tropisch
regenwoud, de ozon. Maar als het over dieren gaat,
hebben we het alleen over hoe we onze dierentui
nen vol kunnen houden met exotische, zeldzame
exemplaren", treurde hij.
Al in de oudheid werden dieren
gebruikt als proefdier. Enkele
eeuwen was het dier in die hoeda
nigheid minder in trek, maar in
1600 verrichtte Pieter Paauw aan
de leidse universiteit de eerste
proeven op dieren.
Maken we een sprong naar het.
begin van deze eeuw dan zien we
dat postduiven in de Eerste We
reldoorlog als koerier werden in
gezet en dat in de mobilisatie van
1939 paarden werden gevorderd
om deel te nemen aan het strijdto
neel. In 1950 reed in Staphorst
nog een kar. die door een hond
werd getrokken. En anno 1989 is
er sprake van legbatterijen, kal-
vermesterijen, kettingzeugen en
andere vormen van dieronvrien
delijke veehouderij. En dit tot
verhoging van de eigen welvaart.
Aan de andere kant zijn er ruim 22
miljoen huisdieren, honden en
vooral katten, die in de meeste ge
vallen een prinsheerlijk bestaan
hebben. De 'Dierenbescherming'
probeert het spanningsveld tus
sen die twee te verldeinen. En
boekt daarin steeds meer succes.
Maar de Nederlander is zijn Ja
nuskop wat het dier betreft nog
niet kwijt.
Schiphol mag
van gemeenten
vleugels uitslaan
HAARLEMMERMEER - De
luchthaven Schiphol moet de kans
krijgen zich optimaal te ontplooien.
De aanleg van een vijfde landings
baan en de bouw van een tweede
stationsgebouw mogen dan ook
niet worden gedwarsboomd. Tege
lijkertijd moet de regio een interna
tionaal imago van een schoon, orde
lijk en veilig gebied krijgen. Het
milieu moet eerder een positieve
factor zijn van de vestigingsplaats
dan een aspect dat ontwikkelingen
blokkeert.
Dat stelt het Regionaal Overleg
Amsterdam (ROA), een samenwer
kingsverband van 21 gemeenten
(waaronder Haarlemmermeer) met
Amsterdam, in de ontwerp-struc-
tuurvisie 2015 'De grenzen verlegd'.
De structuurvisie wordt de komen
de maanden door alle 22 gemeente
raden behandeld om tot officieel be
leid te worden verheven.
Er wordt in de nota een reeks
maatregelen genoemd waarmee zo
wel voor Schiphol als voor het
milieu het beste kan worden be
reikt. Zo wordt dè luchthaven ge
vraagd de nachtvluchten en het ge
bruik van de Zwanenburgbaan en
de Bulderbaan (over Buitenveldert)
te beperken.
Het ROA-gebied, gelegen tussen
Haarlemmermeer, Almere en
Beemster, is volgens de betrokken
gemeenten 'de economisch sterkste
en snelst groeiende regio van Ne
derland'. Naast Amsterdam en het
in Haarlemmermeer gelegen Schip
hol zijn de sterke punten de glas
tuinbouw inclusief veiling in Aals
meer, het industriecomplex in de
Zaanstreek, Almere als snelst groei
ende gemeente van Nederland en
het nationaal landschap Waterland.
De Haarlemmermeer neemt, zo
valt uit de nota op te maken, een wat
bijzondere positie in omdat er dicht
naast elkaar een werkgebied
(Schiphol) en een woongebied
(Hoofddorp) liggen. Om deze struc
tuur te verstevigen, moet volgens
de nota de woningbouw worden ge
concentreerd in het gebied rond
Hoofddorp/Nieuw-Vennep.
Provincie voert
nieuwe manier
financieren in
DEN HAAG - Zuid-Holland heeft
gisteren als eerste provincie het zo
genoemde commercial paper pro
gramma (CP) uitgebracht, een nieu
we mogelijkheid om geld te lenen.
Daarmee wordt voorzien in de be
hoefte aan kortlopende financie
ringsmiddelen. De omvang van het
CP bedraagt honderd miljoen gul
den. Dat is het maximale bedrag dat
in één keer kan worden geleend.
Zuid-Holland heeft een begroting
van ongeveer een miljard gulden.
Grootste voordeel, zo werd giste
ren bij de ondertekening van het
contract met de NMB Postbank ver
teld, is dat de provincie niet vastzit
aan een bepaalde looptijd. Die vari
eert tussen twee weken en twee
jaar. Het CP is verhandelbaar pa
pier. zodat de belegging voor de
geldgever weer in liquide middelen
is om te zetten en de provincie door
terugkoop van het papier haar 'le
ning' geheel of gedeeltelijk kan 'af
lossen'. Ander pluspunt is dat het
enig rentevoordeel oplevert.
Van het commercial paper pro
gramma wordt sinds twee jaar in
tensief gebruik gemaakt, vooral
door lagere overheden.
Een gunstig aspect is dat met het
CP een bredere markt van inves
teerders kan worden gevonden. Ze
worden namelijk niet alleen door
banken gekocht, maar vooral door
institutionele beleggers en soms
ook door pensioenfondsen.
Afscheid directeuren
LEIDEN - De directeur en de ad
junct-directeur van het voormalige
energiebedrijf Hillegom-Lisse-Sas-
senheim, P. Tekstra en P. van
Prooijen, nemen vrijdag afscheid.
De beide functionarissen gaan met
vut. Zowel Tekstra als Van Prooijen
werden in 1986 benoemd in de di
rectie van HLS. Dit nutsbedrijf is
inmiddels opgegaan in de Energie-
en Watervoorziening Rijnland.
Tekstra was voor zijn benoeming
hoofd van de technische dienst van
HLS. Van Prooijen was tot 1986 ad
ministrateur. Beiden nemen vrijdag
afscheid met een receptie voor ge
nodigden in 'De Oude Tol' in Sas-
senheim.
