Berlijns hart klopt weer
'De acteurs zijn toeschouwers geworden'
PAGINA 6
BUITENLAND
MAANDAG 13 NOVEMBER 1989
BERLIJN Ook bij de Potsdamer Platz valt een levens
groot gat in het betonnen symbool van Europa's tweede
ling. Ook bij wat voor de Tweede Wereldoorlog één van
de allerdrukste en vrolijkste pleinen van Europa was,
worden met een Oostduitse takelwagen segmenten uit
de gehate Muur weggerukt. De vele honderden kijkers
aan westelijke kant schreeuwen, juichen en huilen van
opwinding. Een nieuwe doorgang brengt Oost- en West
duitsers weer een stap dichter tot elkaar.
Zondagnacht het kale en jarenlange
doodse niemandsland tussen de
stadshelften: als eersten steken de
politiechefs van West- en Oost-Ber-
lijn elkaar de hand toe. Het gebaar
van verbroedering leidt ogenblik
kelijk tot een dankbaar applaus. De
hartverwarmende nacht van de
Postdamer Platz van 12 november
1989 zal bij iedereen die van het
schouwspel getuige was, zijn hele
verdere leven in het geheugen ge-
- grift blijven.
door
Johan Carbo
"Het oude hart van Berlijn zal
weer gaan kloppen", geniet burge
meester Momper van West-Berlijn.
Hij kan zijn geluk niet op. Bij het
ochtengloren zal Momper zijn Oost-
berlijnse ambtgenoot Krack op de
ze zelfde plek emotioneel bedanken
voor het historische moment dat de
autoriteiten miljoenen Duitsers
hebben verschaft. De razendsnel
aanzwellende mensenmenigte
smeekt hij vooral het hoofd er bij te
houden. "Doe geen domme dingen,
lieve vrienden. "Provoceer de Oost
duitse grenswachten niet. Ze zijn
nu ontspannen, maar ze hebben nog
wel de taak de grens te bewaken.
Voorkom wat er hier vlakbij, bij de
Brandenburger Tor, is gebeurd".
Bij hét monument van het veertig
jaar lange isolatiedenken van Wal
ter Ulbricht en Erich Honecker, was
het aan het einde van de vorige
nacht misgegaan met drommen uit
gelaten jongeren op de 1,80 meter
brede Muur. De aaneengesloten rij
Vopo's voor de Brandenburger Tor,
op wacht om een uitspuwing van
opgeloste spanning te voorkomen
via een massale run op de oostelijke
Unter den Linden, werden voor rot
te vis uitgescholden. Ze werden met
flessen en vuilnis bekogeld. Het ein
digde ermee dat de DDR een water
kanon inzette en de honderden uit
gelaten jonge Duitsers van de Muur
afblies.
Smeekbede
Zaterdagochtend, in alle vroegte,
komt de Westduitse politietop in
spoedvergadering bijeen. De Oost
duitse autoriteiten heeft haar ervan
beschuldigd alle medewerking te
hebben verleend aan een "campag
ne van haat" bij de Brandenburger
Tor. Uit vrees voor een confrontatie
tussen Berlijners en het leger van de
DDR besluit de Westberlijnse poli
tie een lange rij pantservoertuigen
voor de Muur te plaatsen en via mi
crofoons de mensenzee met een niet
aflatende smeekbede erop te wijzen
dat het feest zal ontaarden in chaos
als niet iedereen een vredelievende
houding aanneemt.
In die sfeer begint de zaterdag
avond, met angst voor het ongewis
se, en ditmaal met Vopo's bovenop
de Muur. De nog immer in een roes
van onoverwinnelijkheid verkeren
de toeschouwers beseffen hun ver
antwoordelijkheid. Ze ontsteken
kaarsen, ze houden samenzang, er
wordt wat onschuldig vuurwerk af
gestoken. De Strasse d. 17 Juni is
door voorbijgangers omgedoopt in
Strasse d. 9 November. Kaarsen
branden voor het kartonnen naam
bordje.
Er zijn mensen die toch met bei
tels en hamers de Muur bewerken
voor een 'Ost-peepshow', maar zij
zien in het donker vrijwel meteen
een Westberlijnse politieman op
doemen. De enkeling die het toch
waagt op de Muur te klauteren,
wordt meteen van westelijke zijde
aan zijn benen getrokken. "Doe
geen onbezonnen dingen, vrien
den", klinkt het uit de microfoons.
In extase
Dan, tegen middernacht, zijn bij de
Brandenburger Tor de spreekkoren
van de Potsdamer Platz hoorbaar.
De toeschouwers zetten het op een
hollen over een smal paadje langs
de Muur. Mensen vallen en staan
meteen weer op. Er gebeurt nu iets
bij de Potsdamer Platz. Daar is voor
de Muur het bovenste stukje van
een takelwagen zichtbaar en ver-
De beroemde cellist Mstislav Rostropovich bereidde bij Checkpoint Charlie de Oostduitse bezoekers
kaal welkom.
schijnt ook even later een Oostduit
se soldaat op de betonnen omhei
ning om met een cirkelzaag op sóm
mige stukken van de Muur de bewa
pening door te zagen. Het duurt veel
langer dan de toegestroomde kij
kers lief is. "Muur weg, we kunnen
niet meer wachten", brullen de in
extase verkerende Duitsers. Ook
zeer vele burgers uit de DDR met
peuters op hun arm vergeten de
kou.
"Muur weg, het heeft al veel te
lang geduurd". Maar het volk on
deraan de Muur zal nog veel geduld
moeten opbrengen. "Wir kommen",
scandeert het volk. De Oostduitsers
stoppen plotseling weer met de af
braak. En ook hier op de Potsdamer
Platz roept de Westberlijnse politie
tot orde op. "Doet u ook alstublieft
een paar passen achteruit, u staat te
dicht op de Muur, dat is gevaarlijk".
Tussen deze veelvuldig klinken
de verzoeken door zendt de West
berlijnse politie de rubriek vermis
ten uit. In het gedrang zijn families
hun kinderen kwijtgeraakt. Om
twee uur 's nachts rent iedereen op
een busje van het Rode Kruis af. Er
vormt zich een lange rij voor de ke
tels met thee en erwtensoep. Die
soep is overigens alleen voor 'onze
Oostduitse medeburgers'.
Beloond
Weer begint de legergroene takel
wagen aan zijn karwei, om er na een
kwartier opnieuw mee op te hou
den. "Ze doen het erom", kankert
de massa onderaan de Muur. Dan,
diep in de nacht, wordt met pneu
matische hamers van oostzijde op
het beton gebonkt en wordt het lan
ge wachten toch beloond. Onder da
verend gejuich licht een kraan het
eerste stuk bij de Potsdamer uit de
Muur. "Wir kommen", scandeert
het volk. "Toe, blijft u alstublieft
hier", is de reaktie door de micro
foons. Het antwoord uit duizenden
kelen: "Wir bleiben". Mobiele huis-
jes voor de grenswachten worden andere Duitsland betreden.
Berlijners op de Muur begroeten Oostduitsers die via de gisteren geslagen doorgang bij de Potsdamer Platz het
neergezet.
Zelfs op dit nachtelijk uur blijft
het onmogelijk je snel per auto door
West-Berlijn te verplaatsen. Het
straatbeeld is nog net zo als dat de
hele zaterdag was: de gekte tijdens
de spits. "En dan nog een stuk druk
ker", voegt onze taxichauffeur er
opgewekt aan toe. Overal staat het
verkeer vast. Berlijn is niet eens
naar bed geweest. We nemen de
stad waar door een tweetakt-wolk
vanwege al die duizenden prutte
lende Trabantjes. Hilariteit is er om
de voertuigjes die er mee opgehou
den zijn en die door omstanders aan
de kant van de weg worden gehol
pen.
Op de Kurfürstendamm loopt een
feest ten einde, waar duizenden
mensen lopen te hossen. Natuurlijk
ook Oostduitse gasten. Bij de Ge-
dachtniskirche zagen we 's nachts
Oostduitse gezinnen met kleine
kinderen buiten op straat slapen. Ze
konden of geen hotel meer krijgen
of hadden er eenvoudig het geld
niet voor. Later zou de Westberlijn
se Senaat ingrijpen. Nadat eerst het
Rode Kruis met dekens, soep, kof
fie, broodjes en snoepgoed richting
kerk was uitgerukt, kwam er later
hulp in de vorm van slaapplaatsen
in jeugdherbergen, schoolgebou
wen en bij Westberlijners thuis.
Kanarie
Tegen zonsopgang staan alle Oost
duitsers letterlijk weer op straat. Zij
vormen alweer lange onafzienbare
rijen in de straten waar bankfilialen
zijn gevestigd. Om negen uur gaan
de gebouwen weer open en kunnen
de burgers uit de DDR er terecht
voor hun 100 West-Mark begroe-
tingsgeld. Het moet vernederend
voor hun zijn.
"En dat is het ook", zegt de 60-ja-
rige Rudolf Römke uit Erfurt. "Het
is vernederend en deprimerend te
gelijk. Het moeten wachten op hon
derd Westduitse Marken, omdat we
anders niet of nauwelijks in West-
Berlijn uit de voeten kunnen, en het
overweldigende aanbod in de win
kels geeft goed aan in welke positie
wij verkeren".
"Ik heb me om drie uur 's nachts
aangesloten bij een rij om bij het
opengaan van de bank om negen
uur niet achteraan te staan. Maar
welke sombere gevoelens ik ook
heb, toch ben ik naar West-Berlijn
gekomen. Ik ben er uren en nog
eens uren voor onder weg geweest.
Ik wilde weten hoe het er na 28 jaar
uitziet in een stadshelft waar ik al
leen maar uit de verte naar heb kun-
kijken. Ik was te nieuwsgierig
om thuis te blijven. Ik voel me niet eèrste'slachioffers van de botsingen, die zich onvermijdelijk als gevolg i
meer dan een kanarie in een kooi", de overbevolkte wegen in de stad voordoen. (foto e
Een Oostduitse, zojuist de nieuwe grensovergang aan de Bernaver Strasse gepasseerd, geeft uiting aan haar blijdschap.
OOST-BERLIJN - "Twee uur heb
ik gisteren nodig gehad om van de
kliniek naar huis te komen. Zoveel
mensen waren op weg naar West-
Berlijn. Ik heb zitten huilen in de
auto. Mijn God, dat dit nu mogelijk
is, vooral voor al die jonge
door
Hans Hoogendijk
De ogen van prof. Burkhard Sch
neeweiss worden weer vochtig. We
zitten in de muziek/werkkamer van
zijn huis. Het is een voor Oostduitse
begrippen riant herenhuis in Gru-
nau, het Wassenaar van de DDR. De
58-jarige kinderarts en bacterioloog
is CDU-parlementariër belast met
gezondheidszorg. Verder is hij ac
tiefin de Evangelische kerk en chef
arts in de kinderkliniek van
Friedrichshain (2000 bedden, ruim
1000 man medisch personeel). "Ik
ben een van de weinige christende
mocraten op zo'n post". Schnee
weiss, een onafhankelijk, pragmati
sche denker, wordt in sommige
kringen getipt als de nieuwe minis
ter voor volksgezondheid.
Oostduitse CDU-toppoliticus en arts prof. Schneeweiss:
Schneeweiss over de politieke si
tuatie: "Ik ben sceptisch over de
hoop van de communistische partij
dat het volk weer achter de SED
gaat staan. Het vertrouwen dat tien
tallen jaren is misbruikt, krijg je
niet in een paar dagen terug. We
moeten allemaal een heel nieuw be
gin maken. Eerlijkheid, oprecht
heid, realiteitszin horen de leidende
principes te zijn en die moeten wor
den vertolkt door nieuwe mensen
met een onbevlekt verleden".
De nieuwe communistische-lei
der Egon Krenz heeft volgens Sch
neeweiss "te veel negatieve bagage
in zijn rugzak. Hij moet schoon
schip maken".
Toen de hoogleraar voor de ver
kiezing van Krenz in het parlement
wilde waarschuwen voor een te gro
te machtsconcentratie in een hand,
kreeg hij een spreekverbod opge
legd. Waarom hebben we in het ver
leden zo weinig van zijn kritiek ge
hoord?
"In moeilijke situaties heb ik
vaak harde dingen gezegd, maar ze
werden niet gepubliceerd. De me
dia, ook onze eigen CDU-krant,
drukte alleen af wat het officiële
persbureau ADN vrijgaf. Ik heb by-
voorbeeld na een interview weieens
gezegd: of mijn tekst, óf helemaal
niets. U kunt het al raden".
De kleine man kijkt peinzend
voor zich uit: "Waarschijnlijk heb
ook ik het vertrouwen van de kie
zers beschaamd, doordat ik toch
wat terughoudend was. Misschien
had ik wel op een plein moeten gaan
staan". En hij vervolgt: "Maar in in
terviews in het bpitenland heb ik
nooit iets gezegd wat ik niet kan
verantwoorden. Als CDU-man en
specialist was ik een beetje het uit
hangbord van de DDR. Daarom
mocht ik vaak reizen".
"Maar terug naar het heden. De ou
dere garde is van acteur toeschou
wer geworden. Wij hadden ons te
ruggetrokken in onze datsja's (bui
tenhuisjes), we leefden in ons zelf
gekeerd. Wat we nu nodig hebben
zijn de beste krachten uit ons volk.
Bezonnen denkers op de achter
grond en jonge mensen op alle be
slissende posities".
Dat geldt volgens Schneeweiss
zowel voor zijn eigen CDU als voor
de communistische SED: "Ik wens
dat die partij zo zal handelen. Dat is
nog steeds niet gebeurd. De oude
structuren moeten verdwenen. Wat
onze generatie heeft meegemaakt,
mag zich nooit meer herhalen".
Schneeweiss wil het socialisme
niet overboord gooien. "We moeten
proberen te voorkomen dat, zoals in
de BRD, alle denken en handelen
wordt bepaald door het materiële.
Ons land heeft een humaan socialis
me nodig, maar zonder gelijkscha
keling van alle mensen. Ik pleit voor
een leven, waarin de mens zegt: Ik
leef goed, normaal, niet in over
vloed en beleef vreugde aan wat ik
heb".
"Ik wil geen idealist of pseudo-re-
alist zijn. Ik weet dat dit voor ons
land allemaal heel moeilijk wordt.
Westduitse bedrijven staan klaar
om joint-ventures te beginnen. Ze
ruiken de winst en ze weten dat de
mensen hier hard kunnen werken
als er een beloning tegenover staat.
Natuurlijk worden we dan uitge
buit, zijn we afhankelijk van onze
geldschieters. Maar we zijn toch al
heel lang een Derde-wereldland".
Schneeweiss stelt het nuchter vast.
king weten. We kunnen niet zomaar
een regering kiezen of wegsturen.
We moeten heel zorgvuldig hande
len. Er zijn grote voorbeelden. Denk
eens aan Finland".
Voor de DDR geeft hij veruit de
voorkeur aan een humaan socialis
tisch systeem boven hét kapitalis
me binnen een herenigd Duitsland.
„Duitsland heeft helaas een histori
sche traditie, waarin de hang naar
het extreme boven de bezinning
ging. Misschien zou de vernieuwde
DDR de wereld het bescheiden deel
van het 'Duitsdom' kunnen tonen.
Schneeweiss gelooft in de toe
komst van zijn land. Zeker nu. In
een toespraak in het parlement viel
hij vorige week de gezondheidszorg
hard aan. "En eindelijk mocht het,
maar de situatie is dan ook rampza
lig. Meer dan 7000 artsen en verple
gend personeel zijn weg. Er zijn ont
zettende gaten gevallen. In de grote
ziekenhuizen kun je nog wel iets re
gelen maar buiten de stad... Ik ken
een district waar een artsen-echt
paar is weggegaan. Zij is keel-, neus-
Prof. Schneeweiss: Krenz heeft te
veel negatieve bagage". (foto gpd>
oorarts, hij longarts. Kunt u zich
voorstellen wat dat betekent?"
"Wat voor ons verder zo proble
matisch is, is dat het meestal om
specialisten gaat die voor hun ver
trek al contacten over een nieuwe
baan hadden gelegd in het Westen.
Neurochirurgen, specialisten voor
niertransplantaties, anesthesisten
en kinderchirurgen. Dat doet pijn,
wantje kunt twintig jaar praktijker
varing niet zomaar vervangen en
wat we opleiden is misschien ook
weer snel vertrokken".
