STAPHORST IN DE BERGEN
COMU
D ANDORRA LA VELLA
BENV1NGUTS
ZATERDAG 18 NOVEMBER 1989
EXTRA
PAGINA 37
De wereld lelt zo'n vijftig belastingpa
radijzen. Het zijn vooral kleine staat
jes en zonnige eilandjes, die kokette
ren met hun milde en liberale klimaat.
Honderdduizenden papieren
(schijn)firma's en gevelondernemin
gen hebben zich in die verschillende
landjes gevestigd. Het doel: de be
lasting in eigen land ontvluchten. Eu
ropa herbergt verschillende belas
tingparadijzen, ook binnen de EG.
Hoewel 1992 nadert denken ze hun
uitzonderingspositie te kunnen be
houden, zo leert een rondreis langs
deze oorden. Na Jersey wordt die
reis vervolgd in Andorra.
door Rien Robijns
Een monotone rit met veel tolgeld door
Frankrijk tot Toulouse en dan de bergen
in: na bijna 200 kilometer rijden we hoog
door de wolken Andorra binnen. "Begin
er een eigen toekomst zonder socialisti
sche dictatuur", raadde 'adviseur' W.
Kok van Kok Properties uit Amsterdam
de lezers van Het Financieele Dagblad
enkele jaren geleden in een advertentie
aan. "Weiger het risico dat de overheid in
haar ijver straks u in eigen persoon nog
eens gaat nationaliseren. Denk eens na
over de mogelijkheden die er nog zijn in
Andorra, het non-fiscale paradijs in de
Pyreneeën".
De verworvenheden van deze heilstaat
worden snel duidelijk. De weg loopt
langzaam naar beneden naar de grootste
en langgerektste supermarkt van Euro
pa, waar jaarlijks zo'n vijf miljoen men
sen komen winkelen. Onderweg is een
bijna tomeloze bouwdrift waar te ne
men: elke berghelling waar een heipaal
pakt, lijkt te worden benut.
Hoewel er in de hoofdstad Andorra la
Vella officieel maar een paar duizend
mensen wonen heerst er een volstrekte
chaos. Er is een eindeloze file. Bezine-
dampen hangen als een permanente
grauwsluier boven de met winkels, hore-
ca-etablissementen en benzinepompen
volgestouwde straten. Het driftige getoe
ter van opgewonden automobilisten is
niet van de lucht en wordt nog versterkt
doordat het plaatsje midden in een vallei
ligt. Daarbovenuit stijgt eigenlijk nog
maar één ander geluid: het rinkelen van
de kassa.
Tegenzin
De volgende dagen wordt de indruk ver
sterkt dat de nood behoorlijk hoog moet
Middeleeuwen van mond op mond is
doorgegeven, wordt de Andorrees altijd
geloofd. Dat is voor de rechter het ge
makkelijkst. En je kan er beter niet over
klagen, want dan sta je ook meteen over
de grens".
Een Nederlandse beleggingsadviseur
die via Andorra zaken doet, knikt later
op de avond bedachtzaam wanneer dit
voorbeeld ter sprake wordt gebracht.
"Het is een staatje vol egoïstische mid
denstanders, achterlijke wetten en een
ouderwetse machtsstructuur, die sinds
eeuwen niet is veranderd", stelt hij vast.
"Het Is een soort Staphorst in de bergen.
Het is dat alles belastingvrij is en mijn
klanten daarom bij me komen, maar als
je bijvoorbeeld een firma wil oprichten
moet een Andorrese stroman voor de
buitenwereld altijd de eigenaar zijn. En
als je failliet gaat kun je volgens hun wet
ten persoonlijk lijfeigene van die Andor
rees worden. Dat zijn geen lokkertjes. Ze
zitten elkaar in ieder geval altijd enorm
te bevoordelen. Daar moet alles voor wij
ken".
De gouden bergen die vele tientallen ja-
Andorra: hoe keuterboeren plaats maakten
voor gelukzoekers en rinkelende kassa's
zijn om hierheen te verkassen. De au
tochtone bewoners lijken voor het me
rendeel permanent met het verkeerde
been uit bed te stappen. Op vragen geven
ze met tegenzin antwoord. Bij een een
voudige groet kijken ze behendig langs
de betrokkene heen. Wanneer we bij een
lokale advocaat aankloppen, om informa
tie over de gang van zaken in zijn para
dijs, weigert hij ondanks een gloedvol
le aanbeveling van een zakenpartner uit
Nederland zijn mond open te doen. Op
de vraag of hij ook een collega kent die
zijn tong niet is kwijtgeraakt, zegt hij:
"Kijk maar in het telefoonboek, daar
vind je er misschien wel een".
Die houding kreeg vorm in de jaren der
tig, nadat de Andorrezen daarvoor zo'n
tien eeuwen lang hadden geleefd als nij
ver ploeterende keuterboeren die zich
op de rand van het bestaansminimum
zelf bedropen en ook nooit behoefte
voelden belasting te betalen.
In 1936 kwam een einde aan die sleur,
toen ene Boris Skossyreff, een avontu
rier van Russisch-joodse afkomst, in An
dorra belandde. Hij porde de bevolking
op om. in plaats van het onvruchtbare
land, de belastingvrijdom te gaan culti
veren en in dat kader banken en andere
ondernemingen te gaan aantrekken. Die
voorstellen vielen goed, en men ging er
zelfs mee akkoord dat Boris dan koning
van het nieuwe paradijs zou worden.
Op het moment dat Boris I zou worden
gekroond, werd hij door een aantal poli
tiemannen opgepakt en in Spanje vast
gezet. De bisschop van Urguel, samen
met de president van Frankrijk al sinds
de dertiende eeuw de formele machtheb
ber ter plaatse (ze worden co-prinsen ge
noemd), vond de tijd rijp om te laten zien
wie echt de baas was in het staatje.
Maar de ideeën van Boris waren daarmee
niet van de baan. Van dat moment af
werkten behendige advocaten en buiten
landse goudzoekers zijn concept verder
uit. En dat was eenvoudig: totale belas
tingvrijdom voor zowel particulieren als
bedrijven. De fiscale vluchtelingen kwa
men er vervolgens op af als bijen op de
honing. Van de 58.000 inwoners die het
staatje nu telt, komen er inmiddels niet
minder dan 50.000 uit het buitenland.
Niet over rozen
Ruim vijftig jaar na deze wat chaotische
start hoeft de bezoeker van dit paradijs
weinig moeite te doen om er achter te ko
men dat het pad van degenen, die hier
door worden gelokt, niet doorlopend
over rozen gaat. Aan de bar van ons hotel
even buiten de hoofdstad, verslikt een
Duitser zich bijna in zijn wodka met ijs
wanneer we hem vragen naar zijn erva
ringen. Hij woont al jaren in Andorra en
zegt zich er veel van te hebben voorge
steld.
"Helemaal geen belasting, mooie natuur,
zonnig klimaat, nietwaar. Toen ik erheen
ging dacht ik dat het een droom zou
zijn". Hij slaat even hard met zijn vuist
op de bar. "Het is hier een volstrekt ach
terlijke bende", barst hij dan uit. "Als
buitenlander heb je hier minder rechten
dan de Oegandezen onder Idi Amin had
den. Wie even lastig is wordt eruit gebon
jourd. Tijdens processen, waarin de An
dorrezen steeds wat duister verwijzen
naar het gewoonterecht dat sinds de
ren lokten, beginnen niet alleen daar
door een wat doffe glans te krijgen. Geen
cent belasting betalen mag voor velen
een ideale situatie lijken, maar daar staat
tegenover dat huizen niet meer te beta
len zijn en er vermogens moeten worden
neergeteld om nog een zaak te beginnen.
Zo groot is de vraag.
Een drie-kamerflat in de stad kost al
gauw vier ton, een bungalow buiten de
stad twee miljoen gulden. Wie een win
kel aan de hoofdstraat van Andorra la
Vela wil huren, moet eerst 800.000 gul
den aan sleutelgeld neertellen en is ver
volgens maandelijks 3500 gulden per
vierkante meter aan huur kwijt.
Gelukzoekers
Niettemin is door de jaren heen een ta
melijk bont gezelschap Nederlandse
kwartjesvinders en gelukzoekers in deze
dreven neergestreken. Velen zijn ook
weer verdwenen, zoals W. Kok van Kok
Properties. In zijn heilstaat zonder socia
listische dictatuur had hij enkele jaren
een kantoortje waarin hij adviseerde
over alles waarover mogelijkerwijs te ad
viseren viel.
Maar nadat hij onder meer een landge
noot een stuk bouwgrond had verkocht
waarop wegens lawinegevaar niet mocht
worden gebouwd, was het tijd om aan
zijn stutten te trekken. Dat werd door de
plaatselijke autoriteiten duidelijk niet op
prijs gesteld. Gelukkig voor hem kon hij
weer zonder problemen terecht in het
vermaledijde Nederland.
Een tijd lang hebben ook talloze Neder
landse medici zich op verschillende ma
nieren via Andorra rijk gerekend. Zo
probeerde tien jaar geleden de onder
meer vanuit Amsterdam opererende za
kenman G. van Helden klanten te wer
ven'onder tandartsen, van wie hij ver
moedde dat ze door de fiscus in het nauw
werden gedreven. Hij stuurde fraaie fol-
BELASTINGPARADIJZEN
IN EUROPA
Frankrijk
a De huizen zijn duur, maar de belastinginspecteur komt er niet aanbellen.
ders op, waarin hij ze likkebaardend
voorrekende hoe zij zich "een jaarlijks
meevallertje van zo'n 25.000 gulden"
konden verschaffen door verbruiksma-
terialen als goud en protheses op papier
langs Andorra te laten lopen.
Volgens zijn schrijven had hij een firma
om dat te regelen ("u kunt zo ook een
boot voor 20 procent goedkoper dan in
Nederland kopen") gevestigd op een
adres in het plaatsje Aldoso, even ten
noordwesten van Andorra la Vella. Maar
de ogen van de restauranthouder, die op
dat adres blijkt te wonen, krijgen steel
tjes wanneer hem de brieven worden ge
toond. "Dat is mijn adres", stamelt hij
verbijsterd. "Ik zit hier al twintig jaar,
maar ik heb nooit van meneer Van Hel
den gehoord".
'Medicotel'
In dezelfde tijd ploften bij Nederlandse
artsen en specialisten al even wervende
brieven in de bus. Zij werden in gloed-
De hoofdstad Andorra la Vella: bezinedampen hangen als een permanente
grauwsluier boven de met winkels, horeca-etablissementen en benzinepom
pen volgestouwde straten.
volle bewoordingen benaderd door de
Duitse projectontwikkelaar Walter
Kraft, die in Amsterdam het zogeheten
Andorra Informatie Centrum leidde.
Kraft stelde zich voor samen met hen een
luxe hotel met medische accommodatie
in het belastingparadijs te starten. In dit
'Medicotel' zouden welgestelde lieden
zich voor veel geld op de 'meest gevari-
serde en creatieve wijze' kunnen laten
behandelen.
Maar daar ging het volgens de uitnodi
ging niet alleen om. Het alleraardigste
van het Medicotel moest zijn dat het met
een minieme inspanning kon worden ge
financierd door onze artsen en specialis
ten, omdat de zogenaamde superaftrek
van toepassing zou zijn op de kopers van
een 'participatiebewijs'. Wanneer ze voor
35.000 gulden zouden deelnemen, zou al
een jaarlijkse fiscale aftrekpost van
24.000 gulden ontstaan.
"Het heeft allemaal voordelen en geen ri
sico's; eigendom van onroerend goed
met een waardestijging van 25 percent
per jaar, fiscale voordelen en een uitste
kend rendement. U verwerft onroerend
goed in plaats van dat u belasting be
taalt", aldus de brochure, waarin enkele
Nederlandse artsen samen met een 'gere
nommeerde Andorrese medicus' het
project warm bij hun collega's aanbevo
len.
In totaal legden 25 Nederlandse specia
listen, door deze superaanbieding ge
lokt, een miljoen gulden op tafel. Maar
helaas...toen een van hen toch maar eens
navraag in Andorra ging doen bleek de
gerenommeerde plaatselijke confrater
niet te bestaan, was het Medicotel een
luchtkasteel, en was Kraft er inderhaast
met de bijeengelegde duiten vandoor ge
gaan. "Ach", verzuchtte een van hen ach
teraf, "wij specialisten zijn soms wat naï
ef hè".
De verhalen over Nederlanders die el
kaar oppepten om tot goudgerande in
vesteringen te komen en vervolgens de
boot in gingen, worden in Andorra aan
de cafétafels niet zonder leedvermaak
verteld. Miljoenen zijn daarbij in ijltem
po verloren gegaan. Zoals door die land
genoot. die na de verkoop van zijn bedrijf
in ons land met drie miljoen gulden in de
achterzak het paradijs betrad en daar ie
dereen wel eens even een poepje zou la
ten ruiken. Na twee jaar moest hij weer
potjelos het mini-staatje verlaten om te
rug te vallen op het Nederlandse sociale
stelsel, waarover hij in de plaatselijke
etablissementen zo breedsprakig zijn gal
had gespuwd.
Grof geld
Bijna was dat de Limburger Harry Gei
len ook overkomen. In een emotionele
stemming na de dood van zijn vader
deed hij zijn schildersbedrijf in Sittard
van de hand en vertrok naar Andorra,
waar hij in een circuit belandde dat hem
het walhalla voorspiegelde als hij zijn
geld volgens de juiste richtlijnen beleg
de. Al snel was hij het kwijt. "Ik kon mijn
huur niet meer betalen en ik had geen
eten meer in de ijskast staan", herinnert
hij zich die periode. "Van dat moment af
heb ik het allemaal zelf uitgezocht en
naar niemand meer geluisterd".
Nu schenkt hij in een klassiek ingerichte
flat in het hartje van Andorra la Vella
monter een Spaans biertje in. Op het
laatste nippertje werd hem toch nog de
helpende hand toegestoken. Hij ging
horloges verkopen. Eerst samen met zijn
vrouw op straat, vervolgens in een win
keltje, en zo verder. Ineens zat de vaart
erin. "Binnen driejaar was ik miljonair",
zegt hij trots. Sinds vier jaar verkoopt hij
op deze zonnige plek paraplu's, die voor
al populair zijn bij de Spaanse toeristen.
Elke maand komt een vrachtwagen met
24 ton paraplu's over de bergen binnen
en hij raakt ze allemaal kwijt. "Ik ga hier
van mijn leven niet meer vandaan".
Hij herkent de vele opgewonden verha
len en scheldkanonnades over zijn nieu
we vaderland. "Van de honderd Neder
landers die hier zaken proberen te doen,
mislukken er 95 in het eerste jaar en nog
eens vier in de vijf jaar daarna", zegt hij.
"Er blijft er dan één over. Gelukkig ben
ik er zo een geweest. Als je het hier een
maal doorhebt gaat het ook razendsnel.
Dan kun je in de kortste keren grof geld
verdienen".
Is het dan niet waar dat Andorra een
soort Middeleeuwse rechtsspraak heeft,
waarbij de buitenlander altijd ongelijk
heeft?
Geilen: "Ach, men moet niet vergeten
dat Andorra overspoeld is door buiten
landers en buitenlandse investeerders.
Ze willen zichzelf beschermen, dat is ook
nog wel een beetje te begrijpen. Als je
succes wilt hebben moetje het hele spel
meespelen en moet je zeker niet dwars
liggen. Maar als je je nergens mee be
moeit en je eigen weg gaat, kan het luk
ken. Mensen die zich niet kunnen aan
passen kunnen beter wegblijven. Niets is
perfect, maar voor mij en mijn vrouw is
het hier een paradijs. En alles wat je ver
dient is schoon".
Anonimiteit
Het laatste gesprek is met de directeur
van een bedrijf dat als stroman voor bui
tenlanders in Andorra optreedt, firma's
opricht en inschrijft en de juiste tips
geeft om de belasting te ontgaan. De
voorwaarde is, zoals bijna overal, anoni
miteit, omdat de betrokkene weliswaar
al ruim vijftien jaar in Andorra woont en
werkt, maar nog steeds niet als ingezete
ne is geaccepteerd.
"Ik kan morgen over de grens worden
gezet als ik iets fouts zeg", verklaart hij.
Onze gesprekspartner heeft het geweten
dat Nederlanders in Andorra hun za-
keninstinct hebben trachten te volgen.
Hij raakte bij nogal wat affaires betrok
ken en ten slotte kwam zelfs de FIOD in
het geniep bij hem thuis om inlichtingen
in te winnen, zegt hij.
Maar de FIOD mag toch niet in het ge
heim in andere landen opereren
Een brede glimlach: "Nee, maar het ge
beurt natuurlijk wel. Er kwamen op een
bepaald moment twee heren bij me die
bij iemand, die in Nederland blijkbaar
een misdaad had begaan, een sleutel van
een bankkluis uit Andorra hadden ge
vonden. Ze vroegen of ik ervoor kon zor
gen dat die kluis werd geopend. Ze had
den het eerst zelf geprobeerd, maar de di
recteur van de bank had geen toestem
ming gegeven. Natuurlijk kon ik dat ook
niet regelen, dat is het systeem. Alleen in
het geval van drugs kan de Nederlandse
regering met succes een beroep doen op
de autoriteiten hier, maar verder zit alles
potdicht. Daar bestaan we ook van. Die
heren konden het niet begrijpen, maar ze
konden ook niet protesteren, omdat ze
hier illegaal opereerden".
Maar de regering van Andorra heeft er
toch ook geen belang bij, dat misdadigers
Andorrese sluipwegen gebruiken?
De schouders gaan hulpeloos omhoog:
"Dat is het probleem. De regering accep
teert de constructies wel, maar wil er
niets van weten. Als iemand aan de rege
ring vraagt hoe het precies zit, is het ant
woord: dit soort dingen kunnen niet,
hoewel men weet dat het gebeurt. Je
kunt via elke plaats in de wereld Andorra
inschakelen om de belasting te omzeilen,
maar als niemand ernaar informeert slui
ten de boeken en de deuren zich en weet
men van niks. Als ik als bemiddelaar re
clame zou maken voor mijn handel word
ik op mijn vingers getikt. Dat vrijwaart
de autoriteiten van iedere verantwoorde
lijkheid. Dat stelt hen ook later in staat
naar volstrekte willekeur te handelen.
Het systeem is hier: geld is welkom,
maar ontleen er geen rechten aan. Ze be
schermen zichzelf tot in het extreme. Als
je geen geld of geen werk hebt vliegje er
meteen uit".
Denkt u dat dat systeem na 1992 nog
wordt geaccepteerd?
Moedeloos: "De discussie erover is
enorm. Maar de stemming is: als ze ons
dit afpakken zijn we nergens meer. En
wie zal het aandurven een land, dat zich
zelf kan bedruipen, alle rechten af te ne
men. Je ziet nu alleen dat hier veel Duit
sers en Engelsen een plekje zoeken. Ze
betalen er elke prijs voor. Verder is de
hele economie op de belastingvrijdom
ingesteld. Als de Europese Gemeen
schap daaraan een einde maakt is het
hier gedaan. Maar dat verwacht nie
mand".
Niet bedonderen
We verlaten Andorra zonder veel spijt.
Maar naïef blijken meer mensen die een
belastingparadijs bezoeken. Het duurt
niet lang of we staan in een kilometer
slange file voor de Franse grens. Iedere
auto wordt ondersteboven gekeerd op
zoek naar smokkelwaar. Want grond
mag voor de fiscale vluchteling wel as
tronomische bedragen kosten, een fles
whisky of een slof sigaretten is nog
steeds goedkoper dan in de omgeving,
waar bovendien de winkels op zondag
dicht zijn. We zien hoe de douane ladin
gen drank en sloffen sigaretten uit de au
to's haalt. De partijen worden opgesla
gen langs de kant van de weg, waarna
een vrachtwagen alles komt ophalen. De
mini-smokkelaars rijden scheldend ver
der.
Hadden ze ook maar beter naar Harry
Geilen moeten luisteren. "Als je je rela
tiegeschenken, zoals ik het dan maar ge
makshalve noem, gewoon op de voor
bank legt, zeuren ze niet", adviseerde hij.
"Er is met alle Andorrezen te praten,
maar je moet ze niet proberen te bedon
deren".
