Wie wil er nog leraar worden?
NABU
Wie wil dat recht zijn loop
heeft moet durven getuigen
Opinie
Pabo dolgedraaid door onderwijsbeleid
'Marketingplan voor
kerken is hoognodig'
PAGINA 2
MAANDAG 20 NOVEMBER 1989^
In de krant van dinsdag 7
november stond een artikel met
de kop 'Vooropleiding pabo
onvoldoende' naar aanleiding
van een bijeenkomst in
Noordwijkerhout. De inhoud
van die studiedag is om
'compleet door het dak te gaan',
vindt drs. Bert Erades. Hij
schreef op persoonlijke titel een
reactie.
i pabo goed te kunnen
kennis
volgen. Pabo-studenten moeten met de slogan: 'Aankomend talent
worden bijgespijkerd met wiskun- zoekt leraar'. Aan de arbeidsom-
de en spelling. Als oplossing zoeken standigheden wordt niets veran-
de heren hun heil bij de vwo-stu- derd. De salariëring wijzigt zich ook
dent en een vergelijkbaar universi- niet. Het is nu al verbazingwekkend
tair studie-r
Ik val met de deur i
volgende stellingen:
hoogste tijd dat dit soort predikers zal hen volgen? De zwakkeren, zij
van onderwijsbeleid naar huis die niets beter weten? Het is de
wordt gestuurd. 2. Ons volk mag blij vraag of het basisonderwijs op dit
zit te wachten.
worden in ons land stiefmoederlijk van anderen. Kinderen evenmin, latingseis tot de pabo. Van een pabo
behandeld. Degenen die voor dit Waarom vinden wij de afhankelijk- een omhooggeschoten universitaire
beroep kiezen moeten dit wel uit heid van kinderen zo gewoon? Het instelling maken, helpt nog minder.
streelt onze eigenwaarde: we zijn De overgang van 'kweekschool
'dit pro- voor onderwijzers en ohderwijze-
bleem op te lossen. Het is en blijft ressen' naar 'pedagogische acade-
een machine die doet wat wij willen, mie' heeft de kwaliteit van die in-
als die een beetje slim geprogram- stellingen niet verbeterd; het werk-
meerd is. te hooguit statusverhogend voor
Het ontbreken van enig inzicht in het personeel dat het moet hebben
kennismanagement en kennis- van status. Verlenging van de stu-
-overdrachtmanagement, gekop- dieduur van een pabo-opleiding
peld aan de valse veronderstelling werkt evenmin. Je kunt een student
dat er vrijheid van onderwijs is, wel volstoppen met van alles en nog
zorgt ervoor dat het onderwijs een wat. De student moet er dan wel iets
slechte naam heeft en houdt. Er zijn mee kunnen doen.
er velen die zich ergeren aan de zelf- Een paar ideeën kunnen een weg
genoegzaamheid van leraren. Er openen. Om te beginnen een totale
zijn vele leraren die zich ergeren aan herstructurering van basisonder-
de zelfgenoegzaamheid van het mi- wijs en lerarenopleidingen. Con-
nisterie en de onderwijsvakbonden. centratie van management en de-
Uit lijfsbehoud stellen die leraren centralisatie van uitvoering. Vervol-
zich onbereikbaar op. Het ministe- gens wordt het noodzakelijk om op-
rie en de vakbonden: weten die niet timaal te investeren in technologi-
beter? Ik moet concluderen: nee! sche ontwikkelingen. Simpel ge-
i1 c steld: een goed rekenprogramma in
OldtUb (je basisschool heeft meer effect
Hoe lossen we dit probleem op? Dat dan een wiskundeprogramma voor
is niet zo eenvoudig. In ieder geval de bovenbouw van het vwo. Een
niet door een'verhoging'van de toe- echt goed rekenprogramma in de
niet-materile overwegingen doen.
Stel voor dat er geen leraren meer nodig! Met computers
zijn. Voor sommige scholen is dit nu
al een reëel probleem bij ziekte.
Klassen worden samengevoegd.
Kinderen worden bezig gehouden,
want naar huis sturen kan en mag
niet. Als de kinderen op school zijn
wil dat nog niet zeggen dat ze er wat
leren! Maar daarvoor zitten ze niet
De pabologen Hanselman (voorzit- op school. Daar is de leerplicht niet
ter ARBO), Franssen (WD-specia- voor. Met die leerplicht garandeert
list onderwijs) en Bosch (Christelij- de overheid twee zaken: dat kinde-
ke Pabo Oegstgeest) poneren de ren leren en dat dit leren gebeurt
stelling dat de vooropleiding v
pabo-student onvoldoende i
havo-opleiding biedt onvoldoende zorgen voor een goed aanbod
Tegenwoordig gebeurt dat
dat er zoveel havo-ers en een enke-
huis met de le vwo-er de pabo-opleiding gaan
de volgen. Welke horde
basisschool kan bewerkstelligen
dat meer kinderen dat wiskunde
programma kunnen doorlopen.
Het beroep van leraar basisonder
wijs moet echt aantrekkelijk wor
den. Fraaie en sluwe affiches wer
ken tijdelijk. Daarmee wordt ook
bedoeld dat er een eind moet ko
men aan de onmacht van pabo's en
nog meer aan de onmacht van het
Ministerie van Onderwijs om daad
werkelijk over te gaan tot waar ze
voor zijn: het garanderen van fun
derend onderwijs.
Voor beleidsmakers in het onder
wijs geldt bovendien: geloofwaar
dig worden voor degenen die wer
ken in het onderwijs. Het Ministerie
van Onderwijs heeft daar altijd al
moeite mee gehad. De onderwijs
vakbonden gaan steeds meer op het
ministerie lijken: ze geloven steeds
meer in hun eigen sprookjes. In on
derwijsland heeft dat van Blauw
baard zijn betekenis niet verloren.
Volgens mij is het pabo-circuit
dolgedraaid, het ministerie van on
derwijs weet zich geen raad meer.
De pabo's weten het evenmin. Ie
dereen vecht om zijn hachje of om
zijn gezicht te redden. De onder
wijsvakbonden zijn het spoor ook
kwijt geraakt. Wat is er dan makke
lijker om de pabo-student aan de
paal te nagelen?
(De auteur is directeur va
Leidse pabo, die binnenkort v
goed de poorten sluit)
zijn dat er nog pabo-studenten zijn.
3. De beleidsmakers voor leraren
opleidingen (en die zitten niet al
leen in Zoetermeer) roeien in een 3. Het beroep
Drie taken
i leraar in het basis-
Middeleeuwse schuit. Ik licht deze onderwijs kent drie hoofdtaken:
De leraar is kennis-overdrager, b.
De leraar is opvoeder, c. De leraar
organiseert met collega's een leer
stellingen kort toe.
Vergrijzing
1. Sinds 1984 gaat het niet goed met klimaat in de school,
de pabo's. Op last van Deetman De laatste taak is voor de buiten-
werden in 1984 de pabo's uit de staander niet zichtbaar. In bedrijfs-
grond gestampt. Dit gebeurde door matig opzicht vergt dit heel wat aan
verplichte fusies van kleuterleid- flexibiliteit van de persoon en aan
steropleidingen en onderwijzersop- deskundigheid van de leraar. Het
leidingen. In 1986 gingen de pabo's enige wat ouders hiervan merken is
mee in het fusie-proces van de te bestuderen in het schoolwerk-
scholen voor hoger beroepsonder- plan c
3 te beluisteren op
wijs. Onderwijsfusies maakten deel deravonden. In de wetgeving op het
uit van de bezuinigingsplannen van onderwijs is de opzet van een
Hierbij geldt de stelregel: de jongste wijs de eis tot een werkplan z
vliegt eruit als de ouderen willen men, zou de hel losbarsten en zal
blijven zitten. Resultaat: een
menig ambtenaar de bureaustoel
me vergrijzing van de pabo's. Er zijn verwisselen
overigens uitstekende oudere lera- De leraar als opvoeder vormt in
ren! feite de hoofdtaak. Je zult een gezin
s het onderwijsbeleid hebben van 35 kinderen! En maar
i de getal- opvoeden... Als ze eerlijk zijn weten
len. Het studentenaantal telde, veel ouders zich al geen raad met
pabo-studie niet horde wel?
vuldig. Al moesten studenten met dersteld kennis van zaken te heb-
Uit twijfelachtige onderzoeken Van elk vak moet je weten wat je
bleek ook, dat pabo-studenten niet moet overdragen aan de kinderen
- Leraar is vaak opvoeder
kunnen rekenen en spellen. De ge
middelde pabo-student van nu
heeft leren rekenen en spellen vanaf
1975, van lagere-school-leraren
hoe je dat moet doen. Wil
iemand leraar worden?
Op het ministerie van onderwijs
bijvoorbeeld bij de onderwijs-
die werden afgeleverd door de on- vakbonden gaat men er nog steeds
derwijzersopleidingen van toen. In
die tijd maakten bovenstaande he-
pabologen zich
druk om de kwaliteit
uit dat dit allemaal te bundelen
persoon. Dit is onmogelijk,
geen meter Of je overbelast onredelijk de le
de zgn. pe- raar. Dat gebeurt dus dagelijks. Of
dagogische academies! De zaken je neemt het niet zo nauw met de
liepen best, waarom zou je je druk kwaliteit van het onderwijs. En dat
maken? Met het Deetman-beleid gebeurt helaas dus ook dagelijks,
hebben ze driftig meegedaan in de Wie zijn hiervan de dupe? Niet de
CDA-WD-mallemolen. En dan onderwijs-yup die alleen r
De behandeling van een gerucht
makende drugszaak voor de Arn
hemse rechtbank is uitgelopen op
hevig conflict tussen de verde-
le jaren. Er staan twee uitersten te
genover elkaar. De ene partij schil
dert een nachtmerrie die aan het
werk van Kafka doet denken: mor-
diging en het openbaar ministerie gen wordt u onschuldig
de vuile handen schoon wrijven
i verhaal afsteekt, niet de amb
over de rug van de huidige en de ko- tenaar die feitelijk belast is met sub-
sidie-beheersing. Nee, de kinderen
zijn de dupe. Uw kind is dagelijks
de dupe van de ondoordachte over
spannen verwachting die wij alle-
afschuiven naar de le
mende pabo-student? Oprollen
weg ermee!
Werkomstandigheden
2. De afgelopen jaren is het beroep maal
van leraar er niet populairder op ge
worden. Slechte arbeidsomstandig
heden, onzekerheid over de werk
omstandigheden vanwege de bezui- voorziening van computers. Com-
nigingen, een lage salariëring en puters kunnen bij goed gebruik en
een afnemende maatschappelijke voorzien van een werkbare pro
waardering. Jarenlang hing zelfs grammatuur juist op het gebied v
van leraar. Ze weten dat de pa- zwammende leraar. Iedereen weet
bo-opleiding niet makkelijk zal dat, maar niemand zegt het. Wat bij
zijn. Er moet hard gewerkt in die goed onderwijs een voorname rol
4-jarige opleiding. En als daarna speelt, is een leerlingvolg-systeem.
een baan gevonden is, moet er nog Een beetje redelijk computerpro-
harder worden gewerkt. gramma levert dit. Als volwassene
Zeker de leraren basisonderwijs wilt u niet graag afhankelijk zijn
de rol van anonieme getuigen.
De advocaat van de verdachte te
gen wie veertien jaar is geëist we
gens het organiseren van een heroi-
nelijn heeft zelfs een kort geding
tegen de Staat aangespannen om de
officier van justitie te dwingen twee
informanten die tot dusver ano
niem zijn gebleven, op te roepen als
getuigen.
door
Gijs Schreuders
De officier weigert, de advocaat
steigert. De een wil de anonimiteit
van de getuigen waarborgen, de an
der noemt het een grondrecht van
iedere verdachte om diegenen die
hem verdacht maken te kennen.
Het Europese Verdrag voor de
Rechten van de Mens geeft immers
elke burger tegen wie een strafver
volging is ingesteld, het recht de ge
tuigen a charge te ondervragen.
De strijd rond het gebruik van
anonieme verklaringen woedt al ve-
deeld op grond van oncontrolëerba
re laster door geheime aanbrengers.
Dat is het risico van het gebruik var
schuldigde tegemoet te treden en
zich in de rechtzaal aan een onder
vraging te onderwerpen. Vele advo
caten, maar ook een aantal topfigu
ren uit het Openbaar Ministerie
spraken de afgelopen jaren de vrees
uit dat het evenwicht tussen het be
lang van de rechtshandhaving
getuigen. Niet alleen hun (doelmatige opsporing en vervol-
naam, maar ook hun betrouwbaar- ging) en het recht van een verdachte
heid en hun motieven blijven ver- op een eerlijk proces ernstig ver
borgen. Verdachte en advocaat stoord dreigde te raken. Om twee
kunnen de afgelegde verklaringen redenen. Ten eerste verdraagt het
onmogelijk ontzenuwen, want zij beginsel van de openbaarheid zich
mogen de getuigen niet ondervra- niet met een verhoor van getuigen
gen. De verdediging wordt onmoge- uitsluitend door de politie of de
lijk, het proces eindigt automatisch rechter-commissaris. Ten tweede
in een bewezenverklaring. komt dan het beginsel in de ver-
De andere partij voert aan, dat de drukking dat aanklager en verdedi-
rechtsstaat tot een bespotting ger de rechtsstrijd met gelijke wa-
wordt gemaakt, als getuigen uit penen moeten kunnen voeren,
vrees voor repressailles door niets
ontziende onderwereldfiguren De Limburgse advocate mr. Taru
moeten afzien van het afleggen van Spronken, die het voeren van de
verklaringen. Van vervolging en be- verdediging tegen anoniem afgeleg-
straffing van zware criminelen de verklaringen als een onmogelij-
komt dan niefs terecht. De politie ke farce bestempelde, maakte vorig
van Amsterdam klaagde vorig jaar jaar een succesvolle gang naar de
dat zij de bewijslast tegen drugs- Europese Commissie voor de Rech-
handelaren moeilijk rond kan krij- ten van de Mens. Het betrof een
gen, omdat de getuigen voortdu- zaak waarin zware gevangenisstraf-
rend worden bedreigd. De anonimi- fen waren uitgedeeld en het bewijs
teit van getuigen wordt aanvaard uitsluitend op anonieme getuigen-
om mensen te beschermen die an- verklaringen berustte. De verdedi-
ders wraak hebben te duchten en ging had in het vooronderzoek wel
hun leven niet zeker zouden zijn. via de rechter-commissaris schrifte-
Het gebruik van anonieme getui- lijke vragen mogen stellen, maar
gen verklaringen aan meer beper- van de 14 opgegeven vragen waren
kingen onderhevig dan ander be- er slechts twee beantwoord. Uit de
wijs-van-horen-zeggen. In 1984 er- overige antwoorden had misschien
kende de Hoge Raad voor het eerst de identiteit van de getuigen kun-
dat behoedzaamheid toch wel gebo
den is. Aan de rechter die anoniem
afgelegde verklaringen als bewijs
gebruikt, werd sindsdien de eis ge
steld dat het vonnis een verant
woording moet bevatten van het ge
bruik van anonieme belastende
doorschemeren.
Een deel van de Europese Com
missie bleek van mening dat ano
nieme verklaringen helemaal niet
als bewijs mogen worden gebruikt,
tenzij de verdediging gelegenheid
klaringen als de verdediging de krijgt de getuigen te ondervragen,
juistheid van die verklaringen be- De meerderheid wilde niet zover
twist. Maar veel stelde deze eis in de gaan, maar de commissie oordeelde
praktijk niet voor. unaniem dat de Nederlandse justi-
Het aantal zaken waarin getuigen tie het grondrecht op een eerlijk
zich beriepen op hun vrees voor re- proces had geschonden. Anonieme
pressailles, nam hand over hand verklaringen die door de verdachte
toe. Dit zou wel begrijpelijk zijn als worden betwist, mogen volgens de
het in al deze gevallen om de be- meerderheidsuitspraak weliswaar
rechting van internationale drugs- gebruikt worden, maar zij mogen
handel of andere vormen van mee- njet het enige bewijs vormen. De of-
dogenloze criminaliteit zou gaan. ficier van justitie moet op zijn minst
Anonieme verklaringen doken ech- aanvullend - hard - bewijsmateri-
ter ook steeds meer op in steunfrau- aal kunnen verschaffen,
de-zaken, waarbij de verklikker lie- Na deze Europese tik op de vin
ver in het geniep blijft. Ook bij de gers van de Nederlandse justitie is
berechting van inbraken en jeugd- het wachten nu op het Europese
vandalisme hadden de verdachte en Hof, dat waarschijnlijk paal en perk
de verdediging herhaaldelijk het zai stellen aan het gebruik van ano-
nakijken: de getuigen vreesden een nieme getuigenverklaringen als be
steen door hun ruit, hun naam bleef wjjs. Vervolgens komt de beurt aan
buiten het proces-verbaal en zijzelf de Nederlandse wetgever die om in
buiten de rechtzaal. de pas te blijven met de Europese
De burger die eraan wil meewer- regels nauwkeurig zal moeten aan-
ken dat het recht zijn loop heeft, geven in welke (uitzonderings)ge-
moet ook de moed kunnen opbren- vallen anonieme verklaringen
gen met open vizier de door hem be- rechtmatig bewijs opleveren.
RIJNSBURG Collecteschalen en avondmaalsbekers maakten deel
uit van de expositie die in het kader van 150 jaar Gereformeerde Kerk
in Rijnsburg in 'Het Centrum' bij de Immanuëlkerk viel te bewonderen.
Genodigden van de jubileumdienst. die gisteravond plaatsvond, kon
den vooraf de zo'n 150 foto's in ogenschouw nemen, naast de ten toon ge
stelde historische voorwerpen. Rechts op de foto de VVD-wethouder K.
Brul. (foto Dick Hogewoning)
DRIEBERGEN Kerken moeten hoognodig markt-ge-
richt Ieren denken. Prof. dr. Anne van der Meiden vindt
het even snobistisch als 'onwerkelijk om vol te houden
dat het Evangelie een eigen overtuigingskracht heeft,
ook al staat de inhoud haaks op de interesse van veel
mensen. Bovendien is de kerkverlating ten onrechte
vooral theologisch benaderd. Kerken spreken liever
over 'Godsverduistering' dan over een bruikbaar marke
tingplan.
Het selecte gezelschap uit de Ne
derlandse kerkelijke top, dat tot
zaterdag de conferentie 'Bood
schap aan de Boodschap' bij
woont, dat in het kader van het
Willibrordjaar wordt gehouden,
werd krachtig door de bekende
media-hoogleraar op de vingers
getikt. De kerken moeten volgens
hem eindelijk tot het inzicht ko
men dat zij in een concurrentie
positie verkeren in de moderne
samenleving.
Het is volgens Van der Meiden
een van de meest hardnekkige ge
dachten in het kerkelijk leven,
dat de kerken nog steeds de al
leen-verkopers van het heil zijn.
Buiten de kerken is er meer aan
bod van religieuze behoeftenbe-
vredigende boodschappen dan in
de kerken. Het moeilijke van de
christelijke boodschap is alleen
dat die van zichzelf zegt niet naar
de mens te zijn. De taak van de
kerk is dan om te zorgen dat de
boodschap wel vóór de mens be
stemd is.
Van der Meiden legde de kerke
lijke vertegenwoordigers uit dat
marketing een wezenlijk gegeven
is van de moderne 'offerte-cul
tuur'. De kerken zijn echter nog te
veel ingesteld op een 'zoek-cul-
tuur'. De kerken zullen moeten le
ren te offreren, aan te bieden wat
mensen zouden kunnen zoeken
of vragen. Marketing, aldus de
hoogleraar, is niet iets platvloers
('het evangelie is geen zeep dat
moet worden verkocht'), ook al
zijn er vooral in de Verenigde Sta
ten daarvan genoeg voorbeelden.
De hoogleraar deed de verte
genwoordigers van uiteenlopen
de kerken en stromingen nog een
interessante suggestie aan de
hand. In deze offerte-cultuur is er
niet echt behoefte aan kerkelijk-
organisatorische eenheidsbewe
gingen, maar meer aan breder
aanbod in een pluralistische
markt. Misschien kunnen kerken
elkaar dus eerder vinden in de
marketing dan op het geloofs-
vlak, zo dacht Van der Meiden.
'Zure druiven'
Ook de godsdienst-socioloog dr.
G. Dekker, hoogleraar aan de
Vrije Universiteit, waarschuwde
er voor dat als de kerken een rol
van betekenis willen blijven spe
len, zij zich moeten aanpassen of
op zijn minst aansluiting moeten
zoeken bij het moderne bewust
zijn. Zoals de zaken er nu voor
staan is de betekenis van de ker
ken en de christelijke godsdienst
zeer gering geworden in onze sa
menleving, vond hij.
Kerken moeten volgens de so
cioloog niet laconiek doen over
de kerkverlating. Een 'zure drui-
ven-theologie' noemde hij de op
stelling van sommige theologen,
die bijvoorbeeld zeggen het niet
erg te vinden als mensen 's zon
dags de voorkeur geven aan de
natuur boven de kerk. Buiten de
kerk is er geen christelijk geloof
mogelijk, was zijn stellige over
tuiging. Een redelijk vast kader is
nodig. Volgende generaties zul
len anders niet vastgehouden
kunnen worden.
Dekker riep de kerken dan ook
op om weer beddingen te gaan
maken, waarbinnen de de ver
schillende stromingen kunnen
vloeien. Ook de evangelicale rich
ting en de kritische basisbewe
ging, want als deze stroompjes al
leen blijven doorsijpelen, zullen
ze onherroepelijk opdrogen.
Tegelijkertijd moeten de ker
kert de ogen meer geopend heb
ben voor de problemen in de sa
menleving. Dekker realiseerde
zich dat deze twee prioriteiten
met elkaar op gespannen voet
kunnen staan. Maar, zei hij, beide
zaken zullen toch meer aandacht
moeten krijgen, anders zullen ge
loof en kerk in toenemende mate
uit elkaar groeien.
Dubbelleden'
onmogelijk in
Samen op Weg
LEIDSCHENDAM - Hervorm
den en gereformeerden zullen in
het kader van het Samen op Weg-
proces eikaars attestaties (bewij
zen van lidmaatschap) erkennen.
Dubbellidmaatschap blijft onmo
gelijk.
Volgende week zal de gezamen
lijke synodevergadering van de
Hervormde Kerk en de Gerefor
meerde Kerken zich over dit con
cept-voorstel buigen. In die rege
ling wordt gewaarschuwd voor te
hoog gespannen verwachtingen.
De twee kerken zijn nog steeds
niet officeel herenigd, dus uitein
delijk verbreekt een gerefor
meerd kerklid de band met zijn
kerk als hij zich bij een hervorm
de gemeente aansluit. Andersom
geldt dat natuurlijk ook.
Het voorstel van een nieuwe re
geling is in het grootste deel van
de hervormde en gereformeerde
classicale (regionale) kerkverga
deringen positief onthaald. Van
de 42 hervormde classes die heb
ben gereageerd, zijn er tien tegen
de nieuwe regeling, omdat deze
niet slechts voor Samen op weg-
gemeenten geldt, maar voor heel
de kerk. Sommige kerken zien
niks in de regeling omdat ze heel
het herenigingsproces van de
twee kerken niet zien zitten.
EN VER
Mariënburg. De progressieve
rk Mariënburgvereniging wil niet
in onvrede blijven steken. De al
gemene vergadering is er achter
gekomen dat 'loyale oppositie'
niet betekent dat zij luid proteste
rend tegen elke bisschoppelijke
uitspraak te hoop moet lopen. Za
terdag besloot men wel alle ver
wijzingen naar het beleid van de
bisschoppen uit het plan te
schrappen. "Misschien is er aan
de moeizame contacten met de
bisschoppen te veel tijd besteed".
VU-vereniging. De vereni
ging van de Vrije Universiteit is
er nog niet in geslaagd definitieve
plannen voor de toekomst te sme
den. De ledenraad besloot zater
dag achter gesloten deuren de
discussie over de identiteit ook
volgend jaar weer te bespreken.
De VU-vereniging, met nu 13.000
grotendeels grijze leden, zou vol
gens een nota oecumenischer
moeten worden. Voorlichter van
de vereniging Daan van der Waals
is onlangs demonstratief opge
stapt, want de "feitelijke boedel
scheiding tussen geloof en weten
schap is aan de VU haast een doc
trine geworden".
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Aus-
terlitz J. A. Zeilstra kand. Utrecht, te
Haamstede C. Haasnoot kand. Lisse,
te Leerdam H. O. Molenaar Putters-
hoek; aangenomen naar Berschehoek
Heusden; bedankt voor Middelharnis
dr. P. Vermeer Kesteren.
Gereformeerde Kerken: beroepen te
Terneuzen L de Ruiter Heerenveen.
Geref. Kerken vrijgemaakt: aange
nomen naar Groningen-Oost P. W van
de Kamp Assen.
Christelijke Geref. Kerken: beroe
pen te Bussum H. D. Rietveld Maars-
sen; aangenomen naar Nijkerk W van
Sorge Rijnsburg.
